مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

هدف: تعیین میزان تطابق ساختاری و محتوایی پیشینه های مستند نام اشخاص در مارک ایران با مدل فراد است. روش/ رویکرد پژوهش: برای انجام این مطالعه ترکیبی از روش مطالعه اسنادی (کتابخانه ای)، پیمایشی توصیفی با رویکرد کیفی از طریق تشکیل پنل دلفی و موردپژوهی است. یافته ها: نتایج نشان داد که میانگین تطابق ساختاری پیشینه های مستند نام اشخاص مارک ایران با مدل فراد 75/88 است. بیشترین میزان تطابق ساختاری در نقش کاربری ""بافتارنمایی"" با امتیاز وزنی 07/99 و کمترین میزان مربوط به نقش کاربری ""شناسایی"" با 3/78 است. همچنین میانگین تطابق محتوای پیشینه های مستند نام اشخاص مارک ایران با مدل فراد 02/25 است. بیشترین میزان تطابق محتوایی در نقش کاربری ""توجیه"" 82/37 و کمترین میزان مربوط به نقش کاربری ""یافتن"" با امتیاز وزنی 26/18 است. نتیجه گیری: مارک ایران در بخش مستند نام اشخاص توانسته است از لحاظ ساختاری، حداکثر شرایط را برای تطابق با مدل فراد در نقش کاربری ""بافتارنمایی"" فراهم نماید. به بیان دیگر، گذاشتن نام یک شخص در بافت، روشن کردن رابطه میان دو یا چند نام شخص، مشخص کردن رابطه میان یک شخص و نامی که شخص بدان نام شناخته می شود، در ساختار مارک ایران فراهم شده است. همچنین بیشترین میزان تطابق محتوایی با مدل فراد مربوط به نقش کاربری ""توجیه"" است. با توجه به اینکه نقش کاربری ""توجیه"" خاص مستندسازان و کتابداران مرجع است پیشنهاد می شود کتابخانه ملی به نقش های کاربری مربوط به کاربران نهایی بیشتر توجه کند.

هدف: با در نظر داشتن یک خلأ اساسی، پژوهش حاضر طرح پرسشی نو در ارتباط با کاربرد ویبراتوِ هارمونیکا در بازیابی اطلاعات موسیقایی از سامانه های زمزمه-محور را هدف قرار داده است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش بر اساس مرور متون مرتبط با ویبراتوِ سازهای زهی و بادی شکل گرفته و از این حیث می تواند تابع روش سندی باشد. به اعتبار تحلیل محتوایی و استنباط ذهنی از نوشتارهای موجود نیز می توان رویکرد آن را کیفی دانست. یافته ها: در این مقاله و برای نخستین بار در حوزه علم اطلاعات تعریفی قابل درک از هارمونیکا به عنوان یک ساز بادی ارائه و مفهوم ویبراتو به عنوان تقویت کننده صدای ساز تشریح شده است. این پژوهش همچنین، مدل عمومی سامانه های زمزمه-محور بازیابی اطلاعات موسیقایی را عرضه کرده و در قلمرو کاربرد ویبراتوِ هارمونیکا در چنین سامانه هایی این پرسش نو را طرح می کند که آیا می توان ویبراتو را در جهت بازیابی قطعات موسیقایی از سامانه های زمزمه-محور به کار برد؟ نتیجه گیری: شایسته است سامانه زمزمه- محور جدیدی توسعه داده شود که قابلیت درک ویبراتو را داشته باشد و بتواند کاربران غیر متخصص را در بازیابی قطعات موسیقایی مورد نظرشان بیش از پیش یاری دهد.

هدف: اولویت های مورد انتظار کاربران از رابط کاربر کتابخانه دیجیتالی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران است. روش پژوهش: در پژوهش حاضر، از روش پیمایشی توصیفی با استفاده از پرسشنامه پژوهشگر ساخته مشتمل بر معیارهای اصلی خدمات کتابخانه دیجیتالی، ویژگی های کلی صفحة رابط کاربر کتابخانه دیجیتالی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را 220 نفر از مراجعان و اعضاء فعال کتابخانه ملی تشکیل می دهد. یافته ها: یافته ها نشان داد که براساس شاخص اهمیت، اولویت اول از نظر خدمات، به امکان جستجو به شیوه های مختلف با میانگین 91/3، تعلق یافته است. در مورد ویژگی های کلی صفحه رابط کاربر، امکان ادامه کار بعد از استفاده از سیستم کمکی با میانگین 93/3 در اولویت نخست بوده است. همچنین مشخص شد که بین تحصیلات کاربران و میزان انتظارات آنها از صفحة رابط کاربر کتابخانه دیجیتالی کتابخانه ملی رابطه معناداری وجود ندارد، اما بین میزان استفاده کاربران و میزان انتظار آنان از صفحه رابط کاربر رابطه معناداری وجود دارد و با افزایش میزان استفاده، انتظار کاربران نیز افزایش می یابد. نتیجه گیری: از دیدگاه کاربران، تمامی شاخص های مورد مطالعه در خدمات و صفحة رابط کاربرکتابخانه دیجیتالی در حد زیاد و خیلی زیاد اهمیت دارند و بهتر است که کتابخانه دیجیتالی کتابخانه ملی در زیر سیستم های مربوط به خدمات و صفحة رابط کاربر خود از رویکرد کاربرمحور استفاده بیشتری نماید.

هدف: چالش های موجود در سازماندهی منابع اطلاعات وبی و اینترنتی موجب شد تا دانشمندان علم اطلاعات و دانش شناسی، علوم رایانه و علوم شناختی درپی یافتن راه حلی برای رفع آنها باشند. فوکسونومی به عنوان یکی از راه حل های مهم برای ایجاد نظام بازیابی تعاملی و به ویژه در وب 2.0 ایجاد شده است. از آنجا که در بررسی هر پدیده ای حتی در دنیای مجازی توجه به فلسفه و چرایی ایجاد آن می تواند راه را برای توسعه و استفاده مؤثر از آن پدیده هموارتر سازد؛ لذا مقالة حاضر برآن است تا مبانی و ریشه های نظام رده بندی فوکسونومی را در رویکردهای فلسفی دیالکتیک و هرمنوتیک بررسی و درصورت امکان رابطه میان آنها کشف کند. روش/ رویکرد پژوهش: روش کتابخانه ای. یافته ها: باتوجه به اینکه دو رویکرد فلسفی دیالکتیک و هرمنوتیک درپی یافتن و استخراج مفاهیم از پدیده ها هستند، لذا نزدیک ترین و مهم ترین ریشه های فلسفی فوکسونومی به شمار می روند. نتیجه گیری: از آنجا که هرمنوتیک بر تفسیر معنا از لفظ دلالت می کند و برداشت شخصی مفسّر را مبنای درک می داند شاید بتوان گفت که بیش از دیالکتیک با اصول اولیه فوکسونومی همخوانی دارد.

هدف: تحلیل جریان دانش از طریق بررسی استنادهای پروانه های ثبت اختراع ایران است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش علم سنجی و مطالعه استنادی انجام گرفته است. ابتدا پروانه های ثبت اختراع ایران، از پایگاه پروانه های ثبت اختراع و علائم تجاری امریکا (USPTO) استخراج شد و موضوعات بر اساس ""طبقه بندی بین المللی پروانه ثبت اختراع"" تعیین و استنادهای موجود در آنها به تفکیک پروانه های ثبت اختراع و دیگر منابع علمی تحلیل گردید. یافته ها: فقط 43 درصد از پروانه های ثبت اختراع به منابعی غیر از پروانه های ثبت اختراع استناد کرده اند و از کل استنادهای صورت گرفته، در حدود 6/77 درصد استنادها به دیگر پروانه های ثبت اختراع و فقط 4/22 درصد استنادها به منابع غیر از پروانه های ثبت اختراع بوده است. آزمون ها معنا دار بودن اختلاف در تعداد استناد به پروانه های ثبت اختراع ایران به صورت کلی و نیز در میان حوزه های موضوعی را نشان می دهد. نتیجه گیری: پروانه های ثبت اختراع ایران، بیشتر فناوری- بنیان هستند تا علم- بنیان

هدف: مقایسة وبگاه کتابخانة ملی کودک و نوجوان ایران به لحاظ ساختاری و محتوایی با سایر نمونه های مشابه در دنیا است. روش شناسی: در این پژوهش، از روش مطالعه مقایسه ای استفاده شد. بدین منظور، سیاهه ای از عناصر مفید بر پایه پژوهش های پیشین و متون مرتبط گردآوری و پربسامدترین آنها تهیه و با استفاده از روش دلفی اعتبارسنجی شد و سرانجام 8 مقوله و 69 معیار مورد تأیید اهل فن قرار گرفت. یافته ها: از بین 12 وبگاه، وبگاه کتابخانه ملی کودک و نوجوان ایران 57/58 درصد معیار های مورد نظر را دارا بوده است. این وبگاه در بخش سرگرمی هیچ امتیازی نداشته و در بخش معیار های مربوط به راهنمایی کاربر تنها 17 درصد معیارها را داراست. این دو بخش، ضعیف ترین بخش ها در بین 8 مقوله مورد بررسی قرار داشته است. نتیجه گیری: وبگاه های IPL2با 75/68 درصد، کتابخانه بین المللی دیجیتال کودکان با 14/67 درصد، و وبگاه کودکان کتابخانه کنگره امریکا با 85/68 درصد در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. وبگاه کتابخانه ملی در قیاس با سایر وبگاه های هم نقش در حد متوسط ارزیابی شده است.

هدف: ارزیابی کیفی وبگاه های کودکان و نوجوانان ایران است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش پیمایشی است و با استفاده از سیاهه وارسی مبتنی بر استاندارد ایزو 1-9126 و مدل وب کیو.ای.ام. داده های مورد نیاز 33 وبگاه گردآوری شده است. یافته ها: وبگاه های کودکان و نوجوانان ایران از لحاظ ""قابلیت استفاده"" با میانگین 39/0 در وضعیت مطلوبی قرار ندارند، از لحاظ ""قابلیت عملکرد"" با میانگین 447/0 در وضعیت متوسط به پایین قرار دارند، و از لحاظ ""قابلیت اطمینان"" با میانگین 637/0 و ""قابلیت کارآیی"" با میانگین 732/0 گرچه در وضعیت بهتری قرار دارند، اما با وضعیت بسیار مطلوب فاصله دارند. نتیجه گیری: وبگاه ها ی کودکان و نوجوانان ایران از نظر رعایت الگوها و معیارهای کیفی وب کیو.ای.ام.، نمره ای پایین تر از حد متوسط دریافت کرده اند و بازنگری در طراحی و تدوین آنها را می طلبد.

هدف: ارزیابی رابط کاربر وبگاه کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان از نظر مطابقت با درک کودکان ایرانی است. روش پژوهش: روش مورد استفاده پیمایشی است و برای سنجش میزان مطابقت رابط کاربر کتابخانه با درک کودکان ایرانی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید. ضریب آلفای کرونباخ جهت سنجش پایایی 86 درصد به دست آمد. جامعة نمونه 96 نفر از کودکان 7-14 ساله بوده که به طور هدفمند نمونه گیری شد. یافته ها: رابط کاربر کتابخانه با درک کودکان ایرانی مطابقت دارد؛ اما سطح درک کودکان سنین مختلف از رابط کاربر با یکدیگر متفاوت است؛ بین سطح تحصیلات والدین و میزان ارزیابی کودک از رابط کاربر ارتباطی وجود نداشته، اما بین میزان آشنایی کودکان با اینترنت، میزان مراجعه به کتابخانه، و میزان ارزیابی آنان از رابط کاربر ارتباط معناداری وجود دارد. سطح درک پسران و دختران از رابط کاربر با یکدیگر اختلاف معناداری ندارد.

هدف: تعیین رابطه بین باورهای خودکارآمدی کاربران و مهارت های آنها برای جستجو در پایگاه های اطلاعاتی. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی است و از روش همبستگی استفاده کرده است. تمامی دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته های علوم انسانی دانشگاه بوعلی سینا ورودی سال 1392 جامعه پژوهش را تشکیل داده اند. حجم نمونه 104 نفر بوده است که با روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی تعداد 49 پسر و 55 دختر به صورت تصادفی انتخاب شده است. ابزار گردآوری داده ها مقیاس باورهای خودکارآمدی عمومی (GSE-10) برای سنجش میزان خودکارآمدی کاربران، و پرسشنامه پژوهشگرساخته برای سنجش مهارت های جستجو در پایگاه های اطلاعاتی است. به منظور تحلیل داده ها از آزمون همبستگی پیرسون و آزمون t استودنت برای گروه های مستقل استفاده شده است. یافته ها: مهارت های جستجوی دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته های علوم انسانی دانشگاه بوعلی سینا در حد متوسط است؛ و باورهای خودکارآمدی آنها بالاتر از حد متوسط ارزیابی شده است. یافته ها همبستگی مثبت و معناداری بین مهارت های جستجوی کاربران و باورهای خودکارآمدی آنها نشان داد. نتیجه گیری: تأثیر عوامل روا ن شناختی از جمله باورهای خودکارآمدی بر نحوه تعامل با فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی اثبات می شود.

هدف: آگاهی از میزان رضایتمندی کاربران در استفاده از اصطلاحنامه علوم اسلامی به عنوان ابزار بازیابی اطلاعات است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش پیمایشی - تحلیلی است و جامعة کاربران اصطلاحنامه علوم اسلامی از دو گروه تشکیل شده اند که به ترتیب تعداد 128 نفر از کاربران نهایی و 62 نفر از نمایه سازان مراکز اطلاع رسانی استفاده کننده از اصطلاحنامه فوق بوده اند. ابزار گردآوری داده ها دو پرسشنامه پژوهشگرساخته برای کاربران نهایی و نمایه سازان است. یافته ها: یافته ها نشان داد که وضعیت ساختار اصطلاحنامه علوم اسلامی و نظام ارجاعات در این اصطلاحنامه، متوسط و میزان تطابق تدوین اصطلاحنامه علوم اسلامی با نیازهای کاربران، میزان کاربرپسند بودن، روابط معنایی، ارائه محتوا، و صحت محتوا بالاتر از متوسط است. میزان رضایت کاربران از نه اصطلاحنامه تشکیل دهنده اصطلاحنامه علوم اسلامی تفاوت معناداری دارد. بیشترین رضایت کاربران نهایی مربوط به اصطلاحنامه علوم قرآنی، و بیشترین رضایت نمایه سازان از اصطلاحنامه فلسفه اسلامی است. نتیجه گیری: اصطلاحنامه علوم اسلامی به میزان زیاد در مدیریت اطلاعات اسلامی مؤثر است و کاربران نهایی به میزان متوسط مراجعه به آن را قبل از اقدام به جستجوی اطلاعات برای بازیابی بهتر اطلاعات لازم و ضروری می دانند. اعتماد کاربران نهایی به یافتن اصطلاحات مناسب و هماهنگ با نیاز اطلاعاتی شان در این اصطلاحنامه زیاد است.