۱.
کلید واژه ها:
نظریه کوانتومی اطلاعات فیزیک کوانتوم نظریه اطلاعات کوانتومی
نظریه های متفاوتی همچون نظریه اطلاعات یا ارتباطات شانون، نظریه معناشناختی اطلاعات، نظریه سیبرنتیکی، نظریه کوانتومی اطلاعات و نظریه اطلاعات کوانتومی در زمینه اطلاعات مطرح هستند و هر کدام از دیدگاهی به بررسی اطلاعات می پردازند. پژوهشگران درصدد هستند تا دیدگاهی که اصطلاحاً نظریه کوانتومی اطلاعات گفته می شود را در این نوشته با استفاده از مبانی و مفاهیم فیزیک کوانتومی، ماهیت اطلاعات و نقش آن را در جریانهای اطلاعاتی مورد بررسی قرار دهند که از جمله این مفاهیم بنیادین در فیزیک کوانتومی می توان به دوگانگی موجی/ ذره ای، عدم قطعیت هایزنبرگ، تداخل، اثر تونل، اصل مکمیلت بور، گربه شرودینگر و امثال آن اشاره کرد. در این مقاله، به برخی از این مفاهیم اشاره شده و پس از توضیح مختصری در مورد آنها، به تطبیق این مفاهیم با دنیای اطلاعات پرداخته شده است.
۲.
کلید واژه ها:
کتابداران علم سنجی ارزش گذاری تأثیر علمی رصد روند علمی معیارهای ارزیابی تأثیر علمی
با رشد حوزه های دانش، انتشارات علمی نیز به سرعت توسعه یافته و در نتیجه این رشد، رصد روندهای پژوهشی در حوزه های گوناگون علم د شوار شده است. مهم ترین کاربرد ترسیم این روندها از طریق معیارها و روش های علم سنجی، ارزیابی و ارزش گذاری منابع اطلاعاتی است. این مقاله ضمن بررسی روش های گوناگون رصد روند علمی و ارزش گذاری تأثیر علمی از ابتدا تاکنون - شامل روش های مرور و داوری توسط همتایان، کتابسنجی، روش های مبتنی بر وب، شبکه های اجتماعی و آلتمتریکس - به نقش کتابداران در استفاده از معیارهای گوناگون رصد روند علمی و ارزش گذاری علم و توسعه آنها می پردازد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در کنار معیارهای سنجش تأثیر علمی، ساخت و توسعه معیارهای جدی د همگام با تغییر محیط توسعه علمی ضروری است. کتابداران با بینشی که از روند رشد علم دارند با خلق معیارهای جدید و توسعه معیارهای موجود می توانند همواره در مسیر توسعه علم، یاری رسان محققان باشند.
۳.
کلید واژه ها:
بهینه سازی الگوریتم جستجوی گرانشی سامانه های آموزشی تطبیق پذیر شخصی ساز ی
تطبیق پذیری سامانه های آموزشی و ضرورت اعمال شیوه ها ی نو ین در ارائه محتوا یک زمینه تحقیقاتی قابل ملاحظه و مهم است . زیر سامانه ارائه محتوا باید متناسب با مدل کاربر، محتوای مناسب را انتخاب کرده و در اخت ی ار وی قرار دهد تا ویژگی تطبیق پذ یری تحقق پ ی دا کند . توجه به ویژگ ی ها ی شخصیتی یادگیرنده و در نظر گرفتن توانایی و استعدادهای او در ارائه محتو ای آموزشی مناسب بسیار تأثیرگذار است. از این رو زیرسیستم ارائه محتو ا با یک مسأله بهینه سازی مواجه است که باید میزان تناسب محتو ای ارائه شده با توانایی ها، انتظارت و استعدادهای یادگیرنده را بهینه کند. این مقاله جهت توسعه و بهبود رو شهای قبلی بر دو بخش تمرکز کرده است . در بخش مدل مس أله، تناسب شیوه ارائه محتوا با سبک ی ادگیری یادگیرنده را اضافه کرده و لذا جنبه های بیشتری از شخصی ساز ی را مد نظر قرار داده است . در بخش حل و الگوریتم جدید جستجوی NBPSO مسأله، با استفاده از الگوریتم تکامل یافته تر گرانشی، منجر به تولید پاسخ های بهینه تر (انتخاب مناسبتر و تطبیق پذیرتر محتو ا) شده است. به منظور ارزیابی راهکار پیشنهادی با روش های پیشین، الگوریتم پایه جمعیت پرندگان نیز پیاده سازی شده است. نتایج بر مبنای معیار دقت، به هدف سنجش میزان بهینه بودن پاسخ ارائه شده و معیار پای داری، به منظور اطم ینان از پاسخ در اجراهای متفاوت، مورد ارزی ابی و مقایسه قرار گرفت ند که راهکار پیشنهادی، بهبود قابل توجهی را نشان داده است.
۴.
کلید واژه ها:
اصالت جریان دانش تحلیل استنادی کلیت پروانه ثبت اختراع اهمیت نگاه به گذشته اهمیت نگاه به آینده
هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر و اهمیت پروانه های ثبت اختراع حوزه موضوعی برق و الکترونیک در توسعه فناوری است. جامعه پژوهش حاضر کلیه پروانه های ثبت اختراعی است که در بازه زمانی 1987-2006 در حوزه موضوعی برق و الکترونیک در پایگاه اداره ثبت اختراع آمریکا دخیره شده اند. این داده ها بر اساس تحلیل استنادی و با استفاده از فرمول های خاص سنجه های «نگاه به آینده» و “نگاه به گذشته» مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی «اهمیت» پروانه های ثبت اختراع در «جریان دانش» و تأثیر گذشته و آینده پروانه های ثبت اختراع در توسعه فناوری نشان داد که باید حداقل 10 سال از زمان انتشار این منابع سپری گردد تا تأثیر واقعی آنها در فناوری مشخص شود. میانگین نمره «کلیت» برای تعیین میزان تأثیر و کاربرد پروانه های ثبت اختراع در حوزه های موضوعی نشان داد که علاوه بر تأثیر پروانه های ثبت اختراع در حوزه خود، گرایش زیادی به برقراری ارتباط با حوزه های موضوعی دیگر وجود دارد. نتایج پژوهش نشان داد که بین سنجه های «نگاه به آینده» و «نگاه به گذشته» رابطه معنادار وجود دارد و این نشان از وابستگی تأثیر آینده یک پروانه ثبت اختراع به گذشته استنادی آن دارد.
۵.
کلید واژه ها:
تحلیل هزینه - اثربخشی کتاب های چاپی کتاب های الکترونیکی
فعالیت کتابخانه ها در یک محیط رقابت آمیز، آنها را ملزم به اثبات سودمندی خود برای کاربران و مسئولان، و ارزیابی و مقایسه مداوم امتیازات رسانه های چاپی و الکترونیکی می کند. در این میان روش های ارزیابی اقتصادی مانند تحلیل هزینه سودمندی و هزینه- اثربخشی، به دلیل بررسی ابعاد مختلف مجموعه (همچون هزینه های صرف شده و میزان استفاده به عمل آمده از مجموعه) روش های مناسبی برای سنجش و ارزیابی مجموعه می باشند. هدف پژوهش حاضر کشف میزان استفاده و هزینه- اثربخشی کتاب های انگلیسی چاپی و الکترونیکی دانشگاه تهران با بهره گیری از آمارهای استفاده و هزینه های خرید این دو نوع قالب کتاب های انگلیسی در سال 2011 میلادی می باشد. کتاب های انگلیسی چاپی خریداری شده در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در سال 1389، و دو مجموعه کتاب های انگلیسی الکترونیکی الزویر و اشپرینگر، جامعه آماری این پژوهش را تشکیل می دهند. برای ارائه یافته های این پژوهش از آزمون های آماری تحلیل واریانس، توکی، T مستقل و مان- ویتنی استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان داد که استفاده از کتاب های انگلیسی چاپی در چهار حوزه موضوعی فنی، علوم پایه، علوم اجتماعی و رفتاری، و علوم انسانی متفاوت می باشد، اما تفاوتی میان استفاده از کتاب های انگلیسی الکترونیکی در این چهار حوزه موضوعی وجود ندارد. همچنین استفاده و هزینه- اثربخشی کتاب های انگلیسی الکترونیکی بیشتر از کتاب های انگلیسی چاپی می باشد.
۶.
کلید واژه ها:
دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز اعضاء هیات علمی مجلات الکترونیکی مجلات چاپی دانشکده علوم
هدف پژوهش حاضرتحلیل و مقایسه میزان استفاده اعضاء هیات علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکده علوم دانشگاه شیراز از مجلات الکترونیکی و مجلات چاپی اشتراکی است. این پژوهش از نوع توصیفی و روش آن پیمایشی است و داده ها از طریق پرسشنامه جمع آوری شد. جامعه آماری شامل 65 نفر از اعضاء هیات علمی و130 نفر از دانشجویان دانشکده علوم دانشگاه شیراز می باشد. یافته ها نشان داد که استادان و دانشجویان از مجلات الکترونیکی در حد زیاد و از مجلات چاپی در حد متوسط استفاده می کنند، و اطلاعات روزآمد با عث شده است آنان از مجلات الکترونیکی بیشتراستفاده کنند و 7/79 درصد آنان مجلات الکترونیکی را جایگزین مناسبی برای مجلات چاپی بدانند. مجلات الکترونیکی در حد زیاد و مجلات چاپی کمتر از حد متوسط نیازهای اطلاعاتی پاسخ گویان را برآورده می سازند. مهمترین انگیزه پاسخ گویان در استفاده از مجلات الکترونیکی و چاپی، کسب اطلاعات تخصصی، تالیف و ترجمه کتاب و مقاله و انجام طرح های پژوهشی است . مهمترین عوامل بازدارنده عدم آگاهی از وجود مجله الکترونیکی، عدم آگاهی از منابع موجود در مجلات الکترونیکی و عدم وجود مجله الکترونیکی در رشته مربوط از سوی پاسخ گویان عنوان شده است. مهمترین عامل بازدارنده در استفاده از مجلات چاپی، عدم دسترسی آسان یا عدم آگاهی از وجود مجله موردنظر در کتابخانه بوده است. 4/64 درصد پاسخ گویان در استفاده از مجلات الکترونیکی به آموزش نیاز دارند.
۷.
کلید واژه ها:
روابط معنایی ساختار شکلی نحوه ارائه اصطلاح نامه سیستم مدیریت اصطلاح نامه اصفا اصطلاح نامه جامعه شناسی اصطلاح نامه یونسکو
اصطلاح نامه ها به عنوان ابزارهای واسط در ذخیره و بازیابی اطلاعات از اهمیت و جایگاه ویژه ای در سازماندهی اطلاعات برخوردارند. این ابزارها نخست باید در درون خود از نظم ،یکدستی ، دقت و درستی برخوردار باشند تا بتوانند به عنوان نظام دهنده سیستم های اطلاعاتی، درست عمل کنند. در این راستا استاندارد ANSI /NISO z39.19 2005 به ضوابط و اصول تدوین واژگان کنترل شده از جمله اصطلاح نامه ها درچهار بخش کلی، ساختار شکلی، روابط معنایی ،نحوه ارائه و سیستم های مدیریت ، پرداخته است . دراین مقاله سه اصطلاح نامه علوم انسانی منتشر شده در ایران (به استثنای اصطلاح نامه های علوم اسلامی) شامل اصطلاح نامه های یونسکو، جامعه شناسی و اصفا با استاندارد مذکور در چهار بخش کلی یاد شده، ارزیابی شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که میزان رعایت استانداردهای روابط معنایی در اصفا 93% و در اصطلاح نامه های جامعه شناسی و یونسکو 99% است.در بخش ساختار شکلی ،میزان رعایت استانداردها در اصفا99% ،جامعه شناسی 96% و یونسکو 5/99% بدست آمد.میزان رعایت استانداردهای نحوه ارائه در اصطلاح نامه های اصفا، جامعه شناسی و یونسکو به ترتیب 84%، 5/54% و 43% است. در بخش مدیریت سیستم اصطلاح نامه ها، میزان رعایت استاندارد ها در اصفا 82% و در اصطلاح نامه های جامعه شناسی و یونسکو 14% است. توجه و به کارگیری استانداردهای مربوط در مرحله تهیه و حتی پیش از تهیه این گونه ابزار ها می تواند به انتشار اصطلاح نامه هایی با کیفیت بالاتر منجر شود.
۸.
کلید واژه ها:
سیستم اطلاعاتی نیازمندی های کاربر توسعه سیستم نشانه شناسی سازمانی
در سال های اخیر، ناتوانی در درک درست نیازمندی های کاربران، یکی از مهم ترین علل شکست پروژه های توسعه ی سیستم های اطلاعاتی بوده است. به همین دلیل، روش های متعددی جهت تحلیل بهتر نیازمندی های کاربران سیستم های اطلاعاتی معرفی گردیده اند. یکی از این روش ها، روش نشانه شناسی سازمانی است که با نگاهی پدیدارشناختی و کنش گرا به سازمان، تلاش دارد درک بهتری از نیازمندی های سیستم اطلاعاتی ارائه نماید. در پژوهش حاضر، در قسمت اول روش نشانه شناسی سازمانی و روش ساخت یافته تحلیل و طراحی سیستم از نقطه نظر تجزیه و تحلیل نیازمندی های کاربران با هم مقایسه شده اند، و در قسمت دوم سیستمی به عنوان نمونه با استفاده از روش های موجود در نشانه شناسی سازمانی تجزیه و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که در بسیاری ابعاد در تحلیل نیازمندی ها، نشانه شناسی سازمانی از روش ساخت یافته تحلیل و طراحی سیستم بهتر و در مواردی نیز ضعیف تر است. بنابراین استفاده از نشانه شناسی سازمانی می تواند در تحلیل بهتر نیازمندی های کاربران سیستم اطلاعاتی مفید واقع شود.
۹.
کلید واژه ها:
تخصیص منابع الگوریتم ژنتیک سیستم پشتیبان تصمیم گیری کتابخانه مرکزی دانشگاه تربیت مدرس نرم افزار متلب
پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که آیا می توان با استفاده از مدل الگوریتم ژنتیک برای طراحی یک سیستم پشتیبانی از تصمیم به مدیران کتابخانه مرکزی یک دانشگاه برای تخصیص بهینه منابع خود یاری رساند؟ جامعه پژوهش، دانشجویان، کارکنان و اساتید دانشگاه تربیت مدرس در سال 1390 به ترتیب 2437 ،1105 و 555 نفر می باشند. نمونه آماری، دانشجویان درمقاطع ارشد و دکتری به ترتیب 92 و 83 نفر و اساتید و کارکنان به ترتیب 82 و 88 نفر می باشند. ابزار اصلی این پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته است. داده های تخصیص کتابخانه مرکزی یک دانشگاه به عنوان هسته اصلی DSS یعنی هزینه و زمان دسترسی به خدمات اطلاعاتی، زمان صرف شده برای آماده سازی سیستمی و فیزیکی آنها در بخشهای مختلف کتابخانه است که از پرسشنامه ها حاصل شده و به همراه داده های الگوریتم ژنتیک در نرم افزار matlab وارد می شوند. نتایج پرسشنامه ها نشانگر وضع موجود تخصیص خدمات کتابخانه و نتایج بهینه سازی نرم افزار، نشانگر وضع مطلوب ارائه این خدمات است. مقایسه فاصله نتایج پرسشنامه ها و نتایج بهینه سازی، می تواند ضمن شناسایی نقاط قوت و ضعف، به مدیران این مراکز در تخصیص بهینه خدمات پژوهشی خود کمک موثری کند.
۱۰.
کلید واژه ها:
معماری اطلاعات ذخیره و بازیابی اطلاعات علم اطلاعات و دانش شناسی استاندارد نقشه های عنوان سازمان دهی دانش تاپیک مپس
نقشه های عنوان، یک استاندارد ایزو است که برای نمایش اطلاعات مربوط به ساختار منابع اطلاعاتی به کار می رود. ایده اولیه این استاندارد در سال 1991 مطرح شد. مدل اولیه نقشه های عنوان به دلیل برخورداری از استحکام لازم در سال 2000 به یک استاندارد ایزو تبدیل شد. مقاله حاضر به بررسی مفاهیم و مدل استاندارد نقشه های عنوان پرداخته و درصدد است تا کاربردهای این استاندارد را در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی مورد اشاره قرار دهد. یک نقشه عنوان، از نظر فنی به عنوان یک نوع مدرک در «اس جی ام ال» یا «اکس ام ال» تعریف می شود. بررسی ها نشان می دهد که استاندارد نقشه های عنوان با برخی از اصول و فنون سنتی کتابداری به خصوص در حوزه سازمان دهی دانش همخوانی دارد، با این تفاوت که در تلاش است تا چنین اصولی را در محیط وب به کار گیرد. بر این اساس می توان گفت که با توجه به چالش هایی که حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی در رابطه با تطبیق فنون سنتی سازمان دهی دانش در محیط وب با آن ها روبه روست، می توان از فناوری استاندارد نقشه های عنوان در این زمینه بهره جست و این همان کاری است که برخی از متخصصین حوز ه علم اطلاعات و دانش شناسی به آن اهتمام ورزیده اند.
۱۱.
کلید واژه ها:
کتابخانه های دیجیتالی راهنمایابی قابلیت ها و امکانات کمک
هدف از این پژوهش شناسایی و تحلیل امکانات و قابلیت های راهنمایی و کمک در نرم افزارهای کتابخانه دیجیتالی ایرانی بر پایه پنج معیار- بازنمون، محتوا، قالب، سبک، و دسترسی به اطلاعات راهنماها- است. پژوهش حاضر یک پژوهش پیمایشی- توصیفی و از نوع کاربردی است. سیزده کتابخانه دیجیتالی ایرانی به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش یک سیاهه وارسی پژوهشگرساخته است. میانگین وضعیت کلی امکانات و قابلیت های راهنمایی و کمک کتابخانه های دیجیتالی مورد بررسی (39 از 100) نشان دهنده وضعیت ضعیف این امکانات و قابلیت ها در کتابخانه های دیجیتالی ایرانی است. در بررسی تک تک معیارهای تعریف شده مشخص شد که تنها وضعیت امکانات کمک و راهنمایی کتابخانه های دیجیتالی سازمان اسناد و کتابخانه ملی، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی و آستان قدس از منظر معیار بازنمون بهتر از سطح متوسط (50 درصد) است. همچنین در میان 13 کتابخانه دیجیتالی ایرانی مورد بررسی در رابطه با معیار «محتوا»، شش کتابخانه، از منظر معیار «قالب» پنج کتابخانه، هفت کتابخانه از منظر معیار «سبک»، و در معیار «دسترسی به اطلاعات راهنما» تنها سه کتابخانه دارای شرایطی بهتر از سطح متوسط هستند. کتابخانه دیجیتالی مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، آستان قدس، و نور در رتبه های بالا قرار گرفته اند. دیگر کتابخانه های دیجیتالی مورد بررسی با داشتن درصدهای پایین تر از متوسط در رتبه های بعدی قرار دارند، که نشان دهنده وضعیت ضعیف این کتابخانه های دیجیتالی از نظر قابلیت ها و امکانات کمکی است.
۱۲.
کلید واژه ها:
پردازش زبان طبیعی تقطیع کننده دستور زبان رابطه ای تحلیل ساخت واژه ای زبان برنامه نویسی دلفی
انواع مختلفی از نظریه ها درباره مشکل تقطیع نحوی و ایجاد دستور زبان های مربوط به زبان های طبیعی وجود دارند. این مقاله یک دستور زبان نحوی برمبنای صورت بندی دستور زبان رابطه ای برای زبان ترکی (آذری) که جزو زبان های پیوندی می باشد، ارائه می کند. در صورت بندی دستور زبان رابطه ای، کلمات یک جمله بر طبق نقش های نحوی که دارند به یکدیگر متصل می گردند. زبان ترکی (آذری) دارای ساخت واژه ای صرفی و اشتقاقی پیچیده می باشد و تکواژهای صرفی و اشتقاقی، نقش های نحوی مهمی در جملات بازی می کنند. به منظور طراحی نرم افزار دستور زبان رابطه ای برای زبان ترکی (آذری)، بخش های لغوی در بازنمایی ساخت واژه ای کلمات ترکی حذف شده اند و یال ها بر مبنای نشانه های ادات سخن و تکواژهای تصریفی در کلمات ایجاد می شوند. کلمات مشتق شده توسط مرزهای اشتقاقی از دیگر کلمات جدا می شوند . یک صورت بندی منحصربه فرد دستور زبان رابطه ای تطابق یافته با زبان ترکی، دارای انعطاف پذیری لازم برای ایجاد ساخت های اتصال می باشد و در نهایت با استفاده از زبان برنامه نویسی دلفی، نرم افزار دستور زبان رابطه ای برای زبان آذری طراحی و اجرا گردید و سپس با انتخاب 250 جمله تصادفی، این نرم افزار مورد بررسی و آزمون قرارگرفت. برای 31/84% از جملات، نتیجه تقطیع کننده شامل تقطیع کننده های صحیح بود.
