عظیمه مظفری

هدف: هدف پژوهش حاضر پیش بینی نوع نیازهای مشتریان فروشگاه های اینترنتی کتاب با استفاده از روش های داده کاوی بر مبنای مدل کانو است. روش: ابتدا سه گروه از نیازها و عوامل مؤثر بر رضایت مشتریان فروشگاه اینترنتی آدینه بوک طبق نظر کارشناسان این حوزه استخراج شد و پرسشنامه کانو بر مبنای این شاخص ها طراحی شد. پس از پیش پردازش داده های پرسشنامه ای، نوع نیاز هر یک از مشتریان طبق مدل کانو تعیین شد. پس از آن مشتریان بر اساس نوع نیازها و ویژگی های جمعیت شناختی خوشه بندی شدند. خوشه بندی با استفاده از الگوریتم کا-میانگین انجام شد و تعداد خوشه اولیه به کمک شبکه عصبی خودسازمان ده تعیین شد و سپس فراوانی نیازهای مشتریان در هر خوشه اولویت بندی شد و خوشه ها بر این اساس رده بندی شدند. در گام بعد، با استفاده از تکنیک درخت تصمیم به پیش بینی نیازهای مشتریان آتی پرداخته شد. یافته ها: طبق نتایج درخت تصمیم از بین متغیرهای جمعیت شناختی به ترتیب تحصیلات، سن، جنسیت و وضعیت تأهل بیشترین تأثیر را در تعیین نوع نیازهای مشتریان دارند. اصالت/ارزش: با استفاده از نتایج این پژوهش، فروشگاه های اینترنتی کتاب از جمله آدینه بوک می توانند با ورود مشتری جدید و با در نظر گرفتن اطلاعات جمعیت شناختی او، ابتدا نوع رده مشتری که تعیین کننده نوع نیازهای او است را تشخیص داده و سپس راهبرد و عملکرد رفتاری مناسب با مشتری را اعمال کنند.

یکی از مهم ترین فاکتورهای بانکداری در راستای کاهش هزینه ها و افزایش سودآوری، مدیریت و ارزیابی مشتریان با ارزش می باشد. در دهه های اخیر محققان بسیاری به تجزیه و تحلیل ویژگی های مشتریان به منظور تعیین ارزش آن ها با استفاده از تکنیک های داده کاوی پرداخته اند و درخت تصمیم یکی از پرکاربردترین الگوریتم های داده کاوی در این زمینه است. از آن جایی که این الگوریتم برای ساخت درخت، تنها یک ویژگی را در یک زمان برای آزمون در هر گره در نظر گرفته و وابستگی بین ویژگی ها را نادیده می گیرد، بنابراین این مسئله باعث افزایش ماکزیمم حافظه مورد نیاز می شود. به منظور برطرف نمودن این مشکل، در این پژوهش روشی برای بهبود درخت تصمیم با استفاده از شبکه عصبی برای کشف وابستگی بین ویژگی ها با رویکرد کاهش ماکزیمم حافظه مورد نیاز پیشنهاد شده که در کنار مدل آر.اف.ام برای پیش بینی ارزش مشتریان جدید استفاده می شود. نتایج آزمایش ها نشان می دهد که روش پیشنهادی با استفاده از وابستگی بین ویژگی ها می تواند ارزش مشتریان جدید را با ماکزیمم حافظه مورد نیاز کم تری نسبت به روش پایه پیش بینی کند.

هدف: اولویت بندی نیازهای مراجعان کتابخانه ملی ایران در شرایط عدم قطعیت. روش/ رویکرد پژوهش: داده های مورد نیاز از روش تلفیقی فنون داده کاوی و تصمیم گیری چندمعیاره برمبنای الگوی کانو استخراج شد. یافته ها: عوامل مؤثر بر رضایت مراجعه کنندگان در 6 دسته کلی قرار گرفت، سپس برمبنای ویژگی های جمعیت شناختی در 5 خوشه کلی تقسیم شد که اعضای هر خوشه متناسب با ویژگی های جمعیت شناختی و نوع نیازهایشان در اولویت های مختلف قرار می گیرند و برای آگاهی از نیازهای خوشه ها باید به خوشه مربوط نظری افکند. نتیجه گیری: نوع نیازهای مراجعه کنندگان کتابخانه ملی متفاوت و از اولویت های مختلف برخوردار است. این کتابخانه برای پاسخگویی به نیازهای متفاوت باید از راهبرد خاص همان نیاز استفاده کند. از آنجا که برآوردن همه نیازها مقدور نیست، ابتدا باید نیازهای الزامی افراد و بعد از آن، نیازهای جذاب و تک بُعدی تأمین شود.

امروزه مراجعین به عامل بسیار مهم و حیاتی در هدایت کتابخانه های عمومی مبدل گشته اند. به همین دلیل کتابخانه های عمومی نیاز دارند مراجعین خود را بشناسند و برای کسب رضایت و تامین نیازهای آنها برنامه ریزی کنند. این پژوهش یک الگوی تلفیقی از روش های خوشه بندی به کمک شبکه عصبی، تحلیل سلسله مراتبی و مدل کانو ارائه می نماید تا به وسیله بخش بندی مراجعین کتابخانه های عمومی و به دست آوردن ارزش هر بخش، خدمات مناسب در جهت جلب رضایت آنها ارائه شود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمام مراجعین کتابخانه های عمومی استان فارس می باشد و یک نمونه 180 تایی به روش تصادفی ساده از آن انتخاب شده است. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته ای است که بر اساس مدل کانو و مدلی که شاخص های آن طبق نظر خبرگان و متخصصان کتابداری تعیین شده، طراحی گردیده است. بعد از جمع آوری داده ها از میان معماری های ممکن برای شبکه، معماری شبکه خودسازمان ده با بالاترین کیفیت برای بخش بندی یا خوشه بندی مراجعین برگزیده شد و پس از استفاده از نرم افزار MATLAB تعداد چهار خوشه برای مراجعین کتابخانه های عمومی استان فارس تعیین گردید. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی خوشه ها اولویت بندی شده و در نهایت با استفاده از مدل کانو، نیازهای هر خوشه تعیین و خدمات مناسب هر خوشه پیشنهاد شد. با استفاده از نتایج پژوهش کتابخانه های عمومی می توانند با بخش بندی و شناسایی مراجعین و کسب رضایت آنها، در امر خدمت رسانی موفق تر باشند.