الگوی بومی مدیریت بحران در کتابخانه های ایران: پژوهش کیفی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر ارائه الگوی بومی مدیریت بحران در کتابخانه ها است. شناسایی زمینه ها و راهبردهای اصلی و نیز عوامل اصلی مداخله گر در مدیریت بومی بحران کتابخانه های ایران، از اهداف فرعی پژوهش به شمار می رود.
روش: این پژوهش به روش کیفی و با استفاده از نظریه داده بنیاد انجام شد و داده ها با انجام مصاحبه های نیمه ساختار یافته عمیق گردآوری گردید. اشباع داده ها عامل اساسی در تعیین حجم نمونه بود. جامعه پژوهش، متخصصان مدیریت بحران و نیز مدیران کتابخانه ها در ایران بودند. تحلیل داده ها از طریق کدگذاری نظری که شامل سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی است انجام شد. در کدگذاری محوری پدیده یا مقوله اصلی شناسایی شد و در مرحله کدگذاری گزینشی الگوی مورد نظر ارائه گردید که در این الگو زمینه ها، شرایط علی، راهبردهای اصلی، مداخله گرها (شرایط واسطه ای) و پیامدهای مدیریت بحران در کتابخانه ها مشخص شد.
یافته ها: زمینه های اصلی مدیریت بحران در الگوی ارائه شده، در سه مقوله ارزش ها، نیروی انسانی و روش ها و تمهیدات جای گرفته است. شرایط علی و آنچه که باعث شده تا تحقیق مورد نظر شکل بگیرد، سه مقوله خسارت های مالی ناشی از بحران های گذشته در کتابخانه ها، نارضایتی مراجعان از خدمات کتابخانه ها و بی رغبتی کارمندان هستند. با توجه به یافته های پژوهش، راهبردهای اصلی مدیریت بحران عبارتند از: توجه به ویژگی های شخصیتی متقاضیان حین استخدام، راهکارهای افزایش مهارت ها و ارتباطات انسانی نیروی انسانی، نهادینه ساختن ارزش ها (مذهبی، اخلاقی و اجتماعی) در کتابخانه ها، استفاده از راهکارهای بودجه بندی صحیح و انجام فعالیت های پیشگیرانه از بروز بحران و استانداردسازی ساختمان کتابخانه ها. مصاحبه شوندگان در صحبت های خود به عواملی اشاره داشتند که بر انجام و سرعت انجام فرایند مدیریت بحران تاثیرگذار است (شرایط واسطه ای)، از جمله مکانیزم های مدیریتی، اقتصادی، سازمانی و اداری و مکانیزم های مربوط به استفاده از فن آوری در کتابخانه ها. در نهایت پیامد اجرای فرایند مدیریت بحران در کتابخانه های ایران، کاهش و یا از بین رفتن اثرات بحران های آشکار و پنهان داخلی و خارجی است.
اصالت/ارزش: بررسی متون حاکی از این است که تاکنون الگوی بومی جهت مدیریت بحران در کتابخانه های ایران ارائه نشده است. استانداردهای زیادی جهت مدیریت ریسک و بحران در دنیا ارائه شده است اما با توجه به ساختارهای فرهنگی، مذهبی، سیاسی و اجتماعی متفاوت کشورها، ضروری به نظر می رسید که الگویی بومی ارائه شود. استفاده از این الگو به کتابخانه ها کمک می کند که از بحران های طبیعی و سازمانی مصون بمانند و یا آسیب کمتری ببینند.