تاریخچه انستیتو روانپزشکی تهران( بخش دوم- به روایت دکتر احمد محیط ) (مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

چکیده

مقدمه بخش اول تاریخچه انستیتو روانپزشکی تهران به روایت دکتر ایرج سیاسی در شماره قبلی مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران چاپ شد (1). تاریخچه انستیتو روانپزشکی تهران شانزدهم مرداد ماه 1357، هم زمان با فضای انقلابی در ایران، دکتر احمد محیط به همراه خانواده، با آرزوی خدمت به ایران و شوق سازندگی به کشور مراجعت کرد. روز پس از مراجعت به ایران، دکتر محیط با دکتر ایرج سیاسی که رئیس انجمن توانبخشی بود، ملاقات داشت و او، دکتر محیط را به عنوان مسئول دستیاران روانپزشکی بیمارستان رازی معرفی کرد. انجمن توانبخشی مشتمل بر یک واحد پژوهش و یک واحد آموزش بود. مسئول واحد پژوهش، دکتر بهمن فزونی بود و مطالعه گسترده ای را روی همه گیرشناسی بیماری های روانی در ایران شروع کرده بود که دسترسی به مدارک آن بعداً ممکن نشد. واحد آموزش در دو بخش دستیاری روانپزشکی و آموزش روان پرستاری مشغول به فعالیت بود و بخش روانشناسی بالینی در حال راه اندازی و بخش آموزش کاردرمانی در حال شکل گیری بود. مبنای کار واحد آموزش، تشکیل تیمی متشکل از روانپزشک، روان پرستار، روانشناس بالینی و کاردرمانگر 1 بود و استراتژی و رسالت انجمن توانبخشی، ایجاد مراکز جامع خدمات بهداشت روان 2 برگرفته از طرح معروف کندی 3 در زمینه تحول بهداشت روان در آمریکا بود. سه مرکز در شهر تهران دایر شده بود . در مرکز، شرق و جنوب تهران؛ اما راه اندازی چنین مراکزی حتی در تهران نیز با موفقیت بالایی همراه نبود. دکتر محمود بهفر و دکتر داریوش ملک نیازی از روانپزشکانی بودند که در این مراکز مشغول به فعالیت بودند. مسئول واحد آموزش در سال های قبل از پیروزی انقلاب، دکتر کیومرث فرد دانش آموخته روانپزشکی از آمریکا بود. پس از انقلاب، شادروان دکتر احمد نظام از طرف شادروان دکتر کاظم سامی، وزیر بهداشت وقت، به سمت ریاست انجمن توانبخشی منصوب شد. در اردیبهشت 1358، مرحوم دکتر کاظم سامی به دنبال تقاضای کتبی برخی از دستیاران، از دکتر احمد محیط دعوت کرد تا به عنوان مسئول واحد آموزش انجمن توانبخشی مشغول به کار شود و او شرط پذیرش دعوت آنها را رضایت دکتر کیومرث فرد اعلام کرد. دکتر ایرج سیاسی تا سال 1359 در ایران بود و در طی دو سال بعد از انقلاب، دکتر احمد محیط تمامی تلاششان را برای حفظ شأن و حرمت ایشان در انجمن به عمل آورد. انجمن توانبخشی در همان اوایل سال 1358 منحل شد ولی با درایت و پشتکار دکتر احمد محیط، واحدهای آموزشی و پژوهشی آن، در دل ساختار جدیدی به نام «انستیتو روانپزشکی تهران» قرار گرفت تا ادامه دهنده راه و رسالتی باشد که انجمن توانبخشی با ریاست دکتر ایرج سیاسی آغازگر آن بود. بدین ترتیب انستیتو روانپزشکی تهران در سال 1358 تحت نظارت معاونت آموزشی وزارتخانه و به ریاست دکتر احمد محیط افتتاح شد، ولی در نشان واره (لوگو) انستیتو به پاس تلاش های دکتر ایرج سیاسی و همکارانشان در انجمن توانبخشی، سال 1356 (سال آغاز به کار واحد های آموزشی و پژوهشی انجمن) نقش بست. آرم یا نشان واره انستیتو توسط دکتر محیط طراحی شده است. نمادهای به کار رفته در این نشان واره، حال و هوای فضای انقلابی آن سال ها را تداعی می کند؛ زنجیرها از یک سو به زنجیر استبداد و از سوی دیگر به زنجیر بسته شده به پای بیماران مبتلا به اختلالات روانپزشکی اشاره دارد و لاله ها نیز در دو معنا به کار گرفته شده اند؛ یکی نمادی از خون شهیدان وطن و دیگری لاله ای که باید به جای زنجیر، به پای بیماران روانپزشکی بسته شود و همه این ها با مصرعی از شاعر پرآوازه و اندیشمند ایرانی، مولوی مزین می شود: «تن ز جان و جان ز تن مستور نیست». بدین ترتیب انستیتو روانپزشکی تهران از سال 1358 به طور رسمی آغاز به کار کرد و فعالیت های انجمن به شکلی نو پیگیری شد. در ابتدای فعالیت انستیتو، دکتر کاظم سامی از دکتر احمد محیط برای رفع بحرانی در بیمارستان روانپزشکی سلامی شیراز دعوت کرد؛ به سرپرستی دکتر محیط، تعدادی از دستیاران روانپزشکی (با نمایندگی دکتر محمدعلی دربندی) و روان پرستاران انستیتو ظرف مدت 24 ساعت از تهران به شیراز منتقل شده و بحران مذکور را مدیریت کردند. اواخر سال 1358، انستیتو از ساختمانی در خیابان انقلاب، به خیابان آیت اله طالقانی، ابتدای کوچه جهان نقل مکان کرد. انستیتو که در ابتدا تحت نظارت معاونت آموزشی وزارتخانه شروع به کار کرده بود در جریان تحولات، به علت مکان جغرافیایی اش، تحت نظارت اداره بهداری منطقه شرق تهران قرار گرفت. در راستای سیاست عدم تمرکز بیماران در بیمارستان روانپزشکی رازی، انستیتو در پی گسترش مراکز بیمارستانی اش برآمد. در سال 1360، باشگاه وزارت کشاورزی بر فراز تپه های گیشا (کوی نصر)، در مکانی که امروزه برج میلاد تهران بر آن واقع شده، با حمایت دکتر عباس شیبانی (وزیر کشاورزی وقت) و تل