بررسی انسان نگاره های نسخه خطی عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات (مطالعه موردی نسخه خطی عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

در میان گنجینه نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، نسخه مصور عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات محمد قزوینی خودنمایی می کند. از میان سه نسخه مصور موجود در کتابخانه آستان قدس، پژوهش پیش رو، نسخه 35212، را انتخاب و از میان نگاره ها، نگاره های انسانی آن را مورد بررسی و واکاوی قرار داده است. در نسخه منتخب 23 نگاره، متعلق به انسان نگاره ها هستند،که در دو دسته طبقه بندی می شوند. دسته نخست، شامل نگاره های صور فلکی است که به شکل مرد یا زن و با ظاهری طبیعی ترسیم شده اند، دسته دوم، موجودات خیالی هستند که به شکل ترکیب انسان-حیوان تصویر شده اند. نگاره ها، برگرفته از اسطوره ها و داستان های عامیانه هستند و به سبک مکتب جلایری ترسیم شده اند. در این پژوهش تلاش می شود میزان تطبیق متن با نگاره های موجود در نسخه منتخب بررسی شود. پژوهش ماهیتی توصیفی-تحلیلی دارد و به روش اسنادی و کتابخانه ای صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد نگاره ها در خدمت متن بوده و در عینیت بخشیدن به توصیفات متن و درک بهتر مطالب به خواننده کمک کرده اند و هرجایی که هنرمند احساس نیاز کرده است مرز میان خیال و واقعیت را درهم شکسته و جذابیت تصاویر را با قدرت تخیل خود دوچندان نموده است.