علم تاریخ حاصل انضمام مورخان به گزارش واقعیت های تاریخی است و تداخل افق های زمانی حال و گذشته را در خود دارد. افق زمانی حال در پرتو دانش، بینش، ارزش، و روش مورخان نمود پیدا می کند و مورخان این ویژ گی ها را مرهون جامعة خود و شرایط حاکم بر جامعة جهانی اند. اگر اندوخته های فکری و معرفتی مورخان در زبان و ادبیات آن ها، اعم از گفتاری، مفهومی، و نوشتاری، خلاصه شود و از علم تاریخ برداشتی پویا و متناسب با سیالیت زبان ارائه شود؛ با توجه به این که میراث فکری و معرفتی هر جامعه در قالب زبان آن تبلور می یابد، ترجمة متون تنها راهی است که امکان ارتباط و التقاط گفتمان های حاکم بر جوامع گوناگون را فراهم می کند و زمینه های برخورداری مخاطبان دیگر جوامع را از میراث فکری و معرفتی هر جامعه هموار می سازد. در حوزة معرفت تاریخی نیز، که گفتمان های علمی متکثر و مکاتب تاریخ نگاری متعددی روبه رشد نهاده و به خصوص از دهه های پایانی قرن بیستم در زمینه های روش شناسی و معرفت شناسی رویکردهای مختلفی متداول شده است، ترجمة پژوهش های جدید محققان تاریخ را در بهره گیری از میراث دیگر ملل یاری می دهد و امکان ارتقای شئون معرفتی تاریخ را فراهم می کند. نقش اثرگذار ترجمة پژوهش های مطرح در حوزة روش شناسی و معرفت شناسی تاریخی در تعامل و تکامل اندیشة مورخان، یعنی کسانی که نقش مؤثری در روند تحول علم تاریخ دارند، مسئله ای است که این مقاله به آن می پردازد.
