تعلیم و تربیت

این پژوهش، درصدد پاسخگویی به این پرسش بوده که حدود و ثغور مشارکت دانش آموزان در برنامه درسی از دیدگاه صاحبنظران چگونه است؟ برای پاسخ دادن به این پرسش نخست دیدگاههای صاحبنظران درباره مشارکت دانش آموزان در برنامه درسی با به کارگیری روشهای اسنادی، کتابخانه ای و تحلیل مفهومی، توصیف و طبقه بندی شده است. سپس ضمن نقد دیدگاههای مطرح شده، ابعاد مورد وفاق و مغفول مشارکت دانش آموزان در برنامه درسی از دیدگاه صاحبنظران به تصویر کشیده شده است. آنگاه با بررسی وضع موجود، دیدگاه صاحبنظران در زمینه حد و مرز مشارکت دانش آموزان در برنامه درسی مشخص شده است. مشارکت کنندگان در این پژوهش، سیزده نفر از صاحبنظران و سیاستگذاران حوزه برنامه درسی بودند که با معیار داشتن دیدگاه در زمینه مشارکت دانش آموزان در برنامه درسی، به صورت هدفمند انتخاب شدند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دیدگاههای صاحبنظران نشان داد که مشارکت دانش آموزان در برنامه درسی در همه ابعاد برنامه درسی قابل اجراست. باوجوداین، هنوز سازوکار نظری و عملی مشارکت واقعی دانش آموزان در برنامه درسی فراهم نشده است. سرانجام با بررسی الگوهای گوناگون، «الگوی برنامه درسی مذاکره ای» به عنوان رهیافت بدیل در زمینه مشارکت دانش آموزان در برنامه درسی تعیین شد که بر اساس آن، تغییر اساسی در نگاه به دانش آموز به عنوان "دانش آموز به مثابه فردی موثر و آگاه" که می تواند در بهبود نظام برنامه درسی مشارکت کند، نشان داده شده است.

این پژوهش، آموزش محیط زیست را در کتابهای علوم تجربی، شیمی و محیط زیست ایران و کتابهای علوم تجربی و شیمی کشورهای آمریکا، استرالیا و هند مورد بررسی تطبیقی قرار داده است. جامعه آماری پژوهش شامل کتابهای درسی این چهار کشور بوده است. از میان روشهای مطالعه تطبیقی، روش جرج بردی به کار رفته است. منبع گردآوری اطلاعات، کتابها و برنامه های درسی کشورهای یاد شده بوده است که از طریق شبکه اینترنت و منابع کتابخانه ای به دست آمدند. سپس محتوا در نمون برگهای متعدد به تفکیک عناصر برنامه درسی و براساس مؤلفه های اصلی محیط زیست توصیف شده، زیرمؤلفه ها دسته بندی و محتواهای مرتبط با آنها در همه قالبهای آموزشی استخراج و بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که هر چند در کتابهای درسی ایران، از نظر موضوعی به بیشتر مؤلفه های آموزش محیط زیست پرداخته شده، اما محتوای آنها کمتر کاربردی است. همچنین بر اساس یافته های پژوهش محتوای محیط زیستی ارائه شده در کتابهای درسی ایران به طور کلی از نوع اطلاعات و خبررسانی است و کمتر در آنها به تفکر نقاد، تجزیه و تحلیل و بررسی چندجانبه موضوعات محیط زیست پرداخته شده است. بنابراین پیشنهاد می شود محتوای محیط زیست برنامه درسی ایران، ضمن توجه بیشتر به موضوعات کاربردی محیط زیستی، به تفکر نقاد، مهارت حل مسئله، بررسی نمونه های موردی، واقعی و بومی و تجزیه و تحلیل چندبعدی رویدادهای محیط زیستی نیز بپردازد و از این منظر اصلاح و غنی سازی شود.

هدف از پژوهش حاضر، پیش بینی روحیه پژوهش در دانش آموزان دختر براساس تدریس تحول آفرین و نقش میانجی تحول مثبت نوجوانی و هیجان کلاسی بوده است. برای این منظور 247 نفر از دانش آموزان دختر پایه های دهم و یازدهم مدارس غیرانتفاعی منطقه 4 شهر تهران به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند و پرسشنامه های تدریس تحول آفرین بیچامپ و همکاران (2010)، روحیه پژوهش شیرزاد و همکاران (1395)، تحول مثبت نوجوانی گلدهوف و همکاران (2014) و هیجان کلاسی تیتسورث و همکاران (2010) را تکمیل کردند. تحلیل داده ها با به کارگیری نرم افزار PLS نشان داد که تدریس تحول آفرین دارای اثر مستقیم و مثبت بر روحیه پژوهش دانش آموزان است. همچنین اثر غیرمستقیم و مثبت تدریس تحول آفرین تنها در زمینه مؤلفه مراقبت (از مؤلفه های تحول مثبت نوجوانی) بر روحیه پژوهش معنادار است. از میان مؤلفه های هیجان کلاسی نیز، فقط مؤلفه ظرفیت هیجانی، دارای نقش میانجی در رابطه تدریس تحول آفرین و روحیه پژوهش است. اثر غیرمستقیم تدریس تحول آفرین بر روحیه پژوهش دانش آموزان نیز به واسطه این مؤلفه مثبت است. نتایج این پژوهش، حاکی از اهمیت ادراک فراگیران از فضای آموزشی و هیجانی کلاس در تقویت روحیه پژوهش است.

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر یادگیری مبتنی بر پروژه بر عملکرد تحصیلی دانشجو-معلمان رشته آموزش فیزیک در درس مبانی الکتریسیته و مغناطیس در دانشگاه فرهنگیان بوده است. روش تحقیق این پژوهش از نوع شبه آزمایشی به صورت پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجو-معلمان دانشگاه فرهنگیان در سال تحصیلی 98-1397 بوده است. نمونه آماری تحقیق شامل چهار کلاس رشته آموزش فیزیک پردیسهای علامه امینی و فاطمه الزهرای تبریز بوده است که به صورت نمونه در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی یک کلاس از هر پردیس در گروههای آزمایش و کنترل (تعداد 132 نفر) جای گرفتند. ابزار اندازه گیری پژوهش آزمون محقق ساخته ای بود که به صورت تحلیلی عملکرد تحصیلی درس فیزیک دانشجویان را مورد بررسی قرار می داد. هر دو گروه، پیش از مداخله از نظر عملکرد تحصیلی مورد ارزیابی قرار گرفتند. در طول ترم، درس مبانی الکتریسیته و مغناطیس به روش آموزش مبتنی بر پروژه، به مدت 16 جلسه (هر هفته یک جلسه) برای گروه آزمایش ارائه شد و در این مدت، گروه کنترل به روش سنتی آموزش دیدند. بعد از مداخله نیز هر دو گروه از نظر عملکرد تحصیلی مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده های به دست آمده با روش تحلیل کوواریانس یکراهه مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان داد که میان گروه آزمایش و گروه کنترل در عملکرد تحصیلی تفاوت معنادار وجود دارد (0/001> P). نتایج پژوهش اثربخشی روش یادگیری مبتنی بر پروژه را بر بهبود عملکرد تحصیلی دانشجویان فیزیک مورد تأیید قرار داد.

تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطه جو سازمانی نوآورانه و عملکرد شغلی دبیران با توجه به نقش میانجی رفتار کار نوآورانه در هنرستانهای فنی و حرفه ای استان گیلان انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها، پیمایشی و از نظر ماهیت، توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری پژوهش دبیران هنرستانهای فنی و حرفه ای استان گیلان بودند که از میان آنها تعداد 287 نفر به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. ابزارگردآوری اطلاعات، پرسشنامه بود. برای اندازه گیری جو سازمانی نوآورانه و رفتار کاری نوآورانه، از پرسشنامه یو و محمود (2013) و برای اندازه گیری عملکرد شغلی، از پرسشنامه آنگ و همکاران (2007) استفاده شده است. به منظور آزمون فرضیات، نرم افزارهای SPSS20 و SmartPLS2 به کار رفته است. نتایج حاصل از آزمون فرضیات نشان داده است که جو سازمانی نوآورانه با عملکرد شغلی دبیران و رفتار کاری نوآورانه دبیران رابطه ای مثبت و معنادار دارد. رفتار کاری نوآورانه نیز با عملکرد شغلی دبیران، رابطه ای مثبت و معنادار دارد. رابطه جو سازمانی نوآورانه و عملکرد شغلی دبیران هنرستانهای فنی و حرفه ای استان گیلان با توجه به نقش میانجی رفتار کاری نوآورانه نیز تأیید شده است. همچنین از آنجا که رابطه مستقیم جو سازمانی نوآورانه و عملکرد شغلی دبیران هنرستانهای فنی و حرفه ای استان گیلان تأیید شده، از این رو رفتار کاری نوآورانه میانجی جزئی است. رفتار کاری نوآورانه در ارتباط میان جو سازمانی نوآورانه و عملکرد شغلی دبیران هنرستانهای فنی و حرفه ای استان گیلان نقش تعدیل گر ندارد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش خوش بینی و سرزندگی در رفتار نوآورانه معلمان با میانجیگری انعطاف پذیری انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری شامل معلمان مقطع ابتدایی شهر بیرجند در سال تحصیلی 98-1397 به تعداد 1500 نفر بود که با استفاده از نمونه گیری طبقه ای(بر مبنای جنسیت و میزان برخورداری) و بر اساس جدول مورگان تعداد 306 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای سنجش متغیر خوش بینی و انعطاف پذیری از پرسشنامه لوتانز (2007)، رفتار نوآورانه از پرسشنامه کانتر (1988) و سرزندگی از پرسشنامه شایروم (2004) استفاده شده است. روایی محتوایی پرسشنامه ها را متخصصان تأیید کرده اند. در این پژوهش ضریب پایایی پرسشنامه ها با به کارگیری ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه خوش بینی و انعطاف پذیری 0/80، رفتار نوآورانه 0/88 و برای سرزندگی 0/72 برآورد شده است. تجزیه و تحلیل داده ها در سطح توصیفی (فراوانی، میانگین، انحراف معیار) و سطح استنباطی (همبستگی پیرسون، رگرسیون و مدل الگویابی معادلات ساختاری) انجام گرفته است. نتایج حاکی از آن بود که خوش بینی با میزان بتای 0/42، سرزندگی 0/61 و انعطاف پذیری 0/50 پیش بینی کننده رفتار نوآورانه و خوش بینی با بتای 0/39 و سرزندگی با بتای 0/42 پیش بینی کننده انعطاف پذیری است. یافته ها نشان دادند که انعطاف پذیری نقش میانجی را ایفا می کند.

دستیابی به اهداف تربیت بدنی در مدارس نیازمند معلمانی خلاق است، از این رو هدف از این پژوهش بررسی تأثیر سبکهای رهبری مدیران مدارس بر خلاقیت معلمان تربیت بدنی با نقش میانجی خودکارآمدی خلاق بوده است. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بوده که با استفاده از روش معادلات ساختاری انجام شده است. جامعه آماری پژوهش همه معلمان ورزش استان آذربایجان شرقی در سال تحصیلی 99-1398 به تعداد 1413 نفر بودند که بر اساس جدول کرجسی و مورگان 303 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای – خوشه ای به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. درنهایت پس از توزیع و گرد آوری داده ها 291 پرسشنامه برای تحلیل مورد استفاده قرار گرفت. برای سنجش متغیرها از پرسشنامه های چندعاملی رهبری باس و آولیو (2000)، خودکارآمدی خلاق بگتو (2006) و خلاقیت تورنس (1974) استفاده شده که روایی و پایایی آنها مورد تأیید قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق تحلیل عاملی تائیدی و معادلات ساختاری با نرم افزار لیزرل انجام شده است. یافته ها نشان دادند که سبک رهبری تحول گرا بر خلاقیت و خودکارآمدی خلاق معلمان تربیت بدنی تأثیرگذار است و سبک رهبری تبادلی و عدم مداخله تأثیری بر خلاقیت معلمان تربیت بدنی ندارد. نتایج همچنین نشان داد که سبک رهبری تحول گرا از طریق خودکارآمدی خلاق بر خلاقیت معلمان تربیت بدنی به طور غیرمستقیم تأثیرگذار است. بر اساس یافته های پژوهش، سبک رهبری تحول گرای مدیران مدارس از طریق الهام بخشی و توانمندسازی و افزایش اعتمادبه نفس و خودکارآمدی خلاق معلمان تربیت بدنی سبب افزایش خلاقیت در آنها می شود. بنابراین مدیران مدارس برای افزایش خلاقیت معلمان تربیت بدنی باید از سبک رهبری تحول گرا بهره بگیرند.

هدف اصلی این پژوهش، پیش بینی عملکرد شغلی معلمان مدارس متوسطه دخترانه شهرستان سیرجان بر اساس مؤلفه های مدیریت دانش بوده که برای دستیابی به این هدف از پژوهش همبستگی استفاده شده است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل همه معلمان مدارس متوسطه دخترانه شهرستان سیرجان بود که با به کارگیری روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای، 209 معلم انتخاب شدند و مورد آزمون قرار گرفتند. به منظور گردآوری داده های موردنیاز، از دو پرسشنامه شامل مدیریت دانش لاوسون (2003) و عملکرد شغلی پاترسون (1922) استفاده شد. میزان پایایی پرسشنامه ها از طریق آلفای کرونباخ برای پرسشنامه مدیریت دانش 0/95 و برای پرسشنامه عملکرد شغلی 0/82 محاسبه شد. نتایج نشان داد که میزان کاربست مؤلفه ها در معلمان مدارس متوسطه پایین تر از متوسط است. همچنین میان معلمان در زمینه میزان کاربست مدیریت دانش و میزان عملکرد شغلی بر اساس تحصیلات و رشته تحصیلی تفاوت معنا دار وجود دارد، اما بر اساس سن و سابقه خدمت میان آنها تفاوت معنا دار وجود ندارد. علاوه بر این، نتایج نشان داد که میان تمام مؤلفه های مدیریت دانش با عملکرد شغلی رابطه مثبت و معنا دار وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که عملکرد شغلی معلمان بر اساس مؤلفه های مدیریت دانش قابل پیش بینی است. مؤلفه های انتشار دانش و جذب دانش به ترتیب بیشترین و کمترین سهم را در پیش بینی عملکرد شغلی معلمان داشتند.

پژوهش حاضر با هدف اولویت بندی راهکارهای توسعه مشارکتهای فرابخشی در ورزش دانش آموزی با استفاده از روشهای کیفی دلفی و غربالگری فازی و روش کمی مدل سازی تفسیری- ساختاری انجام شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر گردآوری داده ها توصیفی از نوع پیمایشی است. برای انجام دادن پژوهش ابتدا با روش کیفی دلفی 23 راهکار توسعه مشارکتهای فرابخشی در ورزش دانش آموزی از طریق تحلیل محتوای ادبیات موجود و 15 مصاحبه انجام شده با خبرگان استخراج شد و با به کارگیری روش غربالگری فازی 22 راهکار مورد تأیید خبرگان استخراج شد. پس از آن با روش کمی مدل سازی تفسیری- ساختاری روابط میان راهکارهای توسعه مشارکت تعیین و به صورت یکپارچه تحلیل شده است. در نهایت به منظور خوشه بندی راهکارها از روش MICMAC استفاده شده و نتایج نشان داده است که سه راهکار «فراهم کردن زیرساختهای قانونی مشارکت در سه سطح کلان، سازمانی و محلی»، «تعریف و تفهیم مشارکت در سطح کلان به منظور ایجاد شرایط تسهیل کننده، تشویقی و حمایتی» و «ایجاد معاونت تربیت بدنی در ساختار ادارات آموزش و پرورش» از تأثیرگذارترین راهکارهای توسعه مشارکتهای فرابخشی در ورزش دانش آموزی به شمار می آیند. بنابراین توسعه مطلوب مشارکت فرابخشی در ورزش دانش آموزی مستلزم فراهم کردن این سه دسته زیرساخت است که با درگیرشدن همه گروهها امکان پذیر است.

هدف از این پژوهش بررسی رابطه ادراک از محیط کلاس درس و سرزندگی تحصیلی با واسطه گری پیوند با مدرسه بود. این پژوهش توصیفی- همبستگی و از نوع تحلیل مسیر بود. جامعه آماری پژوهش شامل همه دانش آموزان پسر دوره متوسطه اول شهر سنندج در سال تحصیلی 98-1397 به تعداد 9321 نفر بود که از میان آنها 369 نفر به عنوان حجم نمونه و به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. دانش آموزان پرسشنامه های ادراک از محیط کلاس درس (فراسر و همکاران، 1996)، سرزندگی تحصیلی (دهقانی زاده و حسین چاری، 1391) و پیوند با مدرسه (اسپرینگر و همکاران، 2009) را تکمیل کردند و داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شدند. بر اساس نتایج به دست آمده از پژوهش، ادراک از محیط کلاس درس با سرزندگی تحصیلی رابطه علی مستقیم دارد (0/01>p) و پیوند با مدرسه، ارتباط میان ادراک از محیط کلاس درس و سرزندگی تحصیلی را واسطه گری می کند (0/001>p). با توجه به اینکه ادراک از محیط کلاس درس و سرزندگی تحصیلی با یکدیگر رابطه علی دارند و پیوند با مدرسه نیز در رابطه میان این دو متغیر تأثیرگذار است، پیشنهاد می شود که برای سازگاری هرچه بهتر دانش آموزان با چالشها و تکالیف تحصیلی، تدابیری اتخاذ شود تا محیط یادگیری برای دانش آموزان مطلوب باشد و دانش آموزان احساس تعهد بیشتری نسبت به مدرسه داشته باشند. برای اثربخشی بهتر، مدیران نواحی و مناطق آموزش و پرورش با برگزاری دوره های ضمن خدمت و کارگاههای آموزشی، می توانند اهمیت و چگونگی شکل گیری ذهنیت درباره مدرسه، احساس تعلق پذیری و تعهد نسبت به مدرسه در دانش آموزان را برای کارکنان آموزشی و اجرایی مدارس تبیین کنند.

هدف پژوهش حاضر، توسعه درک مفهومی اندازه گیری حجم در زندگی روزمره دانش آموزان بوده است. جامعه آماری پژوهش را همه دانش آموزان دوره متوسطه اول شهرستان کهنوج استان کرمان تشکیل می دادند. نمونه مورد مطالعه، 60 دانش آموز دختر از سه پایه هفتم، هشتم و نهم متوسطه اول بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار گرد آوری داده ها مشاهده، مصاحبه و بحثهای کلاسی بود. داده های مطالعه طی 9 ماه گردآوری شدند که منابع آنها شامل 2 فعالیت مدل سازی مربوط به مصرف آب بود. روش شناسی پژوهش، مبتنی بر روش شناسی کیفی است که در آن برای تحلیل داده های کیفی از روش تحلیل نظریه فعالیت استفاده شده است. از آنجایی که نظریه فعالیت، ساختار فعالیت انسان را در قالب سیستم فعالیت بررسی می کند و مدل سازی ریاضی براساس یک چرخه انجام می شود، از این رو، با تلفیق سیستم فعالیتِ نظریه فعالیت و چرخه مدل سازی، سیستم فعالیتِ مدل سازی تعریف شده که از آن به منزله ابزار تحلیل داده ها استفاده شده است. در سیستمهای فعالیت از دو عنصر تنش(فشار، نگرانی، چالش یا اختلافی که برای دانش آموزان ایجاد می شود) و اصلاح آن برای توسعه درک مفهومی استفاده شد. از تحلیل داده های مطالعه، دو تنش که یکی مربوط به درک رابطه حجم استوانه و یکی مربوط به گزارش میزان مصرف آب است به دست آمد. دانش آموزان از طریق فرایند مدل سازی و با راهنمایی معلم، توانستند تنشهای به وجود آمده را اصلاح کنند و اندازه گیری حجم را در فعالیتهای زندگی روزمره خود توسعه دهند. این مطالعه نشان داد که مدل سازی ریاضی ابزاری مناسب برای برنامه درسی تلفیقی است که می توان از ظرفیت بالای آن برای توسعه مفاهیم ریاضی بهره برد.

هدف پژوهش حاضر توصیف، تحلیل و ترکیب تحلیلهای ارائه شده در زمینه عوامل اثرگذار بر اضطراب امتحان و روش آن فراتحلیل بوده است. جامعه آماری پژوهش را همه مقالات دارای درجه علمی - پژوهشی، طرحهای پژوهشی در مراکز تحقیقات سازمان آموزش و پرورش و پایان نامه های موجود در دانشگاههای محقق اردبیلی و رازی طی سالهای 1394-1380، تشکیل می داد. از میان پژوهشهای انجام شده 55 مورد برای بررسی برگزیده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با سه نرم افزار CMA2 ، Excel و SPSS نسخه 22 انجام گرفته است. در سطح آمار توصیفی از فراوانی و درصد فراوانی و در سطح آمار استنباطی برای محاسبه اندازه اثر از g هگز و مدل اثرات ثابت و اثرات تصادفی، برای بررسی معناداری فراوانی پژوهشها از روش شمارش کای اسکوئر و برای ترکیب اندازه اثرها از روش ترکیب احتمالات t واینر استفاده شده است. به منظور بررسی همگنی مطالعات از آزمون I2 و Q استفاده شده است که نشان داد مطالعات اولیه همگن نیستند. اندازه اثر محاسبه شده برای مطالعات تحت هر دو مدل ثابت و تصادفی از نظر آماری برای متغیر مورد بررسی معنادار بود. همچنین نتایج ترکیب احتمالات t واینر نشان داد که میان اندازه اثرها ی ترکیب شده تفاوت معنادار وجود دارد. به طورکلی بررسی عوامل تأثیرگذار بر اضطراب امتحان بر اساس پژوهشهای انجام گرفته به شناسایی 47 عامل با قدرت اثر بزرگ منتج شده است و متغیرهای جهت گیری هدف، آموزش کنترل توجه و درمان فراشناختی بالاترین اثر را بر اضطراب امتحان دارند و این ارتباط به توجه افزون تر متولیان امر به متغیرهای مذکور نیاز دارد.