تعلیم و تربیت

هدف پژوهش حاضر جستجوی فرایندی برای هدایت توسعه حرفه ای معلمان با بهره گیری از نظریه یادگیری تحولی است. این پژوهش در یکی از مدارس ابتدایی پسرانه منطقه یک تهران، به روش کیفی و با 13 معلم مشارکت کننده در فرایند پژوهش انجام شده است. ابتدا مبانی موجود در حوزه یادگیری تحولی مورد بررسی قرار گرفت و از این رهگذر ویژگیهای یک فرایند مداخله یادگیری تحولی شناسایی شد. در مرحله بعد با بررسی و شناخت محیط پژوهش و کنار هم قرار دادن اطلاعات به دست آمده از این دو بخش، فرایند مداخلات مبتنی بر یادگیری تحولی، طراحی و اجرا شد. این مداخلات شامل یک دوره ده جلسه ای کارگاه آموزشی بود. در پایان با بهره گیری از مصاحبه های پدیدارشناسانه و مشاهدات میدانی نتایج انجام دادن چنین مداخلاتی در بستر پژوهش بررسی شد و بر این اساس، چالشها و پیشنهاداتی برای انجام دادن چنین مداخلاتی آورده شده است. نتایج نشان دهنده این است که یادگیری تحولی شرکت کنندگان در سه مقوله تغییرات معرفت شناختی، تغییرات خود و تغییرات رفتاری بروز می کند و در این میان تغییرات رفتاری از نظر فراوانی تغییرات، کمترین میزان را به خود اختصاص می دهند.

کودکان در دوره 3 تا 6 سالگی در دوره رشد طلایی حرکتی قرار دارند. هدف این مطالعه تدوین یک برنامه آموزشی بازی- محور و تعیین اثربخشی این روش به منزلۀ یک مدل بومی روی توسعه مهارتهای حرکتی پایه کودکان 3 تا 6 ساله است. نمونه مورد مطالعه 210 کودک دختر و پسر با میانگین سنی (8/02±4/1) شهر تهران بودند که به شکل دردسترس در این پژوهش شرکت کردند. روش پژوهش به شکل نیمه آزمایشی بود که افراد به شکل تصادفی در دو گروه تجربی (108 نفر) و گروه کنترل (102 نفر) قرار گرفتند. گروه تجربی از ابتدای مهر ماه 1395 تا انتهای خرداد ماه 1396و هر هفته یک جلسه برنامه آموزشی روپا را اجرا کردند. گروه کنترل نیز به روش معمول در طول این مدت به فعالیتهای آموزشی خود مشغول بودند. گرد آوری اطلاعات از طریق آزمون دنور-2 و در سه مرحله (پیش آزمون، پس آزمون، آزمون پیگیری) انجام گرفت. داده ها از طریق آزمون تی مستقل و وابسته با (0/50=α) تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که برنامه آموزشی روپا سبب بهبود معنا دار مهارتهای حرکتی درشت کودکان مورد مطالعه شد و این اثرات تا مدت سه ماه ماندگاری خود را حفظ کرد (0/01>P). نتایج این مطالعه نشان می دهد که از بازیهای حرکتی روپا می توان به عنوان یک برنامه مؤثر برای توسعه مهارتهای پایه حرکتی درشت کودکان 3 تا 6 ساله بهره گرفت. پژوهش حاضر تأیید کننده نظریه های مربوط به آموزش با بازی به کودکان خردسال است.

هدف از این پژوهش، تعیین تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان (P4C) به روش پژوهش مشارکتی بر روابط میان- فردی دانش آموزان دختر دوره متوسطه اول مدارس دولتی شهر تهران بوده است. این پژوهش نیمه تجربی از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بوده و حجم نمونه طبق فرمول کوکران تعداد 50 نفر بوده است که این تعداد با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند از میان دانش آموزانی که روابط میان- فردی آنها پایین تر از سطح متوسط بود، انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه روابط میان-فردی هیرشفیلد و همکاران (1977) استفاده شد و به حکم قرعه یک گروه به عنوان گروه آزمایش (25 نفر) و گروه دیگر به عنوان گروه گواه (25نفر) تعیین شدند. برنامه آموزش فلسفه برای کودکان (P4C) به روش پژوهش مشارکتی روی گروه آزمایش در 8 جلسه، هر جلسه 90 دقیقه اجرا شد و گروه کنترل هیچ گونه آموزشی در این زمینه دریافت نکرد. پس از مداخله، در مرحله پس آزمون هر دو گروه (آزمایش و گواه) پرسشنامه روابط میان- فردی هیرشفیلد را تکمیل کردند. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی (آزمون تحلیل کوواریانس میان-گروهی) استفاده شد. ضمن تایید فرضیه اصلی تحقیق، نتایج پژوهش بیانگر آن است که میزان روابط میان- فردی دانش آموزانی که آموزش فلسفه (P4C) به روش پژوهش مشارکتی را دریافت کرده بودند به طور معناداری بالاتر از روابط میان- فردی دانش آموزانی بود که این آموزش را دریافت نکردند و 23 درصد از تغییرات در روابط میان- فردی در اثر آموزش فلسفه به روش پژوهش مشارکتی مشاهده شده است. از این رو، این آموزش در روابط میان- فردی دانش آموزان مؤثر بوده است.

سیاست گذاری در آموزش و پرورش از حیاتی ترین حوزه های سیاست گذاری عمومی دولتها شمرده می شود. در جوامع دانش -محور امروزی، آموزش باکیفیت و برابر از حقوق بنیادین شهروندان و از جمله وظایف اساسی دولت مدرن است. دولتها سعی می کنند به این مطالبه و وظیفه در قالب فرایند سیاست گذاری آموزشی پاسخ گویند. البته موفقیت سیاستهای آموزشی، تابعی از ترتیبات نهادی دولت است. تجارب چند دهۀ اخیر دولتهای توسعه گرای شرق آسیا گواهی بر این مدعاست. این در حالی است که نگاهی به عملکرد دولتهای پس از انقلاب در ایران، حکایت از ضعف و ناکارآمدی سیاست گذاری آموزشی دارد. فرایند ناقص دولت سازی در ایران معاصر و استمرار و تداوم و نیز تشدید و تعمیق آن در دورۀ پس از انقلاب موانع جدی در تدوین و اجرای سیاست گذاری آموزش و پرورش پدید آورد. تصمیمات و اقدامات نخبگان سیاسی در جایگاه دولت سازان جدید در پیدایش این نقیصه و مشکل نهادی مؤثر بود. نهاد دولت در چهار دهۀ گذشته به دلیل مشکلات نهادی و ساختاری، توانایی و هنر تبدیل و ادغام سرمایۀ طبیعی به سرمایه های انسانی، اجتماعی و فرهنگی را از دست داد. شاخصهای آموزشی پایین تر از میانگین جهانی و عملکرد ضعیف آموزش و پرورش، برایند آن است. در شرایط فعلی برای نیل به توسعۀ پایدار، دولتمردان و سیاست گذاران کشور ناگزیرند با اصلاح نهادی دولت، امر سیاست گذاری در آموزش و پرورش را در ترجیحات دستور کاری و اولویت فرایند سیاست گذاریهای عمومی قرار دهند. در مجموع، چگونگی اثرگذاری فرایند دولت سازی ایرانِ پس از انقلاب در چارچوب سه متغیر نهادسازی، ائتلاف سازی و تصمیم سازی بر کارکرد سیاست گذاری آموزش و پرورش، موضوع مقالۀ حاضر است.

هدف اصلی پژوهش حاضر استخراج حقوق اساسی دانش آموز در نظام حقوقی ایران است تا با اتکای به آن، وظایف، تعهدات و مسئولیتهای معلمان، مسئولان مدرسه و سایر افراد دست اندرکار تربیت دانش آموزان شناسایی و معرفی شوند. پژوهش حاضر مطالعه ای کیفی است که با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی از نوع طبقه بندی استقرایی انجام شده است. مرور نظام مند و تحلیل منابع حقوقی به تدوین مجموعه ای از اصول تحت عنوان اصول حقوق دانش آموز در نظام حقوقی ایران منجر شده است. این اصول استخراج شده چهاردهگانه بر اساس میزان استناد در منابع قانونی مورد مطالعه در سه دستۀ تصریح شده در قوانین رسمی (مشتمل بر دسترسی به آموزش رایگان، تسهیلات تربیت بدنی و برخورداری از آموزش عالی)، تأیید شده در قوانین رسمی (مشتمل بر تأمین اجتماعی، آزادی انتخاب نوع و شیوه آموزش، ارتقای سطح دانش و آگاهی عمومی، آموزش به زبان مادری، امنیت تحصیلی، برخورداری از حقوق مساوی و آزادی فعالیتهای سیاسی و اجتماعی-فرهنگی) و تصریح شده در قوانین آموزش و پرورش (مشتمل بر پرورش خلاقیتهای هنری، ارتقای امکانات و فرصتهای مناسب اوقات فراغت، هدایت و راهنمایی تحصیلی و تسهیل شرایط آموزش کودکان با نیازهای ویژه) طبقه بندی شده اند. پیشنهاد می شود در مطالعات آینده الگوی مفهومی استخراج شده از نگاه صاحب نظران و متخصصان حقوقی و تربیتی مورد واکاوی قرار بگیرد و با اعمال نظرات آنان تعدیل و اصلاح شود.

آموزش از دیرباز و در همه جوامع از مقولات و درگیریهای عمده بوده است، اما در دوره های زمانی و جوامع گوناگون هدف از آموزش می تواند متفاوت باشد. امروزه و به ویژه در ایران هدف از آموزش، تربیت نسلی است که از عهده حل مشکلات و مسائل پیرامونی برآید. به طور خاص هدف از آموزش ریاضی توانایی به کارگیری آموخته های ریاضی مدرسه در زندگی واقعی است. این توانایی در اکثر جوامع با نام سواد ریاضی خوانده شده و به صورت دوره ای و هر سه سال یک بار از سوی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی با مطالعه پیزا بررسی می شود. پژوهش حاضر به روش توصیفی، تحلیلی- تطبیقی با هدف مقایسه مسائل منتشر شده مورد استفاده در آزمون مطالعه پیزا با مسائل و تمرینهای کتاب ریاضی پایه نهم چاپ سال 1395 و بررسی میزان انطباق آنها با یکدیگر انجام شده است. ابزار این پژوهش جدولهای محقق ساخته دسته بندی مسائل است که برای اعتبار صوری و محتوایی آن از نظرات دبیران با سابقه ریاضی و صاحب نظران استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش کتاب ریاضی پایه نهم چاپ سال 1395 و نمونه بخشهای مربوط به هندسه در این کتاب است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که اگرچه مسائل دنیای واقعی در فصلهای مربوط به هندسه در کتاب مورد بحث وجود دارد، اما این مسائل در کتاب پاسخ داده شده است و عملاً دانش آموزان به شکلی بسیار محدود حل این نوع مسائل را تمرین می کنند. نتایج این پژوهش می تواند در بازبینی و تنظیم مواد آموزشی مناسب برای کتابهای درسی و رفع کاستیهای کتابهای تازه تألیف به مؤلفان کمک کند.

هدف از پژوهش حاضر پیش بینی پیشرفت تحصیلی با توجه به جهت گیری هدف و ادراک از کلاس با نقش واسطه ای خودتنظیمی تحصیلی در قالب مدل علّی به روش تحلیل مسیر است. نمونه آماری این پژوهش شامل 380 نفر(190 دختر و190 پسر) از دانش آموزان پایه نهم شهر تبریز است که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شده اند و به پرسشنامه هایی متشکل از جهت گیری هدف تحصیلی الیوت و مک گرگور، ادراک از کلاس جنتری، گیبل و ریزا و خودتنظیمی پینتریچ و دی گروت پاسخ داده اند. برای انجام دادن عملیات آماری نرم افزارهای SPSS23 و Amos23به کار گرفته شده است. نتایج نشان داد که مؤلفه های جهت گیری هدف (تسلط گرایش، تسلط اجتناب، عملکرد گرایش، عملکرد اجتناب) و مؤلفه های ادراک از کلاس (علاقه، انتخاب، لذت) اثر مستقیم بر پیشرفت تحصیلی دارند. همچنین مؤلفه های جهت گیری هدف (تسلط گرایش، تسلط اجتناب، عملکرد گرایش) از طریق راهبردهای شناختی و فراشناختی اثر غیرمستقیم بر پیشرفت تحصیلی دارند و مؤلفۀ عملکرد اجتناب، اثر غیرمستقیم بر پیشرفت تحصیلی ندارد. از مؤلفه های ادراک از کلاس، علاقه از طریق راهبردهای شناختی و فراشناختی اثر غیرمستقیم بر پیشرفت تحصیلی دارد و مؤلفه های ادراک از کلاس (چالش، لذت و انتخاب) از طریق راهبردهای شناختی اثر غیرمستقیم و مثبت بر پیشرفت تحصیلی دارند. نتایج نشان داد که در پژوهش حاضر در مجموع مؤلفه های جهت گیری هدف در مقایسه با مؤلفه های ادراک از کلاس پیش بین بهتری برای پیشرفت تحصیلی اند.