روانشناسی کاربردی

هدف: هدف پژوهش تعیین اثربخشی تحلیل رفتار متقابل و خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت بر تعارض های کلامی، غفلت و سوء رفتار زوج ها بود. روش: روش پژوهش شبه آزمایشی با دو گروه آزمایش، یک گروه گواه، طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری دوماهه و جامعه آماری 45 زوج مراجعه کننده به مرکز مشاوره شرکت مهندسی و توسعه نفت تهران در سال 1396 بود. از این جامعه 30 زوج که بالاترین نمره با نقطه برش 120 را در پرسشنامه راهبردهای حل تعارض زناشویی اشتراوس 1979 کسب کرده بودند؛ انتخاب و به شکل تصادفی تعداد 20 نفر در هر یک از سه گروه کاربندی شدند. تحلیل رفتار متقابل کرونل، دی گراف، نیوتن و تانیسن (2016) و خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت هوریگیان، رابینز و سازپوسنیک (2004) در 8 جلسه 90 دقیقه ای گروهی هفته ای یکبار به گروه های آزمایش آموزش داده شد. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس مختلط با اندازه گیری مکرر تحلیل شد. یافته ها: نتایج حاکی از تأثیر مداخله تحلیل رفتار متقابل و خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت بر تعارض کلامی (59/18 =F، 001/0 =P)، (78/14 =F، 003/0 =P)، غفلت (31/10 =F، 006/0 =P)، (64/6 =F، 014/0 =P) و سوء رفتار (24/4 =F، 03/0 =P)، (52/10 =F، 006/0 =P) و پایداری این تأثیر در مرحله پیگیری و تاثیر بیشتر خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت در تعارض کلامی نسبت به روش تحلیل رفتار متقابل بود؛ ولی در غفلت و سوء رفتار تفاوت میزان تأثیرگذاری دو روش معنادار نبود. نتیجه گیری: از آنجایی که هر دو روش منجر به کاهش تعارض های کلامی، غفلت و سوء رفتار در زوج ها می شوند؛ می توان از این دو روش به عنوان مداخله ای مؤثر برای حل تعارض و بهبود رابطه زوج ها استفاده کرد.

هدف: هدف پژوهش تعیین میزان رابطه دلزدگی زناشویی زنان بر مبنای نگرش جنسی آن ها و گرایش همسرانشان به شخصیت تاریک بود. روش: روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری شامل زوج های منطقه ۸ شهر تهران در سال ۱۳۹۶ به تعداد ۲۹۱۱۰۶۵ خانوار بود که از میان آن ها با استفاده از فرمول گرین 1991، «تعداد متغیرها* 8 +50» و با توجه به احتمال ریزش حجم نمونه تعیین و به صورت نمونه برداری دو مرحله ای تصادفی ۱۶۰ زوج انتخاب شد. در مرحله اول نواحی 2 و 3 از منطقه ۸ و در مرحله دوم از هر ناحیه 4 خیابان و 2 پارک و بوستان به صورت تصادفی و در نهایت زوج های داوطلب انتخاب شد. مقیاس دلزدگی زناشویی پاینز ۲۰۰۴ و پرسشنامه نگرش جنسي ازگلی، ترک زهرانی، خوشابی و والایی (1379) توسط زنان و مقیاس شخصیت تاریک جانسون و وبستر (2010) توسط شوهرانشان تکمیل شد. پس از کنار گذاشتن 4 پرسشنامه مخدوش و 2 داده پرت، داده ها با استفاده از تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد که ضریب رگرسیون دلزدگی زناشویی زنان با جامعه ستیزی (۱۹۲/۰ =β، ۰۰۱/۰ =P) و فریبگری (۲۹۹/۰ =β، ۰۰۱/۰ =P) شوهرانشان مثبت و با نگرش جنسی خودشان (۲۹۱/۰- =β، ۰۰۱/۰ =P) منفی است. نتیجه گیری: با توجه به اهميت كيفيت زندگي زناشویی زوج ها در انسجام خانواده و نقش تعیین کننده نگرش جنسي و صفات شخصيت آن ها در پيش بيني دلزدگی زناشویی، لازم است که دورهها و کارگاههای آموزشی برای آگاه كردن زوج ها در رابطه با دانش و نگرش جنسي و نیز ایجاد و پرورش صفات شخصيتي مطلوب در زوج ها برگزار شود.

هدف: هدف پژوهش تعیین رابطه ترس از تصویر بدنی و راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان با ترس از زایمان مادران باردار بود. روش: روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری زنان نخست زای سه ماهه آخر بارداری شهر کرمانشاه در سال ۱۳۹۶ به تعداد 239 نفر بود. بر اساس جدول کرجسی-مورگان 1970، تعداد نمونه 144 نفر برآورد و به روش نمونه گیری در دسترس 158 نفر پس از رعایت ملاک های ورود از بین زنان باردار مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت ثامن الائمه، شهید رجایی، حاج افغانیان، شهید مطهری، وحدت و سجادیه انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسشنامه ترس از تصویر بدنی لیتلتون، اکسام و پوری (2005)، تنظیم شناختی هیجان گارنفسکی، کرایج و اسپینهوون (2001) و انتظار زایمان ویژما (1998) بود. پس از کنار گذاشتن 12 پرسشنامه مخدوش، داده های 146 نفر به روش رگرسیون گام به گام تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد که بیشترین متغیر تبیین کننده واریانس ترس از زایمان به ترتیب مربوط به ترس از تصویر بدنی (384/0 =β، 01/0 =P) راهبردهای منفی نظم جویی شناختی هیجان (231/0 =β، 01/0 =P) و راهبردهای مثبت نظم جویی شناختی هیجان (172/0 =β، 01/0 =P) است. نتیجه گیری: از آنجا که هر اندازه زنان باردار نوبت اول، نگرانی بیشتری درباره تصویر بدنی داشته باشند و از راهبردهای منفی نظم جویی شناختی هیجان استفاده کنند؛ ترس از زایمان بیشتری را تجربه خواهند کرد؛ پیشنهاد می شود که روان درمانگران و مشاوران با اصلاح نگرش این قشر در مورد تصویر بدنی و آموزش به کارگیری راهبردهای مثبت نظم جویی شناختی هیجان، ترس از زایمان و آسیب های ناشی از آن را کاهش دهند.

هدف: هدف پژوهش تعیین اثربخشی بازآموزی اسنادی بر ارزیابی های شناختی، راهبردهای حل تعارض و سازگاری زناشویی بود. روش: روش پژوهش شبه آزمایشی با گروه آزمایش و گواه و طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری دو ماهه و جامعه آماری 200 زن متأهل مراجعه کننده به مرکز مشاوره زندگی بهتر در شهر تهران در سال 1397 بود. از میان آن ها به روش نمونه گیری در دسترس 30 زن انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه 15 نفری جایگزین شد. ابزار پژوهش مقیاس ارزیابی استرس پیکاک و لانگ 1990، پرسشنامه سبک حل تعارض کاردک (1994) و مقیاس سازگاری زناشویی واکر و تامپسون (1983) و نیز برنامه بازآموزی اسنادی استینهارت و دالبیر 2008 بود که به شیوه گروهی در 10 جلسه دو ساعته هفته ای یکبار در مورد گروه آزمایش اجرا و داده ها با استفاده از تحلیل واریانس مختلط با اندازه گیری مکرر تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد که بازآموزی اسنادی در افزایش ارزیابی چالشی (994/4 =F، 014/0 =P)، ارزیابی از منابع (065/6 =F، 001/0 =P)، راهبرد حل مثبت تعارض (764/4 =F، 002/0 =P)، سازگاری زناشویی (861/5 =F، 001/0 =P)، کاهش ارزیابی تهدید (536/7 =F، 001/0 =P)، مشغولیت تعارض (865/4 =F، 002/0 =P)، کناره گیری از تعارض (492/6 =F، 001/0 =P) و متابعت (764/4 =F، 03/0 =P) زنان مؤثر بوده و این تأثیر در مرحله پیگیری پایدار مانده است. نتیجه گیری: از آنجا که برنامه بازآموزی اسنادی از طریق تقویت راهبردهای تفکر مثبت، راهبردهای انطباقی مدیریت تجارب متعارض بین فردی و غنی سازی مهارت های رابطه بین فردی می تواند در بهبود نشانگرهای چندگانه کیفیت روابط زناشویی مؤثر واقع شود؛ پیشنهاد می شود که متخصصان بالینی از این شیوه برای حل تعارض افراد متأهل و افزایش سازگاری زناشویی آن ها استفاده کنند.

هدف : هدف پژوهش تعیین رابطه علّی بین چشم انداز زمان و بی ثباتی ازدواج با نقش میانجیگر الگوهای ارتباطی بود. روش : روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری شامل 6000 نفر زن و مرد متأهل مراجعه کننده در ماه های اردیبهشت تا شهریور 1397 به 37 مرکز مشاوره منطقه 2 شهر تهران با حداقل 3 سال سابقه زندگی مشترک بود. به صورت تصادفی 11 مرکز از میان مراکز فوق انتخاب و بر اساس نظر هویت و کرامر 2004، حجم نمونه 308 نفر تعیین و آزمودنی های واجد شرایط به صورت در دسترس انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسشنامه شاخص بی ثباتی ازدواج ادواردز، جانسون و بوث 1980، الگوهای ارتباطی کریستنسن و سالاوی 1984 و چشم انداز زمان زیمباردو و بوید 1999 بود. داده ها با استفاده از تحلیل مسیر تحلیل شد. یافته ها : یافته ها نشان داد که بُعد گذشته منفی (272/0 =β، 001/0 =P) به صورت مثبت و ابعاد آینده (330/0- =β، 001/0 =P)، گذشته مثبت (245/0- =β، 001/0 =P)، حال لذت گرا (095/0- =β، 005/0 =P) و الگوی ارتباطی سازنده متقابل به صورت منفی (240/0- =β، 001/0 =P) بی ثباتی ازدواج را پیش بینی می کنند. ضرایب مسیر غیر مستقیم نشان داد که رابطه بین بُعد گذشته منفی و بی ثباتی ازدواج مثبت (51/0 =β، 001/0 =P)، رابطه بین ابعاد آینده (090/0- =β، 001/0 =P) و حال لذت گرا (035/0- =β، 005/0 =P) و بی ثباتی ازدواج منفی است و الگوهای ارتباطی رابطه بین ابعاد گذشته منفی، آینده و حال لذت گرا و بی ثباتی ازدواج را میانجیگری می کنند. نتیجه گیری : بر اساس یافته های پژوهش حاضر به مشاوران حوزه خانواده پیشنهاد می شود که برای ایجاد و افزایش ثبات زندگی زناشویی، در جلسه های مشاوره تغییر در چشم انداز زمان و آموزش الگوهای ارتباطی سازنده به زوج ها را در دستور کار خود قرار دهند.

هدف: هدف پژوهش ساخت، رواسازی و اعتبارسنجی پرسشنامه ای برای ارزیابی الگوها و آسیب های پیش از ازدواج بود. روش: روش پژوهش آزمون سازی و جامعه آماری تمام زوج های نامزد ایران در سال 1397 بود که از 26 استان و از طریق نمونه گیری هدفمند و بنا بر پیشنهاد براون (2006) 550 نفر شامل 357 دختر و 193 پسر در آستانه ازدواج انتخاب شدند و پرسشنامه ارزیابی الگوها و آسیب های پیش از ازدواج رستمی، نوابی نژاد و فرزاد 1397 را به صورت الکترونیکی تکمیل کردند. پس از کنار گذاشتن 38 پرسشنامه مخدوش، داده های 521 نفر با استفاده از شاخص نسبت روایی محتوایی و تحلیل عاملی اکتشافی و تائیدی تحلیل شد. یافته ها: تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که 79 گویه در 5 عامل قرار گرفتند؛ عامل اول الگوهای ناکارامد ارتباطی با مقدار واریانس تبیین شده 50/10، عامل دوم الگوهای ناکارامد مدیریت رابطه با مقدار واریانس تبیین شده 84/6، عامل سوم نظام ارزشی زوج ها با مقدار واریانس تبیین شده 49/6، عامل چهارم ذهنیت طرحواره ای با مقدار واریانس تبیین شده 43/6 و عامل پنجم اثرات مخرب خانواده اصلی با مقدار واریانس تبیین شده 19/5 بودند که تبیین کننده 47/35 درصد از واریانس کل پرسشنامه بود. به جز شاخص χ 2 که = 65/1200 بود؛ شاخص های برازش تحلیل عاملی تائیدی در سطح 001/0 معنادار و ضرایب آلفای کرونباخ برای الگوهای ناکارامد ارتباطی 92/0، الگوهای ناکارامد مدیریت رابطه 90/0، نظام ارزشی زوج ها 91/0، ذهنیت طرحواره ای 89/0 و اثرات مخرب خانواده اصلی 87/0 و باز آزمایی با فاصله 45 روز به ترتیب 86/0، 87/0، 91/0، 85/0 و 90/0 بود. نتیجه گیری: پرسشنامه ساخته شده دارای اعتبار و پایایی مطلوبی است و می توان از آن برای تشخیص الگوها و آسیب های پیش از ازدواج در راستای شناسایی الگوهای ارتباطی، نظام ارزشی زوج ها و ذهنیت طرحواره ای هر یک از زوج ها استفاده کرد.

هدف: هدف پژوهش تعیین رابطه رضایت زناشویی و حل تعارض زوج ها بر اساس نقش میانجیگر سرمایه های روان شناختی آن ها بود. روش: روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری تمام دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای استان تهران در سال 1397 به تعداد 167832 نفر بود. به روش نمونه گیری تصادفی دو مرحله ای 135 زوج (270 نفر) به ترتیب زیر به صورت تصادفی انتخاب شدند. در مرحله اول واحد علوم تحقیقات و واحد تهران مرکز و در مرحله دوم دانشکده های حقوق، الهیات و علوم سیاسی و فنی و مهندسی از دانشگاه علوم تحقیقات و دانشکده های اقتصاد و حسابداری و زبان های خارجی از واحد تهران مرکز انتخاب شدند. ابزار پژوهش مقیاس رضایت زوج های افروز 1387، پرسشنامه سرمایه روان شناختی لوتانز، آوولیو، آوی و نورمان (2007) و پرسشنامه حل تعارض مک کللان 1997 بود. پس از حذف 8 پرسشنامه مخدوش و 2 شرکت کننده پرت داده ها با استفاده از روش الگویابی معادله های ساختاری تحلیل شد یافته ها: نتایج نشان داد که ضریب مسیر مستقیم بین سرمایه روان شناختی و حل تعارض (552/0 =β، 001/0 =P)، ضریب مسیر کل یعنی مجموع ضرایب مسیر مستقیم و غیرمستقیم بین رضایت زناشویی و حل تعارض (423/0 =β، 001/0 =P) و ضریب مسیر غیرمستقیم بین رضایت زناشویی و حل تعارض (225/0 =β، 001/0 =P) همگی مثبت است. نتیجه گیری: به درمانگرهای حوزه خانواده پیشنهاد می شود که با آموزش نحوه حل تعارض و حل مسائل زندگی مشترک که ممکن است منبع تعارض های تکراری بین زوج ها باشد؛ رضایت زناشویی را بین آن ها فراهم آوردند و به زوج ها کمک کنند که روابطی مملو از سرمایه روان شناختی را که رضایت زناشویی هم از آن تأثیر می پذیرد و هم بر آن تأثیرگذار است؛ پایه گذاری کنند و قادر شوند که به حل تعارض مثبت بپردازند.