۱.
کلید واژه ها:
نعمت های الهی شکرگزاری نعمت های مادی نعمت های معنوی ریزش نعمت ها
شکرگزاری در برابر برکات و نعمت های مستمر و مداوم الهی، ضرورت و حداقل شرط بندگی الهی است. ما انسان ها در برابر بسیاری از نعمت های الهی ناسپاسیم و حتی به بسیاری از این نعمت های الهی توجه نداریم. اگر اندکی تأمّل کنیم و نیک بنگریم، در برابر نعمت های بیکران الهی ناتوان از شکرگزاری هستیم. اشکال ما این است که با بهره مندی از هر نعمتی، از سایر نعمت های الهی غافل میشویم. شایسته است با تمرین و آموزش های دینی و معنوی درصدد اصلاح این نقیصه برآییم. از سوی دیگر، اغلب شکرگزاری ما از نعمت های مادی الهی است و غالبا از وجود نعمت های معنوی غافلیم و هرگز توان شکرگزاری در برابر آنها را نداریم. این نوشتار به تفصیل به این موضوع میپردازد.
۲.
کلید واژه ها:
صلح روابط بین الملل دعوت جهاد ابتدایی اصل تألیف قلوب اصل احسان عقد ذمه عقد امان
جهاد، از مفاهیمی است که به دلیل عدم توجه به ماهیت واقعی آن، جنبه صلح آمیز آن در روابط بین الملل کمتر مورد توجه قرار گرفته است. جهاد ابتدایی اساسا هدف دعوت دیگران به سوی اسلام را دنبال میکند و در صورت ممانعت سران طاغوت از چنین دعوتی، قتال با آنان صورت میگیرد. شرط وجوب دعوت تفصیلی پیش از قتال، آشکار میسازد که آنچه در جهاد از اهمیت برخوردار است، ابلاغ کلام الهی به مردم است. در عرصه سیاست خارجی دولت اسلامی، این دعوت در قالب های مختلفی همچون اصل تألیف قلوب و اصل احسان خود را نشان میدهد. احکام صلح آمیز اسلام در مباحث عقد ذمّه و امان نیز، که مترتب بر جهاد مطرح میگردند، شاهدی بر این مطلب است که اسلام با هر کس در هر آیینی همزیستی مسالمت آمیز دارد و در قبال وظایفی که برای آنها برمیشمارد، حقوقی را برای آنها در نظر میگیرد و مسلمانان را در برابر چنین حقوقی مکلّف میسازد.
این تحقیق با رویکرد تحلیلی ـ اسنادی تلاش میکند تا با بهره گیری از منابع معتبر اسلامی، مطالب فوق اثبات گردد.
۳.
کلید واژه ها:
فلسفه سیاسی مشروعیت کلینی کافی جوامع حدیثی
جامعیت دین مبین اسلام در رویکرد فراگیر آن به مسائل زندگی بشر، در همه ابعاد فردی و اجتماعی نهفته است. بررسی گذرا و مختصر منابع دینی از قرآن و روایات و سنت معصومان علیهم السلام، بیانگر این نکته است که در مکتب جاودانه اسلام، زندگی اجتماعی انسان در کنار ابعاد حیات فردی او، مورد توجه جدی قرار گرفته است. جوامع روایی شیعه، به گواهی ابواب اجتماعی که در ساختاربندی آنها لحاظ گردیده است، نظرگاه فراگیری نسبت به مسائل اجتماعی زندگی انسان و از جمله سیاست ارائه میدهند.
این تحقیق با بررسی تحلیلی و توصیفی روایات «کتاب الحجة» کافی، ردپای یکی از شاخه های مبنایی علوم سیاسی، تحت عنوان «فلسفه سیاسی» را در این جامع معتبر حدیثی دنبال کرده و با ذکر مقدّمه ای در باب مؤلفه های کلی کافی کلینی، به بررسی دلالی و نه سندی روایات مربوط به فلسفه سیاسی بپردازد.
۴.
کلید واژه ها:
فقه پارادایم فقه حکومتی پارادایم های فقهی دیدگاه های مقام معظم رهبری
فقه شیعه، از ابتدای شکل گیری خود در زمان امیرالمؤمنین علیه السلام تاکنون دوره ها، مکاتب و پارادایم های گوناگونی را تجربه کرده است؛ پارادایم های ضد اجتهاد، اصولی سنتی، اخباریگری و اصولی نوین بارزترین آنها هستند. از وجوه اشتراک این پارادایم ها، رشد آنها در زمینه ای کاملاً غیرحکومتی و فردگرا بوده است. امروزه، با توجه به فرصت بینظیر حاکمیت فقهای شیعه، فقه شیعه از حالت انزوا و فردگرایانه خارج شده و در جهت اداره حکومت ملی، منطقه ای و بین المللی حرکت میکند. «پارادایم فقه حکومتی» بر آن است که ضمن حفظ میراث گذشتگان زیر چتر فقه سنتی و روش های کلان آنان، با نگاهی حکومتی به استنباط احکام شرعی همت گمارد.
مقاله حاضر، با رویکرد روش اسنادی، به دنبال روشن شدن پارادایم فقه حکومتی و تمایز آن با ادوار گذشته فقه شیعی است. این نوشتار که مبتنی بر نظریات و مبانی اندیشه فقهی آیت اللّه العظمی خامنه ای (حفظه اللّه) است، با رصد ادوار فقه، به مطالبه فقه حکومتی ایشان میپردازد. در این مقاله، ضرورت و چیستی فقه حکومتی، تفاوت آن با فقه فردگرا و راهکار گذار به فقه حکومتی، مطرح شده است.
۵.
کلید واژه ها:
عدالت مبانی انسان شناختی مبانی هستی شناختی مبانی معرفت شناختی مبانی ارزش شناختی مبانی غایت شناختی مبانی جامعه شناختی
این مقاله در پی یافتن مبانی عدالت در اندیشه مقام معظم رهبری میباشد. در بسیاری از جنبش ها، انقلاب ها و اصلاحات صورت گرفته در سطح جهان، عدالت همواره به عنوان یکی از شعارهای اصلی مطرح بوده است، اما اکثر آنها به لحاظ عملی نتوانسته اند آن را محقق کنند. برای تحقق عدالت ابتدا باید به دنبال یافتن مبانی عدالت باشیم. با آشکار شدن مبانی، نوع نگرش و زاویه دید ما نسبت به ارزش عدالت مشخص، و حدود و ثغور آن بر اساس اندیشه های اسلام معین میشود. آن گاه میتوانیم بر اساس همین مبانی، راهکارهای عملی برای پیاده شدن این ارزش اساسی را ارائه دهیم. مشخص کردن مبانی عدالت برای ما، که عدالت محوری از شعارهای اساسی و مهم برنامه های ماست، بسیار مهم و اساسی میباشد.
روش پژوهش حاضر، عمدتا از طریق جست وجو و بررسی سخنان رهبری با استفاده از نرم افزارهای موجود و سایت پایگاه مقام معظم رهبری است و به دنبال تبیین مبانی نظری عدالت در اندیشه رهبری است.
۶.
کلید واژه ها:
فلسفه سیاسی فلسفه سیاسی اسلامی فلسفه افلاطونی فلسفه ارسطویی فلسفه سیاسی فارابی میریام گالستون
مقاله حاضر به بررسی تفسیر میریام گالستون درباره فلسفه سیاسی فارابی میپردازد. گالستون با مقایسه مباحث چهار اثر اصلی فارابی (مدینه فاضله، سیاست مدنیه، تحصیل السعاده و فصول منتزعه) تلاش میکند به فهم تازه ای درباره فلسفه سیاسی فارابی دست یابد. نکته بدیع و متمایز تفسیر گالستون، توجه به مبانی ارسطویی فلسفه سیاسی فارابی است. اما غفلت از تمایز فلسفه افلاطونی و ارسطویی و همچنین تأثیرپذیری فلسفه سیاسی فارابی از آموزه های اسلامی، موجب شده نه تنها گالستون در اثبات مدعای خویش توفیق نداشته باشد، بلکه در نهایت رهیافت مشهور مفسّران فلسفه سیاسی اسلامی را تصدیق کند که فلسفه سیاسی فارابی، متأثر از فلسفه افلاطونی است. این مقاله با رویکرد تحلیلی و اسنادی به این موضوع میپردازد.
۷.
کلید واژه ها:
دموکراسی مردم سالاری لیبرال دموکراسی مردم سالاری دینی
مردم سالاری یکی از مهم ترین بحث های فلسفه سیاسی بوده و برداشت های متعددی از آن صورت گرفته است. بر اساس تحلیل فهم تاریخی از واژه دموکراسی و تبیین عناصر اصلی آن، میتوان چنین تعریفی از آن ارائه داد: حکومتی است که در آن مشارکت مردم در مسائل سیاسی، و آزادی و تساوی همه در برابر قانون و رضایت مردم نسبت به نظام سیاسی حاکم به رسمیت شناخته شده است. با بررسی آموزه های اسلامی، به این نتیجه میرسیم که تحقق عناصر موجود در مفهوم مردم سالاری مورد اهتمام اسلام نیز بوده است. همین نکته، زمینه مناسبی را برای ارائه الگویی جدید از مردم سالاری، پیش روی ما قرار میدهد؛ زیرا در طول تاریخ دموکراسی ناب و خالص وجود نداشته است، بلکه تمام دموکراسیها در چارچوب باورهای مختلفی محدودیت هایی را پذیرفته اند. بر این اساس، راهکارها و سازوکارهای تحقق آن تعریف شده است.
بنابراین، میتوان دموکراسی ناب را بر اساس آموزه های اسلامی، که مورد اعتقاد و باور مسلمانان است، تحدید کرده و سازوکارهای تحقق آن را مشخص نمود. به این ترتیب، الگوی جدیدی از مردم سالاری را تحت عنوان مردم سالاری دینی ارائه داد. این مقاله با رویکرد نظری به این موضوع میپردازد.
روش این تحقیق توصیفی ـ تحلیلی میباشد.
۸.
کلید واژه ها:
دموکراسی حکومت اسلامی نظام اسلامی مردم سالاری دینی
مردم سالاری دینی اصطلاح تازه ای در گفتمان سیاسی دنیاست که در بستر مبانی سیاسی اسلام و متأثر از آموزه های نبوی و علوی روییده و بر آن است تا ضمن پاسداشت حقوق مردم در حوزه سیاست و اداره امور جامعه و پرهیز از الگوهای حکومتی استبدادی، اصول و مبانی ارزشی را متجلی سازد. بدین ترتیب، نظام اسلامی از الگوهای سکولار غربی متمایز میشود.
نوشتار حاضر به روش مطالعه اسنادی ـ تحلیلی، درصدد تبیین دیدگاه آیت اللّه مصباح در خصوص مردم سالاری دینی میباشد. یافته پژوهش به این موضوع تکیه دارد که مردم سالاری دینی بر رضایت مردم، ارزش مداری، حق مداری و قانون گرایی استوار است. مردم سالاری دینی در چارچوب اصول و ارزش های اسلامی معنا و مفهوم مییابد. مردم سالاری دینی به دنبال این است که خواست مردم متوجه تحقق و تحکم مبانی و اهداف عالی دین باشد و چنان نیست که بر نفی و یا تضعیف آن تعلق گیرد. در این صورت مردم سالاری محتوای ارزشی خود را از دست داده، اطلاق وصف دینی بر آن صحیح نخواهد بود.
۹.
کلید واژه ها:
جهانی شدن جهانی سازی ابعاد جهانی شدن جهانی سازی اسلامی
اصطلاح «جهانیشدن»، موضوع مباحث بسیاری در حوزه علوم سیاسی، اقتصاد، روابط بین الملل و جامعه شناسی است که اندیشمندان متعددی به طرح دیدگاه های خود پیرامون آن پرداخته اند. هدف این مقاله، بررسی تفاوت جهانیشدن و جهانیسازی، و نیز جهانیسازی اسلامی است. اساسا جهانیشدن فرایندی است که در طول تاریخ شکل گرفته و انسان ها از آغاز تاکنون در آن مشارکت داشته اند. جهانیسازی نیز به طرحی اشاره دارد که نظام سلطه برای سوءاستفاده از جهانیشدن، دست به اقدام میزند. اسلام، هم آرمان و ایده ای جهانی دارد و هم برای تحقق آن، که آرمان همه بشریت نیز هست، طرح و برنامه اجرایی خود را دنبال میکند؛ از این رو، میتوان از آن به «جهانیسازی اسلامی» تعبیر کرد. اگر جهانیشدن فرایندی است که ریشه در تاریخ زندگی اجتماعی انسان دارد، جهانیسازی جریانی است که هدف آن یکسان سازی جهان در جنبه های فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی است. این نوشتار، با استفاده از روش تحلیل مفهومی و روش توصیفی، به واکاوی مفهوم جهانیشدن و جهانیسازی و نیز دیدگاه اسلام در این زمینه میپردازد.
۱۰.
کلید واژه ها:
گفتمان سکولاریسم اسلام سیاسی تقابل بیداری اسلامی
بیداری اسلامی به عنوان خیزش هویتی همراه با رویکرد تمدنی در قالب اسلام سیاسی، در تلاش است تا بار دیگر اوج شکوفایی تمدن اسلامی را تجربه نماید. اسلام سیاسی، گفتمانی است که حول مفهوم مرکزی «حکومت اسلامی» نظم یافته و دغدغه اصلی آن عبارت است از: بازسازی جامعه اسلامی مطابق با مبانی و اصول اسلامی. مواجهه مستقیم با فرهنگ و تمدن غرب، موجب فعال سازی این گفتمان شده و هدف آن را مرکزیت زدایی از گفتمان لیبرال در سطح جهانی و دفاع از اسلام در برابر تهاجم قدرت های استکباری تشکیل میدهد.
این تحقیق به بررسی محورهای تقابل دو گفتمان اسلام سیاسی و سکولاریسم در جوامع اسلامی میپردازد که با روش توصیفی ـ تحلیلی، با استفاده از منابع موجود و واقعیت های ملموس انجام گرفته است. مهم ترین یافته تحقیق این است که چالش و منازعات بین اسلام سیاسی و غرب از نوع تمدنی بوده و غرب برای مقابله با بیداری اسلامی، از ترویج سکولاریسم و نظام های سکولار در جوامع اسلامی بهره میگیرد.
