۱.
کلید واژه ها:
شیعیان رضوان الهى ایمان مدارى کرامت و حلم آزمندى و خشم
این مقال در مقام بیان ویژگى هاى شیعیان واقعى از زبان امیرمؤمنان على علیه السلام است. برخى از ویژگى هاى شیعیان واقعى عبارتند از: همواره ذکر خدا بر زبانشان جارى است، از دنیا رویگردانند، آثار توجه به خدا در چهره آنان هویداست، راهبان شب و شیران روز هستند. حلیم و بردبارند. کریم و بزرگوارند. زمین را فرش خود، آب را عطر و قرآن را شعار خود قرار داده اند. در میان مردم گمنام هستند. نسبت به پست و مقام دنیایى بى اعتنا هستند. شرّ ایشان به کسى نمى رسد. دل هایشان غمناک و خواسته هایشان اندک است. به کسى اظهار نیاز نمى کنند. گشاده رو و با خوش رویى با مردم برخورد مى کنند. داراى عزت نفس هستند. نیازهایشان اندک و به لقمه نانى اکتفا مى کنند.
۲.
کلید واژه ها:
امامت اطاعت المیزان علامه طباطبائى اولى الامر
یکى از دلایل نقلى شیعه بر اثبات امامت ائمّه اطهار علیهم السلام، آیه کریمه 59 سوره «نساء» مى باشد. این آیه از آیات چالشى و مورداختلاف میان دانشمندان و مفسران فریقین است. عامل اصلى این اختلاف، قرار گرفتن واژه «اولى الامر» در کنار دستور به اطاعت از خدا و رسول خداست. مفسران اهل سنت آراء گوناگونى را در تعیین مصداق «اولى الامر» انتخاب نموده اند، ولى دانشمندان شیعه تنها مصداق آن را امامان معصوم علیهم السلام مى دانند. یکى از مفسران بزرگ شیعه که توانسته است به خوبى از عقیده شیعه دفاع کند و به اشکلات مخالفان پاسخ مستدلى ارائه کند، علّامه طباطبائى صاحب تفسیر المیزان است. مقاله حاضر به روش توصیفى تحلیلى، این مسئله اختلافى را با تأکید بر آراء علّامه مورد بحث قرار داده است.
۳.
کلید واژه ها:
شهود غیب تحلیل علامه طباطبایى غیب نسبى غیب مطلق
غیب و شهود در آموزه هاى دینى شامل معناى خاصى مى باشد که کانون توجه علّامه طباطبائى بوده است. این مقاله تلاش دارد به روش تحلیلى توصیفى با مراجعه به تفسیر المیزان، دیدگاه وى درباره مسائلى همچون غیب و شهود، مصادیق و نسبى بودن آن را استخراج کند.
از یافته هاى این پژوهش آن است که علّامه، «غیب» را حقیقتى نامحسوس و فرامادى مى داند که وحى آسمانى به صراحت آن را تأیید کرده، درباره آن سخن گفته و آدمیان را به ایمان به آن فراخوانده است. انسان ها گرچه بر حسب فطرت الهى خود از وجود غیب آگاهى داشته و بدان مؤمن مى باشند، اما شناخت تفصیلى غیب و موجودات و جهان هاى نامحسوسى که متعلق به غیب مى باشند، جز از راه وحى آسمانى امکان پذیر نمى باشد و اما شهادت، آن امرى است که مشهود و حاضر نزد مُدرِک است. همچنین شهادت دائرمدار احاطه به شى ء، توسط حس یا خیال یا عقل یا احاطه وجودى است.
۴.
کلید واژه ها:
قرآن کریم احادیث ضرورت وحى متکلمان مسلمان
وحى عبارت است از تفهیم سریع، رمزى و نهانى حقایق و معارفى از جانب خداوند به برخى از بندگان برگزیده خویش که از طرقى غیر از راه هاى شناخته شده معرفت همانند شیوه هاى حسى، تجربى، عقلى و کشف و شهود عرفانى به دست مى آید. در نظر متکلمان مسلمان، وحى پدیده اى است که تکامل بشر بدان بستگى داشته و همچنین براى حفظ و بقاى نوع انسانى و جلوگیرى از فساد و ظلم و هرج و مرج و اختلال نظام معاش زندگى انسان از اهمیت بى بدیلى برخوردار است. ازاین رو، لزوم و ضرورت دارد، چنان که قرآن کریم و روایات معصومان: نیز بر اهمیت، ضرورت و جایگاه وحى تأکید دارند. این پژوهش به روش توصیفى تحلیلى، درصدد اثبات لزوم و ضرورت وحى از منظر اندیشمندان مسلمان به ویژه متکلمان اسلامى است. ازاین رو، هیچ وجهى براى انکار آن باقى نمى ماند و با وجود عقل نیز لزوم و ضرورت وحى مورد خدشه واقع نمى شود، بلکه عقل نقش تأییدکننده براى وحى و نبوت را ایفا مى کند.
۵.
کلید واژه ها:
شیخ مفید شیخ صدوق عصمه النبى سهوالنبى محقق شوشترى
در موضوع «سهوالنبى» یا «عصمه النبى» دیدگاه عالمان کلام و تفسیر گوناگون است. برخى دیدگاه «توقف» و برخى دیدگاه «امکان کلى سهوالنبى» و برخى دیگر بر دیدگاه کلى «عصمه النبى» پافشارى دارند. در این میان، دیدگاه شیخ صدوق، که سهو را به «اسهاء» از سوى خداوند تفسیر نموده، و دیدگاه شیخ مفید، که به این دیدگاه به طور جدى انتقاد کرده، از دیگر دیدگاه ها شهرت بیشترى یافته است. در خاستگاه دیدگاه سهوالنبى، افزون بر امر سیاسى، مى توان به برخى از آیات و روایات هم اشاره کرد که شیخ صدوق بیشتر با نگاه به روایات به دیدگاه «سهوالنبى» گرایش یافته است. اما شیخ مفید آن ادله را نقد و ایراداتى بر این دیدگاه وارد نموده است. از سویى دیگر، محقق شوشترى آن ایرادها را مردود دانسته است. در این مقاله، دلایل سهوالنبى در بوته نقد قرار گرفته است؛ همان گونه که دلایل عصمت النبى در عرصه قرآن و حدیث و کلام تبیین شده است.
۶.
کلید واژه ها:
آیه انذار امامت شیعى مطلع امامت دعوه العشیره
مسئله امامت و شبهات مربوط به آن، اختصاص به زمان، مکان و فرقه خاص ندارد، و به لحاظ ارتباط و نقش این موضوع با اعتقادات مسلمانان، شبهات و مباحث جدیدى مطرح مى شود که لازم و ضرورى است محققان در همه ادوار به آن بپردازند. اهداف این تحقیق، تبیین مفهوم امامت به معناى شیعى، با توجه به مفاد و شأن نزول آیه انذار، براى شناخت میزان انطباق دیدگاه شیعه در این مسئله، با قرآن کریم بوده است. پاسخ به شبهات مربوط به امامت، عمدتا در بعد معناشناسى مفهوم کلمه ولى بوده، که تبیین آن براساس کتب تفسیرى و تاریخى فریقین، از دیگر اهداف مهم پژوهش بوده است.
به نظر مى رسد، سرآغاز امامت شیعى، همان آغازین روزهاى دعوت علنى و واقعه «دعوه العشیره» بوده است. همچنین حادثه غدیر در جهت اتمام حجت نهایى بر مسلمانان بوده و هیچ گونه تحلیلى غیر از معناى شیعى امامت، از حدیث غدیر داراى وجاهت علمى نخواهد بود.
۷.
کلید واژه ها:
معتزله اشاعره شفاعت قاضى عبدالجبار فخررازى مرتکب گناه کبیره
شفاعت یکى از باورهاى ادیان، به ویژه دین اسلام است که افزون بر دلالت آیاتى از قرآن کریم، روایات معصومان علیهم السلام در مورد آن به حد تواتر رسیده است. متکلمان مسلمان اتفاق نظر دارند که شفاعت از باورهاى پذیرفته شده در میان عقاید اسلامى است، گرچه در تفسیر آن اختلاف نظر دارند. گروهى همچون معتزلیان به دلیل پیش داورى در مسئله عمل به وعید، ناچار شدند شفاعت را مختص افراد مطیع و نیکوکار بدانند. در نتیجه، شفاعت پیامبر سبب افزایش درجه نیکوکاران است نه نجات گنه کاران، اما اشاعره معتقدند شفاعت، مخصوص مرتکبان گناه کبیره اى است که به دلیلى نتوانسته اند قبل از مرگ توبه کنند.
این مقاله سعى دارد دیدگاه دو تن از دانشمندان مهم مسلمان، فخررازى و قاضى عبدالجبار که یکى نماینده مکتب اشعرى و دیگرى نماینده مکتب معتزلى است، به شیوه توصیفى تحلیلى مورد بررسى قرار دهد. نتایج به دست آمده حاکى از این است که شفاعت اولیاى الهى مشروط به مشیت الهى و تحت ضوابط خاصى است و علاوه بر زیادت در منفعت، باعث رفع عقاب نیز مى گردد.
۸.
کلید واژه ها:
خلیفه آخرالزمان فتن مهدى اثناعشر
ریکى از مؤلفه هاى مهم اعتقادى مسلمانان موضوع امام مهدى (عج) است که در طول تاریخ، مورد توجه علما و محدثان بوده است. بى شک، توجه به چنین مؤلفه مهمى، که در ساختار اعتقادى مسلمانان تأثیرى ژرف دارد، بسیار بااهمیت است. وجود این موضوع در صحیح مسلم، که از معتبرترین منابع اهل سنت است، نشان مى دهد که این کتاب در جهات گوناگون به این مسئله توجه داشته است. برخلاف تصور برخى که سعى کرده اند «صحیح مسلم» و «صحیح بخارى» را از مباحث مهدوى دور جلوه دهند. مسلم در «صحیح» خود به موضوع خلفاى اثناعشر و نیز حدیث ثقلین پرداخته و نیز نشانه هاى ظهور امام مهدى (عج) و برخى از موضوعات مهم آن، مانند نزول حضرت عیسى و قیام سفیانى و خسوف در بیداء را آورده است.
این مقاله به روش تحلیل توصیفى و نیز با نگاه تقریبى و تطبیقى به این نکات توجه کرده و سعى نموده است هیچ دخل و تصرفى خارج از فهم و معیارهاى معتبر در بررسى ها و تطبیق این روایات نداشته باشد تا این تحلیل از سوى دیگران داورى شود و مقبول افتد.
