معرفت

معرفت

معرفت سال بیستم آبان 1390 شماره 8 (پیاپی 167) ویژه جامعه‌ شناسی (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

شکرگزاری؛ واکنش فطری به نعمت ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دعا نعمت های الهی شکرگزاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۳۶ تعداد دانلود : ۹۶۶
این مقاله به بحث از ضرورت شکرگزاری در برابر نعمت های بیکران الهی میپردازد. انسان مؤمن بایسته است در برابر نعمت های الهی، همواره شاکر باشد. همچنانکه در برابر هدیه یا خدمتی که دیگری به ما میکند، لبخند رضایت زده و خشنود میشویم، در برابر نعمت های بیمنت و منتهای الاهی شکرگزار باشیم. شکرگزاری از جهت زبانی، جوارحی، جوانحی، عبادت و بندگی خدا و نیز ابراز خشنودی و انجام تکلیف الاهی و... صورت گیرد. برای تقویت روحیه شکرگزاری خواندن ادعیه ماثور میتواند بسیار راهگشا باشد.
۲.

قیام عاشورا از منظر مقام معظّم رهبری درس ها و عبرت ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اهداف امام حسین (ع) قیام عاشورا مقام معظم رهبری عبرت ها درس ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹۹ تعداد دانلود : ۸۴۶
هدف از پژوهش حاضر، بررسی درس ها و عبرت های قیام عاشورا از منظر مقام معظّم رهبری میباشد. از دیدگاه رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، امام حسین علیه السلام، درس ها و عبرت های بزرگی به همه تاریخ داد. در حقیقت، اسلام را هم در زمان خودش و هم در هر زمان دیگری بیمه نمود. یاد کربلا، این درس ها و عبرت ها را پیش چشم میگذارد؛ هر جا فسادی از آن قبیل باشد، امام حسین علیه السلام در آنجا زنده است و با شیوه و عمل خود میگوید که تکلیف چیست و چه باید کرد؟ قیام جاودانه عاشورا نشان داد که نظام اسلامی، با ایمان، بصیرت، همت های بلند، مطرح شدن آرمان ها و زنده نگاه داشتن شعارها به وجود میآید، حفظ میشود و پیش میرود. روش پژوهش تحلیلی و اسنادی میباشد.
۳.

جهاد اقتصادی در تعالیم اخلاقی اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عقلانیت دین اقتصاد اخلاق اسلامی جهاد اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴۰ تعداد دانلود : ۵۳۴
توسعه اقتصادی، هدفی است که امروزه همه جوامع و ملت ها آن را سرلوحه کار خویش قرار داده اند. نام گذاری سال جاری به عنوان «سال جهاد اقتصادی» حاکی از آن است که این موضوع به عنوان یک ضرورت اساسی در جامعه ایران مطرح است. از جمله موضوعاتی که در بحث توسعه اقتصادی مطرح است، نقش دین و تعالیم اخلاقی آن در تحولات اقتصادی و اجتماعی یک جامعه است. تعالیم اخلاقی یک دین و مذهب، بسته به نوع آموزه ها و جهت گیری آن، میتواند نقشی کاملاً مثبت یا منفی در رشد و توسعه اقتصادی جامعه ایفا نماید. در خصوص دین اسلام، برخی جامعه شناسان بر این نظر تأکید نموده اند که تعالیم اخلاقی اسلام، فاقد ویژگیهایی است که بتواند در پیروان خود یک انگیزه معقول و فعال دینی ایجاد نماید. با توجه به این موضوع، مقاله حاضر این مسئله را مورد بررسی قرار میدهد که اخلاق اسلامی دارای چه ویژگیهایی است و این ویژگیها چه نوع نتایج اقتصادی و اجتماعی در پی خواهد داشت. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است و شیوه گردآوری اطلاعات اسنادی است.
۴.

شیوه فرهنگی تقابل و مبارزه مسلمانان با فتنه گران از منظر نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرهنگ نهج البلاغه امام علی (ع) تقابل فتنه نفاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵۴ تعداد دانلود : ۶۷۸
یکی از مسائلی که ممکن است در جامعه اسلامی به وقوع بپیوندد «فتنه» است. بخصوص به دلیل آنکه شرایط زیست و ادامه حیات برای نفاق در جامعه دینی آماده تر است، فتنه نیز بیشتر گریبان گیر جوامع اسلامی است. البته در این پژوهش معنای سیاسی فتنه مدنظر است که معمولاً به منظور ضربه زدن به پیکره نظام سیاسی و یا براندازی نظام های سیاسی ـ اسلامی به وقوع میپیوندد. مسئله مورد بحث در این مقاله، شیوه فرهنگی تقابل و مبارزه مسلمانان با فتنه گران از منظر نهج البلاغه است. هدف از آن نیز ارائه مؤثرترین شیوه و کارآمدترین روش در مقابله با افراد فتنه گر است. بر این اساس، اگر جامعه از غنای فرهنگی برخوردار باشد، کمتر در معرض آسیب قرار میگیرد. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است و شیوه گردآوری اطلاعات اسنادی است.
۵.

اسلامیسازی علوم انسانی؛ آسیب شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: روش شناسی علوم انسانی آسیب شناسی تولید علم اسلامی سازی ساختارشناسی مبانی علوم انسانی اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱۶ تعداد دانلود : ۶۵۲
این مقاله به آسیب شناسی روند اسلامیسازی علوم انسانی در ایران میپردازد. علوم انسانی که ابعاد انسانی آدمی را میکاود، برای اسلامیسازی به سازوکارهای ویژه ای در بعد ساختارهای آموزشی و پژوهشی، نیروی انسانی و تولیدات علمی در این عرصه نیاز دارد که هر سه دارای کاستیهایی است. کارکردگرایی به جای صدق گرایی، تبیین گرایی به جای استدلال گرایی، کاربردگرایی به جای علم گرایی، نمونه هایی از آسیب های محتوایی در روند اسلامیسازی علوم انسانی تلقی میشوند. فقدان روش شناسی مناسب در این مسیر نیز مشکلاتی را فراروی اندیشمندان داخلی قرار داده است. تحقیق حاضر به روش تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به روش اسنادی انجام شده است.
۶.

معیارهای دانشگاه اسلامی از دیدگاه استادان دروس معارف اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاه اسلامی معیارها استادان دروس معارف اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵۷ تعداد دانلود : ۷۷۸
هدف تحقیق حاضر، شناسایی معیارهای دانشگاه اسلامی از دیدگاه استادان دروس معارف اسلامی است. روش تحقیق، توصیفی ـ پیمایشی است و جامعه آماری، استادان دروس معارف اسلامی دارای مجوز تدریس از معاونت امور اساتید نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم در نیم سال اول سال تحصیلی 90ـ89 بودند که کل آنان (40 نفر) به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته حاوی 18 معیار در مقیاس آرایش رتبه ای و با پایایی 87 درصد است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، علاوه بر روش های آمار توصیفی، از آمار استنباطی در حد آزمون Zبرای مقایسه یک میانگین با یک عدد ثابت استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد: 1. تعداد 17 معیار، نمره Zبیشتر از Zبحرانی در سطح اطمینان 99/0 و 01/0 = کسب کرده و مورد تأیید قرار گرفت. 2. میانگین همه معیارها از حد متوسط مورد انتظار بزرگ تر بود. 3. از دیدگاه استادان معارف اسلامی، رعایت حجاب اسلامی در محیط دانشگاه، نهادینه شدن ارزش های اسلامی در بین دانشجویان و استادان، برخورداری از استادان متعهد و متخصص و آشنا به مبانی دینی، داشتن مدیران متعهد و ملتزم به مبانی دینی، متون درسی مبتنی بر معارف اسلامی، وجود قوانین مبتنی بر فرهنگ اسلامی، به ترتیب از مهم ترین و اولویت دارترین معیارهای دانشگاه اسلامی است.
۷.

تحلیل محتوای گزاره های دینی ناظر به محورهای نظریات کجروی (بزه دیدگی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کجروی کلان بزه دیده شناسی بزه دیده (آماج بزه) تبیین های خرد میان برد فرصت جرم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۸ تعداد دانلود : ۵۶۱
یافته های نوین مطالعات کجروی، نقش آفرینی بزه دیده را در پدید آوردن کجروی و کنترل آن، موجه میدانند. رفتار بزه دیده، نوع تعامل او با دیگران، شیوه زندگی و دیگر متغیرهای خرد، میان برد و کلان مرتبط با آن، آثاری مثبت یا منفی در ایجاد تمایل و انگیزه کجروی و بزه دیدگی یا مهیا ساختن فرصت و زمینه وقوع آن دارند. این مقاله به اجمال به تبیین های بزه دیده شناختی، به تحلیل ابعاد خرد، میان برد و کلانِ نقش آفرینی بزه دیده در وقوع کجروی و بزه دیدگی، به هدف بررسی دیدگاه های قرآن و احادیث اهل بیت علیهم السلام در این زمینه میپردازد. این پژوهش با تحلیل محتوای آیات و روایات، و با نمایاندن ملاحظات خاص گزاره های دینی پیرامون متغیرهای خرد، میان برد و کلان مؤثر در بزه دیدگی افراد، به دنبال رویکرد دینی در باب انحرافات از منظر بزه دیده شناسی است. یافته ها حاکی از این هستند که متون اسلامی، رویکرد بزه دیده شناختی را به عنوان یکی از چشم اندازهای مؤثر در تبیین کجروی و بزه دیدگی به کار گرفته است.
۸.

بازتاب رویکردهای سیاست خارجی اسلامی بر بیداری ملت های مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیاست خارجی انقلاب اسلامی بیداری اسلامی ساختار ـ کارگزار و دولت مدینه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۱ تعداد دانلود : ۴۸۰
تاریخ اجتماع بشر از دیدگاه قرآن کریم، همواره عرصه مبارزه حق و باطل بوده است و هر بار که سلطه باطل برای مدتی برقرار شده، زمینه های دگرگونی نیز فراهم شده و در نهایت، به پیروزی جبهه حق منتهی شده است. انقلاب اسلامی ایران تحقق یکی از این وعده های قرآنی بود. بیداری ملت های مسلمان را که امروز در کشورهای اسلامی در حال وقوع دادن است، میتوان براساس آیات قران کریم و بازتاب های انقلاب اسلامی بررسی کرد. مسئله پژوهش، بررسی چگونگی رابطه بین جهت گیریهای سیاست خارجی دولت ها و بیداری ملت های مسلمان در این کشورهاست که بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی با استفاده از منابع اسنادی به این موضوع پرداخته میشود. هدف پژوهش، توجه دادن به اهمیت متغیرهای اعتقادی در بیداری اسلامی نسبت به سایر عوامل اجتماعی و خارجی است و نوآوری این تحقیق بررسی سیر سیاست خارجی اسلامی از دولت پیامبر اکرم صلیالله علیه و آله در مدینه تا جمهوری اسلامی و در نهایت، تأثیر آن بر بیداری اسلامی اخیر است.
۹.

نگرش دینی و هوش فرهنگی (مورد مطالعه: شهر سنندج)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: انگیزش ارزش نگرش دینی هوش فرهنگی فراشناخت تنوع فرهنگی چندفرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸۷ تعداد دانلود : ۷۴۵
هوش فرهنگی توانایی فرد برای تطبیق با ارزش ها، سنت ها، آداب و رسوم متفاوت است. با توجه به متنوع و چندفرهنگی بودن جامعه ایرانی و همچنین جامعه شهری سنندج، هدف اصلی مقاله سنجش وضعیت هوش فرهنگی و متعین های آن است. از آنجایی که دین و نگرش دینی، مؤلفه بسیار برجسته ای در شکل دهی به جهت گیرهای نگرشی افراد به شمار میرود، به عنوان مؤلفه اصلی مؤثر بر هوش فرهنگی مورد کنکاش قرار میگیرد. روش پژوهش حاضر، توصیفی از نوع همبستگی است. از نظر کنترل شرایط پژوهش، یک بررسی پیمایشی، از نظر وسعت، پهنانگر و از نظر زمانی، مقطعی است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان 15 سال به بالای مناطق چندگانه شهر سنندج هستند. شیوه نمونه گیری به روش خوشه ای چندمرحله ای و حجم نمونه 340 نفر میباشند. نتایج توصیفی تحقیق حکایت از آن دارد که سطح هوش فرهنگی شهروندان در شاخص هوش فرهنگی و ابعاد چهارگانه در حد متوسط و متوسط رو به بالا قرار دارد. این نشان از رضایت بخش بودن وضعیت هوش فرهنگی است. نتایج تحلیلی تحقیق نیز حاکی از ارتباط معنادار و البته معکوس میان نگرش دینی با شاخص هوش فرهنگی و سه بعد از ابعاد چهارگانه هوش فرهنگی هستند.
۱۰.

تأثیر کارگاه های آموزشی بر میزان توانمندی معلمان با استفاده از روش آزمایش پس رویدادی (بررسی موردی: معلمان دوره راهنمایی شهر بهشهر)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کارگاه آموزشی توانمندی معلمان شیوه تدریس ارزشیابی دانش آموز آزمایش پس رویدادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴۲ تعداد دانلود : ۹۹۱
ارزشیابی توانمندی و عملکرد معلمان و تأثیر دوره های ضمن خدمت بر روی آنان، از جمله موضوعاتی است که مورد توجه نظریه پردازان و محققان عرصه تعلیم و تربیت قرار گرفته است. این پژوهش به بررسی این موضوع در شهر بهشهر پرداخته است. در اجرای این تحقیق، از یک گروه آزمایش (معلمانی که در تمامی کارگاه های آموزشی برگزارشده طی دو سال گذشته شرکت داشته اند) و یک گروه کنترل (معلمانی که در کارگاه های آموزشی هرگز شرکت نکرده اند) استفاده شده است. نتایج حاصل تحقیق نشان میدهد تفاوتی بین این دو گروه معلمان وجود ندارد و فرضیات تحقیق همگی رد شده اند؛ یعنی تفاوتی بین معلمان شرکتکننده در کارگاه ها و معلمانی که در کارگاه های آموزشی حضور نداشته اند، از نظر میزان توانمندی و ابعاد سه گانه آن (شیوه های تدریس، ارزشیابی و بررسی فعالیت های دانش آموزان) وجود نداشته است.
۱۱.

نقد و بررسی نظریه کنش متقابل نمادین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: کنش اجتماعی نماد کنش متقابل کنش متقابل نمادین مید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶۷۳ تعداد دانلود : ۵۸۵۱
این مقاله به روش اسنادی، ضمن تبیین آراء و نظریات دو تن از جامعه شناسان مؤثر در نظریه کنش متقابل نمادین (جورج هربرت مید و هربرت بلومر)، ارتباط نظریه با حوزه ارتباطات را مشخص نماید. همچنین با توجه به اصول حاکم بر نظریه، سعی میکند با استخراج مبانی هستیشناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی نظریه، به نقد و بررسی آن بپردازد. اجمالاً میتوان گفت: نظریه کنش متقابل نمادین، نظریه ای است خرد که هیچ تفسیر کلانی برای جامعه ارائه نمیدهد؛ زیرا جامعه، دولت و نهادهای اجتماعی در این نظریه، مفاهیم انتزاعی و ذهنی هستند. در مقابل، تأکید اصلی در این نظریه بر افراد و کنش های آنها با یکدیگر است. میتوان جایگاه نظریه کنش متقابل نمادین را در ارتباطات میان فردی دانست.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۰۲