معرفت

معرفت

معرفت 1388 شماره 144 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

معصومان علیهم‏السلام صراط مستقیم الهى در اتحاد و انسجام انسان‏ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معصوم عصمت خاتمیت صراط جهانى بودن اتحاد و انسجام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 925
معصومان علیهم‏السلام، صراط مستقیم الهى در اتحاد و انسجام انسان‏ها معصومه سالارى‏راد1 چکیده بنابر ادلّه نقلى و شواهد تاریخى، مى‏توان عمومیت رسالت، جاودانگى و جهانى بودن دین اسلام را به اثبات رساند. آیات فراوانى از قرآن کریم جهانى بودن رسالت پیامبر اکرم را اثبات مى‏کنند. علاوه بر آیات قرآن، شواهد تاریخى مثل ارسال نامه و سفیرانى از جانب پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله به سوى سران کشورها و قبایل مختلف دال بر این معناست. حقیقت دین، واحد است و همه پیامبران مردم را به سوى دین واحدى فرا خوانده‏اند و قرآن این دین را اسلام نامیده است. از سوى دیگر، اسلام خاص که دین خاتم و تکامل‏یافته شرایع پیشین است بر چهار رکن اساسى توحید، معاد، نبوت و امامت مبتنى است. سوره «حمد» که بنابر روایات معصومان علیهم‏السلامجامع همه آیات قرآن است، این مبانى چهارگانه را به نحوى بسیار زیبا ترسیم کرده است. همه مسلمانان در اولین امر واجب یعنى نماز، که مکلف به آن شده‏اند، مأمور به خواندن این سوره مى‏باشند. به استناد ادلّه فراوان عقلى و نقلى، مى‏توان اثبات کرد که منظور از صراط مستقیم ذکر شده در سوره حمد که همه مسلمانان و در معناى گسترده‏تر آن، همه مردم جهان درخواست هدایت به آن را دارند، راه پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله، حضرت على علیه‏السلام، حضرت فاطمه علیهاالسلام و فرزندان معصوم آنها مى‏باشد.
۲.

اجرام‏پرستى در جاهلیت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جاهلیت اجرام‏پرستى انواء ستاره‏شناسى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 460
جاهلیت، مصدر جهل به معناى انجام فعل غیرعلمى یا غیرعقلانى، مصادیق و نمودهاى مختلفى دارد. یکى از آنها مسئله پرستش است که در دوران جاهلیت به شیوه‏هاى گوناگون نمود یافته بود. بت‏پرستى، آتش‏پرستى، جن‏پرستى و اجرام‏پرستى مشهورترین آیین‏هاى پرستش آن دوران بود. هدف از این نوشتار، آشنایى با نحوه اجرام‏پرستى اقوام جاهلى و دوران پیش از آن اسامى اجرام سماوى مورد پرستش، اهمیت اجرام سماوى و تأثیر آن در زندگى زمینى و آثار طبیعى در نزد اعراب جاهلى و تأثیر عقیده اجرام‏پرستى در علم ستاره‏شناسى به ویژه در مناطق بیابانى است که گاهى جلوه‏هاى مسخره‏آمیز و خنده‏دار به خود مى‏گیرد. نویسنده با استفاده از روش مطالعه و بهره‏گیرى از منابع به این موضوع مى‏پردازد. در دین اسلام، پرستش اجرام و هر موجودى غیر از
۳.

شناخت بُهره اسماعیلى؛ پیدایش، باورها، آیین‏ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: بهره بهره اسماعیلى جماعت بُهره مستعلیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 565
همچنان‏که در دین اسلام مثل سایر ادیان، شاخه‏هایى به نام مذاهب سربرآورده، در خود این مذاهب نیز شعبه‏هایى به وجود آمده است. شیعه یکى از مذاهب اسلامى است که شعبه‏هایى همچون جعفرى، زیدى و اسماعیلى از آن برآمده‏اند. بُهره شاخه‏اى از فرقه شیعه اسماعیلى است. از آنجا که نام «بُهره» براى بسیارى از تحصیل‏کرده‏ها حتى کسانى که در حوزه تاریخ و فرق فعالیت دارند، نام بیگانه‏اى است، این مقاله بر آن است تا از زوایاى گوناگون به معرفى این جماعت اسماعیلى بپردازد. گرچه بُهره اسماعیلى و دیگر انشعابات شیعى با مکتب شیعى اصیل اثناعشرى فاصله زیادى دارند، اما نباید به فراموشى سپرده شوند، بلکه با شناخت دقیق زوایاى فکرى ـ اعتقادى آنها مى‏توان زمینه‏هاى وفاق بین آنها و مکتب جعفرى را بیشتر کرد. تدوین این مقاله را با چنین رویکردى مى‏باید ارزیابى نمود. «بُهره» نام شیعه‏اى از اسماعیلیه هند است که دامنه هندى شاخه مستعلویه به شمار مى‏رود. این جماعت که در سراسر جهان به ویژه در هند، مصر و یمن پراکنده‏اند، علاوه بر داشتن اشتراکات زیاد با دیگر شیعیان به ویژه شیعه امامیه، داراى باورها و آیین‏هاى خاصى هستند. از نظر سیاسى منفعل، اما از نظر اقتصادى کاملاً فعال عمل مى‏کنند. تأسیس بنیادها و مؤسسات و مراکز خیریه در سراسر جهان، اعتبار این جماعت اندک را از نظر اجتماعى بسیار بالا برده است.
۴.

فرجام کودکان در آخرت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بهشت دوزخ اطفال مؤمنان اطفال مشرکان فطرت توحیدى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 267
هر فرد مکلفى در روز رستاخیز از فرجامى نیک یا بد برخوردار است. بر این اساس، این پرسش مطرح مى‏شود که سرنوشت کودکان و اطفالى که پیش از بلوغ، شمع وجودشان خاموش مى‏گردد و از دنیاى فانى رحلت مى‏کنند، چه خواهد شد؟ آیا آنان در فردوس برین، جاودان مى‏گردند یا در دوزخ وارد مى‏شوند و یا در جایگاه دیگرى جاى خواهند گرفت؟ هدف این نوشتار، بازکاوى زوایاى گوناگون فرجام کودکان در جهان آخرت است. در این بازپژوهى، دو مطلب از یکدیگر بازشناخته شده و هر کدام جداگانه مورد کاوش قرار گرفته‏اند: یکى. سرنوشت اطفال مؤمنان و دیگرى، عاقبت اطفان مشرکان. رهاورد نهایى این نوشتار، اثبات این مدعاست که همه کودکان اعم از کودکان افراد مؤمن یا کافر، از فرجامى نیک و سعادتمندانه بهره‏مند هستند؛ اگرچه این نیک‏بختى داراى درجات و مراتب گوناگونى باشد. این نوشتار براساس شیوه نقلى ـ عقلى پى‏ریزى شده است و پس از
۵.

برهان نظم در ترازوى نقّادى منطقى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: برهان خطابه جدل اولى ذاتى متصله لزومى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 54
نگاه فلسفى به دین و تحلیل و تطبیق مدعیات و براهین آموزه‏هاى دینى، در حوزه فلسفه دین مطرح مى‏شود. یکى از مباحث مشترک فلسفه دین به معناى عام، خدا و براهین اثبات آن است که در میان آنها «برهان نظم» از این ویژگى برخوردار است که در دو حوزه مهم فکرى یعنى کلام اسلامى و الهیات مسیحیت به طور مشترک مورد توجه قرار گرفته است. در این نوشتار تلاش شده با کنکاش تحلیلى در مقدمات برهان به قصد تعیین ارزش منطقى و حد ادعا و قدر متیقن نتیجه‏اى که از مقدمات بالذات حاصل مى‏شود، جایگاه اصلى برهان نظم تبیین گردد. با مشخص شدن این مطلب که برهان نظم شرایط قیاسى که نتیجه یقینى، کلى و ضرورى دهد را ندارد به تبعیت از فیلسوفان اسلامى گفته شده که از آن مى‏توان به عنوان تأیید استبصارى بیشتر جهت برانگیختن تأمّل بر قدرت و استحکام خلقت که حاکى از علم و حکمت خالق است، استفاده کرد.
۶.

تاریخ‏مندى مسیح یا اعتقادات مسیحیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تثلیث اسطوره کلیسا فدا کتاب مقدس پولس تجسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 787
با استفاده از منابع مسیحى و تاریخى، به دست مى‏آید که حضرت عیسى علیه‏السلام وجود تاریخى داشته و از طرف خداوند متعال براى هدایت قوم بنى‏اسرائیل فرستاده شده است؛ اما متأسفانه بنا به دلایلى همچون قدرت‏طلبى و غرایز شخصى و سیاسى عده‏اى خاص، آموزه‏هاى این رسول الهى، دچار تغییر و تحریف شد؛ آنکه بیشترین سهم را در این ماجرا داشت، کسى نبود جز پولس. او یهودى‏الاصلى بود که حتى خود حضرت را نیز ندیده، و به صورت حضورى چیزى را از این پیامبر الهى دریافت نکرده بود ولى مدّعى بود که حضرت عیسى علیه‏السلام را پس از به صلیب کشیده شدن دیده، و آن حضرت به او مأموریت داده است. از این‏رو، آموزه‏هاى او بیش از هر کسى ـ حتى بیش از خود مسیح علیه‏السلام ـ در عهد جدید موجود مى‏باشد و ریشه بیشتر اعتقادات اصلى مسیحیت مثل تثلیث، تجسّم، کلیسا و... به این شخص برمى‏گردد. بنابراین، این اعتقادات مسیحیت است که در طى تاریخ و ادوار زمان به وجود آمده است؛ برخلاف عیسى علیه‏السلام که پیامبرى از سوى خداوند، براى راهنمایى و هدایت قوم بنى‏اسرائیل بوده است.
۷.

مرورى بر آراء اریجن و تأثیر او بر الهیات مسیحى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: اریجن الهیات مسیحى الهیات پدران آباء کلیسا تفسیر تمثیلى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 907
مرورى بر آراء اُریجن و تأثیر او بر الهیات مسیحى مهدى کریمى1 چکیده بررسى الهیات مسیحى اریجن داراى جنبه‏هاى گوناگونى است که هر کدام به تنهایى اهمیت ویژه‏اى دارد، به ویژه براى کسى که قصد آشنایى با کلام مسیحى را دارد. او هم فیلسوف بود، هم از آباء اولیه کلیسا و هم یک متکلّم مدافع و مفسّر کم‏نظیر. همچنین، او را مبدع الهیات نظام‏مند دانسته‏اند. الهیات اریجن به نوعى یک طرح افلاطونى ـ گنوسى بود. سه مسئله مهم در کانون توجه او قرار داشت؛ وى در سه بخش عمده کتابش مسیحیت را چنین خلاصه کرد: خدا و تجلیات او، هبوط ارواح مخلوق، نجات. البته یک بخش مهم دیگر را هم در پایان مى‏افزاید که همان فهم تمثیلى کتاب مقدس است. او مى‏کوشد از مؤلفه‏ها و مبانى مسیحیت یک کل اندام‏وار فراهم سازد که هم پاسخ‏گوى شبهات باشد و هم از تمام حقایق ناب و نتایج اندیشه‏هاى پیشین بهره ببرد. اریجن در برخى از عقایدش بدعت‏گذار شناخته شد و با نقد و از بین بردن آثار او در شرق، تا حدودى تأثیرگذارى او تحت‏الشعاع قرار گرفت، اما به زودى در کلیساهاى شرقى و غربى پیروانى جدى یافت. این مقاله درصدد است تا به بررسى مهم‏ترین دیدگاه‏ها و تأثیرات او در عالم مسیحى بپردازد.
۸.

نظریه‏هاى منشأ حیات و تکامل انواع؛ نقد و بررسى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: انواع منشأ حیات نظریه تکامل انتخاب طبیعى نظریه خلقت ثبوت انواع مهندسى آفرینش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 653
پرسش از منشأ حیات، از مباحث جدى عرصه‏هاى مختلف اندیشه است. در مورد منشأ حیات آراء مختلفى مطرح شده است. در این نوشتار، ضمن بررسى آراء پیرامون منشأ حیات، نظریه تکامل انواع داروین و اتباع وى به چالش کشیده شده و نشان داده مى‏شود که این نظریه به جاى پاسخ‏گویى به پرسش از منشأ حیات، به فرایند تکامل پرداخته است. این نظریه نه تنها در تبیین منشأ حیات، بلکه در توضیح فرایند پیدایش «انواع» نیز ناکام است و در آن از موضع یک دانشمند تجربى، اظهارنظرى فیلسوفانه مى‏شود. در ادامه مقاله، ضمن تبیین مهندسى آفرینش، اهمّ آراء موافقان و مخالفان نظریه تکامل انواع در بین اندیشمندان اسلامى و نیز نگاه قرآن کریم مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۹۷