۱.
کلید واژه ها:
آرزو امید درخواست امل گستره امید آرزوهای اخروی آرزوهای دنیوی
این مقاله شرح و تفسیری بر مناجات «امیدواران» امام سجاد علیه السلام میباشد. «آرزو» درخواست امری دور از دسترس است که تحقق آن نیازمند تلاش مضاعف باشد، ولی «رجا» و «امید» درخواست اموری است که مقدمات آن فراهم میباشد. هرچند آرزوی طولانی به خودی خود، مذموم نیست و از کلام امام سجاد علیه السلام به دست میآید که این گونه آرزوها در امور معنوی مطلوب است، اما در امور دنیایی آرزوهای بلند مذموم و ناپسند است.
شایسته است آن گاه که بنده مقابل خدای متعال قرار میگیرد، همه نعمت های دنیوی و اخروی را از او بخواهد؛ درخواست آرزوهای بلند از خدای متعال بر بندگان عیب نیست؛ بلکه درخواست امور ناچیز دنیایی از خدای متعال ناپسند میباشد. این مقاله به تفصیل به کم و کیف داشتن آرزوهای انسان و چگونگی و نیز بایدها و نبایدهای آن میپردازد.
۲.
کلید واژه ها:
وحی امکان عقل فعال قوه قدسی وقوع وحی محال ذاتی
یکی از مباحث مهم درباره پدیده وحی، امکان آن است؛ چراکه امکان ارتباط بشر با خالق هستی، وی را در نیل به حیات معقول و زندگی جاودانه یاری میکند. در طول تاریخ نزول وحی، همواره برخی از متفکران از پذیرش آن سرباز زده اند. این انکار و نپذیرفتن به علل و شیوه های مختلف ابراز میشده است. برخی از اندیشوران با ادعای ممکن نبودن آن، به این نتیجه رسیده اند که انسان محدود چگونه میتواند با خالق هستی، که وجودی غیرمحدود و مجرد از ماده است، ارتباط برقرار کند. اساسا این ارتباط غیرممکن است؛ زیرا اگر این امر محال نیست چرا در طول حیات بشر، پیامبران الهی که تلقّیکنندگان برجسته وحیاند. همواره مورد انکار و ناباوری واقع شده اند.
در این جستار با روش تحلیلی عقلی و نقلی و با رویکرد جمع بین مطالعه درون دینی و برون دینی، با هدف بررسی شبهات پیرامون امکان و ماهیت وحی پرداخته و ثابت شده است که پذیرش وحی به صورت امری خارق العاده و ملازم با محال ذاتی نیست.
۳.
کلید واژه ها:
وحی تجربه دینی معنای گزاره ای وحی معنای غیرگزاره ای وحی
به عقیده برخی دین پژوهان و متکلّمان غربی وحی مجموعه ای از حقایق درباره خداوند نیست، بلکه کتب مقدّس محصول کوشش های انسان برای شناخت معنا و اهمیت حوادث وحیانی هستند که ضمن عصری بودن در قالب تجربه بشری بروز مییابند. از این رو، وحی و تجربه دینی در بُعد پدیدارشناسی تجربه دینی یکسان انگاشته شده است.
هدف این مقاله ضمن روشن ساختن معنای وحی و تجربه دینی و ارائه برخی نظریات مطرح در هر مورد به تبیین تفاوت وحی با تجربه دینی میپردازد. روش پژوهش، مروری و کتابخانه ای است که پس از بیان برخی نظریات در باب موضوع، به نقد و بررسی آنها پرداخته است.
براساس یافته های این پژوهش، که با ارائه 20 تفاوت عمده میان وحی و تجربه دینی به دست آمد، معلوم شد که منشأ وحی، برای گیرنده وحی (پیامبران) روشن است و به همین علّت، پیامبران هرگز در گرفتن پیام آسمانی دچار حیرت و اشتباه نمیشوند. وحی قرآن، در طول و عرض کامل و تمام است و تاکنون هیچ تجربه ای دینی یا شهودی عرفانی نتوانسته است به پای آن برسد.
۴.
کلید واژه ها:
ذات بساطت صرف الوجود احدیت ضرورت ازلیه وحدت حقه
در قرآن کریم صفاتی برای خداوند متعال اثبات شده است و این آیات منشأ طرح این بحث شده که نحوه اتّصاف ذات الهی به صفات چگونه است؟ با چه ادلّه ای صفات، به خداوند متعال نسبت داده میشوند؟ آیا این اوصاف دارای واقعیت اند یا اینکه واقعیتی ندارند و نام هایی بیش نیستند، هرچند ذات الهی آثار آنها را دارد؟ هدف این مقاله ارائه یک بحث منسجم و منظم از اوصاف الهی، که به صورت منطقی وارد حیطه اوصاف الهی گردد و آنها را از حیث هستیشناختی مورد بررسی قرار دهد. در این تحقیق، چگونگی اتّصاف خداوند به اوصاف کمالی و محدودیت یا عدم محدودیت اوصاف در مورد پروردگار عالَم، با توجه به قاعده «واجب الوجود بالذات از همه جهت واجب الوجود است»، و فروعی که از این قاعده متفرع میشود، مورد بررسی واقع میشود و اشکالاتی که در نحوه اتّصاف ذات اقدس الهی به اوصافش به وجود آمده، مطرح و مورد بررسی قرار میگیرد.
۵.
کلید واژه ها:
اختیار جبر قضا قدر سرنوشت قسمت
«قسمت» یا همان «سرنوشت»، از معضلات اعتقادی عموم افراد است که با ظاهری جذاب، جبر و سلب اختیار را تداعی میکند. این فکر که همه کارها به دست خداست، هرچند حق است، اما عموم افراد به سبب تحلیل نادرست، این نتیجه را میگیرند که انسان هیچ تأثیری در سرنوشت خود ندارد.
هدف این پژوهش آن است که با تحلیل درست و ارائه معنای صحیح از «قسمت»، به حل این مسئله بپردازد و رابطه اراده الهی و اختیار انسان را روشن سازد. با روش مطالعه متون دینی و استدلال عقلی و تحلیل آنها به این نتیجه میرسیم که تقدیر انسان به اعمال خودش بستگی دارد و خداوند چیزی را مقدّر میکند که انسان انتخاب کرده است.
بنابراین، معنای صحیح «قسمت» این نیست که همه امور به انسان تفویض شده و خداوند کاری به کار انسان ندارد، بلکه معنای دقیق آن این است که فیض را خداوند همیشه به همه میدهد، ولی خود انسان است که ظرفیت و قابلیت خود را تغییر میدهد و کم یا زیاد میکند.
۶.
کلید واژه ها:
منطق اسلام ادیان ارتداد عقیده
این نوشتار با بهره گیری از منابع دینی و یافته های پژوهشگران و با دو روش عقلی و نقلی، ارتداد در ادیان، به ویژه در اسلام را بررسی میکند. ارتداد حکمی فقهی ـ کلامی است و شامل افرادی میشود که با هدف سست جلوه دادن مبانی دینی، اظهار ارتداد کرده و از دین خارج شده باشند.
مهم ترین یافته این پژوهش ترسیم عقلانی بودن حکم ارتداد از دیدگاه فقهی و اعتقادی است و در آن بر لزوم پایبندی به مقرّرات دینی و اجرای احکام اسلامی، آزادی عقیده و احترام به کرامت انسانی تأکید شده است. به نظر نویسنده هرگونه سؤال و انتقاد در چارچوب مقرّرات، حق مخاطب است و باید به آن پاسخ داده شود. اما سست جلوه دادن مبانی دینی و به سخره گرفتن آن، امری خارج از چارچوب آموزه های دینی و عقلی است.
۷.
کلید واژه ها:
امامت عصمت عدالت عدالت اجتماعی امام امام رضا (ع)
یکی از ویژگیهای امامان معصوم علیهم السلام، عدالت به ویژه عدالت اجتماعی است؛ چراکه اگر ایشان از این ویژگی برخوردار نباشند، نمیتوانند به مسئولیت ها و وظایف خویش عمل کنند. این نوشتار میکوشد با روش اسنادی و تحلیلی، با توجه به روایات نقل شده از امام رضا علیه السلام ضرورت، راه کشف، آثار و ابعاد عدالت امام با تأکید بر عدالت اجتماعی را بیان، و تفاوت آن را با دیدگاه های کلامی غیرشیعه روشن نماید. توجه به روایات امام رضا علیه السلام از این جهت حایز اهمیت است که در زمان ایشان، مسائل اساسی اسلام بیشتر مورد گفت وگو قرار میگرفت. همچنین ایشان به حسب ظاهر مدتی منصب «ولیعهدی» داشته که این دو عامل، زمینه را برای گفت وگو درباره عدالت اجتماعی امام فراهم ساخته است.
۸.
کلید واژه ها:
شرک نصب شرک عرضی توحید در الوهیت توحید در ربوبیت تکوینی صنم وثن
پیش از مبعوث شدن حضرت محمّد مصطفی صلیالله علیه و آله، اغلب مردم سرزمین حجاز پرستش بت ها را مرام خویش قرار داده بودند. این نوشتار با رویکردی تحلیلی و بررسی اسنادی، تلاش دارد تا ضمن اشاره ای اجمالی به بت پرستی حاکم در جزیره العرب، نوع نگرش آنها به حقیقت غایی را در پرستش این بت ها به تصویر بکشد. از یافته های این پژوهش به دست میآید که در بت پرستی، شرک عرضی بر آنها حاکم بوده است. همچنین وجه شرک در آنها به دو حیثیت «شرک در ربوبیت تکوینی» و «شرک در الوهیت» باز میگردد. به عبارت دیر، به اعتقاد مشرکان، بتان و ارواح ماوراء آنها از یکسو، در تدبیر بخشی از عالم نقش داشتند و از سوی دیگر، این امور شایسته پرستش تلقّی شده اند.
۹.
کلید واژه ها:
ابن میمون الهیات سلبی الهیات ایجابی سید احمد علوی دلاله الحائرین مصقل صفا در تجلیه آینه حق نما
بحث درباره خدا و صفات باری، از مباحث مهم ادیان است. این مقاله درصدد است با روش اسنادی، کتابخانه ای و رویکرد تحلیلی و با نگاهی فراتاریخی و پدیدارشناختی، از منظر دو دانشمند بزرگ ادیان ابراهیمی به بحث در مورد خداوند و بیان شباهت ها و تفاوت های دیدگاه آنان بپردازد.
حاصل یافته این مقاله این است که ابن میمون طرفدار الهیات سلبی و سیداحمد علوی طرفدار الهیات ایجابی است. این مقاله با بررسی تطبیقی دو کتاب مهم آنان به تحلیل دیدگاه آنها درباره خدا میپردازد.
۱۰.
کلید واژه ها:
مسیحیت شریعت شریعت موسوی شریعت ایمان نفی شریعت
شریعت به معنای اعمال و آداب عملی، جایگاه مهمی در ادیان دارد. از کتاب مقدس، دو نوع الهیات و به تبع آن، دو نوع دیدگاه در مورد شریعت حضرت عیسی علیه السلام میتوان استنباط کرد: بنابر دیدگاه اول، تأکید و توجه حضرت عیسی علیه السلام بر اصلاح شریعت موسوی است، نه نفی شریعت گذشته. شریعت عیسوی ـ اگر بتوان به آن شریعت جدید گفت ـ بر پایه شریعت موسوی قرار گرفته است، نه بر مبانی کاملاً مخالف و مغایر با آن. این دیدگاه با آموزه های اسلامی همخوانی بیشتری دارد.
برخلاف این نگاه، بنابر دیدگاه دوم تحولی اساسی در الهیات و شریعت موسوی رخ میدهد؛ زیرا با آمدن عیسی و فدیه شدن او به خاطر گناه ذاتی انسان، شریعت جدیدی جایگزین شریعت پیشین میگردد که شریعت ایمان خوانده میشود و تفاوت های بنیادین با شریعت موسوی دارد.
این مقاله با رویکرد تحلیلی و نظری و با هدف بررسی شریعت در مسیحیت نگاشته شده است و چنین به نظر میرسد که هرچند از سخنان پولس درباره شریعت ایمان، میتوان نفی مطلق شریعت «اعمال» را برداشت کرد؛ اما به مرور، شریعتی با اعمال حداقلی جایگزین شریعت موسوی شد. به نظر میرسد شریعت جدید با اشکالات جدی مواجه است.
۱۱.
کلید واژه ها:
خدا انسان معنای زندگی جهان پوچی هدف زندگی
این مقاله ابعاد و اضلاع گوناگون معنای زندگی «شخص» را مورد تحلیل و بررسی قرار میدهد. این تحلیل با نگاه «سوم شخص» صورت گرفته تا بتواند دیدی شمولی داشته باشد؛ زیرا یافتن معنای زندگی انسان جز از طریق آشنایی با جنبه های روحی و روانی و موقعیتی که در آن زندگی میکند و حتی جز از طریق معرفت به اجزای هستی امکان پذیر نیست. با تأمّل در خدا، انسان و هستی، بصیرت ما نسبت به موقعیت انسان در عالم هستی عمیق تر خواهد شد و به تفسیر صحیحی درباره معنای زندگی شخص دست مییابیم.
این مقاله با رویکرد تحلیلی و نظری نگارش یافته و هدف از آن، سعی در تبیین معنای زندگی است تا خواننده را به عنوان یک تحلیلگر در یافتن معنای زندگی خود یاری دهد. تأثیر فهم موقعیت و جایگاه انسان در معناداری زندگی، همچنین میزان تأثیر دین و اخلاق در معناداری زندگی از دیگر اهداف این پژوهش است.
