۱.
کلید واژه ها:
سراى آخرت شوق دیدار معبود اولیاى خدا
این متن شرحى است بر کلام امیرمؤمنان على علیه السلام در باب اوصاف شیعیان واقعى. شوق دیدار معبود، ازجمله اوصاف شیعیان واقعى است که از ظاهر آیات و روایات به دست مى آید که ظرف تحقق آن عالم آخرت است. هرچند ائمه اطهار علیهم السلامو اولیاى خاص الهى که مرگ اختیارى دارند، مى توانند آن گاه که مشرف به عالم آخرت مى شوند، به لقاء الهى نایل آیند.
یکى از راه هاى کسب لقاى الهى این است که افزون بر باور لقاء الهى و نعمت هاى محدود بهشتى، باید توجهمان را نیز به آنها معطوف کنیم. نباید دلبستگى به لذایذ دنیوى داشته باشیم، همواره یاد خدا را در دل خود زنده نگه داریم و با انس به خدا، خود به خود، دلبستگى ها کاسته مى شود؛ یعنى باور به ابدى و جاودانه بودن پاداش هاى اخروى، از دیگر راه هاى کسب لقاء است. چشم پوشى از حرام و مناجات راستى با خدا و اولیا، زمینه ساز لقاى الهى است.
۲.
کلید واژه ها:
صحیفه سجادیه جایگاه انسان تربیت عقلانى روش هاى تربیتى
تعلیم و تربیت با رشد و کمال انسان و زندگى شایسته او سروکار دارد. ازآنجاکه انسان موجودى است پیچیده، تعلیم و تربیت او نیز پیچیده و مستلزم تمهید مقدمات فراوان و بهره گیرى از روش هاى تربیتى مؤثر است. بدین روى، براى سامان دهى به تعلیم و تربیت، باید از منابع غنى و باارزشى همچون قرآن کریم و اولیاى دین و معصومان علیهم السلام استفاده کرد. این تحقیق با هدف بررسى و تبیین روش هاى تربیتى مبتنى بر پرورش بعد عقلانى در «صحیفه سجادیه» و با روش توصیفى تحلیلى صورت گرفته است. نتایج تحقیق بیانگر این است که «صحیفه سجادیه» جایگاه فوق العاده اى براى انسان قایل است. به همین دلیل، برنامه ها و روش هاى تربیتى مطمئنى براى تربیت انسان ها و سعادت و رستگارى بشر معرفى مى کند که با به کاربستن آنها، انسان به سوى سعادت واقعى رهنمون مى شود. در این زمینه، روش هاى تربیت عقلانى از جمله، تزکیه، تعلیم حکمت، مشاهده، عبرت آموزى، تجربه اندوزى، پرسش و پاسخ و مانند آن از این کتاب استخراج گردیده است.
۳.
کلید واژه ها:
تربیت اشک بکاء اثر تربیتى گریه اثر معنوى گریه تکامل معنوى
موضوع گریستن، از جمله موضوعاتى است که از ابعاد مختلف از جمله ابعاد روان شناختى، تربیتى، دینى، اخلاقى و عرفانى مورد بررسى قرار گرفته است. این مقاله به بررسى آثار تربیتى گریستن بر تکامل معنوى انسان مى پردازد که با روش تحلیلى و توصیفى و به منظور تبیین ارتباط میان گریستن، با تربیت اخلاقى و تکامل معنوى انسان، تدوین یافته است. گریه، نوعى واکنش به احساسات و هیجان هاى درونى انسان است که مى تواند بر ابعاد روانى، تربیتى، معنوى و اخلاقى انسان تأثیر بگذارد. ابتدایى ترین تأثیر گریه، به ویژه گریه در امور معنوى، ایجاد آرامش است که انسان بعد از گریه کردن، در اثر تخلیه شدن فشارهاى درونى، احساس خوشایند و یک سبکى و آرامش برایش پدید مى آید. همچنین گریه موجب نشاط و امید در انسان شده و انگیزه فرد را تقویت مى نماید و سلاحى در مبارزه با شیطان درونى انسان مى شود. از سوى دیگر، گریه سبب پاک شدن گناهان انسان و نزول رحمت خداوند شده، انسان را در دفع برخى رذائل اخلاقى و نیز کسب برخى فضیلت ها، کمک مى نماید و سر انجام انسان را در رسیدن به قرب الهى یارى مى کند.
۴.
کلید واژه ها:
اسلام عدالت قصاص نفس عزت مدارى حیات اجتماعى
مقوله قصاص نفس و نقد و بررسى مؤلفه هاى آن، موضوعى بحث برانگیز در محافل داخلى و خارجى است. تکثر دیدگاه ها و تعدد رویکردها نسبت به این موضوع موجب بازتاب ها و نظرات متفاوتى گردیده است.
این مقاله با روش توصیفى تحلیلى در پى آن است تا با استناد به قرآن و منابع دینى، اهمیت، جایگاه و ضرورت قصاص نفس را در اسلام بیان نماید. حاصل تحقیق بیانگر این است که قصاص نفس در اسلام عملى عقلانى، اخلاقى و اجتماعى است و شالوده و فلسفه آن برپایى قسط و عدالت فردى و اجتماعى است.
این تحقیق با ارائه برخى از اصول (عدالت، عزت مدارى و...) و روش هاى تربیتى (تناسب جرم و مجازات، اخفاى عیوب و...)، به ضرورت قصاص نفس در اسلام پرداخته است.
۵.
کلید واژه ها:
غزالى فارابى هستى شناسى معرفت شناسى ارزش شناسى
هدف تعلیم و تربیت و اینکه انسانِ محصول نهایى تعلیم و تربیت باید چگونه انسانى باشد، همواره از موضوعات مهم و بحث برانگیز بوده، اندیشه هاى تربیتى بسیارى را تحت تأثیر قرار داده است. این مقاله به روش تحلیلى توصیفى، مبانى فلسفى اندیشه هاى تربیتى فارابى و غزالى را بررسى مى کند. در مبانى هستى شناسى فارابى، خداوند را به عنوان عقل کل، واجب الوجود و سازنده جهان و نظم و هماهنگى آن به ذهن انسان متبادر مى کند. از نظر وى، براى رسیدن به این هدف در معرفت شناسى، باید انواع معرفت را در نظر داشت. در نظام ارزش شناسى فارابى، مقصود انسان رسیدن به سعادت است که براى نیل به آن، نیازمند شناخت عواملى است که در گرو انجام رفتار صحیح، و انجام رفتار صحیح مشروط به آن است، و از طریق تعلیم و تربیت، باید تمام ظرفیت هاى وجودى انسان شکوفا شود. غزالى در هستى شناسى، به خدامحورى و غایت مندى آن معتقد است. همچنین انسان در معرفت شناسى، از راه آموزش متعارف در مدارس به شناخت دست مى یابد که این کار به یارى عقل و حواس صورت مى گیرد. وى به تربیت اخلاقى توجه داشت و مبناى فلسفه آموزش را تحقق سعادت انسان مى داند.
۶.
کلید واژه ها:
تعلیم و تربیت اقبال لاهورى خودى اهداف و روش هاى تعلیم و تربیت
علّامه محمداقبال لاهورى به عنوان یکى از چهره هاى درخشان تاریخ مشرق زمین و دنیاى اسلام، کوشید تا اندیشه هاى اصلاح گرایانه، آگاه کننده و هدایتگر خویش را براساس آموزه هاى دین مبین اسلام بنا نهد. در آثار وى، به موضوعات گوناگونى از جمله «تعلیم و تربیت» برمى خوریم. ویژگى اصلى آراء تربیتى اقبال این است که علاوه بر اسلامى بودن، بر مفهوم فلسفى خاصى به نام «خودى»، به معناى انسان کامل بنا شده و در خصوص چگونگى تکامل ارزشى و اخلاقى «خودى» به تفصیل بحث کرده است. بر این اساس، هر کسى باید ابتدا به خود توجه داشته باشد، ارزش وجودى خود را بشناسد و سپس به امور دیگر بپردازد. این خودى مى تواند محک اعمال نیک و بد انسان باشد. این تحقیق نظرى است و سعى دارد با روش توصیفى تحلیلى، مهم ترین اهداف و روش هاى تربیتى مدنظر علامه اقبال لاهورى را بررسى کند.
۷.
کلید واژه ها:
قرآن ایمان تقوا سازگارى اصـلاح طـلبـى همسران گرایشى
یکى از مهم ترین عرصه هاى گوناگون زندگى بشر، که سهم عمده اى از روابط اجتماعى را به خود اختصاص مى دهد، زندگى خانوادگى و ارتباط با همسر است. یکى از مهم ترین ایده ها در روابط همسران، همنوایى، همدلى و دورى از تنش است که از آن به سازگارى تعبیر مى شود. همسرانى که در خانواده اى سازگار زندگى مى کنند از احساس رضایت و امنیت بالایى برخوردارند و کمتر دچار اضطراب و مشکلات روانى مى شوند. در چنین خانواده هایى نیازهاى عاطفى و روحى فرزندان به خوبى تأمین مى شود و مهارت هاى زندگى اجتماعى به خوبى در آنها شکل خواهد گرفت. این، خود نقش بى بدیل استحکام خانواده را در اجتماع نمایان مى سازد. چنین خانواده هایى در واقع نیروهاى فعال، اثرگذار و ایده آلى را براى جامعه تربیت مى کنند. داشتن زندگى سازگارانه با همسر، به رعایت قواعدى در زندگى مشروط است. در این تحقیق، در پى کشف نظر قرآن در این زمینه هستیم. قرآن کریم با توجه به اهمیت فراوانى که براى خانواده و سازگارى همسران قایل است، به زن و شوهر براى ساختن زندگى اى آرام و صمیمى و به دور از هرگونه تنش توصیه هایى دارد. در این تحقیق از میان این توصیه ها، عوامل گرایشى را مورد بحث قرار مى دهیم. این مقاله با روش تحلیلى توصیفى، عوامل گرایشى سازگارى از دیدگاه قرآن کریم بررسى، و از روایات تفسیرى نیز بهره گرفته شده است.
۸.
کلید واژه ها:
سنت دین تربیت دینى سنت گرایى
امروزه یکى از نحله هاى فکرى که به سوى دین و معنویت گرایش پیدا کرده اند، رویکرد سنت گرایى مى باشد. سنت گرایان، یکى از خصایص عمده فرهنگى عصر جدید تجدد را «بحران معنوى» مى دانند که حاصل از دست رفتن منابع سنتى آن یعنى دین است. این نوشتار، به روش تحلیلى استنتاجى سعى دارد پس از بررسى مفهوم دین در رویکرد سنت گرایى و رابطه دین با سنت، دلالت هاى تربیتى آن در حوزه تربیت دینى مورد توجه قرار گیرد. بدین صورت، که ابتدا با استفاده از منابع معتبر، به استخراج آراء و اندیشه هاى سنت گرایان در خصوص دین پرداخته، سپس با نگاه ترکیبى به این آراء، نسبت به تلخیص و با هم نگرى آنها اقدام نموده و مفاهیم مختص فرایند تربیت دینى پردازش شده است. از مهم ترین یافته هاى پژوهش این است که به اعتقاد سنت گرایان، دین قابلیت نفوذ بر همه ابعاد زندگى بشر را دارد. آنها بر دفاع عقلانى از دین تأکید مى کنند و تضعیف دین دارى را نتیجه مستقیم تجددگرایى مى دانند. براین اساس، معتقدند که بهترین راه براى مواجهه با این چالش، شناخت عمیق و هوشمندانه دنیاى متجدد بر مبناى نگرش عقلانى است و قرآن و حدیث، سرچشمه هاى توأمان سنت اسلامى اند و تعالیم این دو منبع لایزال، کلید هدایت، قرب الهى و سعادت هر دو جهان است.
۹.
کلید واژه ها:
قرآن آموزش معیار محتوا برنامه درسى کتب درسى متعلم
محتواى آموزشى یکى از عناصر اصلى برنامه هاى درسى محسوب مى شود که لازم است بر اساس مجموعه اى از معیارهاى مناسب و از منابع قابل اطمینانى انتخاب و استخراج گردد. ازاین رو، استخراج معیارهاى انتخاب محتواى آموزشى از قرآن کریم، به عنوان مطمئن ترین و پایدارترین منبع الهى در امر انتخاب محتوا، یکى از مهم ترین و ضرورى ترین مسائلى است که لازم است در جهت آن گام هایى برداشته شود. ازاین رو، هدف این پژوهش، «شناسایى معیارهاى انتخاب محتواى آموزشى از منظر قرآن کریم» است. به منظور وصول به هدف فوق، از روش توصیفى تحلیلى و از منابع اسنادى استفاده گردیده است. نتایج پژوهش حاکى از آن است که در امر انتخاب محتواى آموزشى مى توان معیارهاى بى شمارى را از قرآن کریم استخراج نمود. در این پژوهش به هشت معیار پرداخته شده است. این معیارها عبارتند از: هدایت کنندگى، تدبربرانگیزى، خلاقیت پرورى،انگیزه بخشى، توجه به ابعاد مختلف وجود انسان، فعال سازى و مشارکت فعال مخاطب در متن، کاربرد در زندگى و خودآموزى.
۱۰.
کلید واژه ها:
دانشجویان اخلاق اسلامى ارزیابى برنامه درسى اجراشده
هدف از این تحقیق، ارزیابى برنامه درسى اجراشده اخلاق اسلامى دانشگاه ها از منظر دانشجویان است. روش تحقیق، توصیفى از نوع پیمایشى و جامعه آمارى نیز 273 دانشجوى کارشناسى دانشگاه آزاد اسلامى واحد قم مى باشد که درس اخلاق اسلامى را در نیمسال دوم 93 94 پاس کردند. نتایج تحقیق نشان داد: نیازهاى مبنا قرار گرفته در تدوین اهداف درس اخلاق اسلامى دانشگاه ها، پوشش دهنده نیازهاى فردى و اجتماعى در یک جامعه اسلامى در حد متوسط بوده، همپوشى کامل میان اهداف و نیازها در درس اخلاق اسلامى وجود ندارد. 2. روش هاى یاددهى یادگیرى به کار گرفته شده در تدریس درس اخلاق اسلامى، با اهداف این درس در سطوح شناختى، عاطفى و رفتارى همسویى اندکى دارد. 3. روش هاى ارزشیابى به کار گرفته شده در ارزشیابى پیشرفت تحصیلى دانشجویان در درس اخلاق اسلامى، همسو با اهداف این درس در سطوح شناختى، عاطفى و رفتارى نیست. 4. میزان دستیابى دانشجویان به اهداف درس اخلاق اسلامى در سطوح شناختى، عاطفى و رفتارى نامطلوب است؛ بنابراین، افزایش اثربخشى برنامه درسى اخلاق اسلامى دانشگاه ها، مستلزم برنامه ریزى براساس نیاز سنجى واقع بینانه مبتنى بر رویکرد ترکیبى هدف محور مسئله محور و ارتقاى مهارت هاى حرفه اى مدرسان مى باشد.
