معرفت

معرفت

معرفت سال بیست و هفتم اردیبهشت 1397 شماره 245 «ویژه جامعه شناسی» (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

جلوة بندگی مؤمنان و شیعیان واقعی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جلوه بندگی شیعیان واقعی دوستان خدا مؤمنان راستین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۳۱۵
این مقاله به بررسی جلوة بندگی مؤمنان و شیعیان واقعی می پردازد. امیرمؤمنان† دربارة نشانة پانزدهم و شانزدهم و هفدهم شیعیان واقعی و پرهیزگاران می فرمایند: «یَسْتَبْطِئُ نَفْسَهُ فِی الْعَمَلِ وَ هُوَ مِنْ صَالِحِ عَمَلِهِ عَلَى وَجَلٍ، یُصْبِحُ وَ شُغْلُهُ الذِّکْرُ وَ یُمْسِی وَ هَمُّهُ الشُّکْرُ، یَبِیتُ حَذِراً مِنْ سِنَةِ الْغَفْلَةِ وَیُصْبِحُ فَرِحاً لِمَا أَصَابَ مِنَ الْفَضْلِ وَالرَّحْمَة»؛ خویشتن را در اعمالش مقصر و کندکار شمرد و از کارهای نیک خود نیز واهمه دارد. صبح می کند، درحالی که به ذکر خدا مشغول است؛ و شب می کند، درحالی که به سپاسگزاری از خداوند اهتمام می ورزد. هنگامی که به خواب می رود از خوابِ غفلت می ترسد و صبح از خواب برمی خیزد و از فضل و رحمت خدا که به او رسیده، خوشحال است.
۲.

جهادی بودن؛ الگوی اقدام و عمل قرآنی در مواجهه با رسانه های نوین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن جهاد جهادی بودن الگو اسلامی رسانه های نوین سبک زندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۰ تعداد دانلود : ۵۲۲
عصر حاضر جهان فناوری های ارتباطی و رسانه های نوین است. جامعة ایرانی ازیک سو، با استفادة روزافزون از رسانه های نوین، و از سوی دیگر، با صورتی از مصرف زدگی به عنوان فاعل کاربست نوآوری ها مطرح است. مفهوم «جهادی بودن» در این پژوهش، به عنوان الگویی پیش رونده دارای چهار مقولة علم، قدرت، برنامه، مجاهدت در خود، و هدف از آن تحقق پیشرفت در همة زمینه های مرتبط با زیست مسلمانان است. برای تبیین نظری مسئلة ضمن اتکا به کلام وحی در احصای الگو، به رویکرد و نظریة «ترمیم پذیری» پارسونز اشاره شده است. مطابق این چارچوب، جامعة ایرانی- اسلامی یک ساخت در نظر گرفته شده، و رسانه های نوین دو وجه کارکرد مثبت و منفی دارند. فرهنگ جهادی براساس ذات مبتنی بر قوت و انعطاف در پیشرفت جامعة اسلامی، تلاش دارد تا مانع تاثیرأت منفی این عرصه بر سبک زندگی گردد. پژوهش حاضر نشان می دهد که می توان با کاربست الگوی عمل جهادی، در جهت حفظ ارزش ها، انسجام اجتماعی و حضور فعال، به پیشرفت های مدنظر در برنامه ریزی های مرتبط با سبک زندگی اسلامی نائل گشت.
۳.

مبانی تکافل اجتماعی در اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تکافل اجتماعی مبانی آیات و روایات اقتصاد اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۶ تعداد دانلود : ۴۳۵
«تکافل اجتماعی» راهکار بی نظیر اسلامی برای درمان بسیاری از نابسامانی های اجتماعی، به ویژه فقر و نابرابری است. امروزه با آشکار شدن نواقص راه حل های بازارمحور و دولت محور، این راهکار اهمیت دوچندانی یافته است. بی تردید، احیای مجدد این راهکار برای جوامع اسلامی معاصر و بهره مندی از مزایای آن، مستلزم بازشناسی صحیح اصول و مبانی و قواعد اساسی عملکرد آن بر اساس منابع اصیل اسلامی و ارائة روزآمد آنهاست. این تحقیق به منظور دستیابی به چنین هدفی، با استفاده از روش تحلیلی توصیفی، به فحص عمیق و نسبتاً جامع در نصوص آیات و روایات و سیره ائمة اطهار علیهم السلام پرداخته و پس از استخراج، دسته بندی و تحلیل نصوص ذی ربط، ویژگی های مبنایی تکافل معیشتی اسلام را در ابعاد اعتقادی، اخلاقی و ارزشی، قواعد بخشندگی و حاجت خواهی، هنجارهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشف و ارائه داده است.
۴.

سازوکار تأثیرگذاری قرآن کریم بر بنیان های فکری تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن تفکر فرهنگ قرآنی تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۳۳۶
پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای سازوکار تأثیرگذاری قرآن کریم بر بنیان های فکری تمدن اسلامی را تبیین و بررسی کند. این پژوهش نشان می دهد که آیات قرآن کریم با تأثیر بر خردورزی و فطرت گرایی انسان ها، موجبات معرفت بخشی و تغییر نظام فکری عرب و پیدایش فرهنگ اسلامی را فراهم آورده و پیروی از کلام وحی زمینه ساز رشد و توسعة اقتصادی، دینی، علمی و هنری جامعة اسلامی و شکل گیری و حیات تمدن اسلامی در هزاره نخست هجری قمری شده است.
۵.

بررسی و نقد اندیشة «فرزند کمتر، زندگی بهتر» در جامعة معاصر ایران با رویکرد اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرزند کمتر زندگی بهتر فرزندآوری افزایش جمعیت کنترل جمعیت اندیشه های مالتوسی استقلال خواهی زنان فردگرایی افراطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹۳ تعداد دانلود : ۶۱۶
تحولات اخیر جمعیتی کشور بیش از هر عاملی، ریشه در باورها، ارزش ها و نگرش های زوجین نسبت به فرزندآوری دارد؛ زیرا تصمیم به فرزندآوری یا بی میلی به آن، کُنشی معنادار است که به صورت تصادفی رخ نمی دهد، بلکه مبتنی بر پنداشت ها و متأثر از پیش فرض هایی است. هدف این نوشتار بررسی و ارزیابی اندیشة «فرزند کمتر، زندگی بهتر» است؛ اندیشه ای که نقش مهمی در بی میلی خانواده های ایرانی به فرزندآوری دارد. نویسندگان در این زمینه می کوشند ضمن کشف خاستگاه این اندیشه، زمینه ها و انگیزه های ظهور و رشد آن را در جامعة معاصر ایران پی گیری کنند. «گسترش اندیشه های مالتوسی»، «رشد استقلال خواهی زنان» و «رشد باورهای فردگراییِ افراطی»، از جمله زمینه ها و انگیزه های مهمی است که پژوهش حاضر، با روش اسنادی و رویکرد توصیفی تحلیلی به شرح و نقد آنها می پردازد.
۶.

بررسی مختصات فرهنگی جهان اجتماعی دفاع مقدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: فرهنگ دفاع مقدس جهان اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۲۹۳
ما با انواع جهان های اجتماعی مواجه هستیم. عناصر فرهنگی تعیین کننده نوع جهان اجتماعی است. یکی از جهان های اجتماعی، جهان اجتماعی دفاع مقدس می باشد که توسط رزمندگان اسلام در جبهه های جنگ تحمیلی ظهور یافت. بهره بردن از آن جهان اجتماعی در جامعه، پس از جنگ بخصوص برای رفع و دفع مسائل اجتماعی، منوط به ترسیم آن جهان اجتماعی در قالب عناصر فرهنگی آن است. در این پژوهش، با مراجعه به منابع اصیل دفاع مقدس و با روش تحلیل محتوای کیفی، مختصات فرهنگی جهان اجتماعی دفاع مقدس، در قالب سه لایه توصیف شده است. لایه اصلی و بنیادی، شامل باورها و اعتقادات عمیق و بنیادین مثل باور به خدا و انسان است. لایه دوم، عبارت از ارزش های حاکم بر آن می باشد که مبتنی بر لایه اول است. مثل عقلانیت، ولایت محوری و... . لایه سوم، کنش های حاکم بر فضای جبهه ها می باشد که مبتنی بر ارزش های حاکم بر آن است. نتیجه اینکه جهان اجتماعی دفاع مقدس، دارای عناصر فرهنگی اصیلی است که مبنای ارزش ها و کنش های حاکم بر جبهه ها بود.
۷.

روان شناسی مصرف کنندگان جوان ایرانی با تأکید بر نقش برند کالا در مصرف(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مصرف کننده روابط احساسی روابط عملکردی وابستگی برند وفاداری برند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۲۹۱
این تحقیق، به مقایسة قدرت ارتباطات موجود در الگوی پیشایندها و پیامدهای وابستگی، با توجه به نوع رابطه میان برند مصرف کننده می پردازد. در این تحقیق، پنج متغیر به عنوان پیشایندهای وابستگی و پنج متغیر به عنوان پیامدهای وابستگی در نظر گرفته شده است. پژوهش با روش تحقیق کمی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه که با نمونه گیری تصادفی از 864 نفر از دانشجویان مدیریت بازرگانی، سامان یافته است. یافته ها نشان می دهد که قدرت تأثیرگذاری متغیرها در دو رابطه (احساسی، عملکردی)، در الگوی معادلات ساختاری در بین بعضی از متغیرها همانند (عشق برند، تجربه، اعتبار، و رضایت و..) و در بین 7 مسیر از 18 مسیر، دارای تفاوت های چشمگیر می باشد. نتایج این پژوهش، در سایة شناخت بهتر رفتار مصرف کنندگان ایرانی در گروه سنی ذکرشده برای مدیران برند و بازاریابی، در خصوص تولید وابستگی برند مؤثر است و در سال حمایت از کالای ایرانی فرصت مغتنمی است برای ترویج برندهای ایرانی.
۸.

بررسی سازوکارهای تأمین حریم خصوصی در مسکن شهر ایرانی با تأکید بر نمودهای معماری سنتی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم تعالیم اسلامی سبک زندگی اسلامی حریم خصوصی در اسلام مسکن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۳ تعداد دانلود : ۳۸۱
حفظ حریم در شهر اسلامی، به ویژه در مسکن، از جمله اصول اولیه است که مورد قبول تمام پژوهشگران است. ازآنجاکه در بسیاری از آیات و روایات بر لزوم تأمین حریم خصوصی در مسکن اشاره شده است، معماران در ساخت مسکن سنتی به حفظ حریم افراد خانواده توجه می کردند؛ اما امروزه ورود جریان مدرنیتة غربی به کشورهای اسلامی باعث ایجاد تغییر در نحوة طراحی شهری و مسکن معاصر شده است که سازگار با اعتقادات اسلامی مردم نیست. هدف از این پژوهش، تحلیل سازوکارهای مؤثر در تأمین حریم خصوصی با توجه به تعالیم اسلامی برای به کارگیری در مسکن معاصر و به روزرسانی آن می باشد. روش تحقیق، از نوع تحلیلی توصیفی، و گردآوری مطالب آن به صورت کتابخانه ای است. در نهایت، به روزرسانی و کاربست این عوامل در طراحی معماری مسکن معاصر، با هدف خلق آرامش و آسایش زندگی انسان، به عنوان راهبردهایی معمارانه برای پیشرفت و هدایت معماری معاصر مسکن شهر ایرانی پیشنهاد شده است، تا گامی در جهت ترویج سبک زندگی منطبق بر جهان بینی اسلامی برداشته شود.
۹.

برنامة درسی؛ راهبردی کارآمد در جامعه پذیری دینی دانش آموزان (با تأکید بر کیفیت عناصر آن)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جامعه جامعه پذیری جامعه پذیری دینی برنامة درسی کیفیت عناصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۱ تعداد دانلود : ۳۰۶
مفهوم «جامعه پذیری دینی» در واقع بخشی از فرایند عام جامعه پذیری است و به مثابه بخشی از فرایند رشد و کمال آدمی رخ می دهد؛ اما در تعریفی علمی و موجه فرایندی است که طی آن، افراد یک جامعه به تدریج با باورها، اعمال، وظایف، آیین ها، مراسم، مناسک، ارزش ها، هنجارها و نمادهای دینی جامعة خود آشنا می شوند و آنها را فرامی گیرند و با درونی ساختن آنها به عنوان افراد دین دار ظاهر می شوند و موجب انتقال آنها از نسلی به نسل دیگر می گردند. امروزه امر جامعه پذیری در همة وجوه آن بیشتر بر عهدة نهاد آموزش و پرورش است؛ چون فرزندان هر جامعه ای از دبستان تا پایان دبیرستان، بیشترین وقت خود را در درون مدرسه و در ارتباط با آن (تکالیف منزل) می گذرانند. دستیابی به این هدف بزرگ در نهاد آموزش و پرورش، نیازمند نقشه ای است که در ادبیات علوم تربیتی به آن برنامة درسی می گویند. این طرح و نقشه، زمانی می تواند آن نهاد را به اهداف مطلوب خود برساند که بر مبانی، اصول و شیوه های ارزشی و فرهنگ حاکم بر آن کشور استوار باشد. مقالة حاضر، با رویکردی توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، به تبیین ویژگی ها و کیفیت عناصر برنامة درسی مؤثر در جامعه پذیری دینی دانش آموزان پرداخته است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۰۲