درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۴۱ تا ۴۶۰ مورد از کل ۷۵٬۸۳۶ مورد.
۴۴۱.

تعلیقاتی بر نزهة المجالس

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۵ فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۰۵) 377 - 405

کلیدواژه‌ها: نزههالمجالس سفینه رباعیات خلاصه الاشعار فی الرباعیات محمدامین ریاحی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴ تعداد دانلود : ۲۵
نزههالمجالس جمال خلیل شروانی، یکی از منابع مهم تاریخ رباعی فارسی و دربردارنده 4139 رباعی از 300 شاعر از قرن پنجم تا اوایل قرن هفتم هجری است. تنها نسخه کتاب به خط اسماعیل بن اسفندیار ابهری در 731 ق کتابت شده است. این دستنویس به شماره 1667 جزء مجموعه علی امیری جارالله در استانبول نگه داری می شود. دکتر محمدامین ریاحی کتاب را بر اساس دستنویس مذکور، تصحیح و در سال 1366 منتشر کرد. تصحیح نزههالمجالس، یکی از بزرگ ترین کارهای علمی آن محقّق یگانه بود. مقدمه، نمایه های کتاب، تعلیقات و توضیحات رباعیات بسیار سودمند و پُرمایه است. متأسفانه تک نسخه نزههالمجالس ایرادهایی دارد که خواه ناخواه به متن چاپی هم انتقال یافته است. با پیدا شدن دو دستنویس با اهمیت که در پیوند با نزههالمجالس شکل گرفته اند، گشایشی در نقد و بررسی و تصحیح مجدّد نزههالمجالس پدید آمده است: یکی خلاصهالاشعار فی الرباعیات ابوالمجد تبریزی که در 721 قمری تدوین و کتابت شده، دیگری سفینه رباعیات کتابخانه دانشگاه استانبول که نسخه ای ناقص از نزههالمجالس محسوب می شود. این دو منبع، در برطرف کردن اغلاط کتابتی و بسامان آوردن عناوین شاعران نزههالمجالس، منبعی کارگشاست. در مقاله حاضر، پیشنهادهایی برای تصحیح نزههالمجالس بر اساس دو منبع مذکور و قراین و شواهد دیگر ارائه شده است.  
۴۴۲.

تأملی در غایت تربیت اسلامی در هم افزایی دین و تکنولوژی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم تربیتی از دیدگاه اسلام سال ۱۲ بهار ۱۴۰۳ شماره ۲۴ 105 - 134

کلیدواژه‌ها: دین تکنولوژی هم افزایی تعالی طلبی تربیت قرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۵۳
دین و تکنولوژی از پدیده های فراگیر در حیات انسانی بوده و تعامل آن ها صورت های مختلفی دارد. هدف از انجام این پژوهش، صورت بندی انواع هم افزایی های دین و تکنولوژی (سطحی، نادرست و ناقص) و به دست دادن رویکرد مطلوب و مسئولانه به این رابطه ازمنظر انسان تکنولوژیک و انسان دین دار بود. با توجه به اینکه هدف دین، تربیت آدمی و عالی ترین هدف تربیت دینی، وصول به قرب به مثابه واقعیتی تکوینی است، در این پژوهش، تأثیر انواع هم افزایی دین و تکنولوژی بر میزان وصول به این هدف تبیین و تحلیل شد. به منظور انجام تحقیق حاضر از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شد. یافته های پژوهش حاضر نشان داد اگرچه انتفاع دین و تکنولوژی از یکدیگر، از جهات متکثری ممکن است، اشتراک در تعالی طلبی منجر به شکل گیری وجوهی تازه از هم افزایی آن ها شده است. در این پژوهش، نوع مواجهه انسان دین دار با تکنولوژی و انسان تکنولوژیک با دین ترسیم و واکاوی شد و با توجه به موقعیت کانونیِ مفهوم قرب در تربیت اسلامی، تأملات روبنایی و زیربنایی رابطه دین و تکنولوژی برای متولیان تربیتی که توأمان به رشد دینی و هوشمندسازی مراکز و محتوای تربیتی اهتمام می ورزند، برجسته شد. نتایج پژوهش نشان داد چهره فی نفسه تکنولوژی و وجوهی از آن که درخدمت نیازهای اصیل بشرند، آگاهانه یا ناآگاهانه به قرب می انجامد؛ اما آنجا که تکنولوژی درخدمت سیاست ها و رویه های منفعت طلبانه بشری قرار می گیرد، وجهه مخرب و نامطلوب پیدا می کند.
۴۴۳.

الگوی پارادایمی نقش اذان در اغنای نماز جماعت مدارس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی سال ۹ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۰) 55 - 80

کلیدواژه‌ها: اذان نماز جماعت مدارس الگوی پارادایمی نظریه داده بنیاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲ تعداد دانلود : ۲۱
هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر ارائه الگوی پارادایمی اغنای نماز جماعت مدارس از دیدگاه روحانیون و ائمه جماعات مدارس است. روش: روش پژوهش کیفی و مبتنی بر نظریه داده بنیاد است. جامعه آماری کلیه روحانیون و ائمه جماعات مدارس شهرستان نجف آباد است که 16 نفر از آنان به شیوه هدف مند و براساس اصل اشباع نظری به عنوان نمونه انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. اطلاعات مورد نیاز از طریق مصاحبه های عمیق و نیمه ساخت یافته با روحانیون و ائمه جماعات مدارس گردآوری و تحلیل آن ها طی سه فرآیند؛ کدگذاری باز، محوری و گزینشی مفهوم پردازی و انجام شد. یافته ها: کدگذاری اطلاعات باعث شکل گیری 114 مفهوم اولیه، 53 مضمون فرعی و 18 مضمون اصلی شد که مقوله هسته پژوهش با عنوان «اغنای نماز جماعت مدارس در پرتو اذان» برساخت شد. مضامین اصلی شامل «کسب آمادگی برای نماز، ایجاد حضور قلب در نماز و نظم دهی به دانش آموزان (شرایط علّی)، درک مفاهیم اذان، برقراری ارتباط بین اذان و نماز، توجه به کارکرد و اهمیت اذان و الگوسازی (شرایط زمینه ای)، کیفیت تلاوت اذان، کادر مدرسه و اذان، اذان گویی معلمان توانمند و تلاوت اذان به صورت زنده (شرایط مداخله گر)، فعالیت های انگیزشی، برگزاری مسابقات اذان و آموزش مفاهیم و صوت اذان (راهبردها)، افزایش معرفت، ارزش آفرینی، بهره وری زمان نماز و هدف اذان، شعار اسلام (پیامدها)» هستند و اغنای نماز جماعت مدارس با توجه به اذان نیازمند تغییر نگاه و نگرش به اذان و تببین و روشن گری آن است. نتیجه گیری: مدل پارادایمی پژوهش بازنمایی از شرایط و علل، عوامل و ضرورت های لازم برای اغنای نماز جماعت مدارس در پرتو اذان است که برای تحقق آن لازم است تمام مؤلفه های اثرگذار با اتخاذ تدابیر و راهبردهای لازم پیامدهای این امر را فراهم سازند.
۴۴۴.

مبانی و ویژگی های جامعه ولایی در قرآن با تاکید بر آرای تفسیری آیت الله خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۵۷ 101 - 134

کلیدواژه‌ها: جامعه ولایی ویژگی ها مبانی امام آیه الله خامنه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲ تعداد دانلود : ۲۷
در نگرش تفسیری آیه الله خامنه ای، اعتقاد به توحید از مهمترین مبانی شکل گیری جامعه ولایی است، از جمله مراتب توحید، توحید در ربوبیت الهی است، ربوبیت الهی شوون مختلفی دارد که از جمله شوون و مراتب آن، توحید در تشریع، حاکمیت و اطاعت است که اِعمال آن با تشکیل جامعه ولایی با محوریت امام، امکان پذیر است. پژوهش حاضر، با استفاده از روش شناسی توصیفی - تحلیلی و سازماندهی علمی، با هدف تحلیل جامعه ولایی، به بررسی و تحلیل سؤال اصلی موضوع این پژوهش: «با تکیه بر آرای تفسیری آیه الله خامنه ای، مبانی و ویژگی های جامعه ولایی چگونه در قرآن مطرح شده است؟» می پردازد. مهمترین دستاورد موضوع این پژوهش این است، در مبنای توحیدی، تنها خداست که حق تصرف کامل در افعال انسان و تشریع را داراست و این حق را از طریق تشکیل جامعه ولایی با محوریت امام، عملی می سازد. یعنی خداوند، در راستای توحید در ربوبیتش با دادن اذن ایجاد حکومت دینی به پیامبران و امامان معصوم و فقهای واجد شرایط، به عنوان امامان جامعه، حق انحصاری خود در حاکمیت و ولایت را، اِعمال می کند. امامانی که با اذن الهی محور شکل گیری جامعه ولایی اند که دارای سه ویژگی مهم، حفظ وابستگی های داخلی و نفی وابستگی های خارجی و وجود امام، ست.
۴۴۵.

نکاتی در باب تفسیر و تأویل قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۱ بهار ۱۴۰۳ شماره ۸۲ «ویژه پژوهش های حدیثی» 167 - 180

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن تأویل قرآن قرآن بسندگی تأویل صحابه و تابعین ممانعت خلفا از تأویل قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۱۵
نگارنده ابتدا به آیاتی از قرآن که در نگاه اول قرآن بسندگی را نشان می دهد پاسخ گفته و نیاز قرآن به تفسیر را در دو صورت ذاتی و عَرَضی در ضمن بیان چند گروه آیات توضیح می دهد. همچنین معانی اصطلاحی تأویل و تفاوت آن با تفسیر را تبیین می کند و نمونه هایی از تأویل صحابه و تابعین را می آورد. در پایان مقاله، نگارنده ممانعت خلفا از تأویل قرآن را با نقل مستنداتی از منابع تاریخ و حدیث، تحلیل می کند.
۴۴۶.

سناریوهای آینده نظم امنیتی منطقه ای غرب آسیا در افق 1405(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال ۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 55 - 86

کلیدواژه‌ها: منطقه ی غرب آسیا کنشگران پیشران شگفتی ساز سناریو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۲۶
منطقه غرب آسیا از نظر ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک و ژئوپلتیک اهمیت ویژه ای برای قدرت های بزرگ دارد و به همین دلیل تاریخ یک قرن گذشته این منطقه فراز و نشیب های زیادی داشته است. کشورهای این منطقه را نیز به لحاظ پیچیدگی های خاص آن و تهدیدات روز افزون منطقه ای و فرا منطقه ای و همچنین نگرانی هایی که وجود دارد، نمی توان از یکدیگر جدا دانست و ناامنی هر کدام از این کشورها می تواند ناامنی دیگر کشورها را به دنبال داشته باشد. به همین دلیل، تحقق مطلوبیت های جمهوری اسلامی ایران در منطقه و اینکه چه سناریویی می تواند مطلوبیت جمهوری اسلامی ایران در این منطقه را به همراه داشته باشد یا به عبارتی، رصد سناریوهای محتمل و طراحی سناریویی که ارزش های حیاتی ایران را تضمین نماید حاوی ارزش راهبردی است و دارای اهمیت ویژه ای برای جمهوری اسلامی ایران است که هدف تحقیق حاضر نیز همین امر بوده است، لذا در این تحقیق با روش آینده پژوهی GBN و با انجام مصاحبه با 25 نفر از خبرگان و نخبگان آشنا با حوزه ی غرب آسیا و تجزیه و تحلیل آنها با روش تحلیل محتوا و همچنین داده های حاصل از پرسشنامه های توزیع شده بین 36 نفر از جامعه ی آماری به صورت هدفمند و تمام شمار با نرم افزارهای Excel و SPSS اقدام به شناسایی بازیگران، کنشگران، شگفتی سازها، پیشران ها و عدم قطعیت ها نمودم و نهایتاً چهار سناریوی محتمل به نام های( فروپاشی نظم فعلی و بی نظمی، هژمونی نظم ایرانی اسلامی، هژمونی نظم سلفی غربی، کنسرت قدرت های منطقه ای و نظم دسته جمعی) شناسایی گردید.
۴۴۷.

دانشوران علوم قرآنی سده اخیر حوزه علمیه قم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۲) 313 - 348

کلیدواژه‌ها: علوم قرآن دانشوران حوزه علمیه قم آثار علوم قرآنی قرآن پژوهان سده چهاردهم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲ تعداد دانلود : ۴۲
حوزه علمیه قم عالمان زیادی را در رشته های مختلف علوم اسلامی، ازجمله علوم قرآن، در سده چهاردهم هجری شمسی پرورش داده است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی درصدد معرفی شخصیت های مهم علوم قرآنی حوزه علمیه قم در این سده و آثار پژوهشی آنها با هدف آشنایی بیشتر قرآن پژوهان با مفاخر علمی و ترویج دستاوردهای علوم قرآنی این حوزه علمی است. البته از این میان آیت الله معرفت به دلیل معرفی در مقاله ای مستقل، استثنا شده است. یافته های این بررسی نشان می دهد که طی سده اخیر، به ویژه سه دهه آخر این سده، در حوزه علمیه قم تعداد زیادی از اندیشوران فاضل در دانش علوم قرآن پرورش یافته اند که می توانند الگوی نسل فعلی و آینده حوزه ها در زمینه اندیشه ورزی و دانش اندوزی باشند. همچنین این دانشوران آثار علمی و پژوهشی فاخری را در موضوعات مختلف علوم قرآنی خلق کرده اند که دستاورد علمی افتخارآمیزی برای حوزه علمیه قم و میراثی ماندگار برای استفاده جامعه علمی ایران و جهان است.
۴۴۸.

راه های شناسایی و کشف افزوده های واقع بر متون احادیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال ۵۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱۲ 59 - 79

کلیدواژه‌ها: افزوده نگاری راه های شناسایی افزوده متن پژوهی اعتبارسنجی حدیث حدیث مدرج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۲۶
«حدیث» به عنوان حکایتگر سنت، ازجمله مهم ترین منابع اصلی استنباط احکام و معارف اسلامی است. برخی از احادیث، در فرایند نقل وانتقالِ تُراث حدیثی تا عصر حاضر دچار عللی، ازجمله زیاده های واقع بر متن شده اند. تعداد این متون، اندک است؛ اما پژوهشگر در فرایند اعتباریابی و نیز فهم و ورود حدیث به چرخهٔ حجیت و عمل، ناگزیر از شناسایی این موارد است. این نوشتار در پیِ پاسخ به این سؤال است که راه های شناسایی و کشف افزوده های واقع بر احادیث چیست؟ نوشتار حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از منابع مکتوب و اسناد موجود، به شناساندن راه های اساسی شناسایی و کشف افزوده های واقع بر متون احادیث اقدام کرده است. ازجمله راه های شناسایی و کشف افزوده های واقع بر روایات عبارت اند از: بهره گیری از نسخ خطی، تحلیل متن پژوهانه، بهره گیری از دانش تخریج و مصدریابی روایت، توجه به نقش راوی در فرایند انتقال تُراث حدیثی.
۴۴۹.

شرطیّت قدرت پرداخت مهر در پرتو تفاوت ماهوی نکاح با سایر عقود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و حقوق اسلامی سال ۱۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۳۴ 7 - 28

کلیدواژه‌ها: مهر بدهکاران مهر زندانیان مهر دین شرط قدرت شبهه معاوضی عقد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۵۳
افزایش ناگهانی قیمت ها، همراه با ثبات نسبی درآمدها موجب ظهور مشکلات جدیدی برای بسیاری از بدهکاران مهر گردیده که در نتیجه، معضلات تازه ای برای سیستم قضائی کشور پدید آورده است؛ زیرا با توجه به وضعیّت موجود، بسیاری از بدهکارانِ ناتوان از پرداخت مهر تقسیط شده، مجدّداً ادّعای اعسار و درخواست تعدیل کرده و همین امر موجب انباشته شدن پرونده های زیادی در محاکم قضائی و افزایش تعداد زندانیان بدهکار مهر شده است؛ در حالی که از منظر فقه امامیه، زندان کردن معسری که از روی تنگدستی امکان پرداخت دین خود را ندارد به هیچ عنوان وجهی ندارد. این امر ایجاب می نماید ماهیّت مهر و تفاوت جوهری آن با سایر دیون مورد بررسی دقیق فقهی قرار بگیرد. هرچند که مطابق ماده 22 قانون حمایت خانواده، اگر میزان مهر در زمان  وقوع عقد یکصد و ده سکّه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد وصول آن مشمول مقرّرات ماده 3 قانون اجرای محکومیّت های مالی شده و طبق رویّه قضائی حاکم، بار اثبات اعسار بر عهده زوج است. این در حالی است که با توجه به ظرفیّت فقه امامیه می توان ثابت کرد: اولاً، دین مهر با سایر دیون به علّت تفاوت اصل عقد نکاح با سایر عقود وضعیّتی متفاوت دارد؛ ثانیاً، اشتراط قدرت پرداخت زوج نیز جهت تأدیه مهر نکته بسیار مهمّی است که ظرفیّت استفاده از آن در حقوق ایران وجود دارد. در این مقاله که روش استنتاج در آن تحلیلی- توصیفی است سعی کرده ایم تا با استفاده از موارد فوق، کمکی به استحکام خانواده نموده و راهکارهایی را جهت حلّ معضل پرونده های مهر ارائه دهیم.    
۴۵۰.

رهیافتی جدید در معناشناسی واژه «کَبَد» با توجه به آیه 4 سوره بلد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 71 - 88

کلیدواژه‌ها: سوره بلد کبد راست قامتی و تعادل رنج و سختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۳۸
آیه 4 سوره بلد، درباره چگونگی خلقت انسان می فرماید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی کَبَدٍ». فهم عمیق این آیه، نیازمند رمزگشایی دقیق از واژه «کَبَد» است. بیشتر مترجمان و مفسّران متأخر، معنای این کلمه را تنها به «رنج و سختی» اشاره و آیه را این گونه ترجمه کرده اند: «خداوند انسان را در رنج و سختی آفریده است»؛ اما آیا این نگاه تک بعدی منفی به آفرینش انسان، سبب ناامیدی او در زندگی نمی شود؟ آیا این مفهوم با رحمت و حکمت پروردگار تناسب دارد؟ طرح این سؤالات، فرضیه وجود معنای دیگری از واژه کبد و فهم دیگری از آیه را تقویت می کند.   بنابراین، در پژوهش پیش رو با هدف دستیابی به معنایی جدید از واژه «کبد» و به دنبال آن کشف مفهومی متفاوت از آیه، به بررسی معناشناختی واژه «کبد» براساس لغت نامه ها، تفاسیر قدیم و جدید، روایات معصومان(ع) و تحلیل تاریخی این واژه در زبان عبری و متون دینی تورات و انجیل پرداخته و با کمک سیاق شناسی و ساختارشناسی و مستندات تفسیری و روایی و بررسی موضوعی آیات مربوط به خلقت انسان، به این نتیجه رسیده است که: ضمن احترام به مفسران متقدم که تنها از واژه کبد معنای رنج و سختی برداشت کرده اند، معنای دقیق تر واژه کَبَد در این آیه، «استواری، راست قامتی، اعتدال و قوام» است و بر این اساس، ترجمه آیه این گونه پیشنهاد می شود: «انسان را راست قامت، دارای تناسب اندام و معتدل آفریدیم»؛ از این رو، با جمع میان معانی واژه کَبد، می توان به فهم جدیدی از آیه درباره خلقت انسان دست یافت.
۴۵۱.

فرآیند جامعه سازی نبوی در دوره مکی با تأکید بر سیر نزول داستان بنی اسرائیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال ۵ بهار ۱۴۰۳شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 100 - 133

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم جامعه سازی رویکرد تنزیلی دوره مکی داستان بنی اسرائیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۲۷
جامعه سازی فرآیندی است که طیّ زمان و بر اساس اصول خاصی بنا نهاده می شود. دوره 23ساله نزول قرآن کریم که درنهایت منجر به شکل گیری جامعه مطلوب شد، مراحل و ساختار شکل گیری جامعه را در اختیار مخاطب قرار می دهد. می توان روند جامعه سازی را از مدت 23 سال رسالت پیامبر (ص)، بر اساس سیر تنزیل قرآن کریم استخراج نمود. پیامبر (ص) در سال های آغازین نزول، ضمن ایده سازی و ایجاد زمینه های ساخت یک جامعه، به پرورش و تربیت انسان ها همت گمارد تا از طریق تربیت نیروی انسانی، به تشکیل جامعه اسلامی مبادرت ورزد. این پژوهش با بهره گیری از رویکرد تنزیلی قرآن کریم و آموزه های تاریخی و استفاده از روش تحلیل محتوا و با بهره گیری از داستان بنی اسرائیل، به فرآیند جامعه سازی نبوی در دوره مکی با تأکید بر سیر نزول داستان بنی اسرائیل می پردازد. نویسنده با تحلیل سور نازل شده و دربرگیرنده داستان بنی اسرائیل و تحلیل وقایع آن در دوره مکی، بر آن است که پیامبر (ص) در دوره مکی ابتدا به ایجاد زمینه و تقویت اندیشه و تفکر و تحول در هندسه معرفتی مخاطبان اهتمام ورزید و بر اساس آن و با تربیت نیروی انسانی، ابتدا جامعه حداقلی مؤمنان را شکل داد و در اواخر عهد مکی، جامعه مؤمنان ظهور رسمی یافت. پیامبر (ص) آنگاه با دستور هجرت و با ورود به مدینه، به تأسیس جامعه و سپس حکومت مبادرت ورزید.
۴۵۲.

بررسی تطبیقی میزان بهره مندی از عقل در فقه دوره پیش و پس از اخباری ها (با تأکید بر آرای استرآبادی و بحرانی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: فقه سال ۳۱ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۷) 199 - 229

کلیدواژه‌ها: نارسایی دلیل عقلی اندیشه اخباری منابع استنباط رویکرد اخباری درک عقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۲۳
عقل به عنوان یکی از منابع استنباط احکام مورد پذیرش فقیهان بوده است. عقل هم به صورت مستقل و هم به عنوان ابزار فهم در خدمت دیگر منابع فقهی کاربرد داشته است. با ظهور اندیشه اخباری، بزرگان این اندیشه همچون استرآبادی و بحرانی با تأکید بر توقیفی بودن احکام، عدم امکان درک مصالح و مفاسد توسط عقل و عدم تلازم میان درک حسن و قبح ذاتی و وجوب و حرمت، استفاده از این منبع برای استنباط احکام را زیر سؤال بردند. در این مقاله با بررسی موردی برخی فروع فقهی نشان داده شد که رویکرد به عقل در فقه قبل از اخباری ها در باب های مختلف فقهی (چه عبادات و چه معاملات) بیشتر بوده است و فقیهان پس از اخباری ها به دلیل عقلی کمتر توجه کرده اند. افزون براین فقیهان بعد از اخباری ها نیز به نارسایی حکم عقل در موارد متعدد اذعان کرده اند، در حالی که چنین تعبیرهایی در فقه پیش از اخباری ها دیده نمی شود.
۴۵۳.

بررسی تطبیقی تناقض بدوی میان عصمت و استغفار پیامبر (ص) در تفاسیر فریقین، با تکیه برآیات 105 و 106 سوره نساء

نویسنده:
منبع: مطالعات دینی نبوت و امامت سال اول بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 94 - 114

کلیدواژه‌ها: استغفار عصمت پیامبر «ایاک أعنی و أسمعی یا جاره» آیات 105 و 106 سوره نساء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۲۴
آیات 105 و 106 سوره نساء، ازجمله آیاتی است که در آن پیامبر خاتم به استغفار مأمور شده است. مسئله نوشتار پیش رو، تناقض بدوی میان استغفار و عصمت پیامبر در این دو آیه است که تلاش های مفسران فریقین در حل این تناقض ظاهری، از سه منظر سبب نزول، مفهوم استغفار و مخاطب شناسی، به صورت تطبیقی مطالعه و بررسی و نتیجه آن شد که اکثر مفسران شیعه با رویکردی برگرفته از روایات اهل بیت:درباره نزول قرآن بر سبیل «ایاک أعنی و اسمعی یا جاره» و با مسلّم دانستن اصل عصمت پیامبر به تبیین امر استغفار و متعلق آن پرداخته اند و برخی با ارائه معنایی نو از واژه استغفار، آن را نوعی تسبیح و عبادت لحاظ کرده اند. در مقابل، مفسران اهل سنّت نیز در دو رویکرد کلی، به بیان نظرهای خود پرداخته اند؛ برخی به دلیل مبنای کلامی «جواز صدور صغائر» از نبی، بدون اشاره به وجود تناقض، به تفسیر آیه پرداخته اند و برخی دیگر همچون مفسران امامیه، در پاسداشت مقام عصمت پیامبر، رویکردی نو در معنای استغفار اتخاذ کرده و یا خطاب آیه را متوجه امت آن حضرت دانسته اند.
۴۵۴.

دسترسی آسان به منابع درسی حوزه های علمیه با تولیدات نرم افزاری نور

نویسنده:
منبع: ره آورد نور سال ۲۳ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۸۷ (پیاپی ۱۰۴) 77-80

کلیدواژه‌ها: نرم افزارهای تولیدی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نرم افزار دروس حوزوی نرم افزار قواعد ادبیات عرب نرم افزار قاموس نور نرم افزار جامع اصول الفقه نرم افزار جامع الأحادیث نرم افزار جامع تفاسیر نور نرم افزار جامع فقه نرم افزار دانشنامه اخلاق اسلامی نرم افزار دانشنامه علوم قرآن نرم افزار درایه النور نرم افزار عرفان نرم افزار کلام اسلامی نرم افزار دانشنامه فرق و مذاهب تولیدات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۲۸
آسان سازی و سرعت بخشی دسترسی به منابع در نرم افزارهای دیجیتال در مقایسه با منابع مکتوب و چاپی، مقرون به صرفه بودن و نیز کم حجم بودن کتابخانه های الکترونیکی، لزوم استفاده از محصولات نرم افزاری را دوچندان ساخته و در عمل، روند تحصیل و تحقیق را برای طلّاب، دانشجویان، اساتید و محقّقان گرامی، تسریع و تسهیل نموده است. در همین راستا، هم زمان با آغاز ایام تحصیلی حوزه های علمیه و دانشگاه های کشور، به معرّفی چند محصول از محصولات کاربردی و فاخر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) می پردازیم. شماری از قابلیت های مشترک و عمومی این نرم افزارهای پژوهشی، به شرح ذیل است: دسته بندی کتاب های برنامه بر اساس: موضوع، پدیدآورنده، قرن و زبان؛ بهره مندی از موتور جست وجوی پیشرفته نور با قابلیت های متنوّع؛ قابلیت مشابه یابی متن انتخابی با امکان تعیین درصد تشابه؛ امکان ایجاد میز پژوهشی جهت انجام و ثبت پژوهش های کاربر؛ متن قرآن کریم با قابلیت جست وجو در آیات، به همراه ترجمه فارسی؛ ارتباط واژگان متن با چند دوره لغت نامه به همراه قابلیت جست وجو و دسته بندی مبتنی بر ریشه؛ کتاب شناسی و گزارش اجمالی درباره محتوای منابع و شرح حال نویسندگان کتب؛ دسترسی به ابزار پژوه نگار جهت یادداشت برداری از کتب برنامه و ساماندهی آنها؛ قابلیت های پژوهشی مانند: نمایه زنی، حاشیه نویسی، رنگی کردن و علامت گذاری در متن؛ امکان به روزرسانی برنامه از طریق اینترنت و ارسال نظر توسط کاربر.
۴۵۵.

نقد ادلّه اعتبار «ماضویّت» در انشای صیغه معاملات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی دوره ۲۰ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ 45 - 55

کلیدواژه‌ها: ایجاب صیغه معاملات قبول ماضویّت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۹۹
فقیهان امامیه برای صحّت معاملات لازم شرایطی را لازم دانسته اند که از جمله آنها انشای صیغه ایجاب و قبول به زمان ماضی است. در این میان، دیدگاه های متفاوتی مطرح است؛ به طوری که مشهور فقها ماضویّت در صیغه را شرط صحت و وقوع معامله دانسته و معتقدند که انشای ایجاب و قبول به غیر صیغه ماضی صحیح نیست. برخی دیگر از فقها نیز ماهیّت اعتباری پدیدآمده ناشی از ایجاب و قبول به غیر صیغه ماضی را از اساسِ قرارداد نمی دانند. در این پژوهش که به روش توصیفی - تحلیلی صورت گرفته است اقوال و ادله مسئله (مانند آیات و روایات و اصول) بررسی، نقد و اثبات شده است که شرط ماضویّت در انشای معامله معتبر نیست و دلایل آن دسته از فقهایی که این شرط را معتبر نمی دانند، مستدلّ و محکم است.
۴۵۶.

واکاوی راهکارهای اثربخشی تبلیغ دینی در فضاهای مجازی و برون رفت از مشکلات پیش رو با تاکید بردیدگاه آیت الله مصباح یزدی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات اخلاق کاربردی سال ۱۴ بهار ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۷۵) 41 - 70

کلیدواژه‌ها: آیت الله مصباح فضای مجازی پیام فرستنده گیرنده مخاطب شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۲۰
در عصر ارتباطات، بهره گیری مناسب از رسانه های مدرن در فضای های مجازی برای تبلیغ دینی ضروری است؛ زیرا سلطه رسانه ها بر زندگی بشر، تبلیغ سنتی را با چالش جدی مواجه ساخته است. این پژوهش به شیوه توصیفی، تحلیلی و اسنادی و با تاکید بر آراء آیت الله مصباح یزدی تدوین یافته و درصدد پاسخ به این پرسش است که راهکارهای اثربخشی تبلیغ دینی در فضاهای مجازی و برون رفت از چالش های پیش رو از منظر آیت الله مصباح کدامند؟ یافته های پژوهش حاکی است که امروزه رسانه های مدرن رقیب دین، سنت ستیز، و عامل تغییر نگرش و رفتار نسل جدید شده است. ازاین رو، ورود جدی مبلغان دینی به فضاهای مجازی، به عنوان فرصتی مغتنم برای تبلیغ دین ضروری است. بدین منظور، در سه رکن ارتباطات(پیام، فرستنده و گیرنده)، پایبندی به دین و آموزه های دینی و اخلاقی، راهکار برون رفت از چالش های پیش روست. در «پیام»، پایبندی به اخلاق حرفه ای در تولید محتوای دینی جذاب و در »فرستنده»، بی نیازی ازخلق، مدارا و امانتدای و در «گیرنده»، مخاطب شناسی، رعایت سطح فهم مخاطب و اعطای بینش درست از جمله راهکارهای برون رفت از چالش های پیش رو و کارآمدسازی تبلیغ دینی در فضای مجازی است.
۴۵۷.

بررسی تحلیلی روش شناسی هرمنوتیکی رویکرد تفسیری به دین و فرهنگ (با نظر بر آرای دین شناسانه ی کلیفورد گیرتز)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی دوره ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 51 - 74

کلیدواژه‌ها: روش شناسی رویکرد تفسیری معنا نماد هرمنوتیک فلسفی دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۲۸
مقاله حاضر به این پرسش که روش انسان شناسی تفسیری کدام است و رویکرد اصلی این دیدگاه در بررسی پدیدارهای انسانی بالأخص پدیده های دینی چه چیزی است می پردازد و ضمن نظر بر ماهیت انسان شناسی تفسیری و ارائه تعریفی جامع از این دیدگاه به تبیین بن مایه های آن در ساحت فلسفی می پردازد. روش این نوشتار مبتنی بر رویکرد توصیفی تحلیلی و در مواردی تحلیل محتوایی است. انسان شناسی تفسیری یا نمادین از شاخه های انسان شناسی فرهنگی آمریکایی است که در قرن بیستم در آمریکا پا به عرصه ظهور گذاشته و با ارائه تعریف خاصی از فرهنگ بر فهم معنا از خلال نمادها و آیین ها تأکید دارد. مقاله با اشاره کوتاهی به چیستی رویکرد انسان شناسی تفسیری کلیفورد گیرتز -مهم ترین نماینده رویکرد تفسیری- و تعریفی که وی از فرهنگ و دین ارائه می کند، در بخشی تفصیلی ابتنای این رویکرد بر هرمنوتیک فلسفی و تقابل آن با رویکردهای پوزیتویستی در علوم انسانی را نشان داد و وجوه مختلف این تقابل و ابتنا را کاویده و نشان می دهد که گیرتز به عنوان یک مردم شناس و دین شناس فرهنگی با الهام از اصول هرمنوتیکی، به تأویل و فهم معنای دین و فرهنگ روی آورده و رویکرد تفسیری خویش در دین شناسی و مردم شناسی را با الهام از این مبانی قوام بخشیده است. درواقع با تعریف فرهنگ به مثابه یک متن، عناصر هرمنوتیکی چون تمرکز بر تأویل و معنا، تأکید بر تاریخ و هستی تاریخی، تمرکز بر وجوه درونی تجربه آدمی و روش های درونی، تأکید بر مؤلفه های زبانی و نماد و نشانه، فهم در سایه ی ارجاع جزء به کل و کل به جزء به اضمار و تصریح، مبنای منظر گیرتز در مطالعات فرهنگ و دین است.
۴۵۸.

مفسران برجسته حوزه علمیه قم در سده اخیر؛ علامه مصباح یزدی و تفسیر موضوعی نظام مند قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۲) 193 - 208

کلیدواژه‌ها: مفسران سده چهاردهم شخصیت های تفسیری دانش تفسیر قرآن حوزه علمیه قم محمدتقی مصباح یزدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۴۴
آیت الله محمدتقی مصباح یزدی از عالمان برجسته پرورش یافته در دامان حوزه علمیه قم در سده اخیر است که در عرصه های مختلف علوم اسلامی، ازجمله دانش تفسیر قرآن، نظریه پرداز و دارای آثار گران سنگ علمی است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، شخصیت تفسیری آن عالم فرزانه را مورد بررسی قرار می دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که آیت الله مصباح مبتکر مدل تفسیر موضوعی نظام مند قرآن است. ویژگی این مدل ابتکاری تفسیر موضوعی، کل نگری و فراگیری حداکثری نسبت به موضوعات مرتبط با قرآن، مطابقت داشتن با کل نظامات اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی اسلام، معطوف بودن به علوم اسلامی و انسانی و ناظربودن به چالش ها و شبهات روز است. نظریه پردازی در تفسیر قرآن، نگرش سیستمی به آموزه های قرآن و نگاه منظومه ای به عرضه موضوعی معارف آن، از دیگر ویژگی های شخصیت تفسیری استاد مصباح است. آثار تفسیری ایشان کل منظومه اندیشه اسلامی قرآن بنیان را در چهارحوزه مسائل بنیادین الهیاتی، مبادی نظامات اخلاقی و اجتماعی، مسائل نظامات اخلاقی و اجتماعی و احکام عبادی و فردی منعکس می کند.
۴۵۹.

جایگاه اخلاقی عفت در سوره نور با تأکید بر آرای تفسیری آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ۱۴بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۰) 5 - 40

کلیدواژه‌ها: سوره نور اخلاق عفاف ترویج و گسترش عفت آیه الله جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۳۶
عفت یکی از مفاهیم اخلاقی است که هر چند در اخلاق فلسفی یونانیان به عنوان یکی از فضائل چهارگانه مورد بحث است، اما در منظومه ارزش های اخلاق دینی جایگاه ویژه ای دارد. قرآن توجه ویژه ای به مسئله عفت و نقش آن در سلامت فردی و اجتماعی دارد و در برخی از سوره ها از جمله سوره نور به طور خاص بدان پرداخته است. با بررسی جایگاه عفت در سوره نور می توان دریافت که خداوند در آیاتی به هم پیوسته و مرتبط عفت فردی و اجتماعی و نیز اسباب به دست آوردن آن را مورد اشاره قرار داده است. اقسام عفاف جنبه های مختلف زندگی انسان را در برگرفته و زنان و مردان هم در نگاه، و هم در گفتار دعوت به رعایت عفاف و خویشتن داری شده اند. همچنین راهکارهای گسترش این فضیلت اخلاقی در جامعه نیز از آیات سوره نور قابل استفاده است. پژوهش حاضر پس از بیان اقسام عفاف در سوره نور در مورد عفت به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای و شیوه تفسیری به خصوص آرای تفسیری آیت الله جوادی آملی به تحلیل آن ها پرداخته است. از بررسی های انجام شده این نتیجه حاصل می شود که عفت از نظر آیت الله جوادی آملی حالتی نفسانی است که باعث جلوگیری از غلبه شهوت بر انسان شده و در مسائل غریز ی و مالی هم استفاده شده است. و از راهکارهای عملی در تحصیل و گسترش عفاف؛ تلاش برای تهذیب نفس، پوشیدگی روابط جنسی همسران، ترویج فرهنگ ازدواج و داشتن توان مهار خواهش های نفسانی است.
۴۶۰.

نگاهی تحلیلی به مستندات مشروعیت یا بطلان روزه سالمندان در فرض عسر و حرج(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: فقه سال ۳۱ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۷) 71 - 103

کلیدواژه‌ها: روزه سالمندان روزه ضروری بطلان روزه روزه شیخ و شیخه روزه حرجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۲۲
یکی از مسائل در باب صیام، روزه افراد سالمند است که در این خصوص، فرض های مختلفی ازجمله استطاعت، عدم استطاعت، حرج و مشقت طرح شده است که در فرض مشقت و سختی، اقوال مختلفی در آرای فقیهان مطرح گردیده است که تحقیق پیش رو عهده دار بررسی فقهی و مستندات این اقوال است. براساس یافته های تحقیق، در صورتی که روزه گرفتن با حرج و مشقت همراه باشد، دو حالت متصور است: نخست آنکه، روزه گرفتن مستلزم ضرر باشد که به دلیل قاعده لاضرر و آیه شریفه و عزیمت بودن قاعده نفی حرج روزه جایز نیست. دیگری اینکه، روزه گرفتن مستلزم ضرر نیست که در این فرض دو قول میان فقیهان مطرح است: برخی به صحت روزه قائل شده اند و برخی دیگر به بطلان و حرمت روزه تصریح کرده اند. هر دو قول بر مدعای خود ادله ای اقامه کرده اند که براساس یافته های پژوهش، نظریه بطلان و عدم جواز مقدم است. این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی آرای فقیهان و ادله آنها پرداخته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان