مطالب مرتبط با کلیدواژه

تفسیر قرآن


۱.

بررسی امکان فهم و جواز قرآن در دیدگاه فریقین

نویسنده:
منبع: پژوهش های دینی ۱۳۸۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن تفسیر تطبیقی امکان فهم و جواز تفسیر قرآن جواز وضعی تفسیر جواز تکلیفی تفسیر تفسیر به رأی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵۴ تعداد دانلود : ۹۳۴
»تفسیر«، استنباط از ظواهر الفاظ برای کشف مراد خداست. فریقین )شیعه و اهل سنت( در جواز یا عدم جواز تکلیفی و وضعی تفسیر، نقاط اشتراک متعددی دارند. جمعی در میان فریقین، به عدم جواز تفسیر حکم داده‏اند؛ ولی اکثر آنان فهم قرآن را میسور و تفسیر را روا می‏دانند. با مقارنه ادله عدم جواز تفسیر به دو نقطه مشترک دست می‏یابیم: دلیل بر عدم جواز تفسیر که مستند به روایات نهی از تفسیر به رأی است و عدم دلیل بر جواز تفسیر که مبتنی بر این ادعاست که شیوه قرآن در رساندن پیام‏هایش ویژه و از محاورات عرفی و سیره عقلا در تمسک به ظواهر الفاظ، بیرون است. آنان که تفسیر را روا می‏دانند با استناد به آیات و روایات متعدد اثبات کرده‏اند که روش قرآن در مقام تخاطب همسان با سیره عقلاست و در پرتو همین ادله نیز، معنای واقعی روایات نهی از تفسیر را آشکار ساخته‏اند.
۲.

قرآن در نهج البلاغه

نویسنده:
منبع: پژوهش های دینی ۱۳۸۴ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: قرآن تفسیر قرآن علوم قرآن نهج البلاغه نظام فاعلی نظام غایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳۳ تعداد دانلود : ۱۳۰۰
انسان کامل قرآن مجسم و تکوینی است و هموست که می‏تواند حقیقت قرآن را به صورت کامل معرفی کند. معصومان و یکی از آنان امیرالمؤمنین (ع) انسان‏های کاملند. بنابراین امام علی (ع) سزوارترین فرد برای معرفی قرآن کریم است. در نهج البلاغه قرآن به عنوان کتابی توصیف شده که گویای نظام فاعلی و غایی جهان است. بر این اساس جهان تجلّی عینی خداست، همان طور که معرفت خدا تجلّی علمی خداست.غایت تجلّی خدا ذات اوست. از دیدگاه نهج البلاغه در تبیین قرآن باید به برخی نکات توجه کرد، از جمله: قرآن همچون جهان که قرآن تکوینی است، در عین سکوت، دارای نطق و بیان می‏باشد؛ اما شرط شنیدن این بیان، تفکر در قرآن و جهان و طرح درست پرسش با معیارهای اصلی نظام عینی و علمی است. روش درست تفسیر قرآن، تفسیر قرآن به قرآن است؛ امّا چون خود قرآن انسان‏ها را به خاندان عصمت و طهارت ارجاع می‏دهد، رجوع به سنّت معصومان مکمل تفسیر قرآن خواهد بود.
۳.

روش صحیح تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات ۱۳۸۲ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: قرآن تفسیر قرآن مفسران تاریخ صدر اسلام شأن‌ نزول‌ آیات احادیث صحیح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۱۵۴
این‌ مقال‌ بر آن‌ است‌ که‌ اولاً‌ فهم‌ قرآن‌ برای‌ همگان‌ ممکن، و ثانیاً‌ روشمند است. مؤ‌لف، چهارده‌ شرط‌ را برای‌ تفسیر صحیح‌ قرآن‌ ذکر می‌کند که‌ عبارتند از: 1. آگاهی‌ از قواعد زبان‌ عربی؛ 2. آگاهی‌ از معانی‌ مفردات‌ قرآن؛ 3. تفسیر قرآن‌ به‌ قرآن؛ 4. مراجعه‌ به‌ شأن‌ نزول‌ها؛ 5. مراجعه‌ به‌ احادیث‌ صحیح؛ 6. توجه‌ به‌ هماهنگی‌ مجموع‌ آیات‌ قرآن؛ 7. توجه‌ به‌ سیاق‌ آیات؛ 8. آگاهی‌ از آرای‌ مفسران‌ اسلامی؛ 9. پرهیز از هر نوع‌ پیشداوری؛ 10. آگاهی‌ از بینش‌های‌ فلسفی‌ و علمی؛ 11. آگاهی‌ از تاریخ‌ صدر اسلام؛ 12. آگاهی‌ از قصه‌ها و تاریخ‌ زندگانی‌ پیامبران؛ 13. آگاهی‌ از تاریخ‌ محیط‌ نزول‌ قرآن؛ 14. شناخت‌ آیات‌ مکی‌ از مدنی. مؤ‌لف‌ در پایان‌ مطرح‌ می‌کند که‌ این‌ها، پایه‌های‌ چهاده‌گانة‌ روش‌ تفسیر صحیح‌ قرآن‌ است‌ که‌ برخی‌ از آن‌ها اولویت‌ خاصی‌ دارند و هر چند می‌توان‌ برخی‌ از آن‌ها را در برخی‌ دیگر ادغام‌ کرد، برای‌ روشنی‌ هر چه‌ بیش‌تر به‌ صورت‌ جداگانه‌ بررسی‌ شده‌اند.
۴.

مبانی قرائت های گوناگون از قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات ۱۳۸۲ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: قرآن تفسیر قرآن هرمنوتیک تجربة دینی فهم قرآن قرائت‌پذیرانگاری‌ قرآن مراتب‌ طولی‌ و عرضی‌ فهم‌ قرآن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی
تعداد بازدید : ۶۲۷۲
این‌ مقال‌ بر آن‌ است‌ که‌ مبانی‌ قرائت‌پذیرانگاری‌ دین، از جمله‌ قرآن‌ را که‌ یکی‌ از مسائل‌ مهم‌ در حوزه‌ دین‌پژوهی‌ است، بحث‌ و بررسی‌ کند. ابتدا پرسش‌هایی‌ از جمله‌ «آیا می‌توانیم‌ قرائت‌ها و تفسیرهای‌ گوناگون‌ از قرآن‌ داشته‌ باشیم»، و «مبانی‌ این‌ قرائت‌های‌ مختلف‌ کدام‌ است»، مطرح، سپس‌ کوشیده‌ شده‌ است‌ که‌ به‌ این‌ پرسش‌ها پاسخ‌ داده‌ شود. در این‌ مقال، مؤ‌لف‌ به‌ پنج‌ مبنای‌ قرائت‌های‌ گوناگون‌ از قرآن‌ اشاره‌ می‌کند که‌ عبارتند از: 1. مراتب‌ طولی‌ و عرضی‌ فهم‌ قرآن؛ 2. مبنای‌ هرمنوتیکی‌ فهم‌ قرآن؛ 3. مبنای‌ زبانی‌ قرائت‌های‌ گوناگون‌ از قرآن؛ 4. مبنای‌ تجربی‌ قرائت‌های‌ گوناگون‌ از قرآن؛ 5. مبنای‌ تکامل‌ معرفت‌ دینی‌ قرائت‌های‌ گوناگون‌ از قرآن. هر کدام‌ از این‌ مبانی‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ شده؛ سپس‌ نتیجه‌گیری‌ لازم‌ به‌ عمل‌ آمده‌ است. در پایان، مؤ‌لف‌ به‌ روش‌ صحیح‌ تفسیر و فهم‌ قرآن‌ اشاره‌ می‌کند.
۵.

فلسفه تفسیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات ۱۳۸۵ شماره ۳۹ و ۴۰

کلیدواژه‌ها: فلسفه تفسیر قرآن فلسفه‌ تفسیر تفسیر و روایات پیش فرض‌های تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۰۰
فلسفه‌ تفسیر چیست؟ در این دانش به دنبال چه هستیم؟ مهم‌ترین مسائل و مباحث دانش فلسفه‌ تفسیر چیست؟ چه علومی در تفسیر دخیل هستند؟ علت تکثر تفاسیر چیست؟ این سؤالات و مباحثی دیگر، محتوای مقاله را تشکیل می‌دهد.
۶.

امکان و جواز فهم قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ۱۳۸۶ شماره ۱۲۲

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن فهم قرآن امکان فهم قرآن جواز فهم قرآن حدیث‌گرایی شبهات اخباریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۴۹
از مباحث مهم و کلیدی در باب شناخت قرآن کریم، بحث از امکان فهم و تفسیر غیر معصومان از این کتاب الهی است. دو دیدگاه در این‌باره مطرح شده است: یکی دیدگاه اخباریان در امتناع فهم غیر معصومان ـ که دیر زمانی است منسوخ شده ـ و دیگری دیدگاه عموم عالمان که باور به امکان فهم قرآن دارند. اخباریان به دلایلی استناد کرده‌اند؛ از جمله: عدم سنخیت کلام خدا با فهم انسان غیرمعصوم، آیات بیانگر معلم قرآن بودن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و اختصاص فهم قرآن به پاک‌شدگان، روایات بیانگر اختصاص فهم قرآن به معصومان، و روایات بیانگر اراده خلاف ظاهر از آیات و روایات دال بر صامت بودن قرآن. در این مقال، با رد مدعای اخباریان، به این ادلّه پاسخ داده شده و به دلایل زیر بر امکان فهم قرآن، استدلال شده است: عقلایی و به لسان عرف بودن محاورات قرآن، تلازم هماوردخواهی قرآن با امکان فهم، تلازم فراخوان تدبّر در قرآن با امکان فهم، دلالت برخی از اوصاف قرآن (مانند نور، بیان، تبیان، بصائر، برهان و بیّنه) بر امکان فهم، دلایل روایی مانند روایات بیانگر ضرورت تدبّر در قرآن، چگونگی فهم قرآن، لزوم تمسّک به قرآن و معیار بودن قرآن در ارزیابی اخبار و احادیث. در بحث از جواز فهم نیز نخست به تقسیم جواز به جواز تکلیفی و وضعی اشاره شده و سپس برخی ادلّه اخباریان مانند ممنوعیت پیروی از گمان، روایات نکوهشگر تفسیر به رأی و روایات بیانگر تحریف، بیان و نقد شده است. در پایان نیز به دلایل زیر بر جواز فهم استدلال شده است: مدار و معیار بودن محاورات عقلایی در فهم قرآن و عدم نارضایتی شارع از آن، آیات بیانگر فراخوان تدبّر در قرآن، آیات تحدی و روایات بیانگر جواز فهم.
۷.

تفسیری از «روح»

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی ۱۳۷۸ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: کتاب مقدس انسان شناسی وحی تفسیر قرآن روح علامه‏طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲۵۴
چکیده : واژه «روح» از واژه‏های پر رمز و راز و ابهام‏آمیز در حوزه‏های دین، فلسفه، عرفان و روان‏شناسی است. این کلمه با گویشی یکسان در زبان‏های عبری و عربی به کار رفته و در تورات، انجیل و قرآن کریم کاربرد فراوانی یافته است. این مقاله، با ارایه معنای لغوی و اصطلاحی روح در زبان عربی و ضمن اشاره به نمونه‏هایی از کاربرد آن در کتاب مقدس، به بیان مفهوم و مصداق آن در قرآن کریم پرداخته است. نویسنده معتقد است که بسیاری از تفاسیر قرآن در شرح کاربرد روح دچار پراکندگی آراء شده و به جای روشنگری، ابهام‏آفرینی کرده‏اند. در این میان علامه‏طباطبایی منسجم‏ترین تفسیر را از «روح در قرآن» بیان کرده است. این مفسّر بزرگ بر آن است که روح در قرآن به آفریده‏ای آسمانی اطلاق شده که نقش آن حیات آفرینی است؛ هر جا از حیات و آثار آن نشانی هست، این نشان ، نشانگر وجود مرتبه‏ای از روح است. روحِ موجود در فرشتگان، انسانها، حیوانات و نباتات همگی از افاضات روح مطلق است.
۸.

انسجام قرآن؛ رهیافت «فراهى - اصلاحى» در تفسیر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشهای قرآنی ۱۳۸۶ شماره ۴۹ و ۵۰ ویژه نامه قرآن و خانواده

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن روش‏هاى تفسیرى انسجام و وحدت موضوعى حمید الدین فراهى امین احسن اصلاحى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸۵
روش تفسیر قرآن در دوره معاصر با روش‏هاى سنتى تفسى در سده‏هاى پیشین تفاوت هایى آشکار دارد. از جمله وجوه تمایز آنها، رهیافتى نوین در تفسیر آیات و سوره‏هاى قرآن که نظریه انسجام در قرآن نام گرفته است؛ بدین معنا که میان آیات و سوره‏هاى قرآن یکپارچگى و وحدت محتوایى و مضمونى وجود دارد. هر چند نظیر این دیدگاه در برخى تفاسیر سنتى ذیل عنوان تناسب آیات و سوره‏هاى قرآن قابل ردیابى است. ولى تلقى مفسران پیشین از این موضوع اساساً متفاوت بوده و بدین سبب در گذشته هیچ گاه به منزله یکى از اصول و مبانى در تفسیر قرآن بدان توجه نشده است. در مقاله حاضر نخست با مرورى اجمالى بر تاریخچه این موضوع، جایگاه این نظریه در سنت تفسیرى اسلامى و تفاوت تلقى سنتى و نوین از آن تبیین شده است و آنگاه با معرفى و تحلیل آراى تفسیرى حمید الدین فراهى و امین احسن اصلاحى از مفسران و اندیشمندان دوره معاصر از شبه قاره هند، رهیافت ایشان به مثابه روشى تازه در تفسیر قرآن شناسایى شده است. در این مقاله نشان داده شده است که این دو، یکپارچگى و انسجام سوره‏هاى قرآن را اصل اولیه در تفسیر قرآن تلقى کرده‏اند و در نتیجه دیدگاه تفسیرى نظام‏یافته‏تر و جامعه‏نگرترى نسبت به دیگران عرضه کرده‏اند
۹.

نیاز به تفسیر ، ذاتی یا عرضی؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۸۲ شماره ۷۴

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن تفسیر عصری نیاز به تفسیر نیاز ذاتی نیاز عرضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹۵ تعداد دانلود : ۹۹۰
هیچ کتابی به اندازه کتب مقدس و آسمانی مورد شرح و تفسیر واقع نشده است در این میان قران کریم دارای جایگاهی بی بدلیل است اطلاعات کتاب شناسی نگارش بیش از سه هزار تفسیر را در طول تاریخ اسلام گزارش می کند تنوع واختلاف تفاسیر به خصوص در دورهه ای مختلف زمانی حکایت ازنیاز مستمر به تفسیر این کتبا اسمانی دارد با توجه به آن که قران کریم خود را مبین و بیان معرفی کرده است این پرسش مطرح میشود که با این وصف چه چیزهایی نیاز به تفسیر قرانی کریم را دامن می زند برخلاف برخی از اندیشمندان که نیاز به تفسیر قران را صرفا نیازی عرضی خوانده اند قران هم از نظر ذاتی و هم از نظر عرضی نیازمند تفسیر است نیاز ذاتی به تفسیر برخاسته از ویژگی های خود قران از حیث عدم تفصیل و تبیین جزئیات احکام وجود آیات مشابه دو وجوه بودن برخی از الفاظ ازنظرم عنا و ذوبطون بودن آیات است بیان بودن قران با هیچ یک از ویژگیهای قران که نیاز به تفسیر را دامن می زند منافاتی ندارد
۱۰.

ارزیابی ادله موافقان و مخالفان روش تفسیر علمی قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال اول پاییز و زمستان ۱۳۸۶ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن روش های تفسیری روش تفسیر علمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰۹ تعداد دانلود : ۱۲۵۶
تلقی رایج از تفسیر علمی، تفسیری است که از اصطلاحات علمی در تفسیر قرآن کریم استفاده شده و مفسر در استخراج دانش های گوناگون و آرای مختلف علمی از آیات قرآن، سعی می کند. قرآن کریم از نظر طرفداران این روش، شامل همه دانش ها، اعم از دانش های گذشته و آینده است. بنابراین در قرآن مجید از دیدگاه آنان، علاوه بر علوم دینی اعم از اعتقادی و عملی، سایر دانش های مختلف و متعدد طبیعی و دنیوی نیز وجود دارد. آیاتی نظیر «... وَنَزَلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِ شَیْءٍ...» (نحل:89) و «... مَا فَرَطْنَا فِی الْکِتَابِ مِنْ شَیْءٍ» (انعام:38)، از جمله آیات مورد استناد طرفداران این روش است. در مقابل، با توجه به اهداف هدایتی و انسان ساز قرآن کریم و نیز بلاغت معجزه آسای آن، برخی از مفسران و اندیشمندان علوم قرآنی منکر روایی این روش تفسیری شده اند. نویسنده پس از طرح تفصیلی ادله طرفین، دلایل گروه دوم را ترجیح داده است. لکن، ممکن دانسته اشاره هایی خارج از طریق دلالت های لفظی در قرآن کریم وجود داشته باشد، که از اسراری پنهان در آن پرده برمی دارد.
۱۱.

گونه شناسی روایات تفسیری امام رضا(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: تاویل تفسیر قرآن روایات تفسیری روش تفسیری امام رضا(ع)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات فقه الحدیث حدیث شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات موارد دیگر
تعداد بازدید : ۳۷۹۷
به استناد بسیاری از آیات و روایات، ائمه اطهار(ع) تنها کسانی هستند که پس از خدا و پیامبر(ص)، آگاهی کامل به معارف قرآن ، و مراد و مقصود آیات آن دارند. ائمه(ع)، با توجه به نیاز بشر، به تفسیر و تبیین آیات قرآن کریم پرداخته اند. با عنایت به اهمیت و جایگاه ویژه روش شناسی در تفسیر قرآن کریم از یک سو، و کثرت روایات تفسیری اهل بیت(ع) از سوی دیگر، در این مقاله تنها روایات تفسیری امام رضا(ع) مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. بر اساس این پژوهش، مهم ترین گونه های تفسیری روایات امام رضا(ع) عبارت است از:ذکر سبب نزول، بیان معنی مفردات، تبیین آیات از راه بیان مصداق و نیز قیدهای توضیحی آیات، تعیین مرجع ضمیر، توجه به نوع خطاب، تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر قرآن با سنت، تفسیر موضوعی، تاویل آیات متشابه، بیان بطون آیات، تبیین آیات الاحکام، ذکر جزئیات داستان های قرآن، استناد به آیات در روایات، بیان چرایی مطالب در آیات، توجه به پیام و اهداف تربیتی و هدایتی، زدودن شبهه و تصحیح بدفهمی نسبت به قرآن کریم و تبیین معارف اعتقادی و نیز ارائه برخی مباحث علوم قرآنی.از دیگر مباحث مطرح شده در این نوشتار، بیان برخی مبانی قرآن-شناختی و تاکید بر وجود دو رویکرد روایی و کلامی در روایات تفسیری امام رضا(ع) است.
۱۲.

مدلهای چند معنایی در تفسیر قرآن و کتاب مقدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی سال دهم زمستان ۱۳۸۷ شماره ۲ (پیاپی ۳۸)

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن هرمنوتیک چند معنایی ظاهر و باطن تفسیر کتاب مقدس حد و مطلع

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر فرهنگ اصلاحات و واژه ها در قرآن
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن ترجمه قرآن کلیات
تعداد بازدید : ۲۸۰۷ تعداد دانلود : ۱۲۴۱
یکی از دغدغه های مهم دین مداران و دین پژوهان، کشف معانی مقصود در متون دینی است. در مورد قرآن کریم و کتاب مقدس، دو کتابی که مورد توجه میلیارد ها نفر در گذشته و حال بوده و هست، بیشترین نظریه پردازی در ارتباط با شیوه های کشف معنا و مباحث زبان شناختی صورت گرفته است. اعتقاد به وحیانی بودن قرآن و کتاب مقدس سبب شده که بسیاری از مفسران در معناشناسی واژه ها، گزاره ها و حکایات، به معانیی فراتر از معانیِ متداول در کاربردهای بشری بیاندیشند. وجود بیش از یک معنا برای واژه ها یا گزاره های متن، از مباحثی است که در مورد این متون مطرح شده است. در برخی از علوم زبان شناختی همچون علوم ادبی، منطق و اصول فقه نیز درباره معنا و کیفیت استخراج معنا ازمتن و سایه های معناییِ متن و همچنین کاربرد لفظ در بیش از یک معنا مباحثی مطرح شده است. در جوامع یهودی و مسیحی از زمانهای بسیار دور و بویژه در دوران موسوم به قرون وسطی، مدلهای گوناگون چند معنایی در تفسیر کتاب مقدس به کار گرفته می شده است. در تفسیر قرآن کریم نیز از دیرباز در روایات منسوب به پیامبر، صحابه و اهل بیت موضوع چند معنایی به گونه های مختلفی، مانند «تفسیر و تاویل»، «ظاهر، باطن، حد و مطلع»، و «عبارات، اشارات، لطایف و حقایق» آمده است. در این مقاله ضمن اشاره به انواع مدل های چند معنایی در حوزه های مختلف از جمله منطق، اصول فقه، ادبیات، روایات و متون تفسیری، مدلهای چند معناییِ به کار برده شده را در تفسیر قرآن و کتاب مقدسِ یهودی- مسیحی مورد بررسی و مقایسه قرار داده و به ارزیابی آنها پرداخته ایم.
۱۳.

تحلیل و بررسی روش تفسیری شیخ بهایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن تفسیر اجتهادی شیخ بهایی روش های تفسیری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
تعداد بازدید : ۲۰۱۵ تعداد دانلود : ۱۰۰۵
بهاءالدین محمدبن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی (د1031ق)، دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری و از مشاهیر عصر صفوی، نویسنده ای پرکار بوده و با جامعیتی که در معقول و منقول داشته، نه تنها عصر خویش، بلکه آیندگان را تحت تأثیر قرار داده است. تحلیل و بررسی روش تفسیری شیخ بهایی، از مهمترین اهداف این نوشتار است. شیخ بهایی، به شیوه عقلی و اجتهادی، بر پایه¬ی منابع و مصادر متعدد، به تفسیر برخی از آیات قرآن کریم پرداخته است. بهره گیری از روش تفسیری قرآن به قرآن، استفاده از روایات و تقدیم قول معصومان (علیهم السلام)، بیان دقائق و ظرائف آیات قرآن، دقت فراوان در تبیین مباحث، ارائه¬ی تقسیم بندیهای مفید از ویژگیهای روش تفسیری شیخ بهایی است.
۱۴.

بررسی تطبیقی مبانی مشترک تفسیر قرآن و هرمنوتیک کلاسیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه های نوین دینی زمستان ۱۳۸۹ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن مبانی تفسیر هرمنوتیک هرمنوتیک کلاسیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰۸ تعداد دانلود : ۱۲۸۱
فهم آیات قرآن و رسیدن به مراد خداوند مستلزم به کارگیری روش هایی است که بر مبانی استواری بنا شده باشند. شناخت بهتر این مبانی می تواند ما را در یافتن سر اقوال مفسران یاری رساند. از سوی دیگر، هرمنوتیک کلاسیک با هدف تنقیح مبانی و روش های فهم متن به وجود آمده و زمینه ساز تحولات فکری گسترده ای شده است. وجود دغدغه ها و رهیافت های مشابه، بهره گیری این دو حوزه از تجربیات مشترک یکدیگر را ضروری ساخته است. پژوهش حاضر با این هدف به بررسی اهم مبانی مشترک این دو دانش می پردازد
۱۵.

خدمات محققان شبه قاره هند و پاستان در زمینه فرهنگ و تندن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی (باهنر کرمان) دوره جدید زمستان ۱۳۸۸ شماره ۲۶
تعداد بازدید : ۱۲۷۷ تعداد دانلود : ۷۵۱
با نفوذ اسلام به شبه قاره و گسترش آن در اقصا نقاط این خطه پهناور، تعداد زیادی از مردم شبه قاره، اسلام را با جان و دل پذیرفتند. این پذیرش و قبول به دنبال تشکیل حکومتها و دولتهای اسلامی به مروز زمان موجب شدکه برای درک مسایل قرآنی و علوم اسلامی، کتابها و آثاری در زمینه دانشهای قرآنی تدوین شود. بدین ترتیب که فرهیختگان و دانشمندان علوم گوناگون اسلامی شبه قاره – چه شیعی و چه سنی – عزم خود را جزم کردند و بر آن شدند تا به مدد ابداع و ابتکارهای خود یا با پیش روی قرار دادن کتابها و رساله های اسلامی دیگر سرزمینها بویژه ایران به آفرینش آثار گوناگون دست بزنند. پس ازآن در طول چند قرن، عالمان و دانشمندان علوم اسلامی شبه قاره در زمنیه های گوناگون قرآنی و اسلامی چون ترجمه، تفسیر، فقه و علوم دیگر قرآنی آثار بسیاری آفریدند که اگر در حوزه های مختلف به تمام این مباحث پرداخته شود، حجم فراوانی از تالیف و پژوهش را در بر می گیرد بویژه در زمینه ترجمه و تفسیر قرآن که تا کنون کتابها و تحقیقات زیادی صورت گرفته و هنوز هم مراکز و سازمانهای متعددی – غیر کارهای شخصی – در سراسر این سرزمین وسیع بدین مهم مشغولند، اما از آنجا که هدف این مقاله طرح تمام این مسایل و موارد نیست، بلکه اشاره ای به برخی آثار مهم در این زمینه است، فقط به ذکر نمونه هایی بسنده شده است. با این حال در اصل طرح تا حد لزوم به تمام موضوعات اساسی پرداخته شده و حتی از معرفی تنی چند از این بزرگان که طی چند دهه عمر گرانبهای خود از هیچ کوششی مضایقه نکرده اند، صرف نظر نشده است
۱۶.

نظریه های تفسیر متون و مؤلف محوری مفسران مسلمان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال اول پاییز و زمستان ۱۳۸۷ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن نظریه های تفسیر متون مؤلف محوری مفسرمحوری متن محوری شاخصه های مؤلف محوری ارتباط قرآن و خدا اهتمام به مراد خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱۵ تعداد دانلود : ۸۹۴
نظریه های گوناگون تفسیر متون، یا مبتنی بر رویکرد مؤلف محوری است که وظیفة مفسر را کشف نیت مؤلف میدانند یا متن محورند و شناخت عناصر درونی و ساختار متن را برای دستیابی به معنای آن کافی میشمارند و یا مفسر محورند و مفسر را در جایگاهی فراتر از فهمکننده مینشانند و وی را در ساخت معنی دخیل میدانند. پرسش اصلی این نوشتار آن است که نظریة تفسیری مفسران مسلمان با توجه به تعدد روش ها و گرایش های تفسیری آنان، ذیل کدامیک از این رویکردهای مذکور قرار میگیرد؟ در این مقاله با مراجعه به سخنان مفسران در مقدمات و متون تفاسیرشان و نیز برخی از مباحث دانش اصول و به مقتضای ادلة اثبات ضرورت وحی با لحاظ شاخصه های ویژه ای، مؤلف محوری مفسران مسلمان معرفی و اثبات شده است. مهم ترین شاخصه های مؤلف محوری مفسران مسلمان عبارت اند از: اهتمام به مراد خداوند، اذعان به ارتباط قرآن و خدا، و در نظر گرفتن ویژگیهای خداوند در تفسیر.
۱۷.

تفسیر قران کریم (3) سوره بقره آیات13-20(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال دوم بهار و تابستان ۱۳۸۸ شماره ۱ (پیاپی ۳)

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن سوره بقره صفات منافقان استهزاء تشبیهات قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۱۲ تعداد دانلود : ۸۴۲
این مقاله تفسیر آیات سیزدهم تا بیستم از سورة بقره ودر بیان برخی از ویژگی هاو کارهای منافقان است. آیه 13: منافقان علی رغم اظهار ایمان در برابر حق تسلیم نیستند و متهم کردن مومنان به سفاهت ناشی از روح مادی گرایی و انحراف از فطرت است و چنین امری عین سفاهت است. آیه 14: منظور از شیطان، کفار قریش، یهود یا سران منافقان است و اظهار ایمان منافقان در نزد مومنان برای استهزائشان بوده است. آیه 15: اظهار ایمان و اخفای کفر از سوی منافقان عین بدبختی، و توهم سعادتمندی باعث شده است که خداوند آنان را به مسخره بگیرد. مهلت خدا به آنان در سرکشی و طغیان، تابع سنت الهی مبنی بر رسیدن هر موجودی به کمال در مسیر انتخاب خود است. آیه 16: تعبیر «خرید ضلالت در عوض هدایت» در باره منافقان به دلیل دسترسی آنان به هدایت الهی است و عبارت «فَمَا رَبِحَت تِّجَارَتُهُمْ» بیانگر از اساس سود نداشتن ایمان ظاهری آنان است. آیه 17: سرگردانی و گمراهی منافقان همچون کسی است که در تاریکی برای یافتن راه آتشی میافروزد ولی خداوند آن را فوراً خاموش میکند و او را در گمراهی و تاریکی مضاعف، سرگردان وامینهد. آیه 18: کری، لالی و کوری منافقان مربوط به همین دنیا و به سبب بهره نگرفتنشان از ابزارهای شناخت، در مسیر سعادت است. آیه 19 و 20: وضع اهل نفاق شبیه کسی است که در نهایت حیرت و اضطراب و وحشت به سر می برد و از تقدیر الهی نیز نمی تواند بگریزد.
۱۸.

اعتبار سنت از منظر قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال دوم بهار و تابستان ۱۳۸۸ شماره ۱ (پیاپی ۳)

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن سوره بقره صفات منافقان استهزاء تشبیهات قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵۴ تعداد دانلود : ۵۷۷
این مقاله تفسیر آیات سیزدهم تا بیستم از سورة بقره ودر بیان برخی از ویژگی هاو کارهای منافقان است. آیه 13: منافقان علی رغم اظهار ایمان در برابر حق تسلیم نیستند و متهم کردن مومنان به سفاهت ناشی از روح مادی گرایی و انحراف از فطرت است و چنین امری عین سفاهت است. آیه 14: منظور از شیطان، کفار قریش، یهود یا سران منافقان است و اظهار ایمان منافقان در نزد مومنان برای استهزائشان بوده است. آیه 15: اظهار ایمان و اخفای کفر از سوی منافقان عین بدبختی، و توهم سعادتمندی باعث شده است که خداوند آنان را به مسخره بگیرد. مهلت خدا به آنان در سرکشی و طغیان، تابع سنت الهی مبنی بر رسیدن هر موجودی به کمال در مسیر انتخاب خود است. آیه 16: تعبیر «خرید ضلالت در عوض هدایت» در باره منافقان به دلیل دسترسی آنان به هدایت الهی است و عبارت «فَمَا رَبِحَت تِّجَارَتُهُمْ» بیانگر از اساس سود نداشتن ایمان ظاهری آنان است. آیه 17: سرگردانی و گمراهی منافقان همچون کسی است که در تاریکی برای یافتن راه آتشی میافروزد ولی خداوند آن را فوراً خاموش میکند و او را در گمراهی و تاریکی مضاعف، سرگردان وامینهد. آیه 18: کری، لالی و کوری منافقان مربوط به همین دنیا و به سبب بهره نگرفتنشان از ابزارهای شناخت، در مسیر سعادت است. آیه 19 و 20: وضع اهل نفاق شبیه کسی است که در نهایت حیرت و اضطراب و وحشت به سر می برد و از تقدیر الهی نیز نمی تواند بگریزد.
۱۹.

شأن و کارکرد عقل در تفسیر قرآن از دیدگاه نص گرایان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۸۹ شماره ۲ (پیاپی ۶)

کلیدواژه‌ها: عقل تفسیر قرآن اشاعره مکتب تفکیک اهل حدیث نص گرایی نقش عقل در تفسیر اخباری ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰۶ تعداد دانلود : ۱۴۲۳
این مقاله به امکان و شرایط نقش آفرینی عقل در تفسیر قرآن از دیدگاه نص گرایان میپردازد و هدف آن، واکاوی مدعا و اعتبار سنجی ادلة آنان دربارة شأن عقل در تفسیر قرآن است. مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به مسئله میپردازد و در مقام بررسی رویکردی عقلی ـ انتقادی دارد. مفسران نص گرا بر محور بودن ظاهر نصوص دینی، در فهم مراد خدا از آیات تأکید دارند و برای عقل حداکثر نقشی ابزاری قائل اند. اهل حدیث با تأکید بر نص گرایی افراطی، جایگاهی برای مدرکات عقلی در فهم آیات قائل نیستند. اشاعره عملاً نصوص دینی را مقدم میدارند و اخباریها در نفی اعتبار و کارایی عقل دیدگاهی مشابه اهل حدیث دارند. اصحاب مکتب تفکیک نیز تنها عقل فطری را، طبق اصطلاح خاص خود، در تفسیر معتبر میدانند و عقل برهانی را معتبر نمیشمارند. نص گرایان چهار دسته دلیل برای اثبات مدعای خود اقامه کرده اند که هیچیک از آنها نافی اعتبار عقل در تفسیر قرآن نیست. و ادعای آنان را ثابت نمیکند.
۲۰.

نقش علم نحو در دستیابی به قرائت صحیح قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن علم قرائت علم نحو قرائت صحیح اختلاف قرائت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۱۰۸
قرآن فصیح ترین کلام است که به زبان عربی بر پیامبر گرامی اسلام(ص) نازل شده است. برخی از آیات این کتاب به گونه های مختلف قرائت شده است، ولی فقط یکی از آنها صحیح و بقیه غیرصحیح است. یکی از اموری که میتواند مفسر را در برخی از قرائت های اختلافی، به قرائت صحیح نزدیک یا از قرائت غیر صحیح دور کند، بررسی قرائت ها از نظر قواعد نحوی است. مقالة حاضر با هدف نشان دادن نقش دانش علم نحو در دستیابی به قرائت صحیح، به بررسی برخی از قرائت های اختلافی در آیات قرآن پرداخته و اثبات کرده است علم نحو در رد، ترجیح، تضعیف یا تأیید قرائت نقش آفرین است.