رسانه های برون مرزی

مقاله حاضر با تکیه بر مفهوم پروپاگاندا و با نگاهی به تاریخچه کاربرد آن در سیاست خارجی آمریکا، ساختارها و راهبردهای رسانه های برون مرزی دولتی و مهمترین رسانه های فرامرزی خصوصی این کشور را مورد کاوش قرار داده است. مطالعه رسانه های برون مرزی دولتی آمریکا نشان می دهد این کشور از ابزارهای قدرت نرم، در مدیریت بحران ها و تأثیرگذاری بر افکار عمومی جوامع هدف خود به نحو فزاینده ای استفاده کرده است. در واقع آمریکا برای نیل به اهداف سیاست خارجی، قدرت رسانه ای خود را در عرصه جهانی گسترش داده است اما تغییر و تحولات فن آورانه ای که در تولید، پخش، دریافت و همچنین استفاده از تولیدات رسانه ای پدید آمده، کنترل فضای رسانه ای جهانی را برای واشنگتن دشوار ساخته است. ظهور رسانه های فراملی تجاری قدرتمند مانند سی ان ان و سی ان بی سی نیز بر پیچیدگی پروپاگاندای رسانه ای آمریکا افزوده است. این امر، بویژه در برهه هایی که اجماع میان نخبگان سیاسی آمریکا وجود ندارد، چالش برانگیزتر می شود. اقتصاد سیاسی رسانه های برون مرزی آمریکا سبب شده است که آن ها در تولید، پخش و انتشار اخبار، تقویت نظام سرمایه داری و بویژه منافع شرکت های حامی این رسانه ها را در نظر بگیرند. رسانه های برون مرزی دولتی و غیردولتی آمریکا نقش مهمی در استمرار استعمار نوین و پیشبرد آن در سطح جهانی و منطقه ای ایفا می کنند.

تنوع رسانه ها و شرایط جهانی شدن، سبب شده اند که ارتباطات میان فرهنگی دامنه گسترده تری پیدا کند. در ایران، رسانه های داخلی و برون مرزی متعددی توسعه پیدا کرده اند که یکی از کارکردهای اصلی آنها توسعه ارتباطات میان فرهنگی است. تحقیق حاضر با هدف رتبه بندی جایگاه رسانه های داخلی (تلویزیون و رادیو) و رسانه های خارجی (برون مرزی) درخصوص اثرگذاری بر توسعه ارتباطات میان فرهنگی انجام شده است. این پژوهش به روش تحلیل سلسله مراتبی فازی اجرا شده است. اطلاعات این تحقیق با استفاده از پرسشنامه تهیه شده توسط محقق بر اساس مقایسه دو بعدی نمونه های متشکل از 13 متخصص در زمینه مدیریت رسانه (گروه کیفی) و 66 کارشناس در مدیریت رسانه (گروه کمی) در سال 1399 جمع آوری شده است.نتایج این تحقیق نشان داده است که بیشترین تأثیر بر توسعه ارتباطات میان فرهنگی در ایران، متعلق به تلویزیون داخلی است. پس از تلویزیون داخلی، رادیو در رتبه بعدی عوامل موثر بر توسعه ارتباطات میان فرهنگی در ایران قرار دارد. لازم به ذکر است که رسانه های برون مرزی از منظر کارشناسان، در رتبه بندی مذکور، در جایگاه آخر قرار گرفته اند. براساس این یافته ها، پیشنهاداتی برای مدیران رسانه جهت افزایش اثرگذاری در حوزه ارتباطات میان فرهنگی ارائه شده است.

امروزه مسلمانان اروپا به عنوان بزرگترین اقلیت دینی به واقعیت غیرقابل انکار تبدیل شده اند. با این وجود، عواملی مانند تقویت گرایش های راست افراطی در اروپا، شکل گیری و ظهور مجدد طالبان در افغانستان و تحولات اخیر در منطقه غرب آسیا با محوریت تروریسم تکفیری داعش، زمینه مناسبی را برای تشدید اسلام هراسی در غرب به وجود آورده است. بر این اساس، این مقاله به مطالعه، شناخت و تحلیل عوامل تشدیدکننده اسلام هراسی در اروپا، نحوه بازنمایی رسانه ای مسلمانان و پیامدهای آن بر این اقلیت مسلمان در جوامع اروپایی با استفاده از رویکردهای نظری شرق شناسی (ادوارد سعید) و برخورد تمدن ها (هانتینگتون) و با روش توصیفی- تحلیلی پرداخته است. یافته های مقاله نشان می دهد نحوه بازنمایی و پوشش خبری رسانه ها از اسلام و مسلمانان در جوامع اروپایی، در ارائه تصویری مخدوش، غیرعقلانی، خشن و هراس آور از اسلام و مسلمانان که با اشکال «رادیکالیسم»، «بنیادگرایی» و «افراط گرایی» همراه است، موجب تشدید پدیده اسلام هراسی و اسلام ستیزی شده است. این موضوع نیز پیامدهایی مانند اعمال محدودیت بر رفتار و عمل به اعتقادات دینی مسلمانان در جوامع اروپایی داشته است.

طرح های گاپ و داپ ترکیه با احداث ده ها سد بر روی رودخانه های بین المللی دجله، فرات و ارس، کشورهای عراق، سوریه، ایران، ارمنستان و جمهوری آذربایجان را با انبوهی از بحران های زیست محیطی و چالش های اقتصادی، اجتماعی و انسانی مواجه می کنند. ایجاد ریزگردها، کاهش حق آبه کشورهای پایین دست، از بین رفتن گونه های بومی آبزیان، خشک شدن تالاب ها، بیابان زایی، بحران کشاورزی بهداشتی، تشدید بیکاری و مهاجرت از تبعات پروژه های گاپ و داپ است. ترکیه با ادعای اینکه منابع آبی دجله، فرات و ارس بخشی از آب های داخلی این کشور هستند، علی رغم اعتراض ها در حال تکمیل این پروژه ها است. مقاله حاضر با هدف بررسی گاپ و داپ از منظر قواعد حقوق بین الملل و با چارچوب نظری «حقوق بین الملل محیط زیست» و «حقوق بشر زیست محیطی» به ویژه مفهوم «منع استفاده زیان بار از محیط زیست» و با کاربست روش توصیفی- تحلیلی، به دنبال پاسخ به این سؤال است که ابعاد نقض حقوق بین الملل در گاپ و داپ کدامند؟ یافته ها نشان می دهند که اجرای پروژه گاپ و داپ با قواعد عرفی حقوق بین الملل محیط زیست و «کنوانسیون قانون بهره برداری های غیرکشتیرانی از جریان های آبی بین المللی»، کنوانسیون های رامسر، مقابله با بیابان زایی، اسپو، آرهوس و اعلامیه استکهلم مغایرت دارد. همچنین به دلیل نقض «حق دسترسی به آب و هوای سالم» و تخریب آثار فرهنگی، قواعد حقوق بین الملل بشر و حقوق فرهنگی اقلیت ها را به شدت نقض می کند. رسانه های برون مرزی می توانند با تبیین ابعاد نقض حقوق بشر و حقوق محیط زیست در پروژه های گاپ و داپ، سیاست رسانه ای آنکارا در سانسور و وارونه سازی تبعات این طرح ها را خنثی کنند و در عین حال با ایجاد حساسیت و مطالبه گری در افکار عمومی و گروه های مدافع محیط زیست، مانع توسعه اجرا و توقف سرمایه گذاری های خارجی در آنها شوند.

موقعیت جغرافیایی ایران به دلیل قرارگیری بین سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا در جهان کم نظیر است. امروزه با توجه به ظهور قدرت های اقتصادی در آسیا و افزایش تبادلات بین کشورها در چند دهه اخیر، اهمیت این موقعیت سرزمینی و ایجاد کریدورها چندبرابر شده است. هدف این مقاله تبیین جایگاه ایران در کریدورهای منطقه ای و بین المللی و عوامل تأثیرگذار بر جایگاه ایران به خصوص کریدورهای رقیب یا کریدورهایی که توان تأثیرگذاری منفی بر کریدورهای منطقه ای ایران را دارند با تأکید بر نقش رسانه است. برای دستیابی به هدف موردنظر پژوهش با استفاده از روش توصیفی و تبیینی از منظر ژئوپلیتیک انتقادی دنبال شده است. فرضیه اصلی عبارت از این است که در کنار موقعیت راهبردی ایران در جغرافیای سیاسی منطقه، عوامل سه گانه داخلی (ازجمله سیاست گذاری کلان)، منطقه ای (همکاری و رقابت منطقه ای) و بین المللی (ساختار آنارشیک و منافع هژمونیک) بر ارتقای مزیت نسبی جایگاه کریدوری ایران نسبت به کریدورهای رقیب تأثیرگذار هستند. یافته های پژوهش بیانگر آن است که کریدورها عامل مؤثری در شکل دهی به جایگاه قدرت منطقه ای و فرامنطقه ای ایران هستند؛ اما این مزیت راهبردی دائماً در معرض تهدید کریدورهای رقیب و عوامل داخلی و منطقه ای قرار دارد. در رقابت کریدوری، اتکاء به امنیت، هزینه و زمان کم تر، مهم ترین مزیت های رقابتی کریدورهای منطقه ای ایران نسبت به کریدورهای رقیب است. از سوی دیگر  با توجه به کارکرد رسانه ها خصوصاً رسانه های برون مرزی، آنها در تمام مراحل از برنامه ریزی، اجرا و پیاده سازی تا بهره برداری و مراقبت و نگه داری از کریدورها می توانند به عنوان ناظری فعال نقش تبینی داشته باشند و با تأکید بر منافع جمعی نقش پر رنگی در همگرایی بین کشورهای منطقه در جهت فعال سازی کریدورها ایفاء کنند.