تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق)

آموزش دارای سه رکن عمده است: استاد (معلم)، کتاب و دانشجو. در این سه مورد زیاد سخن گفته شده؛ ولی هر چه گفته و نوشته شود باز به قول معروف «از هر زبان که می شنوی نامکرّر است». استاد است که دانشجو را پرورش می دهد؛ هم درس می دهد و هم تربیت می کند و راه برخورد با مسائل را نشان می دهد. در واقع علم، پیشرفت را عهده دار است و تربیت، برون رفت را و این هر دو وظیفه مهم کار استاد و معلم است. دنیای امروز به دنبال پیشرفت است، ولی این پیشرفت سریع و به اعتباری جنون آسا مشکلاتی را به وجود می آورد که باید از آن بیرون رفت و تربیت و تجربیات تربیتی است که راه خروخ از گرفتاری ها را نشان می دهد که از آن به شدت غفلت می شود. غول فناوری همه چیز را عوض کرده و دنیای دیجیتال سبک زندگی جدیدی به وجود آورده که همه را از خُرد و کلان درگیر کرده است. اینکه روانشناسی رونق می گیرد، یا اخلاق دوباره مطرح می شود به خاطر ناهنجاری های به وجود آمده از این پیشرفت های سریع علم و فناوری یک جانبه است. اگر زمینه مستعد باشد دانشجو استعدادهای خود را بروز می دهد و اگر زمینه مساعد نباشد به خاطر نظام بدِ آموزشی همانی را انجام می دهد که جامعه از او می خواهد. دانش آموختن برای آن کسی که علاقه مند است هم شیرین است و هم دشوار. برای تحصیل آن باید زحمت کشید. جمع آوری اطلاعات بدون شناخت منبع و مأخذ و بدون داشتن تحلیل و نقد، دانش آموختن نیست بلکه محفوظاتی است که به سرعت از دست می رود و با محفوظات دیگر جایگزین می شود. به عنوان نمونه بسیار شده است در وب سایت ها در مورد خاصیت بعضی غذاها، میوه ها، یا داروها نظرات متفاوتی ابراز می شود که خواننده را گیج و متحیر می کند. بحث و بررسی و دقت در آن، زمان می برد و فرصت کافی و تلاش می خواهد. به قول شاعر گرانقدر: دلا گر کنج عزلت ها نمی شد به رویت گنج دانش وا نمی شد نمی جستی نشان از گنج پنهان گرت در کنج عزلت ها نمی شد اگر آس ان بود پیش ه علم در عالم ج اهلی پیدا نمی شد اما رکن سوم کتاب است. کتاب منشور آموزش است. بدون آن هر چند استاد سعی، و یا دانشجو تلاش کند گوئی جائی که باید به آن تمسک جست و یا استناد کرد خالی است، و کارکردنِ بدون دستورالعمل است. از این رو نقش کتاب دقیق و صحیح در جلوگیری از بروز خطا در انجام امور بسیار مهم است. اصلاً یک معنای کتاب قانون و قانونمندی است و خودِ کتاب فیزیکی هم به این اعتبار کتاب نامیده شده که در آن اصول و قوانین هر علمی مندرج است و یار استاد و یاور دانشجو است. بدیهی است پیوستگی و همگامی سه عنصر استاد، کتاب و دانشجو در تدوینِ کتاب خوب مؤثر است. استاد فرهیخته و تلاشگر با مطالعه عمیق خود دارای ایده های نو می شود و پرسش های بجای دانشجو نحوه نگارش را به استاد می آموزاند و کتاب در سطوح مختلف بنیادی، کاربردی و عملیاتی نوشته می شود تا مشکلات بر طبق موازین و اصول حل شود. اینکه نگارش کتاب به گونه ای باشد که دانشجو را به تفکر وادارد و از حافظه محوری دور و به مهارت تشویق کند، علاوه بر موارد فوق الذکر به ماهیت رشته و تعریف آن بر می گردد. در علم اطلاعات و دانش شناسی مسئله تعریف به شدت مطرح و مورد مناقشه است و شاید در مواردی شدیدتر از سایر رشته ها باشد. در این بین، نقد و حتی بررسی کتاب در جامعه علمی و دانشگاهی ما بسیار کم رنگ و کم طرفدار است. همه می خواهند بنویسند ولی دوست ندارند کارشان مورد نقد قرار گیرد. مناسبات انسانی و رودربایستی های صنفی این اجازه را به ناقدان نمی دهد و مراکز تصمیم گیری هم آن قدر در مسائل اجرائی و تفسیر قوانین دست و پاگیر غرق اند که وقتی برای این کار ندارند. در هر حال، بررسی چند و چون کتاب ها و نقد آنها از مواردی است که باید به آن اهتمام فراوان داشت. با آنکه رشته علم اطلاعات و دانش شناسی (کتابداری و اطلاع رسانی سابق) به لحاظ قدمت از بسیاری از رشته ها قدیمی تر است اما به دلائلی کار نقد و بررسی کتاب ها در آن به تأخیر افتاده است و این بدین علت است که گاه سیطره فناوری آن قدر ذهن عده ای را مشغول می کند که توهّم ایجاد می شود که نکند این رشته هم ماهیت فنی دارد. در حالی که فناوری ابزاری است که در خدمت همه رشته ها است. آیا در پزشکی از فناوری کم استفاده می شود؟ و آیا ما مجازیم که پزشکی را رشته ای فنی بنامیم؟ درهرحال در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شورای بررسی متون، نقد و بررسی کتاب های این رشته یک دو سالی است که شروع شده است و در این مدت ماهی یک جلسه داشته است و بیش از 50 جلد کتاب مورد بررسی قرارگرفته و بیش از 15 مقاله علمی پژوهشی از آن بیرون آمده است. در این جلسات کتاب های درسی و احیاناً کمک درسی مورد نقد و

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین تعالی عملکرد کتابخانه های عمومی ایران با استفاده از مدل مالکوم بالدریج است. روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها توصیفی- پیمایشی با رویکرد کمّی است. جامعه آماری پژوهش حاضر، کارکنان (کتابداران و مسئولان) کتابخانه های عمومی بزرگ کشور است که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبتی تعداد 210 نفر به عنوان اعضای نمونه انتخاب شدند. برای سنجش تعالی عملکرد از پرسشنامه استاندارد مدل تعالی عملکرد بالدریج برای کارکنان و مدیران استفاده شد. قبل از گردآوری داده ها، روایی پرسشنامه با استفاده از روایی ترجمه با تعیین روایی صوری مورد تأیید قرار گرفت. آزمون آلفای کرونباخ پایایی کل پرسشنامه را با 89/0 تأیید کرد. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس نسخه 24 انجام شد. یافته ها: از دیدگاه کارکنان کتابخانه های عمومی بزرگ کشور، تعالی عملکرد سازمانی در این کتابخانه ها در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار داشت. زیرمعیار «نتایج نظام های کاری و کارکنان» در معیار فرعی نتایج عملکرد سازمانی دارای بیشترین امتیاز و زیرمعیار «استقرار راهبرد» در معیار فرعی برنامه ریزی راهبردی دارای کمترین امتیاز است. اصالت/ارزش: این پژوهش برای اولین بار با استفاده از مدل جهانی سنجش تعالی عملکرد مالکوم بالدریج، عملکرد کتابخانه های عمومی بزرگ کشور از دیدگاه کارکنان آن مورد ارزیابی قرار گرفته است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف طراحی و آزمون مدلی برای ارزیابی محیط خلق دانش مراکز پژوهشی اسلامی، بر اساس چرخه های خلق دانش تریپل هلیکس و آی سیستم و بررسی تأثیر ویژگی های شخصیتی، محیط پژوهش و توانمندی های پژوهشگران و اعضای هیئت علمی بر عملکرد پژوهشی مراکز پژوهشی اسلامی انجام شده است. روش: پژوهش حاضر از بُعد هدف، کاربردی و روش آن پیمایشی است و داده ها با روش آماری مدل یابی معادلات ساختاری تحلیل شده است. ابزار اصلی گردآوری داده ها، پرسشنامه است. بر اساس متغیرهای مورد بررسی به ترتیب 30 سؤال برای محیط پژوهش، هفت سؤال برای توانمندی های پژوهشگران و اعضای هیئت علمی و پنج سؤال برای ویژگی های شخصیتی در نظر گرفته شد. ارزیابی عملکرد واحدهای پژوهشی اسلامی بر اساس فعالیت های پژوهشی پژوهشگران وزن دهی شد. جامعه آماری این پژوهش، پژوهشگران و اعضای هیئت علمی مراکز پژوهشی اسلامی به تعداد 2328 نفر است که طبق فرمول کرجسی مورگان تعداد 330 نفر از آن ها به عنوان نمونه انتخاب شد. یافته ها: مدل ارزیابی محیط پژوهش نشان داد که تمامی سازه های به کار رفته در مدل برای محیط پژوهش، توانمندی های پژوهشگران و اعضای هیئت علمی و ویژگی های شخصیتی و عملکرد پژوهشی آنان معنادار است. در نهایت، نتایج تحقیق در بخش مدل ساختاری نشان داد محیط پژوهش، توانمندی های پژوهشگران و اعضای هیئت علمی و ویژگی های شخصیتی تأثیر مثبت و معنی داری بر عملکرد پژوهشی پژوهشگران و اعضای هیئت علمی مراکز پژوهشی اسلامی دارد. اصالت/ارزش: تحقیق حاضر طراحی و ارائه مدل محیط دانش آفرین در سطح مراکز پژوهشی اسلامی است با توجه به این مدل می توان شکاف بین وضعیت موجود محیط های پژوهشی و وضعیت مطلوب را در چارچوب مدل تریپل هلیکس و آی سیستم سنجش و تحلیل نمود و از یافته های آن برای ارتقاء عملکرد پژوهشی مراکز پژوهشی اسلامی استفاده کرد.

هدف : هدف از این پژوهش، واکاوی جایگاه مؤلفه های سواد اطلاعاتی در اَسناد بالادستی نهاد کتابخانه های عمومی کشور و تطبیق نتایج حاصل، با سند سواد اطلاعاتی ایفلا است . روش : پژوهش بر پایه تحلیل های نظری نگاشته شده و از نظر رویکرد، در زمره مطالعات کیفی جای دارد . جامعه پژوهش هشت فقره از اَسناد نهاد کتابخانه های عمومی کشور و همچنین سند رهنمود توسعه سواد اطلاعاتی ایفلا است که با ابزار سیاهه وارسی و با روش تحلیل محتوای کیفی با استفاده از نرم افزار اِن وایوو ( NVivo ) ، با تکیه بر تکنیک گال ( Gal ) انجام شده است . یافته ها : در مجموع 44 مضمونِ مرتبط با مؤلفه های سواد اطلاعاتی شناسایی شد که در پنج مقوله اصلی : آموزش، پژوهش ، سواد رسانه ای، کارآفرینی و یادگیری مادام العمر دسته بندی شدند. مضامین مرتبط با آموزش سواد اطلاعاتی بیشترین توجه را در اَسناد داشتند و سند برنامه پنج ساله راهبردی، حائز بیشترین مضامینِ مرتبط با مؤلفه های سواد اطلاعاتی ایفلا بود. علی رغم اهمیت سواد اطلاعاتی برای مخاطبان کتابخانه های عمومی، به نقش سازنده این مهارت ها آن گونه که باید، در اَسناد بالادستی و همچنین در برنامه های توانمندسازی جامعه مخاطب، توجه نشده است . اصالت / ارزش: نتایج حاصل از این واکاوی بستری برای توجه جدی و گنجانده شدن صریح تر مؤلفه های سواد اطلاعاتی در اَسناد نهاد کتابخانه های عمومی است تا از این رهگذر برنامه های مستمر آموزش مهارت های سواد اطلاعاتی برای جامعه مخاطب کتابخانه های عمومی کشور تدوین و اجرا شود .

هدف: هدف پژوهش حاضر پیش بینی نوع نیازهای مشتریان فروشگاه های اینترنتی کتاب با استفاده از روش های داده کاوی بر مبنای مدل کانو است. روش: ابتدا سه گروه از نیازها و عوامل مؤثر بر رضایت مشتریان فروشگاه اینترنتی آدینه بوک طبق نظر کارشناسان این حوزه استخراج شد و پرسشنامه کانو بر مبنای این شاخص ها طراحی شد. پس از پیش پردازش داده های پرسشنامه ای، نوع نیاز هر یک از مشتریان طبق مدل کانو تعیین شد. پس از آن مشتریان بر اساس نوع نیازها و ویژگی های جمعیت شناختی خوشه بندی شدند. خوشه بندی با استفاده از الگوریتم کا-میانگین انجام شد و تعداد خوشه اولیه به کمک شبکه عصبی خودسازمان ده تعیین شد و سپس فراوانی نیازهای مشتریان در هر خوشه اولویت بندی شد و خوشه ها بر این اساس رده بندی شدند. در گام بعد، با استفاده از تکنیک درخت تصمیم به پیش بینی نیازهای مشتریان آتی پرداخته شد. یافته ها: طبق نتایج درخت تصمیم از بین متغیرهای جمعیت شناختی به ترتیب تحصیلات، سن، جنسیت و وضعیت تأهل بیشترین تأثیر را در تعیین نوع نیازهای مشتریان دارند. اصالت/ارزش: با استفاده از نتایج این پژوهش، فروشگاه های اینترنتی کتاب از جمله آدینه بوک می توانند با ورود مشتری جدید و با در نظر گرفتن اطلاعات جمعیت شناختی او، ابتدا نوع رده مشتری که تعیین کننده نوع نیازهای او است را تشخیص داده و سپس راهبرد و عملکرد رفتاری مناسب با مشتری را اعمال کنند.

هدف: هدف از پژوهش حاضر تعیین میزان اثربخشی کارهای تبلیغاتی درباره طرح های کتاب خوانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور بر جذب مخاطب به کتابخانه های عمومی استان زنجان است. روش پژوهش: نمونه آماری پژوهش شامل 333 مراجعه کننده به کتابخانه های عمومی استان زنجان است. پژوهش از نوع کاربردی و روش پژوهش پیمایشی- توصیفی است. ابزار اندازه گیری شامل پرسشنامه طراحی شده بر اساس مدل آیدا است. برای پاسخگویی به پرسش های پژوهش از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش میان اَبعاد جلب توجه، ایجاد علاقه، ایجاد تمایل و عمل انتخاب در مدل آیدا و تبلیغات طرح ملی نشست کتاب خوان رابطه مثبت و معنادار مشاهده شد. بر اساس آزمون های اجرا شده، تبلیغات در بُعد ایجاد علاقه نسبت به دیگر اَبعاد ضعیف تر بود و بنابراین برای اثربخشی تبلیغات و معرفی هرچه بهتر طرح این بُعد باید بیشتر تقویت شود. علاوه بر این، میزان اثربخشی در دو بُعد جلب توجه و ایجاد تمایل یکسان، و میزان اثربخشی تبلیغات در بُعد تغییر رفتار بیشتر از اَبعاد دیگر بود. اولویت برگزاری طرح های کتاب خوانی بر اساس نظر مراجعه کنندگان بدین صورت بود: طرح ملی نشست کتاب خوان در رتبه اول، طرح جشنواره های کتاب خوانی در رتبه دوم، طرح پویش کتاب خوان مجازی در رتبه سوم، طرح کتاب خوان ماه رتبه چهارم و طرح کتاب خوان تخصصی در رتبه پنجم. می توان در مجموع همه اَبعاد مدل ارزیابی تبلیغات در مدل آیدا درباره طرح ملی نشست کتاب خوان حد مقبولی را نشان داده که ناشی از اثر تبلیغات است. از دیدگاه مراجعه کنندگان کتابخانه های عمومی استان زنجان طرح ملی نشست کتاب خوان مفید و متناسب با نیازهای اطلاعاتی مخاطبان است. ارزش/اصالت: پژوهش های پیشین کمتر به بررسی اثربخشی تبلیغات در حوزه کتابخانه و کتابداری پرداخته اند و این پژوهش اثربخشی تبلیغات طرح های کتاب خوانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور بر جذب مخاطب را از دیدگاه اعضای کتابخانه های عمومی استان زنجان نشان داده است.

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین خودکارآمدی و سرسختی روان شناختی بر فرسودگی شغلی با میانجی گری انگیزش شغلی در بین کارکنان کتابخانه های عمومی استان خوزستان است. روش: پژوهش حاضر با روش پیمایشی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل کارکنان کتابخانه های عمومی استان خوزستان است که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 175 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه است. در این پژوهش از چهار پرسشنامه استاندارد خودکارآمدی شرر، سرسختی روانی کوباسا، فرسودگی شغلی مسلش و پرسشنامه انگیزش شغلی هکمن و الدهام استفاده شده است. نتایج آزمون روایی سازه حاکی از نمره مناسب برای تمامی پرسشنامه های پژوهش است. پایایی تمامی پرسشنامه ها نیز بالای 70/0 بود. تجزیه و تحلیل داده ها توسط نرم افزار SPSS نسخه 23 و Amos انجام شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که دو متغیر خودکارآمدی و سرسختی روان شناختی به شکل مستقیم بر فرسودگی شغلی تأثیر منفی دارند. همچنین این دو متغیر به طور غیرمستقیم از طریق متغیر انگیزش بر فرسودگی شغلی تأثیر معنی دار دارند. اصالت/ارزش: پدیده فرسودگی شغلی تحت تأثیر عوامل مختلفی می تواند شکل گیرد. در این میان نقش و تأثیر عوامل فردی- روان شناختی مانند خودکارآمدی و سرسختی روان شناختی و انگیزش شغلی بسیار مهم است.