تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق)

هدف: هدف پژوهش حاضر، محاسبه کارایی و رتبه بندی کتابخانه های عمومی استان های ایران در سال 1387 با استفاده از تکنیک کمی تحلیل پوششی داده ها است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش پیمایشی انجام گرفته است. برای جمع آوری داده ها از اینترنت استفاده شده است. داده های مورد استفاده مربوط به محدوده زمانی سال 1387 بوده و داده ها به صورت استانی طبقه بندی شده اند. کتابخانه های عمومی 30 استان کشور بر حسب شاخص های ورودی شامل تعداد کتاب ها، جمعیت با سواد هر استان، تعداد کتابخانه های هر استان، تعداد کتابداران، تعداد صندلی ها و مجموع مواد دیداری شنیداری موجود در کتابخانه های هر استان و شاخص های خروجی شامل مجموع تعداد اعضا، تعداد امانات و تعداد مراجعات کتابخانه های هر استان مورد ارزیابی قرار گرفتند. از نرم افزار اکسل برای جمع آوری داده ها و از نرم افزار Excel DEA Solver برای تجزیه وتحلیل و حل مدل استفاده گردید. یافته ها: یافته ها بیانگر این بود که کتابخانه های 15 استان از 30 استان کارا و مابقی ناکارا هستند. با استفاده از امتیاز ابرکارایی مشخص شد که از بین استان های کارا، استان های ایلام، خراسان جنوبی و سمنان دارای بیش ترین امتیاز ابرکارایی بوده و از بین استان های ناکارا، استان های بوشهر، قم و کردستان کم ترین امتیاز ابرکارایی را به خود اختصاص دادند. اصالت/ارزش: موضوع سنجش عملکرد دیرزمانی است که در متون کتابداری و اطلاع رسانی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده و مسائل بحث برانگیز و مختلفی را میان صاحب نظران باعث شده است. پژوهش حاضر تلاش دارد تا با به کارگیری یکی از روش های کمی و معتبر در زمینه ارزیابی عملکرد، به ارزیابی عملکرد کتابخانه های عمومی استان های ایران پرداخته و راه کار های عملی برای ارتقای سطح عملکرد آن ها ارائه نماید.

هدف: پژوهش حاضر با هدف سنجش میزان بهره مندی نهاد کتابخانه های عمومی کشور و کتابخانه های تابعه از سبک مدیریت مشارکتی انجام شده است. روش: روش پژوهش حاضر پیمایشی و جامعه پژوهش، کارکنان نهاد کتابخانه های عمومی کشور در اداره کل استان تهران و کتابخانه های عمومی استان تهران می باشند. بدین منظور گروه نمونه به تعداد 221 نفر به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته است. به منظور انجام تحلیل های آماری از آزمون همبستگی اسپیرمن، آزمون t یک نمونه ای، و آزمون کولموگروف – اسمیرنف استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که میزان بهره مندی نهاد کتابخانه های عمومی کشور و کتابخانه های تابعه از مشارکت های درون سازمانی در حد متوسط و مشارکت های برون سازمانی بالاتر از متوسط است. همچنین، یافته ها نشان داد که بین ویژگی های جمعیت شناختی (سابقه مدیریت و سابقه کار) با میزان مشارکت مدیران و کارکنان رابطه مثبت، و بین میزان تحصیلات و میزان مشارکت کارکنان رابطه منفی وجود دارد. اصالت/ارزش: پژوهش حاضر به سنجش میزان بهره مندی نهاد کتابخانه های عمومی کشور و کتابخانه های تابعه از سبک مدیریت مشارکتی در دو بُعد مشارکت های درون سازمانی و برون سازمانی پرداخته و دو بُعد حاضر را از وجوه مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار داده و از این جهت، جزو اولین تحقیقاتی است که این مبحث مدیریتی را در میان کارکنان نهاد کتابخانه های عمومی کشور مورد بررسی قرار داده است.

هدف: هدف این پژوهش بررسی نقش مؤلفه های استرس شغلی و انتظار از شغل در نحوه اتخاذ راهبردهای مدیریت تعارض در میان کتابداران است. روش: روش پژوهش حاضر پیمایشی و از نوع تحلیل هبستگی است. در پژوهش حاضر به روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 115 نفر به عنوان گروه نمونه از میان کتابداران کتابخانه های عمومی کشور انتخاب شد و پرسشنامه های منابع استرس (هلریگل و اسلوکام)، انتظار از شغل (لازیر)، و مدیریت تعارض (پوتنام و ویلسون) به وسیله آن ها تکمیل گردید و داده ها به کمک آزمون t مستقل، آزمون معناداری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه (گام به گام) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد که در میان کتابداران، مؤلفه های مربوط به منابع استرس با راهبردهای مدیریت تعارض رابطه معنادار دارند. همچنین یافته ها حکایت از رابطه معنادار میان عوامل نگهدارنده با راهبرد راه حل گرایی و رابطه معنادار معکوس سابقه کار با راهبرد رقابت دارد. همچنین تفاوت کتابداران دارای تحصیلات کتابداری با کتابداران فارغ التحصیل سایر رشته ها از نظر راهبرد اتخاذی مورد بررسی قرار گرفته است. اصالت/ارزش: پژوهش حاضر میتواند دستمایه خوبی در خصوص اتخاذ بهترین رویکردها جهت نیل به مناسب ترین راهبردهای مدیریت تعارض (که می توان از راهبرد راه حل گرایی نام برد) ارائه دهد و نقش و تأثیر ویژگی های جمعیت شناختی، میزان استرس، و توقع افراد از شغل را در اتخاذ این راهبردها نشان دهد.

هدف: افزایش لحظه به لحظه نیاز به اطلاعات و عطش فزاینده جامعه پژوهشگر- که راهبران اصلی عرصه تولید دانش قلمداد می شوند- ضرورت دستیابی به چابکی سازمانی در کتابخانه که دربردارنده هر دو مفهوم «سرعت» و «انعطاف پذیری» در ارائه خدمات کتابخانه ای است را برجسته می سازد. برای نیل به چابکی می بایست ابتدا توانمندی خاص آن را در اختیار داشت. یکی از بهترین مسیرها جهت تقویت توانمندی های مذکور، حرکت بر بستر مدیریت کیفیت فراگیر جهت چابک سازی فرایندهای داخلی و خدمات کتابخانه است. لذا پژوهش حاضر با هدف یافتن میزان ارتباط هر یک از ابعاد اصلی مدیریت کیفیت فراگیر با توانمندی های اصلی چابکی سازمانی در کتابخانه صورت گرفته است. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش پژوهش از نوع زمینهیابی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کتابخانه های عمومی شهرستان یزد می باشد. گردآوری داده ها توسط مطالعه ادبیات تحقیق، مصاحبه با خبرگان و پرسشنامه صورت گرفت که داده های حاصل با استفاده از آزمون همبستگی و تکنیک فرآیند تحلیل شبکه ای و به کمک نرم افزارهای SPSS و Super Decisions مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته ها: نتایج تحقیق نشان می دهد که بعد «رهبری» در رتبه نخست و ابعاد «افراد»، «مشتری مداری» و «فرآیند» به ترتیب در رده های دوم تا چهارم مرتبط ترین ابعاد مدیریت کیفیت فراگیر در ارتقاء توانمندی های چابکی در خدمات کتابخانه ای قرار می گیرند. اصالت/ارزش: با توجه به جایگاه قابل توجه چابکی سازمانی در سیستم مدیریتی دنیای کسب وکار رقابتی و پرتلاطم امروزی، به نظر می رسد کتابخانه ها جایگاهی مناسب برای پیاده سازی این دانش باشند. این امر می تواند در ارتقاء کیفیت خدمت رسانی به کاربران کتابخانه ها نیز مفید فایده واقع شود. بدیهی است وجود زیرساخت های مکفی در این زمینه ضروری بوده و بایستی همزمان با پیاده سازی سیستمی چابک در راستای مدیریت کیفیت فراگیر، به ارزیابی سیستم های موجود و مقایسه آن با دستاوردهای گذشته و اهداف آتی پرداخت و بهبود و توسعه مستمر را در پیش گرفت.

هدف: با توجه به این که امروزه خدمات وب به عنوان یکی از پرکاربردترین فن آوریها جهت ایجاد تعاملات خودکار، با کیفیت و پرسرعت اطلاعاتی شناخته میشود، هدف اصلی این مقاله ارائه چارچوبی جامع از مجموعه خدمات مهم وب سایت های فارسی کتابخانه ها جهت استفاده در طراحیهای آتی و همچنین تقسیم بندی عوامل نرم افزاری هوشمند برای استفاده در پرکاربردترین خدمات وب سایت های فارسی برای ارتقاء کیفی این خدمات میباشد. روش: خدمات اساسی و ضروری ایجاد یک وب سایت، پس از بررسی صد وب سایت پربیننده ایرانی و صد وب سایت برتر غیرایرانی، استخراج گردید و توسط آزمون های آماری، نرخ اعتبار محتوا و آنتروپی شانون مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. سپس با مطالعه عمیق و جامع ادبیات تحقیق موجود در حوزه عوامل نرم افزاری هوشمند، تقسیم بندیای از این عوامل براساس بررسی کاربردهای آنها و تطبیق آنها با خدمات پرکاربرد وب سایت های کتابخانه های دیجیتال به دست آمد. یافته ها: به کارگیری مفاهیم وب های معنایی و خدمات وب با عنوان خدمات وب معنایی، منجر به ایجاد خدمات وب هوشمند گردیده و به لحاظ کیفی، منجر به ارتقاء وب سایت ها میگردد. یکی از روش های بهبود وب سایت ها، استفاده از خدمات وب بر مبنای به کارگیری عوامل هوشمند نرم افزاری میباشد که میتواند در پردازش اطلاعات و شناسایی نیازهای کاربران صفحات وب به مدیران وب سایت ها کمک کرده و قابلیت وب را در پاسخ گویی به نیازهای آنان در زمان مناسب و با کیفیت بالا و ایمن افزایش دهد. یافته های این پژوهش میتواند در طراحی وب سایت کتابخانه های الکترونیک مورد استفاده قرار گیرد. فراهم کردن خدمات اساسی شناسایی شده، مبنا و گام اولیه طراحان این وب سایت های کتابخانه های الکترونیک در راستای ایجاد آنها به شمار میرود. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که عوامل هوشمند نرم افزاری به جهت ویژگیها و کارکردهای متنوع خود و همچنین قابلیت کاربرد در فضای سایبر، میتوانند در ارائه خدمات اساسی وب سایت های کتابخانه های الکترونیک یاریرسان بوده و ارزش افزوده داشته باشند. اصالت/ارزش: چارچوب ارائه شده برای طراحان و مدیران وب سایت کتابخانه های دیجیتال مفید بوده و آنها را قادر میسازد تا صفحات وب را به صورت کارا طراحی کرده و به نیازهای کاربران به صورت مؤثر پاسخ دهند.

هدف: مقاله حاضر سعی دارد از بعد کیفی مباحث مرتبط با محور های توسعه کتابخانه های دیجیتالی از جمله نیروی انسانی، محتوا، خدمات و فن آوری را مطرح نموده و ضمن توجه به تمامی زوایای موجود، دیدگاه روشنی را در این رابطه ارائه دهد. روش: در تدوین این مقاله از منابع موجود در این زمینه بهره گرفته شده است و با استفاده از روش سندی (کتابخانه ای) منابع مرتبط با مقاله حاضر بررسی و ضمن استفاده از یافته های آنها به عنوان شاهد نیز مورد استناد قرار گرفته اند. یافته ها: مطالعه حاضر نشان داد که چهار محور و عنصر اصلی در طراحی و توسعه کتابخانه های دیجیتالی تاثیرگذاری انکارناپذیری دارند و درصورتی که کتابخانه دیجیتالی بخواهد راه اندازی و توسعه یابد هر یک از این محورها باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرند. همچنین می توان گفت که راه اندازی کتابخانه دیجیتالی و توسعه آن نیازمند مقدماتی است که توجه به آن ها در هریک از این چهار محور براساس یافته های مطالعه حاضر می تواند راه گشا باشد و از صرف وقت، انرژی و هزینه های تحمیلی جلوگیری شود. اصالت/ارزش: این مقاله توانسته است در ابتدا طرح جامعی را در مورد محورهای توسعه کتابخانه دیجیتالی ارائه دهد. سپس با مطالعه ای جامع و برگرفته از پیشینه های موجود به تمامی عوامل دخیل در طراحی، تولید و استفاده از کتابخانه های دیجیتالی این امکان را می دهد تا با قابلیت ها و نیازمندی ها موجود در این زمینه آشنا شده و دیدگاه روشنی را کسب کنند. همچنین کمک خواهد کرد تا افراد مسئول در این زمینه قبل از هر گونه اقدامی بتوانند در برنامه ریزی ها و انتخاب خود تصمیمات بهتری را اتخاذ کنند. در نهایت آشنایی با اهمیت هر یک از محورها و عناصر مربوط به توسعه کتابخانه دیجیتالی امکان استفاده از آنها را در مواقع لزوم خواهد داد.

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت نشر مجلات علمی ایران از لحاظ حوزه موضوعی، وابستگی سازمانی، درجه علمی، زبان انتشار و نیز نشر الکترونیکی و نحوه دسترسی به مقالات آن ها از لحاظ آزاد و غیرآزاد بودن است. روش: در این مطالعه از روش پژوهش ارزیابانه استفاده شده است و برای گردآوری داده های مربوط به حوزه موضوعی، وابستگی سازمانی و درجه علمی مجلات از ابزار سیاهه وارسی استفاده گردیده است. جامعه مورد پژوهش مجلات دارای درجه علمی-پژوهشی و علمی- ترویجی از کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور (وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری) و نیز کمیسیون نشریات علوم پزشکی کشور (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) میباشد. در این مطالعه از آمارهای توصیفی و استنباطی نیز برای تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که در ایران بیش از 530 مجله علمی منتشر میشود که بیش تر آن ها به دانشگاه ها و موسسات پژوهش دولتی وابسته هستند. از لحاظ وضعیت دسترسی نیز نتایج پژوهش نشان داد که تنها حدود 40 درصد از مجلات امکان دسترسی آزاد به متن کامل مقالات شان را از طریق وبگاه هایشان فراهم میسازند و در این زمینه مجلات حوزه علوم پزشکی نسبت به سایر حوزه ها وضعیت نسبتاً بهتری دارند. اصالت/ارزش: در هر کشور و جامعه ای نشر مجلات علمی یکی از مهم ترین شاخص های توسعه علم و دانش شناخته می شوند و با عنایت به این موضوع، کیفیت و کمیت مجلات منتشر شده در یک کشور میتواند به عنوان شاخصی برای سنجش میزان فعالیت های علمی در یک کشور یا جامعه ای خاص مورد استفاده قرار گیرد. لذا، پژوهش حاضر اولین پژوهشی است که درباره وضعیت نشر مجلات علمی ایران و همچنین وضعیت نشر الکترونیکی و دسترسی آزاد بودن مقالات آن ها انجام گرفته است.

هدف: بررسی این مسأله که کتابخانه پست مدرن، به عنوان یک سازمان سیال، پرابهام و کوانتومی، چگونه می تواند مورد ارزیابی قرار گیرد. روش: تحلیل مفهومی. یافته ها: امروزه کتابخانه ها با محیط جدیدی مواجهند که تغییرات غیرقابل پیش بینی و مداوم صفت ممیزه آن است. به منظور مواجهه با مقتضیات این محیط جدید، کتابداران به ایجاد ساختارهای سازمانیِ انعطاف پذیر، دارای عکس العملِ سریع و متعاون گرایش یافته اند. لازمه کتابخانه های پست مدرن، مرزهای باز و منعطف، اتخاذ نظرگاه کل انگارانه و تمرکز بر فرایند یادگیری است تا بتوانند به مقتضیات محیط دائماً متحول و متغیرِ پست مدرن به سرعت واکنش نشان دهند. اصالت/ارزش: در این مقاله سعی شده است که چارچوب فکری جدید و تصور ذهنیِ متفاوتی ارائه شود تا کتابخانه پست مدرن بتواند در عصر ارزیابی به حیات خود ادامه دهد.