تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق)

تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق)

تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی دوره 19 زمستان 1392 شماره 4 (پیاپی 75) (مقاله علمی وزارت علوم)

یادداشت ها

مقالات

۱.

مقایسه ویژگی های محتوایی وب سایت های کتابخانه های عمومی ایران با برخی کشورهای جهان با کسب نظر از کتابداران کتابخانه های عمومی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کتابداران تحلیل وب سایت کتابخانه های عمومی وب سایت ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰۴ تعداد دانلود : ۹۲۱
هدف: در پژوهش حاضر سعی شده است تا با استفاده از نظر کتابداران کتابخانه های عمومی ایران ویژگی های محتوایی وب سایت های کتابخانه های عمومی ایران با برخی کشورهای جهان مقایسه شود. روش: پژوهش حاضر به روش پیمایشی- توصیفی انجام شده است. در این پژوهش 20 وب سایت از کتابخانه های عمومی کشورهای آمریکا، انگلیس، ژاپن و هند با 9 وب سایت مربوط به کتابخانه های عمومی ایران مورد مقایسه قرار گرفته است. ابزار گردآوری داده ها، سیاهه وارسی به منظور مقایسه وب سایت کتابخانه ها و پرسشنامه جهت نظرسنجی از کتابداران کتابخانه های عمومی ایران بوده است. یافته ها: پس از حذف مترادف ها و یکدست و هماهنگ سازی واژه ها در بررسی وب سنجی، جمعاً 35 ویژگی محتوایی از مطالعه وب سایت های خارجی و ایرانی به دست آمد. با استفاده از روش تحلیل محتوا و 85 درصد از پربسامدترین پاسخ های کتابداران، جمعاً تعداد 30 ویژگی جهت طراحی الگوی پیشنهادی انتخاب شدند. این ویژگی ها شامل جست وجوی پیشرفته، جست وجو در کتابخانه، کتابخانه دیجیتال، از کتابدار بپرس، امانت بین کتابخانه ای، شرایط عضویت، امکانات کتابخانه، پروژه ها و طرح ها، کتابخانه و واحدهای تابعه، گزارش ها، درباره ما، معرفی بخش های کتابخانه، معرفی کتاب، اطلاعات تماس، مجموعه کتابخانه، سؤال ها و پیشنهادها، بخش بزرگسالان، حساب من، خدمات، کمک به کتابخانه، تازه های کتابخانه، راهنمای کتابخانه، خط مشی ها و آیین نامه ها، آمار، اخبار، دوره های آموزشی، پست الکترونیک، ساعات کار، ورود اعضا، و بخش کودک می باشد. از دیگریافته های این بررسی می توان به تفاوت بین ویژگی های محتوایی در وب سایت های ایرانی و خارجی و نیز تفاوت بین نظرات کتابداران ایرانی اشاره کرد. اصالت/ارزش: این پژوهش ضمن بررسی و مقایسه ویژگی های محتوایی وب سایت های کتابخانه های عمومی ایران با برخی کشورها، با تهیه سیاهه وارسی به ارائه یک طرح پیشنهادی برای طراحی وب سایت کتابخانه های عمومی در ایران پرداخته است.
۲.

بررسی توزیع امکانات و منابع کتابخانه ای با بهره گیری از شاخص اقتصادی ضریب جینی (مورد کاوی اداره کل کتابخانه های عمومی استان مرکزی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ضریب جینی استان مرکزی منحنی لورنز کتابخانه های عمومی توزیع کتاب و منابع

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها ساختمان کتابخانه ها،تجهیزات کتابخانه ای
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها مجموعه های کتابخانه ای و منابع کتابخانه ای و اطلاعاتی
تعداد بازدید : ۱۴۴۶ تعداد دانلود : ۷۶۴
هدف: هدف این پژوهش، تعیین میزان برابری در توزیع منابع کتابخانه ای در شهرستان های استان مرکزی با بهره گیری از ضریب جینی به منظور ارزیابی توزیع منابع و امکانات است. هدف غایی این تحقیق ارائه روشی برای ارزیابی برابری توزیع منابع جهت سیاستگذاری در توزیع منابع کتابخانه ای است. روش: این پژوهش با روش اَسنادی و بهره گیری از آمار سالانه اداره کل کتابخانه های عمومی استان مرکزی و با استفاده از منحنی لورنز و محاسبه ضریب جینی انجام پذیرفته است. یافته ها: یافته های تحقیق نشان می دهد که ضریب تراکم جینی برای کتب موجود در کتابخانه های استان نسبت به جمعیت 12 شهرستان مورد مطالعه 0.24 و ضریب جینی برای مساحت بنای کتابخانه های استان 0.24 و برای دیگر منابع از جمله صندلی مطالعه و رایانه های موجود، به ترتیب 0.23 و 0.24 می باشد. یافته ها نشان می دهد که توزیع منابع و دسترسی به کتابخانه های عمومی در شهرستان های استان مرکزی از توزیع و برابری مطلوبی برخوردار است. اصالت/ارزش: توزیع برابر منابع و بهره مندی عادلانه در دسترسی به منابع یکی از اهداف مدیریت منابع است. جهت سنجش توزیع برابر میان افراد جامعه اغلب توجه به منابع مالی و درآمدی می شود. روش های مختلفی جهت سنجش برابری در توزیع وجود دارد که یکی از آنها ضریب تراکم جینی است که از روش های پرکاربرد اقتصادی است که در مطالعه حاضر به کار رفته است.
۳.

بررسی و مقایسه روند کارایی نسبی کتابخانه های نهادی کشور در مقیاس استانی؛ رویکرد سیستمی به پردازش ورودی ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل پوششی داده ها کارایی کتابخانه های نهادی فرایند سیستماتیک پردازش داده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹۶ تعداد دانلود : ۶۵۰
هدف: این تحقیق با ابزار بررسی روند کارایی کتابخانه های نهادی در سطح استانی، به دنبال تبیین راه هایی برای شناخت استان های کارا و مشخص کردن سیاستهای کلانی است که تاکنون بر مدیریت کلی آنها حاکم بوده است. روش: روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی بوده و داده های کتابخانه ای با حضور 30 استان در چارچوب سازوکار سیستماتیک تحلیل پوششی داده ها به کمک نرم افزار DEA MASTER.1 پردازش شده است. با استفاده از شش شاخص ورودی و سه شاخص خروجی به بررسی روند کارایی نسبی کتابخانه های نهادی در مقیاس استانی، بین سال 1387 تا 1390 پرداخته شده است. روش محاسبه کارایی در چارچوب بازده مقیاس فزاینده بوده، و رویکرد ورودی گرا مورد استفاده بوده است. یافته ها: در طی این سالها، تغییرات در اعداد کارایی و تعداد استان های کارا و غیرکارا قابل تأمل است. بیشترین تعداد استانهای کارا در سال 1388 بوده است و کمترین اختلاف کارایی بین بیشترین و کمترین ارقام کارایی در یک سال، مربوط به سال 1390 می باشد. در مجموع می توان گفت برای توزیع منابع یا ورودیها، رویکرد دسته بندی بر اساس شاخصهای مناسب و عملکرد محور، و در بررسی خروجی، استفاده از شاخصهای بلندمدت و رویکرد استراتژی محور پیشنهاد می گردد. اصالت/ارزش: با توجه به ارقام کارایی، روند تغییرات و میزان تغییرات، می توان نتیجه گرفت که این حوزه در دوران رشد و ناپایداری قرار دارد ولی روند مدیریتی برای کاهش اختلاف ها و عدالت محوری مناسب بوده است. مشخص کردن علت تغییرات عمده در ارقام کارایی برخی استانها در این سالها و انتخاب استان های مرجع برای استانهای ناکارا از دیگر مباحثی است که در این تحقیق صورت گرفته است.
۴.

بررسی امکان به کارگیری مدل بازاریابی 4P درکتابخانه های عمومی استان خوزستان بر اساس نظرات مدیران و کتابداران این کتابخانه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: استان خوزستان کتابخانه های عمومی مدل بازاریابی 4P فعالیت های تشویقی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها مدیریت و سازمان کتابخانه ها
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها کتابداران و کارمندان کتابخانه
تعداد بازدید : ۱۹۸۸ تعداد دانلود : ۸۹۵
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی امکان به کارگیری مدل بازاریابی 4P در کتابخانه های عمومی استان خوزستان بر اساس نظرات مدیران و کتابداران این کتابخانه ها انجام شده است. روش: پژوهش حاضر پیمایشی و از نوع توصیفی است. در این پژوهش، برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقّق ساخته استفاده شد. جامعه پژوهش 287 نفر از مدیران و کتابداران کتابخانه های عمومی استان خوزستان بودند که در مجموع، از 120 پرسشنامه دریافت شده، 93 پرسشنامه قابل استفاده تشخیص داده شد و در تجزیه و تحلیل داده ها به کار رفت. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آزمون فریدمن استفاده گردید. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که میزان آشنایی مدیران و کتابداران کتابخانه های عمومی استان خوزستان با مفهوم بازاریابی در کتابخانه ها در سطح «زیاد» است. درصد قابل توجهی (8/68 درصد) از مدیران و کتابداران این کتابخانه ها با ضرورت وجود واحدی مجزّا با عنوان واحد بازاریابی در کتابخانههای عمومی اعلام مخالفت نمودند. در کتابخانه های عمومی استان خوزستان، توجه به ارائه «محصول»، توجّه به «مکان»، توجّه به «فعالیت های تشویقی و ترغیبی» و در نهایت، توجّه به «بها» به ترتیب اولویت های اول تا چهارم را به خود اختصاص دادند. در مجموع، این نتایج گویای امکان پذیر بودن استفاده از مدل بازاریابی 4P در این کتابخانه هاست. اصالت/ارزش: نتایج این پژوهش می تواند برای نهاد کتابخانه های عمومی کشور و نیز نهاد کتابخانه های عمومی استان خوزستان در راستای اقدام به فعالیت های بازاریابی و ارائه خدمات تخصصی انتفاعی مفید واقع شود.
۵.

مکانیابی کتابخانه های عمومی منطقه چهار شهر تهران با استفاده از GIS(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیستم اطلاعات جغرافیایی تحلیل سلسله مراتبی مکان یابی کتابخانه های عمومی منطقه چهار شهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹۷ تعداد دانلود : ۹۳۶
هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی موقعیت مکانی کتابخانه های عمومی منطقه چهار شهر تهران بر اساس معیارهای مرکزیت و سازگاری و همچنین پیشنهاد مکان های مناسب تر جهت احداث کتابخانه های جدید می باشد. روش: پس از جمع آوری داده های پایه، یک پایگاه اطلاعاتی در محیط جی آی اس تشکیل شد. سپس بر اساس معیارهای از پیش تعیین شده نقشه های جداگانه تهیه گردید. در ادامه با همپوشانی لایه های تهیه شده وضعیت کتابخانه های موجود مورد بررسی قرار گرفت و در نقشه نهایی نیز مناطق مناسبی برای احداث کتابخانه های جدید پیشنهاد گردید. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش کتابحانه های عمومی منطقه چهار شهر تهران با مؤلفه های مربوط به معیار مرکزیت و همچنین مؤلفه های مربوط به معیارهای سازگاری تناسب نسبی بالایی دارند؛ اما به لحاظ تناسب با معیارهای مربوط به کاربری های ناسازگار با کتابخانه وضعیت مناسبی ندارند. یافته های پژوهش مشخص نمود که کتابخانه های مورد بررسی توزیع جغرافیایی مناسبی ندارند. با توجه به معیار های در نظر گرفته شده موقعیت های مناسب تری برای احداث کتابخانه در این منطقه وجود دارد که این نقاط در نقشه نهایی پژوهش با رنگ سفید مشخص شده است. ارزش/اصالت: این مسأله حائز اهمیت است که قبل از شروع به ساخت کتابخانه، مکان های مناسب برای آن تعیین شود. لذا مقاله حاضر، با توجه به کمبود چندین کتابخانه در منطقه چهار شهر تهران بر اساس برنامه پنج ساله چهارم، در صدد است به منظور احداث کتابخانه مکان هایی که به لحاظ تناسب با شاخص های مرکزیت و سازگاری امتیازات لازم را داشته باشند مشخص نماید تا کتابخانه ها در محیطی مناسب و آرام به تعداد بیشتری از افراد جامعه خدمت رسانی کنند.
۶.

بررسی نگرش کتابداران و کارکنان نسبت به خصوصی سازی کتابخانه های عمومی (مطالعه موردی شهرستان کرمان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خصوصی سازی کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان نگرش کتابداران

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها مدیریت و سازمان کتابخانه ها
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها کتابداران و کارمندان کتابخانه
تعداد بازدید : ۱۸۰۹ تعداد دانلود : ۱۱۲۴
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نگرش کتابداران و کارکنان کتابخانه های عمومی تحت پوشش نهاد کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان نسبت به خصوصی سازی انجام گرفته است. روش: روش به کار رفته در این پژوهش پیمایشی- توصیفی است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه ی پایان نامه ی خورشید (1377) استفاده شد. این پرسشنامه نظر کتابداران و کارکنان را در 6 بُعدِ فردی، اقتصادی، فرصت پیشرفت عادلانه، امنیت شغلی، قوانین دولتی و از خود گذشتگی می سنجد. ضریب پایایی بهدست آمده برای این پرسشنامه 934/0 است. جامعه ی پژوهش شامل کلیه ی کتابداران و کارکنان کتابخانه های عمومی تحت پوشش نهاد کتابخانه های عمومی شهرستان کرمان در سال 1390 می باشد. یافته ها: یافته های پژوهش حاضر نشان داد که کتابداران در بُعدِ فردی آگاهی و علاقه ای نسبت به خصوصی سازی ندارند. در بُعدِ اقتصادی، کتابداران معتقدند که خصوصی سازی سبب گسترش منافع اقتصادی سازمان و کشور می شود. در بُعدِ فرصت پیشرفت عادلانه، کتابداران اعتقاد ندارند که خصوصی سازی فرصت پیشرفت عادلانه را به همه می دهد. در بُعدِ امنیت شغلی، کتابداران اظهار داشتند که خصوصی سازی امنیت شغلی آنها را حفظ نمی کند. در بُعدِ قوانین دولتی، کتابداران موافق اصلاح قوانین دولتی جهت تسریع روند خصوصی سازی هستند؛ و در نهایت در بُعدِ از خود گذشتگی، کتابداران حاضر به قربانی کردن عقاید و افکار خود به منظور پیشرفت سازمان هستند. ارزش/اصالت: پژوهش حاضر برای نخستین بار است که نظر کتابداران و کارکنان کتابخانه های عمومی را نسبت به خصوصی سازی می سنجد و از این جنبه متفاوت می باشد.
۷.

تأثیر مشاوره اطلاعاتی بر کاهش اضطراب کتابخانه ای و رفتارهای کتابخانه ای کاربران کتابخانه عمومی شهید توکلی فولادشهر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کتابخانه های عمومی نهاد کتابخانه های عمومی کشور اضطراب کتابخانه ای مشاوره اطلاعاتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۸۹ تعداد دانلود : ۶۷۴
هدف: هدف از انجام این پژوهش، بررسی میزان تأثیر مشاوره اطلاعاتی گروهی بر کاهش اضطراب کتابخانه ای و رفتارهای کتابخانه ای کاربران کتابخانه های عمومی است. روش: روش اجرای پژوهش مبتنی بر مداخله گروهی و مقایسه نتایج پیش آزمون و پس آزمون بین دو گروه منتخب آزمایش و کنترل است. جامعه آماری، کاربران عضو کتابخانه شهید توکلی فولادشهر اصفهان بودند که از آن میان30 نفر از اعضاء داوطلبانه انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش و کنترل نظم یافتند. سپس جلسات مشاوره اطلاعاتی (6 جلسه90 دقیقه ای) برای اعضاء گروه آزمایش برگزار شد. به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد و داده ها با آزمون کواریانس تحلیل گردید. یافته ها: مقایسه یافته ها نشانگر تفاوتی معنادار در نمره های کسب شده در پیش آزمون و پس آزمون دو گروه آزمایش و کنترل در مولفه اضطراب کتابخانه ای بود. به بیان دیگر، نتایج نشان داد برگزاری جلسات مشاوره اطلاعاتی در کتابخانه های عمومی، در کاهش اضطراب کتابخانه ای کاربران تأثیر به سزایی دارد ( 05/0≥p). این تحقیق سعی در بیان اهمیت مشاوره اطلاعاتی در کتابخانه های عمومی دارد. مشاوره اطلاعاتی به عنوان یک کارکرد مفید در عصر اطلاعات می تواند شاخصی برای تشخیص پویایی کتابخانه های عمومی باشد و به عنوان عاملی مؤثر در کاهش اضطراب کاربران منجر به بهره مندی مناسب افراد جامعه از منابع و امکانات کتابخانه های عمومی گردد. اصالت/ارزش: این پژوهش از آن رو حائز اهمیت است که تأثیر مشاوره اطلاعاتی گروهی را بر بهبود کارآیی کاربران کتابخانه های عمومی از جهات اضطراب و رفتارهای کتابخانه ای به شیوه ای نوین مورد بررسی قرار می دهد.
۸.

دیداری کردن نتایج جست وجو در فرایند بازیابی اطلاعات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: داده کاوی بازیابی اطلاعات مصورسازی اطلاعات جستجوی اطلاعات دیداری کردن نتایج جستجو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲۶ تعداد دانلود : ۶۵۶
هدف: هدف این پژوهش، مطالعه تأثیر و کاربردهای دیداری کردن (مصورسازی) اطلاعات در ارتباط با بازیابی آن است تا به این وسیله بتوان به بهینه ساختن فرایند بازیابی اطلاعات یاری رساند. در این پژوهش نقش دیداری کردن در کاربرد راهبردهای جست وجو مورد بررسی قرار گرفته و تأثیر آن در ارائه مناسب نتایج کاوش مشخص شده است. روش: روش انجام این پژوهش مطالعه کتابخانهای (سندی) است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که داده کاوی دیداری می تواند داده های نامتجانس را به خوبی تعیین کرده و بدون نیاز به الگوریتم های پیچیده، به بازیابی اطلاعات سودمند منجر شود. همچنین دیداری کردن با تعاملی که با راهبردهای متعدد جست وجو برقرار می سازد می تواند باعث دسترسی مناسب تر به اطلاعات شود. از سوی دیگر، مشخص شد که روش های دیداری کردن با تکیه بر رابط کاربر مناسب به بازیابی بهینه اطلاعات منجر می شود. علاوه بر آن، دیداری کردن تا حد قابل ملاحظه ای می تواند مشکلات مربوط به جامعیت و مانعیت بازیابی را کاهش دهد. دیداری کردن در تعامل با عوامل انسانی دارای مشکلاتی است که عوامل مهم آن عبارتند از: دانش جست وجوکننده، نحوه ارتباط میان جست وجوکننده و فراهم آورنده اطلاعات، و تشویش کاوشگر در هنگام جست وجو. اصالت/ارزش: مصورسازی اطلاعات در متون علوم رایانه مورد بحث قرار گرفته است، ولی تعداد اندکی از پژوهش ها به تبیین انتظارات مورد نظر کتابداران پرداخته است. مقاله حاضر با مرور مباحث مربوط، سعی دارد مطالعات این حوزه را توسعه دهد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۸