تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق)

تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق)

تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی دوره 23 بهار 1396 شماره 1 (پیاپی 88) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

سخن سردبیر: شفافیت اطلاعاتی و نقش علم اطلاعات و دانش شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: علم اطلاعات کتابداری شفافیت اطلاعاتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۰ تعداد دانلود : ۳۱۱
در جریان انتخابات سال 1396 ریاست جمهوری کشورمان یکی از پر بسامدترین کلمات کلمه شفافیت بود که همه رقبا بر آن تأکید داشتند. آنها یکی از برگ های برنده خود را اهتمام بر شفاف سازی در دولت آینده می دیدند. مخالفان، دولت را برای عدم شفاف سازی و یا کمتر شفاف سازی مورد هجمه قرار می دادند و دولت مستقر هم ضمن اعتراف به اهمیت آن اظهار می کرد که ما تاکنون فعالیت های زیادی در این باره نموده، و سامانه هایی را ترتیب داده ایم و آن را در دولت دوازدهم تکمیل خواهیم کرد. به نظر می رسد بحث اجرای شفافیت اگر عمد و غرضی در کار نباشد از یک تصمیم کوچک آغاز می شود و آن، تأکید همه بر وحدت اصطلاحات کاربردی برای ورود اطلاعات است تا خروجی های شفاف به دست آید. داستان ساده جنگ چهار نفر با زبان های گوناگون که مولوی آن را به نظم درآورده است بیانگر آغاز ماجرا است. این چهار نفر همه انگور می خواستند ولی با زبان های گوناگون آن را ادا می کردند و لذا بر سر خواست خود به منازعه پرداخته بودند.  کسی که به چهار لغت آشنا بود به آنها گفت جنگ نکنید من خواست همه شما را بر آورده می کنم.
۲.

طبقه بندی در فضای مجازی (با تأکید بر نظرات تردینیک)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: رده بندی فضای مجازی طبقه بندی کتابخانه علم اطلاعات و دانش شناسی تردینیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۹ تعداد دانلود : ۳۴۸
هدف: در این مقاله به اهمیت طبقه بندی در فضای مجازی پرداخته می شود و اینکه با توجه به انفجار اطلاعات نه تنها ارزش طبقه بندی (علم اطلاعات و دانش شناسی) از بین نرفته بلکه بیشتر هم شده است. روش: در این مقاله، از روش سندی یا کتابخانه ای استفاده شده و با تکیه بر کتاب «بسترهای اطلاعات دیجیتال» اثر لوک تردینیک (1395) رویکردی تحلیلی نسبت به موضوع طبقه بندی اتخاذ گردیده است. یافته ها: طبقه بندی با معرفت شناسی همزاد و همسایه است و برای ایجاد معرفت ناگزیر از طبقه بندی و مقوله بندی هستیم. در دنیای جدید به خاطر تغییر رویکرد انسان ها به علم و دانش، طبقه بندی هم مسیر دیگری پیدا کرده است. در گذشته نه چندان دور در غرب، با توجه به رویکردی که دیویی نسبت به کتابداری و کتابدار اتخاذ کرده بود که طبعاً کتابدار بایستی دروازه بان دانش و پاسدار ارزش های اومانیستی باشد و نیز به لحاظ اینکه وی از نظر اقتصادی زنان را برای تصدی این حرفه مناسب تر تشخیص داده بود، لذا این سنت ها همچنان باقی مانده و بر رشته کتابداری سنگینی می کند. اما از آنجا که دنیای امروز رویکردش در خدمات کتابداری از سازمان محوری به مردم محوری و از لحاظ زبانشناختی از دلالت های تناظری یک به یک به ربط شبکه ای سوق پیدا کرده است، می طلبد که کتابداری و علم اطلاعات و دانش شناسی هم با رویکردی جدید به بازبینی هویت خود بپردازد و برای خدمت های جدید در دنیای دیجیتال آماده شود و نه تنها فارغ از نگاه عالمانه روز نباشد بلکه همچون سایر رشته ها و با نگاهی کیفی به خدمت مشغول باشد. در گذشته اسلامی هم وضعیت به گونه ای بوده است که کتابدار نه تنها به بانوان اختصاص نداشته است بلکه کسانی کتابدار بوده اند که خود دانشمند و یا دانش دوست واقعی بوده ند که دیگران از خدمات مشاوره ای علمی آنها برخوردار می شده اند. اصالت/ارزش: ارزش این مقاله در رسیدن استدلالی به این پیشنهاد است که باید کتابداری و یا علم اطلاعات و دانش شناسی امروز با تغییر رویکرد در تنظیم برنامه درسی به گونه ای بکوشد تا جوابگوی نیازهای روزافزون جامعه باشد.
۳.

رابطه سبک های فرزندپروری و گرایش به مطالعه در نوجوانان (مطالعه موردی: دبیرستان های تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خواندن سبک های فرزندپروری گرایش به مطالعه دبیرستان های تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۳ تعداد دانلود : ۴۵۲
هدف: هدف اصلی پژوهش تعیین رابطه سبک های فرزندپروری والدین و گرایش به مطالعه در نوجوانان دبیرستان های شهر تهران است. روش: این پژوهش به روش پیمایشی تحلیلی اجرا شده است. جامعه پژوهش دانش آموزان مناطق مختلف آموزش و پرورش شهر تهران بود. برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری خوشه ای در سه مرحله استفاده شد و در مرحله آخر نمونه گیری، 200 نفر از دانش آموزان دختر و پسر و والدین آنها به پرسشنامه های میزان گرایش به مطالعه و سبک های فرزندپروری بامریند شامل سه بخش سبک سهل گیرانه، مقتدرانه، و مستبدانه پاسخ دادند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که سبک های فرزندپروری و روش های تربیتی والدین در گرایش به مطالعه در نوجوانان نقش دارند و رابطه معنی داری بین سبک فرزندپروری مقتدرانه و گرایش به مطالعه وجود دارد. همچنین رابطه مثبت معنی داری بین تحصیلات عالی والدین و سطح اقتصادی آنها با سبک فرزندپروری مقتدرانه مشاهده شد. اصالت/ارزش: از آنجایی که خانواده و الگوی تربیتی آن نقش مهمی در شکل گیری عادات و رفتارهای فرزندان دارد، به نظر می رسد تحول در شیوه های فرزندپروری بتواند به عنوان یکی از عوامل افزایش سرانه مطالعه مطرح شود.
۴.

مطالعه تطبیقی مدخل های زندگی نامه ای در فرهنگنامه کودکان و نوجوانان با دایره المعارف های چاپی مشابه انگلیسی زبان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرهنگنامه کودکان و نوجوانان دایره المعارف های انگلیسی زبان مدخل های زندگینامه دایره المعارف کتاب جهان دایره المعارف کودکان بریتانیکا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۳۶۸
هدف : پژوهش حاضر، با هدف بررسی تطبیقی وضعیت دایره المعارف های مورد مطالعه بر اساس متغیرهای پژوهش (تعداد مدخل، ساختار، نگارش، اعتبار، روزآمدی، انواع زندگینامه) گرفته است. روش: پژوهش از نوع کاربردی است و برای انجام آن از روش مطالعه تطبیقی و تحلیل محتوا استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش سه دایره المعارف کودکان و نوجوانان شامل فرهنگنامه کودکان و نوجوانان، دایره المعارف کتاب جهان، و دایره المعارف کودکان بریتانیکا است. جامعه آماری پژوهش به تعداد 432 مدخل بوده که 67 مدخل به عنوان نمونه از هر دایره المعارف انتخاب شده و در مجموع 201 مدخل زندگینامه ای مشترک مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها: یافته ها نشان دادکه در مؤلفه های ارزیابی (تعداد مدخل، ساختار، نگارش، اعتبار، روزآمدی، انواع زندگینامه) فرهنگنامه کودکان و نوجوانان رتبه اول را هم به لحاظ فراوانی حضور معیارها و هم به لحاظ کیفیت معیارهای مورد بررسی داشته است. یافته های مربوط به انواع زندگینامه ها در دایره المعارف های جامعه آماری پژوهش نشان می دهدکه هیچ یک از منابع مورد مطالعه از جامعیت در زندگینامه ها برخوردار نیستند و همگی آن ها در مدخل های زندگینامه ای دارای ویژگی گزیده هستند و به همین ترتیب همه دایره المعارف ها به لحاظ زمانی از نوع گذشته نگر بوده اند. اصالت/ارزش: ارزش مقاله حاضر در بررسی تطبیقی مداخل زندگی نامه ایِ دایره المعارف های کودک و نوجوان از نظر معیارهای ارزیابی است و نشان دادن این نکته که آنها از روزآمدی لازم برخوردار نیستند.
۵.

بررسی و مقایسه دیدگاه دبیران و دانش آموزان دبیرستان های شهر اهواز درباره ضرورت وجود کتابخانه های آموزشگاهی و کتابدار متخصص(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دانش آموزان دبیران کتابخانه های آموزشگاهی کتابدار متخصص دبیرستان های شهر اهواز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۰ تعداد دانلود : ۴۰۲
هدف: هدف مقاله حاضر، مقایسه دیدگاه دبیران و دانش آموزان دبیرستان های شهر اهواز درباره ضرورت وجود کتابخانه های آموزشگاهی و کتابدار متخصص، هدف اصلی این پژوهش است. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی تحلیلی است که به روش پیمایشی انجام گرفته و جامعه آماری آن، تمامی دبیران و دانش آموزان دبیرستان های شهر اهواز در سال تحصیلی 92 – 1391 را شامل می شود. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بود و برای تحلیل داده ها از آزمون تی و تحلیل واریانس استفاده شد. در این پژوهش دیدگاه دبیران و دانش آموزان اهواز درباره مؤلفه های ضرورت وجود کتابخانه های آموزشگاهی، ضرورت وجود کتابدار متخصص در کتابخانه های آموزشگاهی، میزان ارتباط برنامه های درسی دانش آموزان با کتابخانه و خدمات آن جهت ایجاد انگیزه استفاده از منابع و خدمات کتابخانه مدرسه و میزان توانایی«کتاب یاران» در پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی دبیران و دانش آموزان مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج حاصل نشان داد که  دبیران و دانش آموزان وجود کتابخانه و کتابدار متخصص در مدرسه را لازم می دانند. دبیران توانایی کتاب یاران را در حد متوسط و دانش آموزان در حد نامطلوب ارزیابی کردند. بین دیدگاه دبیران و دانش آموزان در مؤلفه های ضرورت وجود کتابخانه های آموزشگاهی، ارتباط برنامه های درسی دانش آموزان با منابع کتابخانه جهت ایجاد انگیزه برای استفاده کتابخانه مدرسه و میزان توانایی کتاب یاران در پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی آن ها تفاوت معناداری وجود داشت به طوریکه در همه موارد فوق، نظرات معلمان میانگین بالاتری داشت که از نظر آماری نیز معنی دار بود. اصالت/ ارزش: ارزش مقاله حاضر در نشان دادن اَبعاد اهمیت کتابخانه های آموزشگاهی و تصور دبیران در باب توانایی هایی کتاب یاران برای مدیریت و هدایت کتابخانه است، به طوری که هرچند ضرورت وجود کتابدار را در حد مطلوب می دانند اما گویا با متوسط ارزیابی کردن توان کتاب یاران، مشکل قابل توجهی را متوجه کتابخانه های آموزشگاهی نمی دانند.
۶.

شناسایی مؤلفه های پیاده سازی کتاب درمانی در کتابخانه های عمومی کشور از دیدگاه متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی و روان شناسی و ارائه الگوی پیشنهادی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پیاده سازی کتابخانه های عمومی کتاب درمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۰ تعداد دانلود : ۴۸۷
هدف: پژوهش حاضر درصدد شناسایی مؤلفه های پیاده سازی کتاب درمانی در کتابخانه های عمومی از دیدگاه متخصصان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و رشته روان شناسی و ارائه الگوی پیشنهادی است. روش: در پژوهش حاضر از روش پیمایشی استفاده شده است. در ابتدا به منظور شناسایی مؤلفه های پیاده سازی کتاب درمانی در کتابخانه های عمومی کشور از مطالعه اکتشافی و مرور متون بهره گرفته شد و سپس با توجه به آن، پرسشنامه محقق ساخته (مبتنی بر وب) طراحی شد و این پرسشنامه در بین جامعه آماری پژوهش که متشکل از 61 نفر از متخصصان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و رشته روان شناسی بودند، توزیع شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار اس.پی.اس.اس. استفاده گردید. یافته ها : نتایج حاکی از آن است که مخاطبان این طرح بر خلاف انتظار «افراد عادی و طبیعی» هستند و «نهادکتابخانه های عمومی کشور» مهمترین سازمان دخیل در این حوزه است. مهمترین امکان مورد نیاز «نیروی انسانی آموزش دیده و متخصص» بود و مهمترین روش پیاده سازی، «کتاب درمانی خلاق» دانسته شد و مهمترین وظیفه نهاد کتابخانه های عمومی «تهیه کتاب های توصیه شده برای کتابخانه های عمومی» تلقی گردید. مهمترین وظیفه سایر سازمان های دخیل «تدوین و ارائه فهرست کتاب های پیشنهادی به نهادکتابخانه های عمومی کشور» و مهمترین وظیفه مشترک تمام سازمان های دخیل «ارزیابی و برطرف کردن موانع و کاستی ها در طول اجرای کتاب درمانی» عنوان شد. موارد مذکور مهمترین مؤلفه های پیاده سازی کتاب درمانی در کتابخانه های عمومی کشور شناسایی بودند که در انتها الگوی پیشنهادی بر اساس آنها ارائه شده است. اصالت/ارزش: ارزش مقاله حاضر در ارائه مؤلفه های اصلی پیاده سازی و اجرای کتاب درمانی در کتابخانه های عمومی کشور است. تمرکز بر مؤلفه های فوق، بر اساس پیشنهاد این پژوهش، می تواند موفقیت این برنامه ها را تسهیل کند.
۷.

بررسی تأثیر خدمات ارائه شده بر ارزش ادراک شده، رضایت و وفاداری کاربران کتابخانه های عمومی کشور (مطالعه موردی: شهر رشت)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رضایت رشت کتابخانه های عمومی ارزش ادراک شده خدمات ارائه شده وفاداری کاربران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۵ تعداد دانلود : ۴۷۸
هدف : مقاله حاضر درصدد بررسی تأثیر خدمات ارائه شده بر ارزش ادراک شده، رضایت و وفاداری کاربران کتابخانه های عمومی شهر رشت است. روش: پژوهش حاضر به روش پیمایشی از نوع همبستگی انجام شده است و از نظر هدف کاربردی و بر اساس ماهیت داده ها کمی به شمار می آید. از بررسی متون و پرسشنامه استاندارد بومی سازی شده برای گردآوری داده ها استفاده شد. پرسشنامه بین 450 نفر از کاربران کتابخانه های عمومی شهر رشت توزیع گردید و در نهایت 400 پرسشنامه بازگشت داده شد و برای تحلیل مورد استفاده قرار گرفت. روایی محتوایی پرسشنامه توسط نُه تن از متخصصان و روایی سازه از طریق تحلیل عاملی تأییدی به تأیید رسید. پایایی ابزار نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ بررسی و تأیید شد. یافته ها: تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که ارزش ادراک شده کاربران از خدمات ارائه شده موجب ایجاد حس رضایت و در نتیجه وفاداری آن ها نسبت به حضور و بهره برداری مجدد از خدمات کتابخانه می شود. همچنین طبق یافته ها ارتباط مستقیم و معناداری بین  ارزش ادراک شده و وفاداری کاربران مشاهده نگردید. ضمن اینکه رابطه مثبت خدمات شامل منابع الکترونیک، نشریات چاپی و محیط کتابخانه باارزش ادراک شده تأیید شد اما معناداری ارتباط بین خدمات منابع الکترونیکی، نشریات چاپی و محیط کتابخانه با متغیر رضایت تأیید نگردید. اصالت/ارزش: ارزش مقاله حاضر در نشان دادن اثر دسترس پذیرسازی منابع الکترویک و نشریات چاپی روی ارزش مند شدن کتابخانه در نظر مراجعه کنندگان است و بنابراین، پیشنهاد می شود که روی منابع روزآمد چون پیایندها و سریعاً دسترس پذیر چون منابع دیجیتال بیشتر تأکید شود.
۸.

رابطه میان هوش معنوی کتابداران و کیفیت خدمات (مطالعه موردی: کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: هوش معنوی کیفیت خدمات کتابداران کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۱ تعداد دانلود : ۳۰۸
هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه میان اَبعاد هوش معنوی کتابداران و کیفیت خدمات در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی انجام پذیرفته است. روش: پژوهش حاضر از نوع همبستگی است که به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را کتابداران و مراجعان کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی تشکیل دادند که تعداد 46 نفرکتابدار و 384 نفر مراجعه کننده به شیوه نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم نمونه به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه هوش معنوی آمرام و درایر و نیز پرسشنامه محقق ساخته کیفیت خدمات بود که پایایی و روایی آن مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که بین هوش معنوی کتابداران و کیفیت خدمات آنها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. علاوه بر آن بین اَبعاد هوش معنوی کتابداران شامل خوبی، جهت گیری درونی، معنا و مفهوم، حقیقت و صداقت و تمامیت و کلیت با کیفیت خدمات نیز رابطه مستقیم و معنی داری وجود داشت. اصالت/ارزش: ارزش مقاله حاضر در نشان دادن این نکته است که علیرغم اینکه هوش معنوی کتابداران کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی پایین تر از حد متوسط بود ولی کیفیت خدمات آنها بیش از حد متوسط قرار داشت و بین این دو متغیر همبستگی مثبت و معنادار وجود داشت. بنابراین احتمالاً می توان انتظار داشت با افزایش هوش معنوی، در کیفیت خدمات نیز تغییر مثبتی صورت بگیرد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۸