تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی (پیام کتابخانه سابق)

هدف اصلی مقاله حاضر شناسایی روند موضوعی پژوهش های بین المللی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی است. این تحقیق با استفاده از تحلیل استنادی مقالات مجله «مرور سالانه علم اطلاع رسانی و فن آوری» بین سال های 2002 تا 2006 انجام شد. از 4663 منبع مورد استناد که بین سال های 1996 تا 2005 منتشر شده اند، حدود 76 درصد آنها شامل مواد چاپی و نزدیک به 8 درصد مواد الکترونیکی بودند. بیشترین گرایش به موضوع «ذخیره و بازیابی اطلاعات کامپیوتری» با فراوانی 839 (18 درصد) و کمترین گرایش به «ساختمان کتابخانه» با فراوانی 1 (02/0 درصد) است. موضوع های «علوم کتابداری و اطلاع رسانی» و «سازمان» تا اواسط دهه 1996 تا 2005 روندی نزولی داشته، پس از آن سیری صعودی پیموده اند. موضوع های «حرفه» و «استفاده کننده و استفاده از کتابخانه» که در دوره ده ساله با فراز و نشیب های متعددی روبه رو بوده اند، در سال 2005 به یکباره افزایش یافته اند. موضوع «کتابخانه ها و مراکز منابع» تا سال 2001 روندی صعودی داشته، در سال 2002 افت کرده، و پس از آن دوباره روندی صعودی پیدا کرده است. موضوع های «مواد»، «ارتباط اطلاعاتی» و «پیشینه های کتابشناختی»، روندی نزولی را طی کرده اند. «خدمات فنی»، «کنترل کتابشناختی»، «فن آوری اطلاعات و ارتباطات»، «رسانه» و «مدیریت پیشینه ها» تا میانه های دهه روندی صعودی داشته، اما در سال های پایانی از سیری نزولی برخوردار بوده اند. «ذخیره و بازیابی اطلاعات کامپیوتری» در طول دهه از روندی تقریباً متعادل با فراوانی بالا برخوردار بوده است، که در دو سال آخر روندی افزایشی را داشته است. و در نهایت موضوع «خواندن» و «دانش و یادگیری» روندی صعودی را طی کرده اند.

امروزه بهره گیری از وب به عنوان یک محیط برای تولید، اشاعه واستفاده از اطلاعات علمی و فنی جزئی از زندگی روزمره دانشمندان است. اگر چه تحقیقات بی شماری درباره استفاده از خدمات و سرویس های متعدد وب به صورت واحد وجود دارد، اما تحقیقات اندکی وجود دارد که نشان دهد چگونه گروههای مختلف اجتماعی به ویژه دانشمندان از بخش های مختلف وب مرئی و نامرئی برای فعالیت های آموزشی و پژوهشی خویش استفاده می کنند. در این پژوهش، ابتدا مفهوم وب مرئی و نامرئی هم از جنبه فنی و هم از نقطه نظر استفاده تبیین می شود. سپس ضمن تعیین سهم وب مرئی و نامرئی در ذخیره و اشاعه اطلاعات علمی و فنی، به بررسی وضعیت استفاده محققان از وب مرئی و نامرئی بر اساس تیپ شناسی استفاده ها پرداخته خواهد شد. این پژوهش بر اساس روش تحقیق کیفی و با استفاده از مصاحبه مستقیم انجام شده است. جامعه آماری تحقیق متشکل از کلیه محققان، محققان- مدرسان و دانشجویان دکترا در حوزه علوم طبیعی در شهر گرونوبل فرانسه می باشد. تعداد نمونه این پژوهش ۷۵ نفر هستند که به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل ایده آل تیپ ماکس وبر استفاده شده است.

مقاله حاضر، به بررسی میزان رضایت دانش آموزان مقطع متوسطه ناشنوا از کتابخانه های عمومی شهر اصفهان با توجه به امکانات، منابع اطلاعاتی موجود، شیوه های ارائه خدمات و رفتار کارکنان می پردازد. روش پژوهش، توصیفی و از نوع پیمایشی است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است که به منظور سنجش روایی از روش روایی صوری استفاده شد. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب پایایی آلفبای کرونباخ محاسبه گردید که مقدار آلفا برابر 89 درصد بدست آمد. جامعه آماری دانش آموزان مقطع متوسطه ناشنوای شهر اصفهان 156 نفر بود که تعداد 53 دانش آموز معادل 34 درصد دانش آموزان مقطع متوسطه ناشنوا از خدمات کتابخانه های عمومی شهراصفهان استفاده می کردند. داده ها در سطح آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شد و از فراوانی، درصد، میانگین، جدول، نمودار، و آزمون های t و f استفاده گردید. بر اساس یافته ها، 5/92 درصد دانش آموزان کمتر از 2 سال عضو کتابخانه عمومی هستند، دفعات مراجعه 4/77 درصد دانش آموزان به کتابخانه عمومی در طول هفته به میزان یک بار بوده است. میزان رضایت 3/77 درصد دانش آموزان از راهنمای استفاده از خدمات کم بوده است. 5/41 درصد از پاسخگویان از «رفتار کتابدار» و 2/47 درصد آنها از «زمان صرف شده توسط کتابدار» و «کمک کتابدار در یافتن منابع مورد نیاز» رضایت دارند. همچنین بین میزان رضایت دانش آموزان دختر و پسر متوسطه ناشنوا از کتابدار و کمیت و کیفیت امکانات فیزیکی و رفاهی کتابخانه تفاوت معناداری وجود ندارد. براساس یافته ها، بررسی نارضایتی دانش آموزان مقطع متوسطه ناشنوا، ضروری است که حمایت مسوولان بخش های فرهنگی شهرداری و اداره کل آموزش و پرورش و مدیران نسبت به اهمیت کتابخانه های عمومی جلب شود.

این پژوهش به ارزیابی اوپکهای مبتنی بر وب کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران پرداخته است. بدین منظور از روش کتابخانه ای جهت یافتن ویژگیهای اوپکها استفاده گردیده است. ویژگیهای به دست آمده جهت بیان معیارهای ارزیابی به صورت سیاهه وارسی دسته بندی و طراحی شد و به وسیلهی آن اوپکهای مورد نظر از طریق مشاهده مورد ارزیابی قرار گرفت. ارزیابی 9 اوپک نشان میدهد که نیاز به بازنگری در طراحی این اوپکها وجود دارد. به طور کلی از نظر دسترس پذیری و قابلیت استفاده از نظام جستجو اوپکها وضعیت نسبتاً خوبی داشتند. در زمینه های مراحل دستیابی به اطلاعات، کاربرپسندی، ارائه انواع مختلف منابع اطلاعاتی و تعامل مستقیم میان کاربر و نظام، اوپکها وضعیت مناسبی نداشتند. همچنین نتایج این پژوهش نشان میدهد در طراحی این اوپکها کمتر به کاربران نهایی و نیازهای آن ها توجه شده است.

این مقاله با نگاهی درون رشته ای به بررسی رفتار اطلاع جویی دانشمندان زیرشاخه های مختلف فیزیک و نجوم می پردازد و تاثیر دو عامل ماهیت میان رشته ای حوزه ی پژوهشی و پراکندگی متون را بر رفتار اطلاع جویی آنان بررسی می کند. روش پژوهش عبارت است از پیمایش 114 دانشجوی دکترا و عضو هیئت علمی در رشته فیزیک و نجوم در کالج دانشگاهی لندن که در سال 2006 انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که حوزه هایی که بیشتر ماهیت میان رشته ای دارند و یا پراکندگی متون آنان بیشتر است اغلب از روش جستجوی عمومی برای یافتن اطلاعات بهره می برند. این مطالعه نشان داد که استفاده از متون سایر حوزه ها صرفاً به معنی پراکندگی متون نیست. مطالعه همچنین تفاوتهای درون رشته ای را در رفتار اطلاعاتی منجمان و فیزیکدانان آشکار کرد و نشان داد که در مطالعات رفتار اطلاعاتی برای پرهیز از خطر تعمیم نادرست یافته ها بهتر است که جامعه پژوهش به یک حوزه تخصصی خاص محدود شود.

هدف از مطالعه حاضر، بررسی ویژگی های ساختاری و محتوایی مطرح در طراحی وب سایت کتابخانه های دانشگاهی ایران از دیدگاه کاربران و متخصصان ایرانی است. بدین منظور ابتدا دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اعضای هیات علمی سه دانشگاه شهید چمران اهواز، صنعتی شریف و هنر تهران به عنوان نمونه ای از کل کاربران وب سایت کتابخانه های دانشگاهی ایران انتخاب شدند و ازطریق پرسشنامه ای در قالب سیاهه وارسی نظرات آنها جمع آوری گردید. در مرحله بعد نظرات 14 نفر از متخصصان طراح وب سایت کتابخانه که به صورت هدفمند انتخاب شده بودند از طریق پرسشنامه ای در قالب طیف لیکرت جمع آوری شد. نتایج این بررسی نشان داد که از دیدگاه کاربران ایرانی وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی ایران، در طراحی این وب سایت ها ویژگی های محتوایی از اهمیت و اعتبار بالاتری نسبت به ویژگی های ساختاری برخوردارند. همچنین بررسی نظرات متخصصان نیز نشان داد که این گروه در زمینه ویژگی های محتوایی بیشتر بر روی ویژگی های محتوایی تخصصی تاکید می کنند و در زمینه ویژگی های ساختاری نیز به ویژگی های «کاربرمدار» که زمینه را برای دسترسی کاربران به محتویات و اطلاعات وب سایت فراهم می کنند، توجه بیشتری دارند.

الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی، الگویی مفهومی جهت تنظیم عناصر کتابشناختی در فهرست ها و پایگاه های اطلاعاتی، در سال 1997 از سوی ایفلا و به دنبال طرحی جهت بازنگری در قواعد فهرست نویسی آنگلوامریکن به وجود آمد. این الگو در صدد است که از سایر قواعد فهرست-نویسی موجود مجزا بوده و جهت تامین نیازهای اطلاعاتی کاربران که مهم ترین هدف این الگو محسوب می شود، از ساختاری جدید جهت ذخیره سازی و نمایش پیشینه های کتابشناختی بهره برد. به نظر می رسد می توان از برخی ویژگی های منحصر به فرد این الگو، در رفع مشکلات و کمبودهای فهرست های کنونی و طراحی نظام های آینده بهره گرفت. در مقاله حاضر پس از بیان تاریخچه الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی ایفلا و معرفی مختصر این الگو و موجودیت های تشکیل دهنده آن، به مهم ترین پژوهش های انجام شده در مورد آن اشاره شده و ویژگی های اصلی این الگو و تفاوت های آن با قواعد فهرست نویسی آنگلوآمریکن مورد بررسی قرار می گیرد. توصیف موازی مدرک اولیه و آثار وابسته به آن، ساختار سلسله مراتبی پیشینه های کتابشناختی و تهیه یک ابرپیشینه برای هر اثر و تعیین دقیق کارکردهای عناصر داده ای موجود در پیشینه های کتابشناختی، از جمله مهم ترین ویژگی های این الگو نسبت به قواعد فهرست نویسی آنگلوامریکن محسوب می شود. در انتها نیز برخی از نواقص مربوط به این الگو مورد بررسی قرار می گیرد.