مطالب مرتبط با کلیدواژه

زیبایی شناسی


۳۶۱.

راهبردهای مبتنی بر زیبایی شناسی در تربیت انقلابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه و عمل در تربیت معلمان سال ۹ ویژه نامه ۱۴۰۳ 91 - 106

کلیدواژه‌ها: زیبایی شناسی تربیت انقلابی آموزش تعلیم و تربیت رسانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۶۴
پیشینه و اهداف: تربیت انقلابی بستری برای بروز شایستگی های مادی و معنوی افراد است. هدف پژوهش حاضر شناسایی راهبردهای مبتنی بر زیبایی شناسی برای کاربست در تربیت انقلابی بود. روش ها : روش پژوهش کیفی و مبتنی بر نظریه بنیادی است. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، با 8 نفر از صاحب نظران حوزه علوم تربیتی و زیبایی شناسی مصاحبه نیمه ساختاریافته تا رسیدن به اشباع نظری انجام شد. داده های گردآوری شده با استفاده از روش تحلیل مضمونی جهت شناسایی و کشف مضامین، کدگذاری شدند. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش، 6 مضمون روش الگوسازی و الگوپردازی، آموزش سازنده و خلاق، تربیت زیبایی شناسی فراگیر، آموزش زیبایی شناسانه، آموزش مبتنی بر رسانه، ارزش گذاری و ارزشیابی، تحت عنوان مضامین فراگیر معرفی شد. همچنین 18 مضمون سازمان دهنده نیز شامل الگوسازی، انعطاف پذیری پویا و جذاب، تقویت نگرش زیبایی شناسانه، روش های خلاقانه، تور آموزشی و تربیتی، زیبایی شناسی روزمره (زیست هنری)، تربیت زیبایی شناسی همگانی، آموزش مبتنی بر بازی، آموزش پژوهش محور، روش های آموزشی مبتنی بر زیبایی شناسی، تدارک تجارب زیبایی شناسی، آموزش نمادین و استعاره ای، آموزش مشارکت محور، منابع معتبر زیبایی شناسانه، رسانه های زیبایی شناسانه، کاربست فناوری، بازخورد زیبایی شناسانه و ارزشیابی و قدرشناسی ارائه شد. 109 مضمون نیز به عنوان مضامین پایه شناسایی شدند. نتیجه گیری: نتیجه آنکه، به کارگیری راهبردهای مبتنی بر زیبایی شناسی، پیش بینی کننده کیفیت بالا در تربیت انقلابی است.
۳۶۲.

عرفان و زیباشناسی نگاهی به نظریه زیباشناسانه شفیعی کدکنی در تعریف عرفان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال ۵۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 113 - 131

کلیدواژه‌ها: عرفان تجربه عرفانی زبان فرمالیسم معناشناسی زیبایی شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۵۶
دیدگاه شفیعی کدکنی درباره تعریف عرفان و تبیین ربط آن با زیباشناسی است. از دید او عرفان چیزی جز درک هنری از پایگاه زیبایی شناسانه به دین نیست که در قالب تخیل و رمز و تمثیل ارائه شده است. این مقاله در بررسی و نقد مبنایی و بنایی این دیدگاه با ارجاع به مباحث پایه ای همچون ماهیت دین و تجربه دینی و تجربه عرفانی و رابطه ذهن و زبان و امر واقع نگاشته شده است از دیدگاه ناقد، این نظریه مبتنی بر نگاهی کاملاً صورت گرایانه و ناظر به سبک است؛ نگاهی زبان محور که از منظر آن، جهان بیرون از زبان امری است فاقد معنا و کشف صوری عارفان نیز، خلق عوالم روحی جدید از طریق زبان. از منظر ناقد این دید فاقد تحلیلی درست از رابطه معرفت عرفانی و امر واقع و نیز معرفت عرفانی و زبان است، همچنان که واجد نقیصه تحویل گرایی و مبتلا به اشتباهاتی از جمله مغالطه کنه و وجه و در نهایت تهی کردن عرفان از مهم ترین بعد آن یعنی معرفت است.
۳۶۳.

زیبایی شناسی باغ ایرانی- اسلامی از منظر آیات توصیفگر بهشت در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال ۵ پاییز ۱۴۰۳شماره ۳ (پیاپی ۱۷) 55 - 76

کلیدواژه‌ها: بهشت قرآنی باغ اسلامی زیبایی شناسی عناصر ساختاری عناصر کاربردی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۶۶
پس از ورود اسلام به ایران، معماری و شهرسازی و به تبع آن باغ سازی دستخوش تحولاتی شد. از آن دوران تاکنون، تلفیق مضامین قرآنی با هنر اسلامی جنبه تقدس به خود گرفته و تجسم زیبایی ها و توجه به زیبایی شناسی آیات کلام وحیانی، ابزار برجسته و منبع برگزیده هنرمندان و معماران باغ های جهان اسلام در اعصار مختلف گردیده است. ازآنجاکه آیات توصیف گر بهشت در قرآن کریم بهترین وصف را از منظر معماری باغ دارد، پژوهش حاضر بر آن است تا با استناد به آن ها، تطابق آیات بهشت افلاکی با معماری باغ های خاکی را صورت پردازی کند و نحوه انعکاس این مفاهیم ذهنی به تجسّدی عینی را مورد مداقه قرار دهد؛ لذا ابتدا بخشی از آیات قرآنی در رابطه با توصیف بهشت را بررسی می کند، سپس به صورت موردی، عناصر بطنی و محتوایی این آیات را که به صورت نمادین الگوی معماری و فضاسازی باغ های اسلامی شده است، با رویکردی زیبایی شناسانه و به شکل تطبیقی تحلیل خواهد نمود. روش پژوهش در این مقاله توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای است. تجزیه و تحلیل اطلاعات براساس تفاسیر قرآنی به ویژه تفسیر المیزان صورت گرفته است. نتایج به دست آمده رهنمونی به پیامد آهنگ الهی بهشت موعود در حیات دنیوی و اخروی انسان است. البته به یقین می توان اذعان داشت که باغ ایرانی تنها تبلوری ناقص از نمونه اصلی و مجازی از آن حقیقت عالی است.
۳۶۴.

کاربرد زیبایی شناسانه دو صفت «احد» و «صمد» در قرآن طبق ساختارگرایی و سبک شناسی آماری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال ۵ زمستان ۱۴۰۳شماره ۴ (پیاپی ۱۸) 117 - 134

کلیدواژه‌ها: زیبایی شناسی ساختارگرایی سبک شناسی آماری قرآن کریم «أحد» و «الصمد»

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۶۹
«احد» و «صمد» دو صفت الله، در قرآن دارای سبک و ساختاری زیبایی شناسانه در دو محور جانشینی وهم نشینی است و اشاره به یگانگی و بی نیازی الله در عین نیازمندی بقیه به او دارد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، سبک شناسی آماری و رویکرد ساختارگرایی، طبق نظریه دوسوسور و در دو محور جانشینی وهم نشینی، درصدد بررسی کاربرد زیبایی شناسانه دو صفت «احد» و «صمد» در قرآن است. صفت «احد» 73 بار در قرآن تکرار شده که فقط یک بار به عنوان صفت الله در آیه اول سوره توحید در ساختار جمله اسمیه و مثبت و در جایگاه فصل بلاغی به صورت نکره برای بزرگداشت الله و ناشناخته ماندن او و نشان دادن جدایی او از تمام موجودات در یگانگی و اثبات یگانگی همیشگی او ذکر شده است. صفت «صمد» نیز فقط یک بار در قرآن آمده است. در آیه دوم سوره توحید، این کلمه صفت الله است و در ساختار جمله اسمیه و مثبت و در جایگاه فصل بلاغی همراه با الف ولامِ حصر قرار گرفته است تا وجود فقط یک بی نیاز همیشگی یعنی الله را ثابت کند. کیفیت به تصویر کشیدن این مفاهیم حاصل از صفت «احد» و «صمد» از خلال تناسب آن دو با معانی شان و ساختار جملات، طبق ساختارگرایی، در دو محور جانشینی و همنشینی سوسور به جای دو صفت «واحد» و «غنیّ» یا «قویّ» یا مترادف های دیگر حاصل می گردد. این مفاهیم با قرار گرفتن در همنشینی واژگان متناسبِ «هو» و «الله» و تکرار «الله» دال بر وابستگی دو صفت به هم و تأییدکننده یکدیگر برای اثبات یگانگی الله از خلال بی نیازی او، به زیبایی به تصویر کشیده شده است؛ به گونه ای که صفت «صمد»، علاوه بر بی نیازی همیشگی الله، یگانگی همیشگی اش را هم ثابت می کند.
۳۶۵.

مقایسه زیبایی طبیعی و زیبایی هنری در فلسفه آکویناس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال ۲۴ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۸۰) 63 - 78
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۵۴
هدف اصلی در این پژوهش، تبیین نسبت زیبایی هنری و زیبایی طبیعی از منظر آکویناس است. پژوهش حاضر از نوع بنیادی و ماهیت آن، تبیینی – تحلیلی است. گردآوری اطلاعات، با روش کتابخانه ای و تحلیل کیفی است. این پژوهش نشان می دهد که در هر دو نوع، با زیبایی محسوس روبه رو هستیم. هر دو زیبایی، ناقص و بازتابی از زیبایی کامل الهی هستند. زیبایی طبیعی، بدون دخالت انسان و زیبایی هنری، با دخالت انسان است. احساس زیباشناختی صرف و مختلف در هر دو نوع زیبایی وجود دارد. خدا دلیل زیبایی طبیعی است. زیبایی هنری خلق صورت نیست، بلکه بازنمایی یا تغییر صورت است. زیبایی طبیعی برتر از زیبایی هنری است؛ چراکه اصل به عنوان معیار زیبایی، طبیعت است و زیبایی هنری به نوعی برگرفته از زیبایی طبیعی است. معیارهای زیبایی ساز (هماهنگی، تناسب، وضوح و کمال) در دو نوع زیبایی طبیعی و هنری جاری هستند. دیدگاه آکویناس در باره زیبایی طبیعی، توصیفی است.
۳۶۶.

تصویرسازی زنان در آثار شکسپیر در عصر ویکتوریا: گراوور فلز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در فرهنگ و هنر دوره ۱۶ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ 543 - 565

کلیدواژه‌ها: تصویرسازی زنان زیبایی شناسی شکسپیر ویکتوریایی گراوور فلز میچل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۶۶
این مقاله سعی در بررسی نسخه هایی مصور از آثار شکسپیر داشته که تصاویرشان از گراوور فلز به چاپ رسیده بودند تا تعیین کننده ترین عواملی که بر نحوه درک شخصیت های زن در نمایشنامه تأثیر می گذارند را بیابد و به این سوال پاسخ دهد که «شاخصه ی تصویرسازی ویکتوریایی زنان در ویراست های شکسپیر چه بوده است؟». از آنجایی که انواع پیشرفته ی گراوور همچون گراوور فولاد، گراوور طرح کلی، گراوور نقطه چینی، داگوئروتایپ و فتوگراوور از تکنیک های اصلی بازتولید تصاویر در دوره ویکتوریا به شمار می رفتند، نشان دادن زنان شکسپیر به عنوان پیرامتن های زیباشناختی نسخه های چاپ شده ی قرن نوزدهم، انتخابی هنری بود که لایه ای از جذابیت غیر متنی را به نمایشنامه ها اضافه کرده و کیفیت خوانش و درک هرمنوتیکی مخاطب از کاراکترها را بهبود می بخشید. به دیگر سخن، هنرمندان با به تصویر کشیدن قهرمانان زن شکسپیر به شیوه های بصری جذاب، به دنبال تأکید بر زیبایی، قدرت و پیچیدگی آن ها بودند. لذا تصاویر در این نسخه ها به خوانندگان امکان تفسیر غنی تری از کاراکترها ارائه داده و به طور بالقوه بر درکشان از شخصیت های نمایشنامه تأثیر می گذاشتند. همچنین در این عصر، تصاویر از تاکید بر ارتباط مفهومی و معناشناختی تصاویر زنان با متن که در قرن هجده رایج بود، به صرفا بازنمایی زیبایی زنان رسید. شایان ذکر است که برای توصیف کامل این روند، بر نظریات ویلیام جان توماس میچل در مورد اهمیت نمایش بصری متن های ادبی تکیه خواهد شد.
۳۶۷.

زیبایی شناسی در انیمیشن های تجربی بر اساس مؤلفه های پاپ آرت از منظر آرای جان دیویی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای نمایشی و موسیقی دوره ۲۹ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ 65 - 78

کلیدواژه‌ها: زیبایی شناسی آوانگاردیسم انیمیشن های تجربی جان دیویی پاپ آرت فرهنگ عامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۶۲
زیبایی در هر مکتب هنری و فلسفی بنا بر تعریف و شناخت آن مکتب از چیستی و چگونگی انسان و شرایط زیستش تعاریف و معیارهای متفاوتی پیدا می کند. این پژوهش بر آن است تا با بررسی سیر تغییرات زیبایی شناسی در انیمیشن های تجربی انجمن ملی فیلم کانادا، در سه طیف انیمیشن هایی انتزاعی، انیمیشن هایی به عنوان نقطه گذار از زیبایی شناسی مدرنیسم به سمت پاپ آرت و انیمیشن هایی که با توجه به مولفه های فرمی و محتوایی پاپ آرت در کنار نظریه های زیبایی شناختی جان دیویی به یک زیبایی شناسی مشترک رسیده اند، به چرایی و چگونگی تغییر شاخصه های زیبایی شناسی و تاثیر آن بر انیمیشن های تجربی انجمن بپردازد. این پژوهش با رویکردی توصیفی-تحلیلی پس از جمع آوری و مطالعه مطالبی پیرامون سیر شکل گیری پاپ آرت، قابلیت های انیمیشن های تجربی و بستر مساعدی که انجمن ملی فیلم کانادا در بکارگیری این قابلیت ها در کنار بازتعریفی که دیویی از تجربه زیبایی شناختی زندگی روزمره که منجر به اهمیت فرهنگ عامه می شود، فراهم آورده است، به تحلیل و بررسی آثار انجمن می پردازد و با مقایسه شاخصه های بصری و محتوایی آثار، میزان تاثیرگذاری پاپ آرت بر آنها را مشخص و معلوم می کند که هنر و زیبایی در دوران معاصر شامل ارتباط بی واسطه هنر با زندگی روزمره و تأکید بر تجربه انسانی و فرهنگ عامه به عنوان منبع اصلی هنر است.
۳۶۸.

بازخوانی مفهوم لذت معماری با رجوع به فضای آموزش معماری (نمونه موردی: لذت معماری در دانشکده هنر و معماری یزد (خانه رسولیان))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال ۲۰ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵۵ 261 - 284

کلیدواژه‌ها: لذت معماری زیبایی شناسی محیط آموزشی خانه سنتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰ تعداد دانلود : ۴۰
فرض بر این است که با ارتباط مؤثر دانشجو با فضا و حضور کیفیت های معماری، شرایط برای یادگیری معماری از طریق تعامل با محیط فراهم می شود. شاخص ترین کیفیت محیطی، کیفیت زیبایی شناسی است. در برنامه آموزش معماری، فراگیر در نتیجه تقابل حسی با محیط در یک فرآیند ادراکی با تجربه ای زیبایی شناسانه آشنا می گردد که لذت زیبایی شناسی و لذت معماری را به همراه دارد. تحقیق حاضر به موضوع «لذت معماری» در محیط آموزش معماری می پردازد. از این لحاظ به یکی از موارد با اهمیت و بدیع در عرصه آموزش معماری نگاهی نو دارد. اما مسئله تحقیق عبارت است از اینکه اگر لذت را یکی از مشخصه های اصلی زیبایی شناسی معماری بدانیم، چه نمودی از آن را در فضاهای آموزش معماری، می توان مشاهده کرد؟ در راستای نیل به هدف و پاسخ گویی به مسئله تحقیق، مفهوم لذت معماری در دانشکده معماری یزد مورد بررسی قرار گرفت. این دانشکده در خانه رسولیان، متعلق به دوره قاجار، دائر گردیده است. این پژوهش در دو مرحله کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. در گام نخست، بررسی متون مرتبط با ادبیات موضوع انجام پذیرفت تا دیدگاه کلی در مورد مفهوم «لذت معماری» به دست آید و با تلخیص مبانی نظری گردآوری شده به روش استدلال منطقی، ویژگی هایی برای بروز لذت معماری تبیین شد. در گام بعدی به واسطه مطالعات میدانی و ثبت شواهد تجربی گردآوری شده و رجوع به ادبیات موضوع، چگونگی بروز لذت معماری در دانشکده هنر و معماری یزد در قالب جداول بیان گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که لذت معماری در این دانشکده که در خانه سنتی رسولیان واقع شده، در قالب لذت فیزیکی، لذت روان شناسی، لذت اجتماعی و لذت ایدئولوژیک نمود پیدا کرده است.اهداف پژوهش:تبیین لذت معماری و جایگاه آن در آموزش معماری.بررسی وجود یا فقدان لذت معماری در محیط آموزش معماری.سؤالات پژوهش: لذت معماری چیست و با کدام یک از مراتب لذت مرتبط است؟در خانه های سنتی که به دانشکده معماری تغییر کاربری داده اند، چه مؤلفه هایی از لذت معماری را می توان یافت؟
۳۶۹.

تجلی زیبایی شناسی عرفان اسلامی در کالبد و معنای معماری رواق دارالسیاده حرم رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۸۲ 235 - 256

کلیدواژه‌ها: زیبایی شناسی عرفان اسلامی کالبد معنا رواق دارالسیاده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳ تعداد دانلود : ۵۱
زیبایی شناسی از جمله مباحث مهمی است که عارفان اسلامی و بالاخص قرآن کریم به عنوان والاترین منبع دانش جهان اسلام به آن اشاره نموده اند و هستی عالم را تجلی زیبایی های ذات حق تعالی عنوان نموده اند. در این میان هنر اسلامی که به ژرفای حقیقت راه دارد، نمود بارزی از زیبایی شناسی عرفان اسلامی بوده است که بیانگر سرمنشأ اصول وحدت بخش هنر نیز می باشد. معماری اسلامی در زمره هنر اسلامی، بارزترین جلوه نمایش زیبایی شناسی در طول تاریخ بوده و ریشه در اعتقادات معماران مسلمان داشته است. حرم مطهر رضوی، بزرگ ترین بنای مذهبی و نمونه ای کامل از معماری اسلامی در ادوار مختلف است و دارای بناهای ارزشمندی می باشد. رواق دارالسیاده یکی از باشکوه ترین و بزرگ ترین رواق های حرم مطهر می باشد که به دلیل همجواری با مرقد مطهر، مفاهیم والایی در زمینه زیبایی شناسی را در خود نهفته دارد. لذا پژوهش حاضر بر آن است تا زیبایی شناسی عرفان اسلامی را بررسی نموده و از آن جاکه معماری اسلامی دارای دو بعد معنا و کالبد می باشد، نحوه تجلی این زیبایی شناسی را به منصه ظهور رساند. در این راستا، با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و تاریخی و گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و میدانی، به بررسی زیبایی شناسی و سپس تحلیل آن در کالبد و معنای معماری رواق دارالسیاده پرداخته شده-است. نتایج پزوهش حاکی از آن است که اوصاف الهی در دو سطح جمال و جلال قابل تقسیم بندی می باشند که جمال با مفاهیم شفافیت، سلسله مراتب، ریتم و تکرار، تناسبات، وحدت گرایی و جلال با مفاهیم بی کرانگی، معنویت، عالم مثال و تقدس در رواق دارالسیاده انطباق دارد.
۳۷۰.

بررسی تکرار در قصه های صمد بهرنگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فنون ادبی سال ۱۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۴۸) 1 - 28

کلیدواژه‌ها: قصه صمد بهرنگی تکرار زیبایی شناسی سبک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۸۳
صمد بهرنگی (1318-1347) از پایه گذاران ادبیات کودک و نوجوان، در طول حیات کوتاه خود بیش از بیست قصه برای کودکان و نوجوانان به رشته تحریر درآورد. افزون بر آن چندین مقاله درباره مسائل تربیتی و اجتماعی ازجمله آثار به جامانده از اوست. با توجه به تسلطی که به شیوه های آموزش و سبک های یادگیری دانش آموزان داشت، از ابزار قصه در طول دوران معلّمی خویش بهره جست. پیرنگ اصلی آثارش از جهان بزرگسالان گرفته شده، اما گویش متعلق به دنیای کودکان است. یکی از ویژگی های اصلی افسانه های عامیانه و ادبیات کودکان، عنصر هنرآفرین تکرار است. بهرنگی با بهره گیری از عنصر زایای تکرار یا دوگان سازی، گونه تازه ای از قصه های فرهنگ عامه را آفرید که ضمن بیان اندیشه های تحول خواهانه در لباس تمثیل، به شکلی آگاهانه به منظور مطالعه و رشد آگاهی و پرورش تفکر انتقادی کودکان در نظر گرفته شده بود. در این مقاله کاربرد انواع تکرار (کامل افزوده و ناافزوده، پژواکی، فاصله دار و ناقص) در سراسر قصه های بهرنگی به روش تحلیلی آماری بررسی شده است و به دلیل بسامد بالا (777 مرتبه با 260 گونه در 17 قصه) می توان آن را به عنوان مشخصه سبکی او در نظر گرفت که افزون بر کارکرد زیبایی شناختی، در القای اندیشه های نویسنده به مخاطبان خاص خود (کودک و نوجوان) و اثرگذاری بر تربیت و رشد شخصیت آنان نقش به سزایی دارد.آشنایی با جزئیات و مختصات یکی از عناصر سازنده و مؤثر این قصه ها از دستاوردهای این پژوهش است که می تواند برای نویسندگان جوان در جهت اعتلای ادبیات کودکان ایران راه گشا باشد و بر نظرگاه پژوهشگران این عرصه دریچه ای تازه بر واکاوی آثار و تألیفات برجسته و ماندگار این حوزه بگشاید. همچنین جدا از نقش قصه به عنوان یکی از ابزارهای تربیتی، تسلط بر مؤلفه های ساختاری قصه هایی از این دست می تواند در آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان و یا دانش آموزان دو زبانه ایرانی در سال های نخستین ابتدایی بسیارکارآمد باشد.
۳۷۱.

تحلیل مقایسه ای کارکرد بلاغی و زیبا شناختی غدیریه های فارسی در قبل و بعد از مشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فنون ادبی سال ۱۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۴۸) 101 - 134

کلیدواژه‌ها: ادب تعلیمی غدیریه های فارسی مشروطه کارکرد بلاغی زیبایی شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۷۸
تطبیق آثار راهی برای شناخت بهتر و برجسته سازی لایه های آشکار و کشف لایه های پنهان آثار ادبی است و از این رهگذر نوع نگاه، میزان قدرت زبانی و برتری آثار در قیاس با هم نمایان می شود. یکی از این روش ها بررسی از منظر زیبایی شناسیک است. زیبایی شناسی، دیدگاهی فلسفی است که درباره جنبه های گوناگون زیبایی سخن می گوید و می تواند موجب شناخت بهتری از درک زیبایی ها و التذاذ بیشتر خواننده از اثر ادبی شود. باتوجه به اهمیت عصر مشروطه و تأثیر آن بر ادبیات به ویژه شعر، شناخت نگاه شاعران آئینی در قبل و بعداز جنبش مشروطیت ضروری است. این جستار با روش تحلیلی تطبیقی به بررسی برجسته ترین غدیریه های شعر فارسی از دوره قاجار تا اوایل مشروطیت و پس از آن (تا دهه هشتاد)، با هدف واکاوی پر کاربردترین عناصر سازنده زیبایی شناسی می پردازد، تا تفاوت نگاه و بیان شاعران را در این بُرهه نمایان کند. نتایج پژوهش نشان می دهد میزان کاربرد و گوناگونی انواع تکرار و همچنین ابزارهای بلاغی در آثار قبل از مشروطه در قیاس با بعد از مشروطیت به مراتب بیشتر و نحوه استفاده از آن نیز متمایز است. از نظرگاه زبانی، تکرار موسیقیایی در دو سطح آزاد و منظّم، بیشترین کاربرد را داشته، به گونه ای که در پیش از مشروطه در سطح آزاد، جناس اختلافی و تکرار صامت و در سطح منظم، ذوقافیتین پر کاربردتر بوده و بعداز مشروطه، تکرار صامت و جناس اختلافی در سطح اول (آزاد) و جناس مزدوج در سطح دوم (منظّم)، بیشترین بسامد را داشته است. همچنین در شعر پیش از مشروطه، تشبیه و در آثار شاعران پس از آن تلمیح نسبت به سایر صناعات ادبی، پُر کاربردترین آرایه شناخته شده است.
۳۷۲.

تحلیل زیباشناختیِ ارتباط معشوق و طبیعت در مجموعه شعر «صد غزل عاشقانه» اثر پابلو نرودا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۳۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 315 - 342

کلیدواژه‌ها: عناصر طبیعی شعر معاصر زیبایی شناسی پابلو نرودا صد غزل عاشقانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۶۶
بهره مندی از عناصر طبیعی، یکی از شگردهای ادبی است که شاعران و نویسندگانِ سراسر جهان در قالب ها و ساختارهایی متنوع به واسطه ی آرایه های ادبی مانند تشبیه، استعاره، مجاز، نماد و ...، از آن سود جسته و می جویند. در این جستار تلاش برآن بوده که  به روش تحلیل محتوا و به شیوه ی توصیفی-تحلیلی، به نحوه ی بهره مندی شاعر سرشناس شیلی، پابلو نرودا از این عناصر طبیعی و تحلیل زیباشناسانه ی کاربرد آنها در مجموعه ی شعر صد غزل عاشقانه پرداخته شود. نرودا به دلیل نگاه ژرف و شناخت عمیق از جهان پیرامون خود و عناصر طبیعی موجود و انعکاس این عناصر در شعرش از اشتهار خاصی در جهان برخوردار بود و این مقاله ارزش های ادبی و زیبایی شناختی عاشقانه های وی را در تجلی معشوق و شباهت وی با زنانگی موجود در عناصر طبیعی برجسته می کند. عناصر طبیعی در شعر او مضمون های متنوعی را به طور نمادین و استعاری از زیبایی های ظاهری و باطنی معشوق ترسیم می کنند. عناصری همچون خاک که نماد زایندگی و بالندگی است و آب و باران که نماد حیات، زیبایی و شور و امید ند. استفاده ی نرودا از این عناصر، نشان دهنده ی تسلط او بر زبان و قدرت تخیل بی نظیر او در خلق تصاویر بدیع و معانی عمیق است. این عناصر به غنای ادبی و زیبایی شناختی این مجموعه شعر افزوده اند و به خواننده در درک عمیق تر احساسات و تجربیات شاعر کمک می کنند.
۳۷۳.

برهان زیبایی از منظر رابین کالینز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال ۵۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱۳ 207 - 227

کلیدواژه‌ها: برهان زیبایی زیبایی شناسی معرفت شناسی هستی شناسی رابین کالینز وجود خداوند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۶۶
زیبایی و ماهیت آن یکی از بحث برانگیزترین مباحث فلسفیِ فیلسوفان است. در میان فلاسفه یونان باستان، کلیمی ها و قرون وسطایی ها نیز زیبایی، خیر، حقیقت، و عدالت، مطرح شده است. برخی از متفکران غرب، زیبایی و حقیقت آن را به نحوی مطرح کرده اند که یکی از براهین اثبات وجود خدا به این عنوان نام گرفته است. ماهیت زیبایی و چگونگی اثبات وجود خداوند از طریق زیبایی های جهان و ارتباط بین زیبایی و علوم موفق مسئله ای است که رابین کالینز به آن پرداخته و این پژوهش سعی به بررسی و تحلیل نظرات وی دارد. بر این اساس نگارنده با طرح پرسش های فرعی تر و با روش توصیفی-تحلیلی می کوشد، تا ابعاد این مسأله را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. یافته های پژوهش نشان می-دهد: این استدلال با دو طریق معرفت شناختی و هستی شناختی سعی بر اثبات وجود خداوند دارد. این شیوه ها به توانایی ما در شناخت زیبایی یا بر وجود فی نفسه زیبایی متمرکزاند. دیدگاه کالینز در باب زیبایی، از غنا و برجستگی خاصی برخوردار است و روشن گردیده که ایشان سادگی همراه با تنوع را معیار زیبایی می داند. همچنین کالینزمعرفت شناختی و هستی شناختی را کنار هم قرار می دهد و به همسویی بین زیبایی شناختی انسان و نظریه هایِ موفقِ علوم معتقد است. وی با شناخت جهان به عنوان اثرِ خالق و با تأکید بر انسان محور بودن زیبایی، به اثبات وجود خداوند، خالقِ زیبایی ها می-پردازد. اگر چه چالش هایی چون شتابزده عمل کردن، عدم وضوحِ استدلال، بر این برهان وارد شده است. اما همچنان این برهان به عنوان ابتکاری نو در قرن معاصر مرکز توجه است.
۳۷۴.

نقدی بر نقد گادامر نسبت به زیبایی شناسی کانت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت و فلسفه سال ۲۰ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۷۹) 123 - 150

کلیدواژه‌ها: گادامر کانت زیبایی شناسی امر زیبا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۶۰
نقد قوه حکم با ترسیم برنامه های فلسفی و معرفت شناختی کانت در باب احکام زیبایی شناختی، گام مهمی در مواجهه وی نسبت به امر زیبا برداشته است. کانت صرف نظر از پرداختن بعد شناختی امر زیبا ، به اثر هنری به مثابه امری ارزش شناختی که می تواند در کنار اخلاق، متافیزیک و عقل گرایی قرار گیرد، نگریسته است. تاثیر صوری و محتوایی نقد قوه حکم بر هیچ نگرش فلسفی پوشیده نیست. اما گادامر در حقیقت و روش، تجارب زیبایی شناسی کانت را به بوته نقد می کشاند. خوانش منتقدانه وی نسبت به کانت و نگرش هستی شناسانه ی وی نسبت به امر زیبا، از جهات بسیاری ظرفیت های گسترده ی مفاهیم کانتی را فاقد ضرورت جلوه داده است. پژوهش حاضر نشان می دهد، روایت گادامر از کانت، پیش از آن که به وجهی سلبی گریزان از پرداختن به بعد شناختی امر زیبا باشد، به وجهی ایجابی بسیار متاثر از آن است. گادامر خود را در شمار منتقدان آثار کانت قرار می دهد، اما به وجهی سلبی و ایجابی زیبایی شناسی کانت را در خود حفظ کرده است. تاثیرات مستقیم مفاهیم کانت بر تجربه زیبایی شناختی گادامر، بسیاری از نقدهای وی نسبت به کانت را یک جانبه نشان داده است. پژوهش حاضر در بخش نخست، به تحلیل امر زیبا از منظر کانت و گادامر می پردازد. در بخش دوم، بنیادهای معرفت شناختی مفاهیم گادامر معرفی می گردد و بخش پایانی در سه نقد مستقل نسبت به گادامر، روایت تازه ای از خوانش گادامر نسبت به کانت ارایه خواهد شد.
۳۷۵.

بررسی تطبیقی مؤلفه های عینی زیبایی شناسی مناظر شهری بر اساس دیگاه نظری و ترجیحات شهروندان (مطالعه موردی: باغ شهر بم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال ۱۳ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۵۲) 472 - 490

کلیدواژه‌ها: زیبایی شناسی منظر شهری ترجیحات ذهنی شهر بم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۵۰
منظر شهرها مانند پوسته ظاهری و بیرونی هر زیستگاه، نگاه هر ناظر و رهگذر را به خود جلب می کند و اولین چیزی است که شهروند درون فضای شهر با آن ارتباط برقرار می کند. باغ شهر بم به عنوان اولین باغ شهر، ثبت میراث جهانی گردیده است؛ اما منظر شهری آن به دلیل سرعت بازسازی شهر پس از زلزله و عدم توجه به ترجیحات ذهنی شهروندان در این فرآیند، در ادراک شهروندان تصویری جذاب ایجاد نمی کند. لذا پرداختن به موضوع زیبایی شناسی منظر شهری باغ شهر بم، ضروری به نظر می رسد. هدف از پژوهش بازشناخت مؤلفه های زیبایی شناسی منظر شهری در نظریات صاحب نظران و همچنین مقایسه ترجیحات شهروندان در این زمینه در باغ شهر بم می باشد. با توجه به هدف پژوهش، از روش کیفی برای گردآوری و تجزیه وتحلیل اطلاعات و داده ها استفاده شده است. ابتدا، با بررسی و مطالعه نظرات مطرح شده در ارتباط با زیبایی شناسی مناظر شهری به شناسایی و دسته بندی مؤلفه های زیبایی شناسی مناظر شهری بخش پرداخته شد؛ در گام بعدی به ارزیابی ترجیحات شهروندان باغ شهر بم بر مبنای رویکرد استقرایی و به روش مصاحبه نیمه ساختاریافته پرداخته شد؛ نتایج نشان می دهد مؤلفه های زیبایی شناسی از دیدگاه صاحب نظران در قالب دو مؤلفه ی اصلی عینی و ذهنی دسته بندی می شوند و مؤلفه های زیبایی شناسی منظر شهری از نگاه شهروندان در چهار دسته 1- تأکید بر عناصر فیزیکی و کالبدی،2. تأکید بر معنا، 3.تأکید بر عناصر طبیعی و 4. بیان احساسات و حالات درونی قرارگرفته اند ؛ درنهایت مقایسه تطبیقی دو مرحله نشان داد که موارد تبیین شده از مبانی نظری با موارد مطرح شده توسط شهروندان، قابل تطبیق است
۳۷۶.

خوانش انتقادی نیچه از بدن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه پژوهی فرهنگی سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۵۳) 91-122

کلیدواژه‌ها: بدن عقل بزرگ استعاره زیبایی شناسی چشم اندازانگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴ تعداد دانلود : ۵۴
مسئله نفس و بدن در تاریخ تفکر غربی با پشتوانه افلاطونی مسیحی منجر به ایجاد درک نوع خاصی از مفهوم شناخت و حقیقت شده بود. نظم گفتمان کلاسیک فلسفه با نقدهای رادیکال نیچه به یکباره فروپاشید و با ایجاد گفتمانی جدید، نظم نوینی را در پهنه جهان فلسفی معاصر پدید آورد. نیچه آنچه را که قرن ها تحت مرجعیّت افلاطونی مسیحی منجر به حذف بدن از پهنه آرای فلسفی گشته بود دوباره وارد عرصه تفکر ساخت. نیچه از بدن به عنوان ”عقل بزرگ“ و از آگاهی به عنوان ”عقل کوچک“ یاد می کند و بدین شکل پاتوس را مقدم و شرط هرگونه اتوس معرفی کرده و با ایده بازگشت به طبیعت و بدن از مؤلفه های حیات در جهت حفظ و قوام زندگی با احیای استعاره به مثابه رسانه و زبان بدن حمایت می کند. در زیبایی شناسی فیزیولوژیک نیچه، بدن به مثابه چشم اندازی برای درک جهان مطرح می گردد و مبنای تفسیر نوین جهان بر اساس ارزش های جدید برای عبور از نیهیلیسم متافیزیکی و نام گذاری مجدد بر مبنای بدن و با زبان استعاره می شود.
۳۷۷.

دراسه العدول عن المعاییر اللغویه فی شعر أبی محمد عبد الله بن أحمد الخازن علی أساس نظریه جیفری لیتش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۳۱ سال ۱۴۴۶ شماره ۴ 129 - 145
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۴۰
کان أبومحمد الخازن أحد شعراء إیران فی العصر الدلمیان وتتلمذ علی ید صاحب بن عباد الذی کان ینشد الشعر باللغه العربیه. کان دیوان هذا الشاعر مجهولاً منذ قرون واُکتُشِفَ فی السنوات الأخیره وأخرجه أحمد مهدوی دامغانی من الغموض عبر تصحیح دیوانه. خمول ذکره والجوده المقبوله لشعره دفع الکتّاب إلی إجراء بحث علمی عن شعره ومنذ القراءه الأولی للدیوان تبیّن لنا أنَّ شعره مملوء بالانحراف عن المعیار. الانحراف عن المعیار هو انحراف عن القواعد التی تحکم اللغه ویتم ذلک بطرق مختلفه مثل الانزیاح والإبراز اللغوی وإضافه القواعد والحد من القواعد. للمنظر الإنجلیزی جیفری لیتش النظریه الأکثر تماسکًا فی هذا المجال، حیث لخصَّ العدول عن المعیار فی ثمانیه مواضیع؛ لذلک قررنا فی هذا المقال تحلیل أمثله الانحراف عن المعیار فی شعره فی ثلاثه مستویات: النحوی والدلالی والزمانی. إن منهج البحث المناسب لهذه المقاله هو المنهج الوصفی التحلیلی. هناک مبدآن لهما أهمیه خاصه فی عدول عن المعاییر؛ أی أن تجنب المعاییر لا ینبغی أن یکون عائقًا فی طریق الجمالیات أو إیصال المعنی والنتیجه العامه للبحث هی أن الانحرافات النحویه والدلالیه والزمنیه (المعجمیه) المستخدمه فی شعر الخازن لم تشکل خطراً علی وتیره فهم المعنی أو جمالیات شعره والسبب فی ذلک یعود إلی أنَّ الانحرافات عن القواعد قد حصلت إلی حدٍ لا یخرق القواعد النحویه والدلالیه والمفردات وقد حدثت علی نحو یسیر.
۳۷۸.

مقایسه تطبیقی مؤلفه های زیبایی در زیبایی شناسی مسیحی و اسلامی با تکیه بر آرای آگوستین و ابن هیثم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال ۱۶ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۶۱) 61 - 42

کلیدواژه‌ها: آگوستین ابن هیثم اسلامی امر زیبایی شناسانه زیبایی شناسی مسیحیت مؤلفه های زیبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴ تعداد دانلود : ۳۵
این پژوهش به بررسی تطبیقی دیدگاه های سنت آگوستین و ابن هیثم در مورد زیبایی می پردازد. آگوستین متفکر مسیحی با رویکردی عرفانی به زیبایی نگریسته، درحالی که ابن هیثم دانشمند مسلمان رویکردی علمی و تجربی داشته است. هدف این پژوهش بررسی مؤلفه های زیبایی در آثار این دو اندیشمند و مقایسه تشابهات و تفاوت های دیدگاه های آنها با استفاده از روش کتابخانه ای است. یافته ها نشان می دهد که با وجود تأثیرپذیری هر دو از فلسفه یونان باستان و وجود تشابهاتی در نظریات زیبایی شناختی شان، نوع نگاه متفاوت عرفانی آگوستین و علمی ابن هیثم، منجر به اختلافاتی در دیدگاه هایشان در مورد مؤلفه های زیبایی شده است. این مطالعه تطبیقی به دلیل جایگاه برجسته این دو اندیشمند در سنت های زیبایی شناسی اسلامی و مسیحی و همچنین اهمیت نظریات ابن هیثم در میان اندیشمندان غربی، حائز اهمیت است.
۳۷۹.

رویکردی زیبایی شناسانه به مسائل زبانی سبک هندی در غزلیات محمد قهرمان

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان فارسی (شفای دل) سال ۷ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۸ 48 - 72

کلیدواژه‌ها: سبک هندی زیبایی شناسی غزلیات زبان شعری محمد قهرمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۳۵
محمد قهرمان(1308-1392) شاعر باریک اندیش، خلاق و مضمون پرداز معاصر ایران است. شعر وی به دلیل علاقه ذاتی به سبک هندی و بررسی، تحقیق و تفحص فراوان در شعر سبک هندی، علی الخصوص صائب تبریزی، ویژگی های شعری این سبک را دارا است. شعر وی به صورت کاملاً معتدل و به دور از هرگونه ابهام است. در این پژوهش(جستار) به شیوه توصیفی و تحلیلی به بررسی و کاربرد مهم ترین مختصات زبانی سبک هندی در غزلیات کتاب «حاصل عمر» او پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد شاعر زبان شعری خود را با ایجاد و خلق مضامین جدید به کار گرفته است. به بیان دیگر از آنجایی که شاعر برای بیان مضامین جدید و نو، به زبانی تازه نیازمند است، به طرق مختلف نظیر  واژه سازی، وام گیری از زبان محاوره، ساخت ترکیب های غنی شده، ترکیب سازی باعث تشخص و برجستگی زبانی شعری خود شده است و به کمک این بازی های زبانی، غنای خاصی از منظر زیبایی شناسی به شعر خود بخشیده است.
۳۸۰.

نوآوری سید قطب در زیبایی شناسی بیانی قرآن کریم

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۱ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۱ 383 - 410

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم زیبایی شناسی سیدقطب اعجاز بیانی نوآوری ادبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷ تعداد دانلود : ۲۴
یکی از پژوهش های قرآنی که همواره مورد توجه مفسّرین قرآن کریم و ادبا بوده، تحلیل خارق العادگی های قرآن کریم در زمینه بیان و اعجاز بیانی است. اما در بین وجوه اعجاز بیانی، بررسی جنبه های هنری و زیبایی شناسی کمتر مورد توجه قرار گرفته و به قواعد مرسوم در کتب بلاغت، محدود شده است. از طرفی سید قطب به عنوان ادیب و مفسّر قرآن کریم نگاه متفاوتی به زیبایی های قرآن کریم دارد که به خوبی تبیین نشده و تفاوت آن با دیگر تحلیل های بلاغی برجسته نشده است. از این رو ضرورت داشت تحقیق جامعی در مورد وجه تمایز زیبایی شناسی قرآن کریم در نگاه سید قطب و بزرگان قبل از او در زمینه تفسیر ادبی قرآن کریم صورت بگیرد. بر این اساس در تحقیق پیش رو با روش تحلیلی ابتدا سیر تاریخی درک زیبایی های قرآن کریم در سه مرحله درک فطری، درک پراکنده زیبایی ها و درک قواعد فراگیر مطرح شده، سپس ورود برخی شخصیت ها قبل از سید قطب به این موضوع بررسی شده و در نهایت وجوه تمایز نگاه سید قطب در مقایسه با دیگر ادبا در چند نمونه قرآنی تطبیق شده و از جهت نظری در سه زمینه کلی بودن نگاه سید قطب و جزئی بودن نظر اهل بلاغت، عدم تمرکز بر قواعد بلاغی و تفاوت در زیرساخت ها قرار می گیرد و بعد از آن به نوآورانه بودن تحلیل زیبایی شناختی سید قطب در نگاه ادبا و مفسرین بعد از او اشاره شده است.