مطالب مرتبط با کلیدواژه

کالبد


۱.

تداوم هویت در منظر شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر پاییز و زمستان ۱۳۸۸ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: معنا هویت ذهنی عینی منظر شهری کالبد حیات مدنی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری گروه های ویژه هنر و فلسفه
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی معماری کاربردی
تعداد بازدید : ۱۷۴۶ تعداد دانلود : ۱۸۷۷
اگرچه ""هویت"" در مفهوم عام و کل آن، قدمتی طولانی و هم پای تاریخ تمدن انسان دارد، اما پیشینه این بحث در منظر شهری چندان با سابقه نیست. سهل و ممتنع بودن مفهوم هویت منظرشهری در فرایند شناخت و ادارک، پدیده ای چند بعدی و پیچیده را پیش روی ما قرار می دهد. از آنجا که شهر ویترین عرضه تفکرات جامعه به دنیای بیرون و بستر شکل گیری حیات مدنی است، ارتباط هویت و منظر شهری به مقوله ای تاثیرگذار در علوم مرتبط با این حوزه تبدیل شده و تلاش برای یافتن ماهیت و چیستی هویت منظر شهری جهت ارزیابی معیار سیاست های مداخله کلان در شهرهای امروز، امری ضروری است.نوشته حاضر درصدد است با تشریح تعاریف هویت و شهر، ضمن پرداختن به نظریه اخیرِ «هویت منظر شهری» و کمی نمودن هویت به عنوان یک امر کیفی با تحلیل ابعاد مختلف این دانش، ادبیات مختصر آن را بیافزاید. هدف این مقاله به سه دلیل، ارایه راهبردهای خرد و جزئی برای تداوم هویت منظرشهری نیست؛ اول اینکه مقوله شهر و منظر شهری به قدری گسترده است که امکان ارایه یک راهبرد قطعی برای آن وجود ندارد؛ دوم، لازمه رویکرد جزءنگر ارایه گزارشی حجیم است که از هدف این مقاله فاصله می گیرد و سوم، برای اولین بار است که این موضوع به صورت مقاله ای پژوهشی مطرح می شود و به نظر می رسد تحلیلی پایه ای و گسترده، مفیدتر از برنامه ریزی فنون جزیی است.
۳.

An analysis of the physical space of Ahvaz city (تحلیلی بر فضای کالبدی شهر اهواز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال سیزدهم خرداد و تیر ۱۳۹۵ شماره ۳۹

کلیدواژه‌ها: اهواز شهرنشینی فضای شهری فضای کالبدی کالبد

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی معماری کاربردی مطالعات شهرسازی
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی معماری منظر
تعداد بازدید : ۱۸۳۰ تعداد دانلود : ۱۰۷۲
یکی از عواملی که شهر را از سایر سکونتگاه های بشری متمایز می کند ویژگی های کالبدی آن است که همواره توجه زیادی از سوی مدیران، برنامه ریزان شهری، ساکنان و بازدیدکنندگان به آن معطوف شده و کیفیت آن بر زیست ساکنان تأثیر به سزایی دارد. بی برنامگی و توسعه بی رویه به ویژه در شهرهای بزرگ موجب شده کیفیت کالبدی موجود نیازهای ساکنان را برآورده نکند و انتقادات مختلفی به آن وارد باشد که نمونه آن شهر اهواز است. این مقاله با هدف بررسی و تحلیل فضای کالبدی شهر اهواز و نقاط ضعف و قوت آن در برآوردن نیاز ساکنان نوشته شده است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و با رویکرد کیفی است. مقاله در مقیاس کل نگر و با تکیه بر نظریه ساخت اصلی شهر نوشته شده است. در راستای دستیابی به اهداف تحقیق در بررسی اولیه سه فرضیه مبتنی بر پذیرش تنوع به عنوان مهم ترین توانمندی و فقدان انسجام به عنوان مهم ترین ناکارآمدی فضای کالبدی و نیز انطباق این فضا با مکتب مدرنیسم تدوین شد. سپس اطلاعات مورد نیاز در مورد ادبیات موضوع از طریق مطالعات کتابخانه ای، گردآوری، با گزینش مجموعه ای از شاخص ها از بین شاخص های تشریح شده، با استفاده از شناخت حاصل از مشاهدات میدانی و داده های اسنادی به بررسی نمونه هایی از توانمندی ها و کاستی های فضای کالبدی شهر اهواز پرداخته شد. نتایج نشان می دهد تنوع مهم ترین توانمندی در کالبد شهر اهواز بوده و مؤلفه های زیست محیطی و نیز فقدان انسجام و کلیت در شهر مهم ترین ناکارآمدی آن است. در مجموع شهر در معیار هویت قوی بوده و در نظم به ویژه محیط زیست ضعف نشان می دهد، مؤلفه های کالبدی شهر با مکتب مدرنیسم مشابهت بیشتری نشان می دهد.
۴.

واکاوی وضعیت اقتصادی و کالبدی نواحی روستایی در ارتباط با کیفیت زندگی روستانشینان شهرستان چابهار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد فضا و توسعه روستایی سال پنجم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۶)

کلیدواژه‌ها: اقتصاد کیفیت زندگی روستا زیرساخت کالبد

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی جغرافیا جغرافیای انسانی جغرافیای روستایی جغرافیای اقتصادی
  2. حوزه‌های تخصصی جغرافیا جغرافیای انسانی جغرافیای روستایی توسعه پایدار روستایی
تعداد بازدید : ۷۲۴ تعداد دانلود : ۴۰۴
پژوهش حاضر با هدف بررسی و سنجش گزیده ای از مهم ترین شاخص های اقتصادی و کالبدی نواحی روستایی شهرستان چابهار در راستای تحلیل کیفیت زندگی روستانشینان انجام گرفته است. نتایج حاکی است میزان رضایت مندی از کیفیت زندگی روستانشینان شهرستان چابهار در شرایط مناسبی نیست؛ چرا که براساس شاخص های اقتصادی ضریب برخورداری از درآمد مناسب، تأمین نیازهای اولیه زندگی، پس انداز سالیانه و وضعیت اشتغال در روستاها نامناسب بوده است. در خصوص سطح کیفیت زیرساخت ها، نسبت برخورداری از برق، تلفن و آنتن دهی رادیو و تلویزیون در شرایط مساعدی بوده و سایر شاخص ها مانند دسترسی به راه ارتباطی، وسایل حمل و نقل عمومی، برخورداری از آب آشامیدنی سالم، جایگاه توزیع مواد سوختی و دسترسی به خدمات مالی و اعتباری ضعیف ارزیابی شده است. همچنین به لحاظ کیفیت محیط سکونتی، تنها وضعیت واحد مسکونی از حیث اندازه و زیربنا مناسب بوده و سایر شاخص ها مانند مقاوم بودن در مقابل خطرات طبیعی، استفاده از مواد و مصالح مقاوم، شکل و فرم زیبایی، جدا بودن محل نگهداری دام، روش های جمع آوری زباله، داشتن جایگاه دفن زباله و شبکه فاضلاب دارای شرایط مساعدی نبوده است.
۵.

مطالعه سلامت روانی و عوامل فردی و محله ای مؤثر بر آن(مورد مطالعه: شهروندان تهرانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی اقتصاد سلامت روانی کالبد اجتماع و فرهنگ محله مدل دوسطحی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی شهری و روستایی جامعه شناسی شهری
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی زیستی روان شناسی اجتماعی
تعداد بازدید : ۱۰۹۲ تعداد دانلود : ۶۰۷
مقاله حاضر با هدف بررسی ارتباط بین برخی عوامل فردی و عوامل سطح محله با سلامت روانی شهروندان تهرانی 18 45 ساله، به روش پیمایشی و با جمع آوری داده از 448 شهروند تهرانی ساکن 25 محله مختلف این شهر با کاربرد روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انجام یافته است. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفته اند. برای بررسی تأثیرات توأمان عوامل سطح فرد و سطح محله، از مدل رگرسیونی دوسطحی در تحلیل های چندمتغیره استفاده شده است. براساس نتایج، سطح سلامت روانی پاسخ گویان در حد 46/4 (در یک مقیاس 2/1 تا 6 واحدی) و متوسط به بالا بوده و براساس تحلیل های دومتغیره، تمام متغیرهای سطح فرد شامل؛ پایگاه اقتصادی اجتماعی (مثبت)، سن (مثبت) و سبک زندگی سالم (مثبت)، وضع تأهل (به نفع متأهل ها) و جنس (به نفع مردان) رابطه معناداری با سلامت روانی پاسخگویان داشته اند. نتایج حاصل از برازش مدل دوسطحی (فرد محله) نشان داد که همه متغیرهای سطح اول، به استثنای سن، تأثیر معنادار خود در مدل نهایی دوسطحی را حفظ کرده اند. شرایط اجتماعی مساعد در سطح محله نیز با کنترل اثر متغیرهای سطح اول، به شکل مثبت و معناداری بر سلامت روانی پاسخگویان تأثیر گذاشته است. متغیرهای سطح فرد 23/13 درصد و متغیرهای سطح محله 89/33 درصد از واریانس سلامت روانی را به ترتیب در سطوح اول و دوم مدل دوسطحی تبیین کرده اند.
۶.

بررسی اثرات احیاء بافت فرسوده در توسعه پایدار شهری (نمونه موردی شهر سرخس)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه ریزی دوره ۹ زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ 39 - 54

کلیدواژه‌ها: بافت فرسوده توسعه پایدار کالبد احیاء سرخس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۲ تعداد دانلود : ۲۳۵
بافت قدیمی اکثر شهرها به مرور زمان و در اثر تحولات جدید، عملکرد گذشته خود را از دست داده و رفته رفته رو به اضمحلال گذارده و امروزه نیز به عنوان بزرگ ترین معضل در شهرها مطرح هستند. در همین راستا، تحقیق حاضر به دنبال احیاء بافت فرسوده شهرسرخس برای رسیدن به شاخص های توسعه پایدار شهری می باشد. روش به کار گرفته در این پژوهش از نوع توصیفی -تحلیلی است و اطلاعات به دو طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی( مصاحبه و مشاهده) جمع آوری شده است. جامعه ی آماری این تحقیق، ساکنین بافت فرسوده باجمعیتی بالغ بر 13241 نفر هستند. در این تحقیق ویژگیهای اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی محدوده ی مورد مطالعه و همچنین مشکلات و معضلات کالبدی ساکنین بافت، مورد بررسی قرار گرفته که سهم عمده ای از مشکلات مشارالیها را نیز در بر دارد. البته سهم 84 درصدی مالکین در این بافت نسبت به کل شهر که دارای سهم زیادی از اراضی موقوفه می باشد شرایط را برای احصاء بهتر فاکتورهای احیاء بافت فرسوده با ملاحظات توسعه پایدار فراهم آورده است. در انتها براساس تحلیل یک پارچه (SWOT) و سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) برای تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده شده است. در این پژوهش سعی گردیده براساس یافته ها، پیشنهادات عمومی، قانونی و اجرایی بر پایه شاخصه های توسعه پایدار و با محوریت مشارکت هدفمند و مداخله سازمان یافته ساکنین بافت در اجرای پروژه های احیاء منطقه ارائه گردد که بدلیل عدم فعالیت زیاد پژوهشگران در این خصوص قابل استفاده و بهره برداری است.
۷.

بررسی رویکرد ابن سینا درباب تناسخ با تکیه بر رساله ی اضحویه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های عقلی نوین سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸ 33 - 49

کلیدواژه‌ها: ابن سینا تناسخ کالبد نفس رساله اضحویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۷ تعداد دانلود : ۸۱۲
تناسخ یکی از راهکارهای توجیه و تبیین مطرح شده در حوزه ی جاودانگی و حیات ابدی است. هرچند در تعریف و تبیین آن وجه نظرهای مختلفی مطرح شده است اما، ابن سینا هرگونه قائل شدن به حلول نفس در کالبدی غیر از کالبد نخستین را به عنوان یک باور تناسخی معرفی می کند.از دید وی اگرچه اهل تناسخ ممکن است در باب سبب، چگونگی یا نوع کالبدی که نفس پس از مفارقت، بدان وارد می شود با هم اختلاف نظرهایی داشته باشند، اما همه ی آنها در تمایز قطعی نفس و بدن و وجود پیشینی نفس نسبت به بدن با هم اشتراک دارند. ابن سینا با تفسیر خویش از پیوند لزومیه ذاتیه میان نفس و بدن و حدوث نفس با بدن به دوگونه به نقد آراء اهل تناسخ می پردازد؛ در نقد اول با پذیرش مقدمات اهل تناسخ نشان می دهد که نظریه تناسخ حتی با پیش فرض های خویش ناسازگار و توجیه ناپذیر است و در نقد دوم بر اساس مبانی حکمت مشاء تناسخ را امری محال می داند . این جستار تلاش دارد باتکیه بر آثار ابن سینا بویژه «رساله ی اضحویه» با رویکرد توصیفی- تحلیلی از یک سو نگاه خاص ایشان را درباب تناسخ تشریح و تبیین نموده و از سوی دیگر به نحو منسجم انتقادات وی را بر این دیدگاه بیان دارد
۸.

ارزیابی تأثیر مؤلفه های کالبدی بر حس دلبستگی به مکان در فضاهای جمعی مجتمع های مسکونی منتخب تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال هفدهم اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۸۳ 15 - 30

کلیدواژه‌ها: حس دلبستگی به مکان کالبد مجتمع مسکونی فضای جمعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۶ تعداد دانلود : ۵۲۶
بیان مسئله: با گسترش جوامع انسانی و ارتقای نیازهای اجتماعی بشری، ضرورت حضور در فضاهای جمعی و شناسایی مؤلفه های تأثیرگذار بر ارتقای حس دلبستگی به مکان، جهت انجام برخی از فعالیت های انسانی از اهمیت زیادی برخوردار شده است. از بین رفتن حس دلبستگی، جدایی افراد از یکدیگر و کمبود تعاملات اجتماعی در کنار سایر معضلات شهری ماحصل دید مدرنیستی به فضا است. هدف تحقیق: طبقه بندی  مؤلفه های کیفی سازنده فضاهای جمعی در مجتمع های مسکونی با تراکم متوسط شهر تهران و استخراج مؤلفه های کیفی کالبدی، فعالیتی و ادراکی و ارزش گذاری آنها در مقیاس مجتمع مسکونی و همچنین نحوه و میزان تأثیرگذاری مؤلفه های کالبدی در ایجاد حس دلبستگی به مکان هدف اصلی این پژوهش است. روش تحقیق: روش این پژوهش، ترکیبی کمی-کیفی است. به کمک راهبرد علی- مقایسه ای، میزان تأثیر ویژگی های کالبدی فضاهای جمعی مسکونی بر حس دلبستگی ساکنان بررسی شد. به منظور انجام آزمون تجربی و مطالعات پیمایشی، پس از برداشت میدانی براساس مقیاس، طبقه و شکل همنشینی فضای باز و بسته، گونه های متفاوت مجتمع های مسکونی انتخاب و از طریق بازدیدهای منظم روزانه به شیوه ثبت رفتاری و تکمیل ۳۶۱ پرسشنامه به همراه تحلیل (رگرسیون) چند متغیره از طریق راهبرد همبستگی و تحلیل مطالعات کمی با استفاده از نرم افزار SPSS19، به آزمون چندین مؤلفه و ویژگی های شخصیتی و رفتاری استفاده کنندگان پرداخته شد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که مؤلفه های کالبدی اعم از «انسجام و وحدت»، «محرمیت»، «مدیریت تسهیلات و نظارت»، «عناصر طبیعی و سبز»، «غنای بصری» و «قابلیت جهت یابی و خوانایی» به ترتیب اولویت، بیشترین تأثیرگذاری را بر حس دلبستگی به مکان دارند. بنابراین طراح به عنوان خالق فضا با انتخاب مقیاس و چیدمان بلوک ها توأمان با طراحی ساختار فضاها منجر به تغییر در میزان حس دلبستگی افراد ساکن در آینده می شود.
۹.

تدوین اولویت مؤلفه های تعاملات اجتماعی در مراکز سالمندان (مطالعه موردی: مراکز سالمندان هاتف و آرام در قزوین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای انسانی دوره ۵۲ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۱) 131 - 146

کلیدواژه‌ها: تعاملات اجتماعی سالمندان فعالیت کالبد معنا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۳ تعداد دانلود : ۳۱۵
با شناخت مؤلفه های تأثیرگذار در میزان افزایش تعاملات اجتماعی از دیدگاه صاحب نظران و به کارگیری آن در فضاهای معماری و شهرسازی می توان به دستاوردهای اجتماعی مهمی دست یافت؛ به ویژه در حوزه سالمندان که به بازگشت دوباره در عرصه حضور در جامعه نیاز دارند. ضرورت این پژوهش تدوین مؤلفه ها در هر یک ازآیتم های فعالیت، کالبد، و معنا براساس مدل حس مکان رلف - کانتر است و هدف پژوهش طبقه بندی مؤلفه های کیفی از دیدگاه سالمندان و شناخت تأثیرگذارترین مؤلفه است. نوآوری پژوهش در جمع آوری کلی مؤلفه ها و بررسی میدانی و تدوین اولویت مؤلفه ها از نظر سالمندان است. روش تحقیق پیمایشی و روش استدلال استقرایی است. جمع آوری اطلاعات به صورت میدانی و تکمیل 28پرسش نامه از مراکز روزانه سالمندان بوده است و ابزار تحلیل نرم افزار اسپیاساس است. در پژوهش به این نتیجه می رسیم که در آیتم فعالیت تنوع فعالیتی و گروه های سنی بیشترین ارزش را برای سالمندان دارد و باید در یک زمان تنوع فعالیتی متفاوتی را در فضا داشته باشیم تا سالمند باتوجه به سلیقه خود به انتخاب فعالیت بپردازد. در آیتم کالبد عدم حضور در فضای بسته اشاره شده که باید سعی شود تا در طراحی فضا فضاهای باز به صورت بصری و کالبدی برای سالمندان درنظر گرفته شود. در آیتم معنا انعطاف پذیری فضا از اهمیت بیشتری برای سالمندان برخوردار است که به لحاظ شناخت از فضا بهتر است از فضاهای منعطف و چندمنظوره برای سالمندان استفاده شود.
۱۰.

ارزیابی مولّفه های مؤثر بر امنیت فضاهای عمومی شهری و تلاش جهت ارتقای آنها (مطالعه موردی: پاک بعثت شیراز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیای اجتماعی شهری سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۶) 211-232

کلیدواژه‌ها: امنیت شهری فضاهای عمومی شهری پارک های شهری کالبد پارک بعثت شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۱ تعداد دانلود : ۳۰۵
تبیین موضوع: فضاهای عمومی شهری بستر رشد و تکامل جامعه شهری می باشند. آرامش و احساس امنیت در این گونه فضاهای شهری ضرورتی انکارناپذیر است و عدم توجه به آن تهدیداتی را در عرصه شهر و پیرامون آن به وجود می آورد. ناامنی و اضطراب اجتماعی در این فضا مانع از رشد و توسعه می گردد. فضاهای عمومی از جمله پارکها به عنوان بستر و زمینه ساز ایجاد تعاملات و مراودات اجتماعی، بیش از هر محیط شهری نیازمند امنیت است. در فرایندهای برنامه ریزی شهری امروزه توجه به مولفه امنیت در فضاهای عمومی شهری و تدوین سیاستهای مناسب جهت ارتقاء آن به عنوان یک اصل اساسی مورد توجه قرار گرفته است. در این میان ساماندهی فضای شهری به موازات توجه به الگوهای رفتاری مردم و مصرف کنندگان در دستیابی به امنیت فضایی نواحی شهری بسیار مورد توجه می باشد. روش: این تحقیق با هدف ارائه شاخص های تأثیرگذار بر ارتقای امنیت در فضاهای عمومی شهری به مطالعه بر روی امنیت از بعد کالبدی، کارکردی، رفتاری به طور عام و در فضای پارک بعثت به صورت خاص پرداخته است. پس از مطالعه بر روی فضای مورد نظر شاخص هایی را جهت سنجش میزان امنیت موجود در فضای پارک استخراج و در قالب پرسشنامه بین استفاده کنندگان از فضای پارک ارائه گردیده است. یافته ها: تحلیل های آماری (رگرسیون تک متغیره و آزمون فریدمن) نشان می دهد که بین متغیرهای وابسته و مستقل با اطمینان ٩٩ درصد رابطه معنی داری وجود دارد همچنین بین شاخص های مورد نظر با شاخص امنیت ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.. نتیجه گیری: نتایج حاصله حاکی از آن است که افزایش، تنوع و بهبود کارکردهای موجود در پارک و محدوده اطراف آن می تواند بر میزان امنیت موجود تأثیر مستقیم گذارد.
۱۱.

بازآفرینی ساختار مجموعه صاحب آباد تبریز بر پایه مستندات تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معماری ایران بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۷ 5-33

کلیدواژه‌ها: تبریز مجموعه صاحب آباد مستندات تاریخی ساختار کالبد عملکرد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۴۳۵
شهر تاریخی تبریز به عنوان پایتخت سیاسی حکومت هایی چون ایلخانیان، ترکمانان قویونلو و صفویان، میراث دار گنجینه های ارزشمند معماری و شهرسازی در طول ایام بوده که از پس گذر سالیان دور و رخدادهای تاریخی، جز ردّ پای کمرنگی از این آثار بر جای نمانده است. میدان و مجموعه صاحب آباد تبریز نیز به عنوان آغازگری بر فضاهای باز شهری ایران، از جمله آثار باشکوه روزگاران گذشته می باشد که سنگ بنای آن به دوره ایلخانان مغول بازگشته و در حال حاضر جز نامی تغییریافته (صاحب الامر) و چند بنای رو به تخریب کامل، اثری از آن قابل مشاهده نیست؛ ازاین رو تلاش برای شناخت پیشینه تاریخی این مجموعه و نیز باززنده سازی شکوه گذشته آن، گامی ضروری در راستای افزایش پیوستگی تاریخی و نیز حفظ هویت این مجموعه است. بر همین اساس، پژوهش حاضر در راستای پاسخ به این پرسش که «ساختار کالبدی و عملکردی مجموعه صاحب آباد از آغاز پیدایش، در دوره حکومتی ایلخانیان تا دوره حکومتی صفویان به چه ترتیب بوده است»، با استناد بر متون و منابع تاریخی شامل اسناد نوشتاری و تصویری، دگرگونی ها و تحولات این مجموعه را گام به گام مطالعه و تحلیل کرده است. روش تحقیق این پژوهش بر اساس تحلیل محتوا، با راهبرد تفسیری تاریخی بوده و نتایج حاصل از مطالعات، تحلیل ها و تطبیق تواریخ، ضمن احترام بر پژوهش های پیشین، حاکی از یک طراحی مرحله به مرحله (نه از پیش اندیشیده) برای کلیت مجموعه و متأثر از رویدادهای سیاسی حکومتی (انتخاب تبریز به عنوان پایتخت) در آغاز پیدایش و نیز حوادث طبیعی و جنگ های تاریخی در ادامه می باشد. اوج تکامل کالبدی و عملکردی مجموعه صاحب آباد و نیز عظمت عرصه میدان در روند تاریخ، در دوران حکومت شاه طهماسب صفوی (930 984ق) بوده و پس از این دوران مجموعه صاحب آباد گام در راه افول خود گذارده است.
۱۲.

تطبیق اجزای ساخت معنا با ساخت کالبد در مجموعه تاریخی شهر یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شهری دوره هشتم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۱ 109 - 125

کلیدواژه‌ها: ساخت معنا کالبد ساخت معنا ساخت کالبد مجموعه تاریخی یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۳۴۶
ساخت، کل متشکل از واحدهای تقسیم، رابط ها، مفاصل و مرزهاست که با گشتارهایی، حول انتظام دهنده هایی در تبعیت از اصولی شکل می گیرند. چنین ساختی واجد معنایی است. معنا، ذهنیتی است که از واژه، جمله، پاراگراف یا متن برای خواننده مستفاد می شود. پژوهش ساخت معنا، در زمینه شهر می تواند در ابعاد مختلف آن انجام گیرد. از آنجا که بعد کالبد، محسوس، باثبات و عینی ترین بُعد شهر است، پژوهش ساخت معنا در ساخت کالبد شهر انجام شده است. مجموعه تاریخی شهر یزد از ارزشمندترین مجموعه هایی است که به عنوان یک متن در کتابِ شهرِ یزد قابل پیگیری است. این متن همواره، متنی بامعنا بوده ولی مداخلات انجام شده در مجموعه گاهی سبب از دست رفتن معانی مترتب بر آن شده است. در این پژوهش،"ساخت"، "معنا" و "کالبد"، مفاهیمی هستند که در ابتدا، مرور و مدل های نظری آنها ساخته و ارائه شدند. سپس با مدل های یاد شده، ساخت معنا و ساخت کالبد مجموعه یاد شده با روش های توصیفی، پیمایشی و نسبت ساخت معنا و ساخت کالبد با روش تطبیقی پژوهش شدند. تطبیق و تناظر ساخت معنا با ساخت کالبد در مراتب کلان، میانه و خُرد، اشتراک شکل دهنده ها (اصول) و اجزای تشکیل دهنده آنها از دستاوردهای این پژوهش هستند. استفاده از مدل های ارائه شده در موارد مشابه توصیه می شود.
۱۳.

الگو شناسی کالبدی و فضایی خانه ایرانی در اقلیم گرم و خشک (مورد مطالعه: خانه عباسیان کاشان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 136 - 153

کلیدواژه‌ها: خانه عباسیان کالبد مسکونی اقلیم گرم و خشک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۰ تعداد دانلود : ۳۷۷
در طول تمام دوران خانه در فرهنگ ایرانیان به خصوص بعد از اسلام دارای اهمیت بسزایی است. خانه از جهت حفظ حریم خانواده به عنوان مکانی مقدس شناخته شده، دسترسی بیرون به درون خانه ایرانی دارای شبکه فضایی نظامی می باشد. این شبکه، فضای عمومی و خصوصی خانه را در سه لایه، لایه اول؛ فضای باز، لایه دوم؛ فضای پوشیده و لایه سوم؛ فضای بسته مورد تفکیک قرار داده است. زیرا ورود به خانه دارای درجه اهمیت و سلسه مراتب دسترسی به تمام نقاط خانه ایرانی یک اصل جداناشدنی معماری سکونتگاه ها است. هرچند در سال های اخیر گسست فضایی عناصر معماری از مقیاس خرد تا کلان، کالبد سکونتگاه شهرهای تاریخی ایران را دچار بی هویتی نموده است. ازاین رو خانه های تاریخی ایران گنجینه ای از مفاهیم و الگوهای طراحی، همچنین منبع الهام برای معماری خانه های معاصر در دسترس است. با بازشناسی و درک صحیح نظام فضایی می توان شرایط آسایش بصری، استفاده بهینه از فضا را دستور کار معماری حال حاضر قرارداد. لذا پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توسعه ای و از لحاظ روش از نوع تحقیقات تاریخی - توصیفی به طور خاص خانه تاریخی عباسیان کاشان را موردمطالعه قرار داده است. بررسی انجام شده بیان گر مشخصه های عناصر فضایی با هدف ایجاد سلسله مراتب، پیوستگی فضایی که خود انسجام بخش در تمام فضاها در نظام جزء به کل الگو حاکم بر معماری خانه تاریخی است، در متن مقاله الگو های ارائه شده شناسایی مفصل های انسجام بخش، به عنوان فضاهای بینابین، عامل پیوستگی ساختار فضایی سکونتگاهای ایران ارائه شده است.
۱۴.

مسکن دوستدار کودک با تاکید بر توسعه پایدار نمونه موردی منطقه یک شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 284 - 296

کلیدواژه‌ها: طبیعت توسعه پایدار مسکن دوستدار کودک کالبد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۳۰۵
یکی از مکان های دارای اهمیت برای ایجاد تعاملات روزانه میان کودک و طبیعت فضاهای مسکونی است که به طور متداول کودک در آن نادیده گرفته شده و هویتی برای کودک قائل نمی باشند. حضور طبیعت به صورت های متنوع در عرصه های باز، نیمه باز، بسته در خانه های سنتی می تواند الهام بخش بیان مبانی نوینی برای طراحی مسکن های معاصر باشد که بستر مناسبی برای رشد کودک و تعامل موثر وی با محیط زندگی اش را به ارمغان آورد. این مقاله با هدف ارزیابی اثرات مؤلفه های مسکن دوستدار کودک در جهت توسعه پایدار منطقه یک شهر تهران می باشد. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش شناسی تحلیلی و پیمایشی با ابزار پرسشنامه می باشد. جامعه آماری مورد استفاده کارشناسان و خبرگان در حوزه معماری و شهرسازی در منطقه یک شهر تهران می باشند که با روش نمونه گیری تصادفی ساده پرسشنامه در اختیار 50 نفر قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد که بیشترین میانگین مربوط به متغیر خوانایی و آسایش محیطی، که از متوسط میانگین بالاتر بوده که در افزایش و توسعه مسکن دوستدار کودک بسیار اهمیت دارد. با توجه به نتایج متغیر یادگیری و بازی آزاد با بتای 0.711 بیشترین میزان تأثیر را بر متغیر مسکن دارد. بر اساس این نتیجه یک انحراف استاندارد در متغیر یادگیری و بازی آزاد میزان مسکن را به میزان 0.711 انحراف استاندارد افزایش می دهد، برعکس کاهش یک انحراف استاندارد در متغیر یادگیری و بازی آزاد ، موجب کاهش انحراف استاندارد در متغیر مسکن دوستدار کودک می شود.
۱۵.

ارزیابی کیفیت زندگی شهری با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره (مطالعه موردی : نواحی شهر یاسوج)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و مطالعات محیطی سال اول زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴ 45 - 59

کلیدواژه‌ها: کیفیت زندگی کالبد بافت شهری فرایند تحلیل سلسه مراتب(AHP) شهر زنجان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۲۰۵
امروزه کیفیت زندگی شهری به عنوان کلیدی ترین مفهوم  در برنامه ریزی شهری است. بر این اساس در بسیاری از کشورهای توسعه یافته برنامه ریزان در تلاش برای نمایش سطوح کیفیت زندگی در سطوح مختلف جغرافیایی هستند تا از این طریق بتوانند راهکارهای بهینه ای را برای بهبود کیفیت زندگی نواحی عقب مانده از نظر شاخص های مورد بررسی بیابند.در مطالعه حاضر، کیفیت زندگی به عنوان بر هم کنش میان منابع، امکانات و فرصت های فراهم شده برای تامین نیازهای انسانی و همچنین دریافت، ارزیابی و رضایت افراد و گروهها از براورد شدن نیازهایشان در یک مکان خاص در نظر گرفته شده است. هدف از این مقاله، بررسی و ارزیابی کیفیت زندگی شهروندان و نابرابری این سطح کیفیت در سطح ناحیه ای در شهر یاسوج است. روش پژوهش در این تحقیق توصیفی –تحلیلی است که از طریق اسناد و مدارک موجود با استفاده از روش کتابخانه ای  و پرسشنامه ای اطلاعات حاصله را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. برای شناخت سطح کیفیت ناحیه ای 21 شاخص مورد بررسی از طریق مدل آنتروپی شانون وزن دهی شده و در این راستا، تاپسیس به عنوان روش تصمیم گیری چند شاخصه ای استفاده شده است. بر مبنای یافته های تحقیق نواحی شهر در سه سطح برخوردار، نیمه برخوردار ویا متوسط، و محروم و یا فرو برخوردار طبقه بندی شده اند. نتایج نشان می دهند که در میان ناحیه های شهر یاسوج ناحیه4 با ضریب اولویت 04/0 در پایین ترین سطح برخوردار قرار گرفته، و ناحیه های 1و3 هر کدام در ضریب048/ 0 و  043/0در سطحی نزدیک به یکدیگر در سطح دوم و یا نیمه برخوردار و ناحیه 2با برخورداری کامل در سطح و با ضریب 089/0در ناحیه ها قرار دارند.یافته های تحقیق می تواند به پیشبرد مطالعات زندگی شهری کمک نماید
۱۶.

نقش فضا و کالبد در تحقق شهر خلاق ایرانی – اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش شهرسازی دوره ۲ بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ 57 - 70

کلیدواژه‌ها: شهر خلاق ایرانی - اسلامی فضا کالبد تحلیل عاملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۷ تعداد دانلود : ۲۴۴
شهر خلاق مرکز نوآوری، فناوری و تبدیل ایده به ثروت است. شهر خلاق مفهومی عمیق با دامنه تأثیرگذاری بالا و بر کلیه جنبه ها و ابعاد شهری تأثیرگذار است و از آن ها تأثیر می پذیرد. یکی از ابعاد تأثیرپذیر،  بعد محیطی و مکانی شهر است، بدین معنا که ساختار کالبدی شهر بایستی طوری باشد که جاذب افراد و تسهیل کننده شرایط زندگی آنان باشد. در این صورت شهر محیطی مطلوب برای زندگی طبقه خلاق خواهد شد. برای سنجش میزان خلاقیت شهرها، شاخص های مختلفی ارائه شده است که در تمامی آن ها به کالبد و محیط شهری از یک سو و شرایط اجتماعی، فرهنگی جامعه از سوی دیگر تأکید شده است.هدف این پژوهش شناسایی نقش کالبد و فضا در شکل گیری شهر خلاق ایرانی– اسلامی می باشد. برای این منظور با بهره گیری از دیدگاه هایطلاب و اساتید علوم دینی به شناسایی آن دسته از عوامل کالبدی- فضایی که می تواند زمینه تحقق شهر خلاق ایرانی-اسلامی را در شهرهای ما فراهم کند، پرداخته ایم. این تحقیق مبتنی بر 230 پرسشنامه پنج گزینه ای لیکرت و مصاحبه عمیق می باشد که توسط طلاب علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان تکمیل شده است. داده های به دست آمده با بهره گیری از تحلیل عاملی تأییدی و تحلیل محتوا  در چهار دسته حقوق شهروندی زنان، گردشگری و ارتباطات، توسعه مراکز جدید، حمل ونقل و ترافیک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان داد که 1) کالبد و محیط شهر خلاق می تواند حافظ حقوق بانوان و مناسب حضور آنان در محیط شهر باشد؛ 2) استقرار مراکز تفریحی و گردشگری متنوع و همراه با بهره گیری از فرصت ها و پتانسیل های تاریخی سبب تقویت صنعت گردشگری و جذب طبقه خلاق می شود؛3) توسعه و پراکنش مناسب مراکز علمی پژوهشی نقش مهمی در تحقق شهر خلاق ایفا می کنند و 4) سیستم حمل ونقل و شبکه ی ارتباطی پایدار به عنوان بخش لاینفک کالبد شهری می باشد.
۱۷.

آموزه های برگرفته از تحلیل مولفه های کالبدی بازار تبریز(مجموعه ی سرای امیر)

نویسنده:
منبع: معماری شناسی سال چهارم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۹

کلیدواژه‌ها: کالبد بازار تبریز مجموعه سرای امیر بناهای معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۳۴۸
بناهای تاریخی آثار گرانبهایی هستند که واجد ارزش های فرهنگی و نشانگر دانش بومی هر منطقه ای می باشند و عناصر کالبدی به عنوان وسیله ای برای تجسد بخشیدن به این ارزش ها و نیز عوامل موثر بر شکل گیری آنها، مهم و نیازمند مطالعه و بررسی هستند. در این میان، پژوهش هایی با موضوعاتی مرتبط با بازار که مجموعه های ارزشمندی هستند و در فراز و نشیب تاریخ توانستند همچنان به حیات ادامه داده و عملکرد خود را حفظ کنند، در خور توجه اند. چنین به نظر می رسد؛ که شناخت عناصر کالبدی و تحلیل آن در بازار تبریز و بکارگیری آنها بر مبنای اصول گذشته در بناهای معاصر، می تواند تا حد امکان حرکت ناصواب معماری معاصر را تصحیح و روش مناسبی را در طراحی های کاربری های مشابه پی ریزی کند. به این ترتیب مطالعه پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد کتابخانه ای و تحقیقات میدانی و با هدف، شناخت مولفه های کالبدی، به بررسی عوامل شکل دهنده ی کالبد مجموعه سرای امیر در بازار تبریز پرداخته است. در طی پژوهش، ابتدا عناصر کالبدی و شیوه های تحلیل آن، بررسی و در پنج دسته "فرم"، "فضا"، "فرم و فضا"، "فرم، فضا و عملکرد"، "اصول نظام دهنده" و "عوامل محیطی" دسته بندی و سپس در مجموعه سرای امیر بررسی شده اند. نتایج تحلیل در سرای امیرِ بازار تبریز، حاکی از آن است که یازده عامل مهم شکل دهنده کالبد در این سرا نقش داشته اند که به عنوان عوامل تاثیرگذار میتوانند در طراحی بناهای معاصر مورد توجه قرار گیرند.
۱۸.

نقش کالبد مجتمع های مسکونی در حیات پذیری اجتماعی (مطالعه موردی: مجتمع مسکونی امام (ره)، چمران و آسمان تبریز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه کالبدی سال سوم پاییز ۱۳۹۷شماره ۳ (پیاپی ۱۱) 68 - 78

کلیدواژه‌ها: کالبد حیات پذیری عوامل اجتماعی مجتمع مسکونی تبریز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۷ تعداد دانلود : ۳۶۷
از آنجایی که رفتار انسان تحت تأثیر محیط زندگی اش شکل می گیرد، افراد در صورت شناخت ناکافی و راه کارهای نامناسب در راستای تأمین مسکن با مشکلات پیچیده ای روبرو می شوند که یکی از این مشکلات کاهش تعاملات اجتماعی در مجموعه های مسکونی است. عوامل اجتماعی یکی از مؤلفه های تأثیرگذار بر حیات پذیری مجتمع های مسکونی می باشد. سؤال این پژوهش عبارت است از اینکه کالبد معماری چگونه در تحقق حیات پذیری اجتماعی مجتمع های مسکونی مؤثر است. برای پاسخ به این سؤال سه مجتمع مسکونی آسمان تبریز، شهید چمران و مجتمع امام (ره) به عنوان نمونه های موردی انتخاب شده اند. نوع تحقیق حاضر کمی-کیفی می باشد و با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. شیوه گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای- میدانی (مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه) وحجم جامعه آماری پرسشنامه 300 نفر برآورد شده که برای محاسبه حجم نمونه از فرمول کوکران و اطلاعات با نرم افزار Spss نسخه 20 تحلیل شده است. در این پژوهش به بررسی و تحلیل مؤلفه ها و چگونگی رابطه آن ها با یکدیگر و تأثیر آن بر حیات پذیری مجتمع های مسکونی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از این است که مؤلفه های سرمایه اجتماعی و امنیت در حیات پذیری مجتمع های مسکونی تأثیر دارند؛ و درنهایت کالبد معماری مجتمع های مسکونی در حیات پذیری اجتماعی مؤثر است.
۱۹.

نشانه شناسی به عنوان چارچوبی برای خوانش و نگارش منظر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال هجدهم دی ۱۴۰۰ شماره ۱۰۳ 65 - 74

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی معماری منظر چارچوب کالبد معنا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۰ تعداد دانلود : ۲۵۵
بیان مسئله: علم نشانه شناسی نوین در عرصه های مختلفی از علوم، دریچه های جدیدی باز کرده و فرایند تحلیل را در شاخه های مختلف با ارائه الگوهایی بسط داده است. به نظر می رسد نشانه شناسی می تواند چارچوبی در اختیار معماران منظر  قرار دهد.هدف پژوهش: این پژوهش با مراجعه به مبانی نشانه شناسی در پی یافتن نسبت بین نشانه شناسی و معماری منظر است تا از این طریق به الگویی برای تحلیل و طراحی معماری منظر برسد.روش پژوهش: این مقاله از روش تطبیق لنزی برای قیاس منظر به عنوان یک متن و نشانه شناسی به عنوان ابزار تحلیل متن بهره می برد و با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی و تحلیل مفاهیم پایه، نظرات و تقسیم بندی های افراد صاحب نظر در عرصه نشانه شناسی می پردازد و الگوهایی ترکیبی برای تحلیل و طراحی پیشنهاد می کند.نتیجه گیری: از یافته های این پژوهش پیشنهاد الگوی سه وجهی ترکیبی برگرفته از الگوی پیرس و الگوی یلمزلف برای مطالعات منظر است که کالبد، معنا و مخاطب منظر را در ارتباط با یکدیگر مورد مطالعه قرار می دهد. همچنین در مطالعات مربوط به کالبد و معنا، الگوی بسط داده شده یلمزلف توسط وانگ را عملیاتی کرده، که الگوی سه مرحله ای برای یافتن معنای منظر یا معنابخشی به آن است.
۲۰.

بررسی تأثیرات متقابل ساختاری و شکلی کالبد بازار سرپوشیده شهر اراک بر شکل گیری تعزیه سیار در اراک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش هنر سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۳ ۹۳-۸۵

کلیدواژه‌ها: اراک بازار تعزیه سیار ساختار کالبد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۴ تعداد دانلود : ۱۴۱
معماری بازار شهر اراک نتیجه تداوم تجربه های ارزشمندی است که از انطباق محیط و عملکردهای گوناگون بازار به وجود آمده است. در این معماری تلاش زیادی برای ایجاد یکپارچگی و وحدت در فضاهای گوناگون بازار صورت گرفته است. ساختار کالبدی مجموعه بازار اراک بر اساس طرحی از پیش اندیشیده، احداث شده و از جمله بازارهایی است که مسیر آن مستقیم و دارای تقارن هندسی بوده و دارای مسیری آزاد و منحنی نیست. تعزیه سیار اراک و بازار به عنوان محل اجرای آن سؤالاتی را در ذهن به وجود می آورد که چگونه شکل، فرم و ساختار بازار اراک در شکل گیری تعزیه سیار مؤثر بوده است؟ سؤال دیگر ایت است که آیا سیار بودن تعزیه بر استخوان بندی مکان بازار مؤثر بوده است؟ نکته حائز اهمیت، سلسله مراتب پاسخگویی به سؤالات است. فرض پژوهش براین است که عدم وجود فضایی مناسب برای اجرای تعزیه، دلیل انتخاب بازار به عنوان محل اجرای تعزیه بوده است. احیای مقوله مغفول مانده تعزیه سیار، تحلیل رفتاری تعزیه در بستر آن و کنکاش در قابلیت محیط بازار، ضرورت انجام این تحقیق است. روش تحقیق پژوهش حاضر، تاریخی– تحلیلی است. جمع آوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای، تحقیقات میدانی و مصاحبه های عمیق صورت گرفته است. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیرات ساختاری و شکلی متقابل تعزیه و کالبد انجام آن (بازار) در شهر اراک است. در این پژوهش، مراسم مذهبی خاص و ناشناخته تعزیه سیار معرفی شده و به انعطاف پذیری تعزیه سیار به دلیل خطی بودن بازار، وجود مساجد مشخص، رقابت محله ای، روابط اقتصادی بازاریان، و نیز عدم وجود فضای مدور پرداخته خواهد شد. آنگاه به این موضع اشاره خواهد شد که تعزیه سیار در نمایش نامه، سناریو، زمان بندی روایت و جانمایی اشخاص تغییرات داده تا بتواند آن را به صورت تسلسلی و پشت سر هم در قطعات مختلف به مردم در بازار نمایش دهد. در نهایت نتیجه گرفته شده که یکی از دلایل اجرای سلسله مراتبی تعزیه در بازار اراک خطی بودن محل اجرای آن است.