تربیت انقلابی

هدف پژوهش حاضر تبیین مؤلفه های تربیت انقلابی زمینه ساز تمدن اسلامی با تاکید بر بیانیه گام دوم است. این پژوهش، کیفی و از حیث هدف اکتشافی می باشد. جامعه و قلمرو پژوهش مشتمل بر بیانیه گام دوم و بیانات مقام معظم رهبری راجع به تربیت انقلابی و تمدن سازی اسلامی است. داده ها با روش مطالعه اسنادی و فیش برداری، گردآوری شده اند. جهت شناسایی و کشف مضامین از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. جهت استخراج مقوله ها، ملاک ها و نشانگرها برای دستیابی به الگوی تربیت انقلابی، متن بیانیه گام دوم و متن سخنرانی مقام معظم رهبری مورد کنکاش قرار گرفت. داده ها نیز با شیوه تحلیل مضمون تجزیه و تحلیل شدند. طی فرایند تحلیل مضمون، 159 مضمون پایه، 25 مضمون سازمان دهنده معنویت و اخلاق، مبانی و ارزش های انقلاب، مولفه های فرهنگی انقلاب، آگاهی بخشی سیاسی، دستاوردهای انقلاب، اعتماد به درون، بصیرت، آرمان خواهی، دانش، پژوهش و فن آوری، توجه به ظرفیت امیدبخش کشور، پیشرفت، اتحاد ملت، نظارت سازنده، مسئولیت پذیری و سبک زندگی اسلامی و 3 مضمون فراگیر محورهای اساسی انقلاب، عوامل و مقتضیات تربیت انقلابی و موانع تربیت انقلابی نیز استخراج گردید.

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب های عربی متوسطه دوم براساس میزان توجه به مؤلفه های تربیت انقلابی در آن هاست و برای انجام دادن این پژوهش از روش تحلیل محتوای کیفی و کمّی استفاده کرده ایم. جامعه پژوهش در بخش تحلیل محتوای کیفی، متن بیانیه گام دوم و بیانات امام خامنه ای را شامل می شود و در این حوزه، با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، تمام مستندات مرتبط در سال های 1368 تا 1401 بررسی شده است. در بخش تحلیل محتوای کتاب های درسی، کتاب های عربی رشته علوم انسانی متوسطه دوم، موردنظر بوده و با توجه به ماهیت موضوع و به دلیل محدودیت جامعه آماری، از روش تمام شماری برای نمونه استفاده شده است. ابزار جمع آوری داده ها چک لیست محقق ساخته، مشتمل بر مؤلفه های تربیت انقلابی مبتنی بر بیانیه گام دوم با اعتبار 0/88 بوده و پایایی آن با استفاده از ضریب پایایی اسکات، به میزان 0/89 به دست آمده است. براساس نتایج تحقیق، هفت مقوله مبانی و اصول، نقاط قوّت، فرصت های پیشِ روی، تهدیدها، راهبردها، سیاست ها و اهداف انقلاب اسلامی، مهم ترین مؤلفه های تربیت انقلابی ازدیدگاه مقام معظم رهبری را تشکیل می دهند. نتایج تحلیل محتوا بیانگر آن است که در کتاب های موردنظر، درمجموع، 245 بار به تربیت انقلابی اشاره شده که از این تعداد، 82 مورد (33/47 درصد) به پایه دهم، 86 مورد (35/11 درصد) به پایه یازدهم و 77 مورد (31/42 درصد) به پایه دوازدهم اختصاص یافته است. بیشترین میزان توجه به مؤلفه های تربیت انقلابی در کتاب عربی پایه دهم و کمترین میزان توجه در کتاب عربی پایه دوازدهم دیده می شود. میزان توجه به مفاهیم تربیت انقلابی در بخش مبانی و اصول، 130 مورد (53/06 درصد)، نقاط قوّت انقلاب، سی مورد (12/24 درصد)، تهدیدها یک مورد (0/40 درصد)، راهبردها 79 مورد (32/24 درصد) و سیاست ها پنج مورد (2/04 درصد) بوده و به دو بخش فرصت های پیشِ روی و اهداف انقلاب اسلامی توجهی نشده است.

زمینه و هدف: هنر ﻣی ﺗﻮاﻧﺪ هر اﻧﻘﻼب، ﺗﻤﺪن و فرهنگ را ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻧﻤﺎیﺪ. هدف تربیت هنرمند تراز برای فراگیری هنر انقلابی اﺳﺖ، تا در دل، ﻗﻠﺐ و روح ایشان به منظور ایجاد تعهد به نظام و ادامه دهنده راه انقلاب اسلامی ﺗأﺛیﺮ بگذارد.روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی و ازنظر گردآوری داده ها، یک مطالعه ترکیبی در چارچوب نظری فرمایشات امام خامنه ای(مدظله العالی) است. در گام اول، با استفاده از روش تمام شمار و فیش برداری، بیانات رهبری بررسی و کلیدواژه های احصاءشده توسط تعداد 5 نفر خبره مورد ارزیابی قرار گرفت که پس از حذف واژه های مشترک و همچنین، اعمال پیشنهادهای دریافت شده، پرسش نامه تدوین، و در سطح جامعه نمونه به تعداد 80 نفر توزیع شد. برای تأیید نهایی ساختار، از تحلیل عاملی تأییدی در نرم افزار3 SMART PLS استفاده شد.یافته ها: الگوی تربیت هنرمند تراز انقلاب اسلامی را می توان با استفاده از سه بعد ساختار دینی و انقلابی با 10 شاخص، تخصص و تعهد هنری با 9 شاخص، فرهنگ سازی و آگاهی بخشی با 8 شاخص و درمجموع، تعداد 27 شاخص کلیدی ارزیابی نمود.نتایج: الگوی هنرمند تراز با بررسی و احصاء تمام شاخص های به دست آمده در سه بعد بصیرت دینی و انقلابی هنرمند تراز، تخصص و تعهد هنری هنرمند تراز، فرهنگ سازی و آگاهی بخشی هنرمند تراز انقلابی اسلامی با شاخص های مربوطه به نتیجه می رسد. 

در میان جمعیت های وفادار به انقلاب اسلامی ایران سبک های تربیتی متعددی دیده می شود که وجه اشتراک آن ها در الگویی از تربیت مبتنی بر انقلاب اسلامی است که به «تربیت انقلابی» موسوم است. نوشتار حاضر درصدد است با روش تحلیل مفهومی به مفهوم شناسی و مرزشناسی این نوع تربیت بپردازد. برای این منظور ابتدا گونه ها و معانی تربیت انقلابی صورت بندی شد و درادامه باهدف ارائه تعریفی هنجاری از «تربیت انقلابی» و «انسان انقلابی»، عناصر معنایی «انقلابی گری» مورد تحلیل قرار گرفت. سپس مرز مفهومی تربیت انقلابی با مفاهیم مشابه در گفتمان خودی یعنی تربیت مهدوی، تربیت جهادی، تربیت بسیجی و نیز گفتمان های رقیب مرزشناسی شد. پس از بررسی ها و تحلیل معانی و اقسام تربیت انقلابی و نیز بررسی عناصر معنایی آن در گفتمان انقلاب اسلامی، در تعریف تربیت انقلابی، بر فرایند یاری رسانی به متربی برای مبارزه عدالت خواهانه و عقلانی با حاکمیت غیرالهی و پذیرش و التزام به ربوبیت تشریعی الهی همراه با تأیید، مشارکت، نظارت و انتقاد در حکومت اسلامی تأکید شد. همچنین مفهوم تربیت انقلابی در گفتمان های دیگر مانند پست مدرن، نومارکسیستی و رویکردهای انتقادی با این مفهوم در گفتمان انقلاب اسلامی، به لحاظ زیربنایی و روبنایی تمایز دارد.

عدالت یکی از مهم ترین محورهای حکمرانی در گام دوم انقلاب اسلامی است. اجرای عدالت امری فرایندی و دارای مؤلفه های مختلفی ازجمله تربیت انسان عدالت خواه است. از آنجایی که اساساً رسالت آموزش وپرورش تربیتی بوده، رویکرد عادلانه به تربیت مطابق با محور حکمرانی انقلاب اسلامی ضروری است. هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه عدالت در اسناد بالادستی آموزش وپرورش، با رویکرد کیفی و با روش تحلیل محتوا است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مفهوم عدالت در قالب عدل مهدوی، عدالت گستری جهانی، عدالت اخلاقی، آموزشی، توزیعی، اقتضایی و جنسیتی در محورهای مختلف اسناد به کاررفته، و عدالت تربیتی با رویکرد حقوقی مورد بررسی قرار گرفته، و زیرنظام های سند تحول، ارتباط معناداری با مفهوم عدالت در اهداف سند برقرار نکرده است. هرچند گرایش به عدالت امری فطری است؛ اما فهم، بینش و کنش عادلانه نیازمند آموزش و تربیت و نقشه راه اجرایی است. پیشنهاد شده است که سند تحول بنیادین با تمرکز بر تربیت انسان عدالت پرور مورد بازنگری قرار گیرد و برنامه جامع تربیتی در ابعاد شناختی، عاطفی و رفتاری تدوین و عملیاتی گردد. اصل عدالت می تواند بر همه شئون نظام تعلیم وتربیت تأثیرگذار باشد و در فرایندهای آن نقش مهمی ایفا کند.

هدف پژوهش حاضر مدل (ارائه الگوی) تربیت انقلابی در حکمرانی تربیت معلم دانشگاه فرهنگیان با تاکید بر منظومه معرفتی امامین انقلاب بود. روش پژوهش کیفی بوده و از حیث هدف، تحلیل عاملی اکتشافی است. جامعه و دامنه تحقیق شامل بیانیه گام دوم و بیانات امام خمینی و مقام معظم رهبری است. داده ها با روش مطالعه اسنادی فیش برداری شده اند. یافته ها حاکی از آن است که در این الگو، دانشگاه فرهنگیان طی دوره سه ساله (۹ ترم)، با اختصاص ترم های آغازین به دروس تربیتی و انقلابی، و مسئولیت دادن به دانشجو- معلمان در نقش آفرینی و مشارکت در تشکّل های تربیتی و معرفتی و فعالیت های گروهی در سنوات تحصیلی بر مبنای منظومه معرفتی امامین انقلاب، باعث ملکه شدن لذت های برتر نقش انبیائی معلم در دوره کارشناسی شده و زمینه جدّ و جهدی باورمند و مومنانه را در عرصه های دانش افزایی و مهارت آموزی آنها در دوران دانشجو- معلمی فراهم می کند. علاوه بر آن در صرفه جویی اقتصادی سالانه ۲۵ هزار تعهد دبیری، و حضور یک سال زودتر دانشجویان در آموزش و پرورش تاثیرگذار است.