درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۱۴۱ تا ۱٬۱۶۰ مورد از کل ۷۹٬۱۸۷ مورد.
۱۱۴۱.

بررسی فقهی حقوقی جایگاه حکمیت در حل و فصل غیرقضایی اختلافات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۳ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۱۹ 67 - 77

کلیدواژه‌ها: حکمیّت داوری روش های غیرقضایی اطاله دادرسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰ تعداد دانلود : ۶۸
حکمیت یا داوری به عنوان مهم ترین روش حل تعارضات اشخاص سعی برآن دارد در جهت شناسایی بهتر و تسریع برون رفت از اختلاف، با توجه به مزایایی چون سرعت در رسیدگی، حفظ محرمانگی، کاهش هزینه ها، از تراکم کار و اطاله دادرسی که حاکم بر نظام قضایی شده بکاهد و اختلافات را به صورت غیرقضایی فصل نماید. دادرسی توسط کسی که با انتخاب اصحاب تعیین و با تحقق شرایط رضایت بر اجرای حق و حکم او دارند، قاضی تحکیم گفته می شود، این حکم نافذ و لازم الاجراست، اما در اینکه حوزه فعالیت قاضی تحکیم چه قیودی را می طلبد که در داور ملاک نیست، محل بحث است که می توان گفت: پژوهش حاضر درصدد است به صورت توصیفی تحلیلی به مداقه ادله مشروعیت فقهی حقوقی حکمیت با داوری بپردازد تا تشابهات و تمایزات این دو نهاد با یکدیگر مشخص شود. البته با توجه به مزایای بسیار حکمیت، کاستی هایی نیز دارد که با تصویب قوانین جدید منطبق با قواعد و استانداردهای حقوقی و اصلاح قوانین فعلی، شاید بتوان افق های روشنی در جهت صیانت از حقوق مردم و توسعه تفاهم اجتماعی را نوید داد.
۱۱۴۲.

مقایسه حکمت تطبیقی هانری کربن و فلسفه میان فرهنگی رام ادهر مال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی سال ۲۲ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۸۵) 135 - 155

کلیدواژه‌ها: فلسفه تطبیقی حکمت تطبیقی فلسفه میان فرهنگی هانری کربن رام ادهر مال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۴۷
مسئله اصلی این پژوهش، بررسی نسبت حکمت تطبیقی هانری کربن با فلسفه میان فرهنگی رام ادهر مال است که با رویکرد مقایسه ای، ضمن توصیف اولیه نظرگاه طرفین مقایسه، به جست وجوی تحلیلی تمایزات و تشابهات واقعی میان آنها بپردازد تا در نهایت آورده هایی برای وضعیت کنونی فلسفه تطبیقی در ایران به دست آورد. هانری کربن در ایران معاصر، با گفت وگوهای معنوی فراتاریخی در اقلیم هشتم، به طرح جدی حکمت تطبیقی با روش «پدیدارشناسی تأویلی» یا «کشف المحجوب» پرداخته است. حکمت تطبیقی مد نظر او مبتنی بر تئوسوفی و انطباق تجارب معنوی در ارض ملکوت است. رام ادهر مال، مؤسس اولین حلقه فلسفه میان فرهنگی در جهان است و با روش مبتنی بر هرمنوتیک تناسبی و پدیدارشناسی توصیفی، به خوانشی هندی از فلسفه میان فرهنگی رسیده که یک نگرش یا تعهد اخلاقی با رویکرد رهایی بخش از اروپامحوری و هر نوع مرکزیت گرایی است و در این زمینه فلسفه تطبیقی را نیز در کنار خود نگاه می دارد. مقایسه ماهیت فلسفه تطبیقی از منظر این دو اندیشمند که هر دو از آن سخن گفته اند، گویای آن است که اگرچه در نفی اروپامحوری و توجه به ظرفیت فرهنگ های شرقی ایران و هند و اصالت گفت وگو، با یکدیگر مشترک اند، اما با دو سیر معکوس بین شرق و غرب، در مؤلفه هایی نظیر نسبت فلسفه و فرهنگ، گفت وگوی معنوی یا آفاقی ناگاسنایی و تمایز یا تشابه، از یکدیگر متمایزند و یکی به رویکرد فرافرهنگی و مفهوم «تطابق» در حکمت معنوی تطبیقی رسیده و دیگری با مفهوم «تناسب» به میان فرهنگی کردن فلسفه پرداخته است. مؤلفه هایی همچون توجه فلسفه به فرهنگ، گفت وگوی فلسفی میان فرهنگی، در میانه بودن و نفی خودمرکزپنداری، پذیرش و فهم دیگری فلسفی در اندیشه آنها می تواند رهگشای فلسفه تطبیقی در زمان اکنون باشد.
۱۱۴۳.

زبان قرآن به مثابه زبان نشانه؛ تحلیل نشانه شناختی آیات قرآن با تأکید بر توحید ربوبی و جهان شمولی تفسیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۹ 121-146

کلیدواژه‌ها: زبان قرآن زبان نشانه آیه حق توحید ربوبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۱۰
این پژوهش با روش تحلیلی - تفسیری و با رویکردی نشانه شناختی به بررسی ماهیت زبان قرآن به مثابه «زبان نشانه» یا «نظامی از نشانه ها» می پردازد. با استناد به آیات و تأکید قرآن بر مفهوم «آیه» (نشانه بودن)، استدلال می شود که زبان قرآن فراتر از گزاره های عرفی یا علمی، مبتنی بر نظام نشانه شناختی است و قرآن نه تنها متنی دینی، بلکه شبکه ای از نشانه هاست که مخاطب را به کشف حقایق از طریق تعامل با نشانه ها و تأمل در هستی و توحید ربوبی -با تکیه بر کلیدواژه «حق» در قرآن- فرامی خواند. تحلیل محتوایی و نقش توحید ربوبی در هدایت انسان نشان می دهد که زبان نشانه محور قرآن، راهی جهان شمول برای درک حق ارائه می دهد که وابسته به فرهنگ، دانش و تجربه فردی و اجتماعی است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که رویکرد نشانه محور قرآن، امکان تفسیر پویا و تطبیق پذیر با شرایط زمانی- مکانی مختلف را فراهم می سازد، بدون آنکه به یکتابودن حقیقت خدشه وارد شود. این پژوهش همچنین توحید ربوبی و نزدیکی به حق را به عنوان محوری برای وحدت بخشی به تفسیرهای متنوع از نشانه ها معرفی می کند؛ زیرا خداوند سراسر عالَم را نیز برپایه زبان نشانه آفریده است. یافته ها حاکی از آن است که خوانش نشانه شناختی از قرآن، راه حلی برای رفع تضاد میان ثبات حقیقت و تغییرپذیری تفسیرها است.
۱۱۴۴.

واکاوی مرجعیت اهل کتاب از منظر ذهبی و معرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۹ 225-250

کلیدواژه‌ها: محمدحسین ذهبی محمدهادی معرفت اهل کتاب اسرائیلیات سیره صحابه بنی اسرائیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲ تعداد دانلود : ۱۷
رجوع به اهل کتاب آثار و پیامدهای زیانباری همچون نفوذ جعلیات و اسرائیلیات به حوزه تاریخ، حدیث و تفسیر را به همراه داشت. موافقان رجوع به اهل کتاب برای اثبات روایی و به منظور توجیه عملکرد برخی از صحابه و تازه مسلمانان از اهل کتاب به شماری از آیات، روایات و سیره صحابه استناد جسته اند. این مقاله با هدف بررسی مقایسه ای آراء ذهبی و معرفت پیرامون جواز رجوع به اهل کتاب نگاشته شده به بررسی دیدگاه های آنان ذیل ادله مشروعیت مراجعه به اهل کتاب می پردازد؛ نتایج پژوهش حاکی از آن است دو مفسر پیرامون جواز رجوع به اهل کتاب دیدگاههای متفاوتی ارائه کرده اند. ذهبی برای توجیه رجوع برخی از صحابه به اهل کتاب معتقد است آیات و روایات جواز، مراجعه صحابه به اهل کتاب را اثبات و تجویز می کند. ایشان علاوه بر این سیره عملی صحابه را نیز جوازی برای رجوع صحابه به اهل کتاب دانسته اند. معرفت ادله جواز رجوع به اهل کتاب را بررسی و آیات و روایات جواز را نوعی کنایه دانسته است. آیات را کنایه و از باب «إیاک أعنی و اسمعی یا جاره» و روایت یک تعبیرکنایی از مبالغه در رسوایی و فضاحت است. ایشان رجوع به اهل کتاب را سیره صحابه ندانسته، بلکه معتقدند عده ای از صحابه که از بضاعت علمی اندکی بهرمند بودند به سراغ اهل کتاب می رفتند و تاریخ را گواه صادق این مدعا می داند.
۱۱۴۵.

عدالت در توزیع بیت المال در دوره عباسی با تأکید بر آرای خواجه نصیرالدین طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۴ بهار ۱۴۰۳ شماره ۵۳ ۷۶-۵۳

کلیدواژه‌ها: اخلاق ناصری بیت المال خواجه نصیرالدین طوسی عباسیان عدالت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۲۵
بیت المال از مهمترین نهادهای اسلامی است که از سوی حاکم برای انجام وظایف حکومتی و مصالح عامه مسلمانان، هزینه و یا میان ایشان تقسیم می شد. توزیع آن توسط خلفا مطابق با مباحث فقهی اسلامی به روش های گوناگون برای مخارج سپاهیان، کارکنان دولت، کارهای عمومی و عمرانی انجام می شد. این پژوهش با هدف تبیین عدالت از نظر خواجه نصیرالدین طوسی و مقایسه آن با چگونگی توزیع بیت المال در دوره عباسی انجام شده است. از نظریات خواجه درباره عدالت 3 مؤلفه: 1- تفاوت استعدادهای طبقات چهارگانه 2- منصب افراد، متناسب با استعداد و استحقاق و 3- سهم خیرات مساوی و متناسب با اهلیت و استحقاق استخراج شد. پرسش اصلی مقاله این است که آیا باتوجه به مؤلفه های خواجه در تبیین عدالت، توزیع بیت المال در دوره عباسیان عادلانه بود؟ یافته های پژوش نشان می دهد که طبقات چهارگانه خواجه منطبق بر طبقات اجتماعی دوره عباسیان است. در آن زمان هر فردی براساس استعداد و مهارتش در رده، صنف و طبقه خود قرار می گرفت. در آن دوره بر اساس نزدیکی فرد به خلافت، گرفتن رشوه، معرفی و توصیه، به افراد منصب و مقام می دادند. اگرچه این نوع اعطا عمومیت نداشت و گاه نیز افراد لایق و مستحق در جایگاه درست قرار می گرفتند. منافع عمومی به صورت پرداخت مخارج عمرانی و فرهنگی و ایجاد بسترهای بهداشتی و اقتصادی از بیت المال هزینه می شد تا همه طبقات از آن منتفع می شدند. دو طبقه اهل قلم و اهل شمشیر علاوه بر دریافت مواجب و مقرری از بیت المال، گاه عطایای بسیاری دریافت می کردند که این عطایا هرگز شامل طبقات دیگر نمی شد. بنابراین، بر اساس مؤلفه های نظر خواجه، توزیع بیت المال در دوره عباسیان عادلانه نبود.
۱۱۴۶.

بررسی تطبیقی دیدگاه فریقین درباره مشروعیت قیام علیه حاکمان جور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷۹ ۱۱۶-۹۵

کلیدواژه‌ها: مشروعیت قیام حاکمان جور فریقین انقلاب شورش غلبه و زور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳ تعداد دانلود : ۶
دیدگاه شیعه و اهل سنت راجع به قیام های مردمی علیه حاکم جائر متفاوت و گاهی درمقابل هم قرار دارد. این اختلافات در تفاوت مبانی کلامی ایشان درخصوص خلافت ریشه دارد. بی شک توجیه شدن مسلمانان نسبت به این موضوع از عوامل عزت، اقتدار و نیز انسجام جامعه اسلامی است. دراین تحقیق باروش توصیفی تحلیلی سعی بر این است که ضمن تبیین دیدگاه ها و ادله اندیشمندان شیعه و اهل سنت پیرامون مشروعیت حکومت، نظرات آنان راجع به قیام های مردمی علیه حاکم جائر مورد بررسی قرار گیرد. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیشتراندیشمندان اهل سنت با تمسک به روایات وارده، قهر و غلبه را یکی از راه های مشروعیت حکومت دانسته و به همین دلیل قیام مردمی علیه حاکم جائر را جایز نمی دانند. در مقابل،اندیشمندان شیعه با استناد به آیات و روایات، ایستادگی در برابر حاکم ظالم و قیام علیه او را از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر دانسته و در نتیجه، قیام در برابر حاکم جائر را نه تنها جایز، بلکه واجب می دانند.
۱۱۴۷.

روش های استخفاف در تفاسیر فریقین، با تاکید بر آیه «فَاسْتَخَفَ قَوْمَهُ فَأَطاعُوهُ إِنَّهُمْ کانُوا قَوْماً فاسِقین» و تطبیق با استخفاف در تفرعن جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵۹ ۱۴۴-۱۱۹

کلیدواژه‌ها: آیه 54 زخرف استخفاف اطاعت پذیری تفرعن جدید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۱۵
یکی از راهبردهای فرعون برای اطاعت پذیری و استثمار بنی اسرائیل، استخفاف آنان بود، چنان که آیه 54 زخرف بدان اشارت دارد. استخفاف در عصر حاضر نیز جریان دارد و با تعمیق در آیات قرآن کریم می توان، روش هایی که حکام برای استخفاف مردم به کار می برند، استخراج نمود و در برابر آن واکنش صحیح نشان داد. هدف این نوشتار بررسی روش های استخفاف در تفاسیر فریقین با تأکید بر آیه 54 زخرف و تطبیق آن با استخفاف در تفرعن جدید است. این نوشتار با روش مروری تحلیلی پس از بررسی کلیه آیات مرتبط با روش های استخفاف فرعون، این روش ها را استخراج نموده، سپس آن را با شیوه های استخفاف در تفرعن جدید تطبیق داده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد همان گونه که فرعون با شیوه های استفاده از نخبگان، اظهار دلسوزی، تجمل گرایی، تکبرورزی، تلقین رابطه خدا و مولی، تفرقه گرایی، اتهام پراکنی، جهل زدگی، فریب کاری و ترویج فساد به استخفاف بنی اسرائیل پرداخت و آنها را با خود همراه ساخت؛ به گونه ای که او را خدای خود می دانستند و به او قسم می خوردند، تفرعن جدید نیز با استفاده از همین شیوه ها ولی با ابزارهای متفاوت و جدید، دنبال تسلط بر کشورها و انسانیت هستند تا آنها را به بردگی کشیده و استثمار نمایند. از این رو بر متفکران جامعه فرض است تا با مقابله عالمانه در برابر این گونه اقدامات ایستادگی و بشریت را نسبت به این خطر بزرگ بیدار نمایند.
۱۱۴۸.

مردم نگاری رویدادهای میدانی آیین پیاده روی اربعین (با تأکید بر مسیر ابتدای شهر کربلا تا بین الحرمین در سال ۱۴۰۲ش/۱۴۴۵ق)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال ۹ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۶ 71 - 92

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) پیاده روی اربعین کربلا مردم نگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۹۰
پیاده روی اربعین در یک دهه گذشته، یکی از محوری ترین و گسترده ترین آیین های مردمی بوده است. افزایش حضور و مشارکت مردمی در این آیین در میان ایرانیان و سایر کشورها به وضوح مشاهده می شود. هم راستا با این رویداد لزوم انعکاس چگونگی برگزاری این آیین در رسانه های مختلف، در طیفی از زبان های متعدد بین المللی، با گفتمان علمی و در کنار روایت های عامه، مهم و ضروری است. تلاش ما در اینجا توصیف رویدادهای رخ داده در طی مسیر برگزاری (با تأکید بر مسیر ابتدای شهر کربلا تا بین الحرمین)، در سال ۱۴۰۲ش/۱۴۴۵ق و با رویکردی کیفی و روش مردم نگارانه است. لذا از ابزار مشاهده، مشارکت، مشاهده مشارکتی و ثبت تصویر در کنار بررسی اسنادی لازم استفاده شده است. بعد از ثبت و بررسی یافته ها می توان گفت در مجموع این رویداها، محصول خود را در تلاقی آداب و سنت ها، فرهنگ ها و مناسک دینی در آیین پیاده روی اربعین در کنار برخی از کژ کارکردها و بد کارکردهای منشعب شده در برگزاری این آیین، به نمایش می گذارد.
۱۱۴۹.

قراءة سياسية في مفهوم الصبر في القرآن من منظور الحوکمة الإسلامية

نویسنده:
منبع: الحوکمه فی القران والسنه المجلد ۲ صیف ۲۰۲۴ العدد ۲ 9 - 54

کلیدواژه‌ها: الصبر الحوکمه الإسلامیه السیاسه القرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۸۷
الصبر من المفاهیم القرآنیه التی تکرر ذکرها فی الآیات الکریمه (فی 93 آیه بمعدل 103 مره). وتشیر هذه الکثافه فی التکرار إلى أهمیه هذا المفهوم الذی طُرح، فی الأغلب، من زاویه أخلاقیه، بید أنّ التنبیهات المکرّره فی القرآن تثیر سؤالًا حول إمکانیه التعاطی مع مفهوم الصبر من زاویه الحوکمه فی أبعادها الإداریه والاجتماعیه والسیاسیه. تسعى هذه الورقه إلى تقدیم قراءه لمفهوم «الصبر» فی القرآن من منظور الحوکمه الإسلامیه عبر رؤیه استقرائیه، ووفقًا لنموذج السیاسه ثلاثی المراحل (التدوین، التنفیذ، والتقییم)، وبالاستعانه بدراسه مکتبیه وتحلیل لفحوى الآیات القرآنیه التی تتناول موضوع "الصبر" ومراحل نزول الآیات ذات الصله والنقاط المطروحه فی التفاسیر الشیعیه. فی الحقیقه، تستخرج الورقه الحالیه بأسلوب تحلیلی النتائج السیاسیه لمفهوم "الصبر" فی القرآن من نافذه الحوکمه الإسلامیه، وقد بلغت هذه النتائج من خلال دراسه الآیات التی تحتوی على کلمه "صبر" أو اشتقاقاتها،  159 ثیمه أساسیه، و62 ثیمه منظِّمه، و11 ثیمه شامله. فی الختام، صنّفت الثیمات الشامله ضمن المراحل الثلاث "التدوین"، "التنفیذ"، و"التقییم" استنادًا إلى نموذج السیاسه ثلاثی المراحل.
۱۱۵۰.

نظرية الأمة - الحضارة ودور الإمام فيها

نویسنده:
منبع: الحوکمه فی القران والسنه المجلد ۲ صیف ۲۰۲۴ العدد ۲ 55 - 77

کلیدواژه‌ها: الدوله الأمه الأمه– الحضاره مجتمع السوق الأخوه الإیثار الإمام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۷۳
الهدف الأصلی من هذه المقاله بحث نظریتین مهمتین فی النظم الاجتماعیه – الحضاریه، أی نظریه الدوله – الأمه ونظریه الأمه – الحضاره ومقارنتهما ببعضهما. سؤال البحث الأصلی؛ ما هی الفوراق بین هاتین النظریتین فی الهیکل الاجتماعی وما هی النظریه الاجتماعیه التی بُنیت على أساسها هاتین النظریتین؟ صُممت منهجیه البحث بشکل کیفی وتحلیلی، مما یتیح لنا التعمق فی مفاهیم ومبادئ کل من هذه النظریات. وفی هذا السیاق، استُخرجَت البیانات من مصادر دینیه وتاریخیه موثوقه، وحُلّلت وشرحت الأبعاد المختلفه لهذه النظریات. تشیر النتائج المهمه للبحث إلى أن نظریه الدوله – الأمه تشکَّلت على أسس السیاده والحدود الجغرافیه والهویه الوطنیه، وحقوق المواطنه، وتعود جذورها إلى تاریخ أوروبا ونشأه الدول المرکزیه، حیث بُنیت هذه النظریه على أساس النظریه الاجتماعیه لإنسان السوق (الإنسان الاقتصادی). فی المقابل، تشکلت نظریه الأمه – الحضاره على أساس المعارف الوحیانیّه وسیره الأنبیاء، حیث تتناول العلاقه بین "الأمه" و"الحضاره" باعتبارهما مجتمعاً دینیاً وثقافیاً. وتستند هذه النظریه إلى نظریه اجتماعیه دینیه تُرکِّز على مفاهیم مثل الأخوّه والشفاعه والإیثار بوصفها قیماً أساسیه فی تشکیل المجتمعات الإسلامیه وتعزیز التماسک الاجتماعی والثقافی. کما أنَّ الإمام، بوصفه رکناً أساسیاً فی تشکیل الأمه والحضاره الإسلامیه، یؤدی دوراً مختلفاً عن مفهوم الهیمنات والسیادات الحدیثه، حیث یعمل کأبٍ رحیم یقوم برعایه الأمه وولایتها، ویصبح محوراً لهدایه المجتمع ونموه العلمی. تشیر النتیجه النهائیه إلى أن نظریه الأمه – الحضاره یمکن أن تبرز کنموذج فعّال فی العصر الحالی، حیث تُسهِم فی خلق مجتمعات مستقره ومتعهده بالمبادئ الإنسانیه والإسلامیه. هذه النظریه لا تقتصر على کونها تعمل کجواب للتحدیات الاجتماعیه والثقافیه للعالم المعاصر، بل یمکن أن تکون حلاً لتحقیق الحضاره الإسلامیه الجدیده وإرساء نظام عالمی جدید.
۱۱۵۱.

تربیت اخلاقی و خودشکوفایی در اندیشه منسیوس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال ۵۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 67 - 83

کلیدواژه‌ها: تربیت اخلاقی خودشکوفایی سرآغازهای چهارگانه منسیوس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۸۶
مقاله حاضر به بررسیِ تحلیلیِ تربیت اخلاقی و خودشکوفایی در اندیشه منسیوس، به عنوان یکی از بزرگ ترین فرزانگان چین باستان و از مهم ترین شارحان آیین کنفوسیوس، پرداخته است. اندیشه های منیسوس عمدتاً بر محور شناخت انسان استوار است و افزون بر شناخت طبیعت، توانایی ها و استعدادهای انسان، راه شکوفاسازی آنها جهت تبدیل به فرزانه کامل را می نمایاند. منسیوس طبیعت آدمی را نیک دانسته و اعتقاد دارد که آنچه انسانیتِ انسان در گرو رشد و شکوفایی آن است، چهار احساسِ موسوم به «سرآغاز های چهارگانه » است که به منظور تبدیل انسان اخلاقیِ بالقوه به انسان بالفعل، باید شناخته و شکوفا گردند؛ این چهار سرآغاز عبارت اند از: الف). احساس ترحم که سرآغاز نیک خواهی است؛ ب). احساس شرم و حیا که سرآغاز وظیفه شناسی است؛ ج). احساس فروتنی و نزاکت که سرآغاز التزام به سنّت های آئینی است؛ و د). قوه تشخیص صواب و خطا که سرآغاز خرد است. هر انسانی این چهار بذر وجودی را به سانِ چهار عضو بدن با خود دارد و هر که به انکار آنها اقدام کند، مانند آن است که خود را به دست خویش فلج نماید. اما در مقابل، اگر انسان بتواند این چهار نطفه وجودی را تماماً در خویشتن پرورده و شکوفا سازد، به کمال و فرزانگی دست می یابد. این سرآغازها نه آموختنی و اکتسابی، بلکه به مثابه موهبت هایی هستند که آنها را آسمان (تیآن) در نهاد انسان قرار داده است تا فصل انسان نسبت به سایر موجودات باشند.
۱۱۵۲.

مقایسه تحلیلی دیدگاه شلنبرگ و مورفی در باب عشق الهی و اثرات آن بر استدلال اختفای الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال ۵۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 225 - 243

کلیدواژه‌ها: موجود آنسلمی عشق مطلق الهی ویژگی های ذاتی خدا کمال الهی بیشینه ذاتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۸۱
اختفای الهی یکی از جدیدترین استدلال های خداناباورانه  است که طبق دیدگاه اصلی ترین مدعی آن، جان ال. شلنبرگ، مبتنی بر وصف عشق مطلق الهی و لوازم آن است. فهم شلنبرگ از عشق الهی، کاملاً انسانی و همراه با جستجوی رابطه شخصی با انسان ها است. لازمه کمال الهی این است که خدا واجد صفت عشق، با بالاترین درجه ممکن باشد. از سوی دیگر، مارک سی. مورفی، فیلسوف اخلاق، با تمایز میان خدای متون مقدس و موجود آنسلمی، معتقد است عشق نمی تواند یکی از اوصاف ذاتی موجود آنسلمی باشد، هرچند خدای متون مقدس ممکن است رفتارهایی عاشقانه از خود بروز دهد. با ابتناء بر سخن مورفی، می توان علاوه بر فهم عشق مطلق الهی از زاویه ای دیگر، پاسخی احتمالی بر استدلال شلنبرگ اقامه کرد. برای اینکه یک ویژگی، از اوصاف ذاتی خداوند به حساب آید، استلزاماتی وجود دارد که عشق، آنها را برآورده نمی کند. به علاوه، عشق ویژگی جدا و بالاتری از اخلاق مندی خدا نیست. پس وصف اخلاق مندی خدا می تواند توقعاتی که بشر از عشق الهی دارد را نیز برآورده کند. با این وجود، با تحلیل سخن مورفی خواهیم دید که دیدگاه او مستلزم اتخاذ رویکرد سلبی به خدا و اوصاف او است که هزینه ای گزاف، نامعقول و غیرضروری بر ردیه او تحمیل می کند.
۱۱۵۳.

تأثیر داده های رجالی ابن ولید بر الرجال نجاشی و الفهرست شیخ طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۹ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۲)

کلیدواژه‌ها: ابن ولید قمی تاریخ حدیث شیعه طرق و اسناد کتابهای شیعه رجال شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۸۴
یکی از راه های شناخت نزدیک تاریخ و سرگذشت حدیث، توجه و بررسی دقیق محدثان و شخصیت های کلیدی در نشر حدیث است. سده چهارم و پنجم قمری به سبب دسته بندی و شکل گیری جوامع حدیث شیعه و نیز تثبیت موقعیت و ساختار اعتقادات امامیه، دوران برجسته ای است. ابن ولید قمی یکی از این محدثان سده چهارم است که با واسطه و بی واسطه تاثیر زیادی بر رجالیان و محدثان بغداد داشته است. نجاشی و شیخ طوسی صدها کتاب از اصول اصحاب ائمه را با طریق و الگوی ثابت ابن ابی جید از ابن ولید از صفار دریافت کردند. شیخ طوسی تعداد کتب بیشتری از طرق ابن ولید استفاده می کند و در این بین گاه از شیخ صدوق یا پسر ابن ولید اسناد را بازگو می کند. ارزیابی های رجالی ابن ولید که بیشتر تضعیفات او نسبت به برخی راویان مانند محمد بن موسی همدانی یا کتابهای آنها صورت گرفته، نیز نقل شده است. شیخ طوسی معمولا این تضعیفات را بدون جرح و تعدیل پذیرفته یا گزارش کرده است؛ اما نجاشی آنها گاه ردّ می کند و گاه با دید شک می نگرد. از مقایسه سخنان نجاشی و ابن غضائری برمی آید نجاشی در انتقاد از ابن ولید تحت تاثیر آراء استاد مستقیم خود ابن غضائری بوده است.
۱۱۵۴.

ارزیابی روش شناختی تفسیر عصری «شهید» از دیدگاه شحرور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 91 - 109

کلیدواژه‌ها: تفسیر عصری شهید قرآن بسندگی محمد شحرور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰ تعداد دانلود : ۹۰
محمد شحرور یکی از دین پژوهان معاصر است که آثارش با رویکرد قرآن بسندگی و با هدف رفع تعارض دین و دنیای مدرن، مشحون از تأویلات عصری است. یکی از مباحث او، واکاوی مفهوم قرآنی «شهید» و مشتقات آن در قرآن کریم است. او شهید را به معنای مصطلح رایج آن، کشته راه خدا ندانسته و تأویل آن را در دنیای امروز «مخترعان» و «خبر نگاران» می داند! این پژوهش کوشیده است به روش تحلیلی-انتقادی، روش شناسی تفسیر عصری از دیدگاه شحرور و رهیافت آن را بررسی کند. پژوهش های شحرور در الگوهای چهارگانه داده کاوی، تحلیل عناصر متن، تحلیل عناصر زیر متن و تحلیل عناصر فرا متن، قابل ارزیابی است. پس از بررسی تمام آیات در مرحله داده کاوی، جمود بر ریشه شناسی لغوی واژگان قرآن، نقشی در شناخت حقیقت قرآنی واژه ندارد. اشتراکات لفظی مفردات قرآنی، در پرتو قرائنی همچون سیاق متن، استعمالات تاریخی و شرعی تحول و حقیقت یابند. واژه «شهید» و مشتقات آن، بنابر دیدگاه مفسرانی مانند شیخ طوسی، بر وجوه هفت گانه در قرآن کریم استعمال شده که یکی از آنها به معنای مصطلح است. خاستگاه تفاوت نظر در تفسیر واژگان و تسری گوهر معنای واژگان به سایر استعمالات واژه، با اختلاف دیدگاه به بحث وضع الفاظ مربوط است. از سویی دیگر، نبود قرینه منصرف در مصداقی معین و تغییر نیافتن ماهیت واژه از شرایط تمسک به عموم لفظ در فرآیند عصری سازی متون دینی است. همچنین در فرآیند عصری سازی متون دینی، باید ازجری و تطبیق استحسانی پرهیز نمود. ارتباط معنایی ظاهر متن با معنای عصری یکی از ضوابط تفسیر عصری است.
۱۱۵۵.

کاربست شواهد قرآنی در نقد دیدگاه آنگلیکا نویورث در خصوص شفاهیت قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال ۲۱ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۶۳) 127 - 157

کلیدواژه‌ها: شفاهیت قرآن آنگلیکا نویورث تحدی قدسی بودن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۵۹
توجه به زمینه های نزول قرآن امری است که از همان عصر نزول قرآن مدنظر عالمان این عرصه بوده است. این اهتمام را می توان در خلال مباحث متقدم شان نزول و اسباب نزول و همچنین مباحث متاخر بینامتنیت مشاهده کرد. در این میان شفاهیت قرآن یکی دیگر از این حوزه هاست با این تفاوت که توجه به زمینه های شکل گیری آیات قرآن را رکن رکین قرآن پژوهی و فهم قرآن می داند. دیدگاه شفاهیت قرآن، کلام مقدس مسلمانان را به سان نمایشنامه ای می بیند که پیامبر و همه اقتضائات معاصر وی در شکل گیری آن نقش فعال خود را دارند و آن ها را از شنونده صرف به عنصر فعال تبدیل می کند. از این رو دیدگاه مذکور، متن بودگی قرآن را ساحتی غیر اصیل دانسته و اصالت را به مشافهه میان پیامبر و عصر او می دهد. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی، ضمن بررسی آراء باورمندان به دیدگاه شفاهیت قرآن همچون آنگلیکا نویورث، ویلیام آلبرت گراهام، دانیل مدیگان و ... و نیز تدقیق در وجه نام گذاری وحی اسلامی به «قرآن»، «قول، «ذکر» و «حدیث» در خلال آیات ابتدایی و همچنین بهره گیری از راهبرد تحدی به عنوان سنجه ارزیابی دیدگاه های قرآن، دیدگاه شفاهیت قرآن مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. حاصل آن که به نظر می رسد شواهد قرآنی استفاده شده در این پژوهش، همگی بر اصالت قدسی قرآن تاکید داشته و دیدگاه شفاهیت قرآن از این نظر مخدوس است.
۱۱۵۶.

جهاد کبیر و آسیب شناسی معنوی خانواده تراز انقلاب اسلامی

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی زنان و خانواده سال ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۹ 53 - 72

کلیدواژه‌ها: آسیب شناسی جهاد کبیر خانواده تراز انقلاب اسلامی معنویت گرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۵۲
جهاد کبیر یا جهادتبیین موضوعی است که در سال های اخیر در بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها مورد تأکید و اشاره قرار گرفته است و از نظر ایشان یک فریضه قطعی، فوری و خطابی عمومی است که شامل همه افراد جامعه در مقابله با جنگ رسانه ای دشمنان می شود. در جهاد کبیر زمان و مکان مطرح نیست؛ بلکه جهاد کبیر امری فرامکانی و فرامرزی است که جنسیت بردار نیست. در این میان بررسی و تبیین آسیب های معنوی خانواده ها به عنوان تشکیل دهندگان جامعه دارای اهمیت است. پژوهش حاضر با هدف جهادکبیر و  آسیب شناسی معنوی در خانواده تراز انقلاب اسلامی با روش توصیفی- تحلیلی و در محدوده فقهی -قرآنی انجام گرفته است. نتایج پژوهش نشانگر آن است که خانواده تراز انقلاب اسلامی دارای شاخص هایی همچون تقدم حاکمیت الهی بر همه امور و روابط خانوادگی، احترام و رعایت حقوق متقابل بین اعضای خانواده، بهره جنسی و تولیدنسل قانونمند و شرعی، اتحاد و تعاون، مسئولیت پذیری و مهرورزی بین اعضای خانواده و نسبت به جامعه، بصیرت نسبت به اقتضائات جامعه جهانی، همراه با ولایت پذیری و موعودگرایی است و شامل آسیب های مدرنیته شدن مانند فردگرایی، مادی گرایی، مصرف گرایی، جایگزینی ارزش های دینی بافرهنگ غربی و ...و آسیب های رفتاری مثل ایجاد فاصله بین اعضای خانواده، کمبود محبت فرزندان و گوشه گیری آن ها، نبود تمرکز در تربیت صحیح و دینی فرزندان و ... است
۱۱۵۷.

جایگاه مصلحت و آزادی های فردی و اجتماعی در جرم انگاری از منظر فقه و حقوق بشر

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی حقوق بشر دوره ۱ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 1 - 18

کلیدواژه‌ها: جرم انگاری مصلحت آزادی های فردی و اجتماعی حقوق بشر مداخله گرایی کیفری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱ تعداد دانلود : ۷۵
زمینه  و هدف:  جرم انگاری یکی از موضوعات مهم در حقوق کیفری است که عرصه تقابل مصلحت جمعی و عمومی و از یک سو و حقوق و آزادی های فردی و اجتماعی از سوی دیگر است. با توجه به تأثیرگذاری و پیامدهای جرم انگاری نسبت به حقوق و آزادی های فردی و در عین حال، مصلحت عمومی، تبیین و تحلیل رویکرد فقه و نظام حقوق بشر بین الملل ضروری است مواد و روش ها: این پژوهش بصورت توصیفی- تحلیلی و از منابع کتابخانه ای تدوین شده است. ملاحظات اخلاقی: در نگارش مقاله اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است. یافته ها: در فقه در عین توجه به حقوق و آزادی های فردی و اجتماعی، به مصلحت عمومی توجه بیشتری شده و حقوق و آزادی های فردی و اجتماعی در راستای تحقق مصلحت عمومی تبیین و تحلیل می شود. در واقع، مصلحت شامل دین، جان، عقل، ناموس و نسل و اموال مردم که در سایه مصلحت بزرگ تری به نام حکومت قابل تحقق است نتیجه: بر حقوق آزادی های فردی در جرم انگاری ترجیح و اولویت دارد. در نظام حقوق بشر بین الملل اما تأکید بر حداقل مداخله گرایی کیفری و رعایت حقوق و آزادی های فردی و اجتماعی است. البته محدودیت هایی چون امنیت و سلامت عمومی برای حقوق و آزادی های فردی در جرم انگاری وجود دارد؛ اما این محدودیت ها حداقلی است.
۱۱۵۸.

تبیین کارآمدیِ تکنیک های تعادل و همانندسازی در ترجمه ی قرآن کریم براساس «سبک شناسی تطبیقی» وینه و داربلنه (موردپژوهیِ مقابله ای؛ ترجمه های نعمت الله صالحی نجف آبادی، کریم زمانی و محمدعلی کوشا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 192-213

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سبک شناسی تطبیقی نظریه وینه و داربلنه تعادل همانندسازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۲۶۱
یکی از نظریه های کلاسیک ترجمه، نظریه ی وینه و داربلنه است. این دو نظریه پرداز فرانسوی با استناد به بررسی های مقابله ای خود از زبان های فرانسه و انگلیسی در کتاب «سبک شناسی تطبیقی فرانسه و انگلیسی؛ روشی برای ترجمه»، الگوهایی را برای ترجمه ی متون معرفی کرده اند که مترجمان دیگر زبان ها نیز از آن ها بهره مند می شوند. مترجمان قرآن نیز از این قاعده مستثنی نیستند. وینه و داربلنه در کتاب خود دو گروه استراتژی مستقیم و غیرمستقیم را مطرح می کنند که هر یک دارای چند روش است. استراتژی مستقیم شامل مؤلفه های قرض گیری، گرته برداری و ترجمه ی تحت اللفظی است و استراتژی غیرمستقیم مؤلفه های جابه جایی، تغییر بیان، تعادل و همانندسازی را شامل می شود. دو مؤلفه ی اخیر بویژه همانندسازی با مقوله ی مهم فرهنگ یک جامعه مرتبط است؛ لذا کیفیت کاربست آنها توسط مترجمان از اهمیت بسزایی برخوردار است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و مقابله ای و براساس نظریه «سبک شناسی تطبیقی وینه و داربلنه» ضمن تبیین دو مؤلفه ی تعادل و همانندسازی و بررسی نمونه هایی از آن ها در ترجمه های صالحی نجف آبادی، زمانی و کوشا به نحوه ی کاربست آنها در ترجمه های سه مترجم یادشده پرداخته است. هدف این پژوهش شناسایی معادل یابی ها و همانندسازی های قرآنی و کیفیت به کارگیری آنها در ترجمه های فوق است. نتایج حاکی از آن است که هر سه مترجم، اولاً در به کارگیری مؤلفه ی تعادل (معادل یابی) در برخی آیات، واژگان و ساختار متن قرآن را کاملاً تغییر نداده اند. ثانیاً در برخی موارد، معادل یابی های متفاوت از یک اصطلاح از سوی سه مترجم ارائه شده است. ثالثاً مؤلفه ی همانندسازی در ترجمه های مورد بحث غالباً در واژه های مفرد (نه ترکیبات و جمله ها) که فرهنگ بنیادند، کاربرد دارد.
۱۱۵۹.

تاریخ گذاری روایات سهو پیامبر (ص) در نماز و تحلیل شرایط اجتماعی - سیاسی جعل و نشر این روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۳۴) 53 - 91

کلیدواژه‌ها: سهو پیامبر (ص) تاریخ گذاری تحلیل اِسناد تحلیل اسناد-متن شرایط سیاسی - اجتماعی جعل روایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۹ تعداد دانلود : ۲۵۹
در منابع روایی فریقین، روایاتی درباره سهو پیامبر (ص) در نماز با طرق متعدد و متون مختلف آمده است. بسیاری از عالمان شیعه با استناد به ادله مختلف این روایت را جعلی دانسته اند. در این پژوهش در گام اول با استفاده از دو روش تحلیل اسناد و تحلیل اسناد_متن درتاریخ گذاری روایات خاستگاه تاریخی و جغرافیایی و سیر تطور این روایات تبیین و سپس با بهره گیری از نتایج گام نخست شرایط اجتماعی_سیاسی جعل و نشر این روایات تحلیل شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که این روایت در ابتدا توسط ابوهُرَیرَه برای توجیه اشتباهات خلفا در نماز جعل و در مدینه منتشر شده است. تحلیل اسناد_متن نشان می دهد که برخی راویان طبقات بعد تغییراتی عامدانه یا غیرعامدانه در آن ایجاد کرده اند. برای نمونه می توان اشاره کرد که در تحریرهای ابن سیرین به طور خاص بر حضور دو خلیفه اول در میان شاهدان سهو نبی تأکید شده است. در روایاتی هم که با اسناد ساختگی به ابن مسعود نسبت داده شده سهو نبی با تأکید بر بشر بودن پیامبر توجیه شده است که می توان هدف آن را پاسخ گویی به عقیده غالب شیعیان در کوفه، یعنی عدم جواز سهو نبی، دانست.
۱۱۶۰.

بازاندیشی در مورد تفسیر حروف مقطّعه در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۳۴) 375 - 407

کلیدواژه‌ها: حروف مقطعه فواتح سوره ها اسماء‌الله کتاب مبین اسم اشاره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۲۶۸
حروف جدا جدا یا حروف مقطّعه از مباحث مهم علوم قرآنی است که نظرات و تبیین های متعدّدی در مورد آن انجام شده ­است؛ بیش ­از بیست نظر متعدّد در مورد این­ حروف ابراز شده ­است و هر­یک مسیری را در توجیه این­ حروف پیموده ­اند. اظهارنظر در مورد حروف مقطّعه منحصر به عُلمای قدیم نیست و در عصر جدید نیز چندنظر در مورد این ­حروف ابراز شده ­است. مجموعه­ نظرات را می­ توان در سه دسته خلاصه کرد؛ دسته­ اوّل که به رمز و راز بودن این­ حروف معتقد هستند و از اظهار­نظر پرهیز می­ کنند. دسته­ دوّم، هرچند به رمزی ­بودن این ­حروف معتقد هستند لیکن در مورد این­ حروف اظهارنظر کرده­ اند و دسته­ سوّم نیز از اساس به رمزی بودن این ­حروف اعتقاد ندارند و توجیه غیر­رمزی برای آن بیان کرده­ اند. در این ­مقاله پس ­از بیان برخی نظرات در مورد حروف­ مقطّعه، نظری جدید در این مورد بیان شده ­است؛ در این تبیین جدید، هم وجه رمزی بودن این ­حروف حفظ شده و هم به طور شفّاف، نظری واضح بر اساس قرآن ­کریم برای این ­حروف مطرح شده­ است که مرتبط با آموزه­ کتاب ­مُبین در قرآن ­کریم است و ادّعای این­ مقاله این است که خود قرآن ­کریم به طور شفّاف و البتّه اجمالی، چیستی حروف ­مقطّعه را بیان کرده­ است. براساس این­ نظر، این­ حروف نشانه ­هایی از کتاب مُبین است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان