فَضَّلَ الله

یکی از بحث برانگیزترین آیات قرآن مجید آیه ی «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاء» است که در نظام حقوقی اسلام به عنوان یکی از ادلّه مهم در بیان احکام حقوقی، مورد استناد واقع شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی در پی بررسی و نقد دیدگاه برتری مردان بر زنان با تکیه بر محتوای این آیه شریفه است. نگارنده پس از بررسی به این نتایج دست یافته است که: قوّامیّت به معنای حق مدیریت داشتن، محافظت کردن و سرپرست خانواده بودن است و در بردارنده ی معنای ولایت و صاحب اختیار بودن نمی باشد. وعلاوه بر آن مسئله قوّامیّت، فقط در رابطه با زوجیّت مطرح بوده و جنس مرد بر جنس زن قوّامیّتی نداشته و قلمروی آن شامل جامعه نبوده بلکه محدود به امور خانوادگی است. مراد از «بما فَضّلَ الله» همان ویژگیهای طبیعی و فطری مانند توانایی بدنی و انجام کارهای سخت و طاقت فرسا است که خداوند بر اساس نقش های متفاوت زن و مرد در نظام خلقت ،برای مرد قرار داده است.

 علامه محمدحسین فضل الله از متفکران بزرگ و نواندیش در حوزه مسائل اسلامی و سیاسی است. در دیدگاه او که متأثر از انقلاب اسلامی ایران و تحولات بعد از آن بود، انقلاب سیاسی به منظور تغییر حکومت و سیاست های غیراسلامی به حکومت و سیاست های اسلامی و به تبع آن اقامه عدل و قسط است. از نظر ایشان برخی قوانین و الزامات را باید در حوزه اندیشه و عمل فعالان سیاسی با توجه به مقتضیات زمان تبیین و رعایت کرد تا فعالیت ها فایده مند واقع شود. هدف پژوهش حاضر تحلیل و بررسی الزامات انقلاب است. نگارنده در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه ای به بررسی پیرامون برخی الزامات یک انقلاب فایده مند از دیدگاه این اندیشمند پرداخته است که از جمله آن ها می توان این موارد را نام برد: مبارزه سیاسی در کنار مبارزه فکری، غافلگیرکردن دشمن و سازش ناپذیری، دعوت تدریجی قبل از شروع انقلاب، رعایت اصول شرعی و تفکیک منافع، هدف گرایی در مواضع، اتخاذ سیاست باز در روابط سیاسی، بهره گیری از حزب سیاسی و فعالیت تشکیلاتی.

مسئله عصمت انبیا به دلیل اهمیت بالایی که دارد مبنای بسیاری از مسائل اعتقادی قرار گرفته و همواره مورد توجه علما و اندیشمندان بوده است. از این رو نظرات خاصی را در مورد مفهوم عصمت، نحوه اثبات آن و... اظهار داشته اند. پژوهش حاضر که با هدف بررسی مقایسه ای دو تفسیر مهم شیعه، یعنی المیزان فی تفسیر القرآن و من وحی القرآن در باب مسئله عصمت پیامبر گرامی اسلامj به شیوه توصیفی- تحلیلی نگاشته شده، به بررسی آیاتی می پردازد که ذیل آنها ادعایی مبنی بر عدم عصمت پیامبرj مطرح شده است. هردو مفسر به عصمت پیامبر اسلامj، اعتقاد دارند اما اختلافاتی در بین نظرات آنها مشهود است. از این رو در سراسر نوشتار تصمیم و تلاش بر این بوده است تا بحث ها به شیوه کلامی و تفسیری ذیل پنج آیه مرتبط با عصمت مطرح شود.

شناخت مبانی تفسیری مفسران مختلف در فهم تفاسیرشان نقش به سزایی دارد؛ عمده مفسران مبانی تفسیری خویش را در مقدمات تفاسیرشان ذکر کرده اند؛ الطاهر ابن عاشور از مفسران بزرگ مکتب خلفاست؛ هم چنین حسین فضل الله از مفسران و پژوهشگران مکتب تشیع است، این دو مفسر هر چند تفاسیر ارزشمندی نگاشته اند اما با گذشت سالهای زیادی از نوشتن این تفاسیر، هنوز این تفاسیر به جایگاه شایسته خویش نرسیده اند و هم چنان از بسیاری جنبه ها ناشناخته مانده اند. به جهت اهمیتی که این دو تفسیر دارند و هم چنین به خاطر نقشی که این دو تفسیر می توانند در نزدیکی دیدگاههای دو مکتب تشیع و تسنن ایفا کنند، این قلم جهت معرفی این مفسران با مراجعه به این تفاسیر با شیوه تحلیلی تطبیقی مبانی تفسیری این مفسران را استخراج و وجوه اتفاق و اختلاف آنها را بیان نموده است که جز در مورد نسخ، در بسیاری از موارد مبانی تفسیری بسیار نزدیک و مطابق داشته اند.

حروفیه یکی از طریقت های صوفیانه مهم و تأثیرگذار در تاریخ امپراتوری عثمانی بود که بررسی مناسبات آن با دولت عثمانی، جهت روشن ساختن زاویه ای از پیوند دولت عثمانی با طریقت های صوفیه، از اهمیت بسیاری برخوردار است. زمینه های پیدایش حروفیه به قرن 8 ق./ 14 م. در ایران برمی گردد. آن زمان که این طریقت در آناطولی پایه گذاری شد، توانست از طریق پیوند با بکتاشیه نفوذ خود را در قلمرو امپراتوری عثمانی گسترش داده و چندین قرن در تحولات سیاسی و اجتماعی امپراتوری عثمانی نقش داشته باشد. خواست بنیادی پژوهش حاضر، بررسی چگونگی شکل گیری و نضج و بالندگی حروفیه در قلمرو عثمانی با نگاهی به زمینه های پیدایش و آغاز آن و نیز روابط و تأثیرات حروفیه بر دیگر طریقت های تصوف، بویژه بکتاشیه و همچنین نقش سیاسی و اجتماعی حروفیه در امپراتوری عثمانی می باشد. روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه ای است. نتایج و دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد که از نخستین سال های تأسیس دولت عثمانی میان این دولت و طریقت حروفیه مناسباتی وجود داشته است و داعیان حروفیه با نفوذ در قلمرو عثمانی و ایجاد روابط محکم با بکتاشیه و نفوذ در میان ملیت های مسیحی و لشکر ینی چری، به ترویج عقاید حروفی گری پرداختند. حروفیان جهت دستیابی به اهداف اجتماعی و سیاسی خود، همواره در صدد فعالیت هایی بر علیه حکومتگران عثمانی بودند. آراء و عقاید بدعت آمیز و توطئه گری های آن ها علیه دولت عثمانی باعث گردیده بود، عثمانی ها همواره در طی قرون مختلف در پی سرکوبی و تعقیب و تعذیب آن ها باشند.