مطالب مرتبط با کلیدواژه

دین


۱.

تحلیل حقوقی مهریه عندالاستطاعه یا عندالمطالبه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دین اجل مهریه عندالاستطاعه مهریه عندالمطالبه دین لازم‏التادیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۸۸۳
مطابق دستورالعمل ش53958/34/1 ‍ـ 7/11/1385 سازمان ثبت اسناد و املاک، سردفتران دفاتر رسمی ازدواج مکلف­اند مفاد دو شرط ضمن عقد مهریه عندالمطالبه یا مهریه عندالاستطاعه را برای زوجین تفهیم نموده تا یکی از آنها انتخاب شود و بدین­وسیله فرض <ممتنع بودن زوج>، موجود در مادة 2 قانون نحوة اجرای محکومیـت‌های مالی در خـصوص مهریه تغـییر کند و تعداد زندانیان مهریه کاهش یابد. به نظر می­رسد قسیم یکدیگر قرار دادن شرط عندالمطالبه و عندالاستطاعه در دستورالعمل سازمان ثبت غیرمنطقی است و از نظر حقوقی نیز وصول مهریه را مشکل می­نماید و احتـمال اضـرار از طرف زوج را افزایش می­دهد. در این نوشتار، این دو شرط از نظر فقهی و حقوقی بررسی گردید و معلوم شد رویکرد این دستورالعمل بر خلاف روح بند 3 ماده 148 ق.ا.ا.م. 1356 و ماده 58 ق.ت.ا.و. 1318 می­باشد. همچنین عدم امکان صدور اجرائیه و وصول مهریه از طریق اجرای ثبت به واسطه مشروط بودن مهریه به استطاعت، محدودیتی ناموجه برای زن می­باشد.
۲.

مبانی کلامی حق و تکلیف

کلیدواژه‌ها: دین حق تکلیف آزادی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه حقوق
تعداد بازدید : ۲۹۵۴ تعداد دانلود : ۱۵۲۱
حق و تکلیف از مباحثی است که فقیهان و اندیشمندان مسلمان، بیشتر آن را در حوزه فقه و آثار فقهی مورد بحث قرار می‏دادند، امّا در چند دهه اخیر برخی محققان به آن صبغه کلامی داده و در این عرصه نیز آن را مورد مداقه قرار داده‏اند. این موضوع به سبب عدم طرح یا کم رنگ بودنش در آثار کلامی متکلمان سلف، در زمان معاصر مورد چالش جدی قرار گرفته است؛ به اندازه‏ای که شماری ادعا کرده‏اند دین رویکردی تکلیف‏محور داشته، در حالی که انسان معاصر حق‏مدار است نه تکلیف‏گرا، و یا مفهوم حق در گذشته و امروز تفاوت کرده است؛ زیرا حق در گذشته مفهوم اخلاقی داشته، ولی امروز مراد از حق، مفاد حقوق بشر امروزی است. و نیز گفته شد که ادیان الاهی سعی کرده‏اند جهت بنده‏پروری انسانها را پرورش داده، روحیه تعبد و تسلیم‏پذیری او را احیا نمایند، نه آزادی‏خواهی و کمال‏جویی او را. انسان سنتی و انسان مدرن نمی‏توانند تعریف واحدی در حق داشته باشند. دین شاید نیازهای انسان سنتی را برآورده می‏ساخت. امّا پاسخگوی همه حقوق انسان مدرن نخواهد بود.این مقاله، پاسخ به شبهاتی است که در آثار و مقالات برخی محققان و نویسندگان در این زمینه مطرح شده است.
۴.

رویکردهای مختلف نسبت به رابطه علم و دین

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اسلام مسیحیت علم دین معرفت شناسی علوم انسانی دین شناسی علوم تجربی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه علم
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین
تعداد بازدید : ۲۹۱۵ تعداد دانلود : ۱۳۹۴
در این مقاله رویکردهای مختلف «رابطه علم و دین» مورد بررسی قرار گرفته‏اند. در این زمینه به سه رویکرد متداول اشاره شده است. در رویکرد اول دیدگاه پوزیتویستی نسبت به علم و دین، بخصوص مسیحیت، تجزیه و تحلیل شده و موضوعیت نتایج حاصل از آن در اسلام مورد نقد واقع شده است. در رویکرد دوم، ضمن بیان مفروضاتی نسبت به دین شناسی و معرفت شناسی، ارتباط این دو مجموعه و در نتیجه نسبت بین علم و دین تبیین شده و در آن بر ارتباط دین یا بخشی از علوم تأکید گردیده است. در رویکرد سوم با طرح پیش فرض‏هایی راجع به معرفت رویکرد دوم، ارتباط بین دین و همه علوم مورد تأکید واقع شده است.
۵.

رویکردهای مختلف نسبت به رابطه علم و دین

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اسلام مسیحیت علم دین معرفت شناسی علوم انسانی دین شناسی علوم تجربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱۳ تعداد دانلود : ۷۲۸
در این مقاله رویکردهای مختلف «رابطه علم و دین» مورد بررسی قرار گرفته‏اند. در این زمینه به سه رویکرد متداول اشاره شده است. در رویکرد اول دیدگاه پوزیتویستی نسبت به علم و دین، بخصوص مسیحیت، تجزیه و تحلیل شده و موضوعیت نتایج حاصل از آن در اسلام مورد نقد واقع شده است. در رویکرد دوم، ضمن بیان مفروضاتی نسبت به دین شناسی و معرفت شناسی، ارتباط این دو مجموعه و در نتیجه نسبت بین علم و دین تبیین شده و در آن بر ارتباط دین یا بخشی از علوم تأکید گردیده است. در رویکرد سوم با طرح پیش فرض‏هایی راجع به معرفت رویکرد دوم، ارتباط بین دین و همه علوم مورد تأکید واقع شده است.
۶.

نگاهی به پژوهشی در نسبت دین و عرفان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عرفان دین نسبت‌ دین‌ و عرفان ابن عربی یحیی‌ یثربی نقد تأویل ‌پذیری‌ متون‌ دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴۳۳
این‌ مقاله‌ بر آن‌ است‌ که‌ کتاب‌ پژوهشی‌ در نسبت‌ دین‌ و عرفان، تألیف‌ دکتر سیدیحیی‌ یثربی‌ را نقادی‌ کند. ناقد معتقد است‌ که‌ مؤ‌لف‌ کتاب، پیش‌ از هر چیز باید تصویر روشنی‌ از عرفان‌ و دین‌ ارائه‌ دهد؛ سپس‌ به‌ بررسی‌ نسبت‌ بین‌ آن‌ دو بپردازد؛ در حالی‌ که‌ چنین‌ کاری‌ را انجام‌ نداده‌ است. ناقد در ادامه‌ به‌ بعضی‌ از استنادهای‌ کتاب‌ خدشه‌ می‌کند.
۷.

زبان دین از منظر ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ملاصدرا زبان دینی مشترک معنوی تشکیکی‌ بودن‌ زبان‌ دینی زبان‌ نمادین‌ قرآن دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۷۱
این‌ مقال‌ بر آن‌ است‌ که‌ زبان‌ دینی‌ را از دیدگاه‌ ملاصدرا مورد بحث‌ و بررسی‌ قرار دهد. ملاصدرا اعتقاد دارد که‌ زبان‌ قرآن، زبان‌ رمز و اشاره‌ است. اما رمز و اشاره‌ای‌ که‌ با ظاهر قرآن، منافات‌ ندارد. آنچه‌ از ظاهر عبارات‌ قرآن‌ کریم‌ فهمیده‌ می‌شود، تمام‌ معانی‌ حقایق‌ قرآن‌ نیست‌ بلکه‌ این‌ ظاهر، نماد برای‌ حقایقی‌ است‌ که‌ آن‌ها را جز به‌ زبان‌ نمادین‌ نمی‌توان‌ بیان‌ کرد. علت‌ نمادین‌ بودن‌ حکمات‌ قرآن‌ ببه‌ سبب‌ این‌ ویژگی‌ است‌ که‌ آنها از عالم‌ جبروت‌ و ملکوت‌ به‌ عالم‌ ناسوت‌ نازل‌ شده‌اند. این‌ نزول‌ وجودی‌ قرآن، توأم‌ با حفظ‌ همه‌ حقایق‌ والا و عظیم‌ آن، جز به‌ طریق‌ نمادین‌ بودن‌ زبان‌ قرآن‌ امکانپذیر نیست. مولف‌ در ادامه‌ نمادین‌ بودن‌ زبان‌ قرآن‌ را از لحاظ‌ وجود شناختی، معرفت‌شناختی‌ و در آخر نظریه‌ اشتراک‌ معنوی‌ در عین‌ تشکیکی‌ بودن‌ زبان‌ دینی‌ را مورد بحث‌ قرار می‌دهد.
۸.

نگاهی به دین پژوهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اسلام عقل دین ابعاد دین دین‌پژوهی ساحت‌های‌ دین ظواهر کتاب‌ مقدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۰۹۹
این‌ مقال‌ بر آن‌ است‌ تا افق‌ روشنی‌ از رویکردهای‌ گوناگون‌ به‌ دین‌پژوهی‌ را ارائه‌ دهد. در ابتدا به‌ تعریف‌ و ابعاد مختلف‌ دین‌ اشاره‌ شده، سپس‌ برخی‌ از رویکردهای‌ مهم‌ دین‌پژوهی‌ مطرح‌ و مورد نقادی‌ قرار گرفته‌ است. این‌ رویکردهای‌ دین‌پژوهی‌ عبارتند از: 1. رویکرد مردم‌ شناختی؛ 2. رویکرد پوزیتیویستی‌ و طبیعت‌گرایانه؛ 3. رویکرد اخلاقی؛ 4. رویکرد جامعه‌ شناختی؛ 5. رویکرد پراگماتیستی؛ 6. رویکرد پدیدار شناختی؛ 7. رویکرد تحلیلی. نقص‌ مشترک‌ همة‌ این‌ رویکردها این‌ است‌ که‌ فقط‌ به‌ جنبه‌ و ساحتی‌ از ابعاد دین‌ توجه‌ کرده‌ و از ابعاد و ساحت‌های‌ دیگر دین‌ غفلت‌ ورزیده‌اند. در پایان، انواع‌ رویکردهای‌ دین‌ پژوهی‌ در اسلام، مطرح‌ و ارزیابی‌ شده‌ است‌ که‌ عبارتند از: 1. رویکرد اهل‌ حدیث؛ 2. رویکرد معتزله؛ 3. رویکرد اشاعره؛ 4. رویکرد شیعه.
۹.

درآمدی بر رویکرد جامعه شناختی دین در حوزه دین پژوهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: دین رویکرد روانشناسی جامعه‌شناسی‌ دین کارکردهای اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۲۰
در حوزة‌ مطالعات‌ دین‌پژوهشی، رویکرد اجتماعی‌ به‌ دین، از این‌ جهت‌ اهمیت‌ دارد که‌ همواره‌ جامعه‌ به‌صورت‌ نظام‌ اجتماعی‌ با دین‌ به‌ مثابه‌ نهاد اجتماعی، همسویی‌ داشته‌ است‌ و دین‌ را مجموعة‌ عقاید، اخلاق‌ و مقرراتی‌ برشمرده‌اند که‌ برای‌ ادارة‌ امور اجتماعی‌ و پرورش‌ انسان‌ها ثمره‌بخش‌ باشد. این‌ واقعیت‌ همانا نگرش‌ کارکرد گرایی‌ دین‌ به‌ اجتماع‌ را که‌ به‌ شناخت‌ رابطة‌ دین‌ و انسان‌ها و کارکردهای‌ آن‌ به‌صورت‌ پدیدة‌ اجتماعی‌ می‌انجامد تعیین‌ می‌کند. بر این‌ اساس، چارچوب‌ نظری‌ مقاله‌ حاضر چنین‌ است: بررسی‌ تعاریف‌ مفهومی‌ دین‌ و دستیابی‌ به‌ وجوه‌ مشترک‌ مفهومی‌ مابه‌ الاشتراک‌ دین‌پژوهان، تحلیلی‌ بر رویکردهای‌ روان‌شناختی، کارکردگرایی‌ اجتماعی‌ از دین‌ به‌ منظور تأیید این‌ فرضیه‌ که‌ در هدایت‌ مردم‌ به‌ وسیلة‌ آموزه‌های‌ دینی‌ و اصول‌ راهبردی‌ آن‌ فراتر از انگیزه‌های‌ ماد‌ی‌ در روابط‌ اجتماعی‌ است‌ و بر نوعی‌ جهان‌بینی‌ اتکا دارد که‌ تکامل‌ جوامع‌ بشری‌ را در رسیدن‌ به‌ علت‌ حاکم‌ بر جهان‌ هستی‌ و باور به‌ خدا تقویت‌ می‌کند.
۱۰.

اثبات پذیری گزاره های دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دین مبناگروی گزاره‏های دینی اثبات‌پذیری فیدئیزم پوزیتوسیم‌ منطقی نسبی‌گرایی معرفت‌شناسی اصلاح شده

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی معرفت شناسی
تعداد بازدید : ۲۰۸۶۳
اثبات‌پذیری‌ گزاره‌های‌ دینی، یکی‌ از مسائل‌ چالش‌ برانگیز در فلسفة‌ دین‌ و معرفت‌شناسی‌ دینی‌ است‌ که‌ در باب‌ صدق‌ و توجیه‌ باورهای‌ دینی‌ جست‌وجو می‌کند. در آغاز مقاله، مبادی‌ تصوری‌ مسأله‌ یعنی‌ دین، گزاره‌های‌ دینی‌ و اثبات‌پذیری، تبیین، و دیدگاه‌های‌ فیدئیزم، پوزیتوسیم‌ منطقی، نسبی‌گرایی‌ و معرفت‌شناسی‌ اصلاح‌ شده، به‌ اختصار معرفی‌ و نقد شده‌ است‌ و در پایان‌ به‌ دیدگاه‌ برگزیده‌ به‌ اثبات‌پذیری‌ آموزه‌های‌ زیرساخت‌ دینی‌ با بهره‌گیری‌ از نظریة‌ مبناگروی‌ و بدیهیات‌ در معرفت‌شناسی‌ پرداخته‌ شده‌ است.
۱۱.

اسلام برای عرضه به دنیای جدید چه دارد؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اسلام دین وحی فطرت عرفان اسلامی دین‌زدایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴۴
در نیای‌ جدید غرب، ابتدا امور حکومتی‌ و معیشتی، بعد تفکر سپس‌ خود دین‌ (از طریق‌ رنسانس)، غیر دینی‌ شده‌ و جوامع‌ جدید به‌ دنیاگرایی‌ و دین‌زدایی‌ افراطی‌ و بحران‌ درونی‌ فقدان‌ معنا رسیده‌ است. در این‌ اوضاع‌ و احوال، اسلام‌ با داشتن‌ ویژگی‌های‌ ذیل‌ که‌ در کم‌تر دینی‌ یافت‌ می‌شود می‌تواند درمانگر و چاره‌ساز «دین‌زدایی‌ معاصر» باشد: - ویژگی‌ نخست‌ اسلام، تطبیق‌پذیری‌ اجرای‌ شعایر اسلامی‌ (مانند نماز) در همة‌ مکان‌ها و زمان‌ها، در حضر یا در سفر است‌ و مانند احکام‌ برخی‌ از ادیان‌ به‌ برگزاری‌ در محل‌ خاص‌ مقید نیست. - ویژگی‌ دوم‌ اسلام‌ این‌ است‌ که‌ بر حسب‌ آموزة‌ توحید، درون‌ آدمی‌ را یک‌پارچه‌ و هماهنگ‌ می‌سازد و با رسمیت‌ شناختن‌ ارضای‌ نیازهای‌ گوناگون‌ جسمی‌ و روحی، وجود آدمی‌ را به‌ تعادل‌ می‌رساند. - ویژگی‌ سوم‌ اسلام‌ این‌ است‌ که‌ بر خلاف‌ بسیاری‌ از ادیان‌ دیگر، جریان‌ وحی‌ را در دین‌ منحصر نمی‌داند و کلیت‌ و شمول‌ آن‌ را باور دارد و موید وحیانی‌ بودن‌ بسیاری‌ از ادیان‌ پیشین‌ است. این‌ خصوصیت، زمینه‌ساز همزیستی‌ ادیان‌ گوناگون‌ در جهان‌ معاصر است. - ویژگی‌ چهارم‌ آن‌ است‌ که‌ باطنی‌گرایی‌ اسلام‌ (عرفان‌ اسلامی‌ و تصوف)، سالک‌ را به‌ دوری‌ از جامعه‌ و گوشه‌گیری‌ دعوت‌ نمی‌کند و مشارکت‌ فعال‌ اجتماعی‌ با زیست‌ عرفانی‌ قابل‌ جمع‌ است‌ و چون‌ مخاطب‌ عرفان‌ اسلامی‌ فطرت‌ پایدار انسانی‌ است، جاذبة‌ آن‌ برای‌ جوامع‌ از بین‌ نخواهد رفت.
۱۲.

کارکرد دین در انسان و جامعه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دین انسان جامعه کارکرد تمدن بشری اصول اخلاقی پیامبران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۰۸۰
مقاله‌ ذیل‌ کارکرد ادیان‌ و پیامبران‌ آسمانی‌ در دو حوزة‌ انسان‌ و جامعه‌ را تحلیل‌ و تبیین‌ می‌کند. در بخش‌ اول‌ روشن‌ خواهد شد که‌ بیش‌تر انسان‌ها دارای‌ معرفت‌ و شناخت‌ درست‌ از مبدأ، انسان، جهان‌ و آخرت‌ نیستند و این‌ دین‌ و پیامبران‌ بودند که‌ معرفت‌ کامل‌ و صادق‌ را در اختیار انسان‌ قرار داداند و به‌ پاک‌سازی‌ عقاید خرافی‌ انسان‌ پرداختند. در عرصة‌ اخلاق، دین‌ با سه‌ راهکار (عقلانیت‌ بخشی، شناسایی‌ بعض‌ اصول‌ اخلاقی‌ و حمایت‌ از اصول‌ اخلاقی‌ و ضمانت‌ اجرایی‌ آن) به‌ مدد اخلاق‌ آمد. کارکرد دیگر در حوزه‌ فردی، معنا و نشاط‌ بخش‌ به‌ زندگی‌ ماد‌ی‌ انسان‌ است. بخش‌ دوم‌ مقاله‌ به‌ تبیین‌ کارکرد گوهر دین‌ و رفتار پیامبران‌ در عرصة‌ اجتماع‌ می‌پردازد. وحدت‌بخشی‌ و رفع‌ انواع‌ اختلافات‌ مردم، مبارزه‌ با حاکمان‌ جور و آزادی‌ مردم‌ از یوغ‌ استمعار، برقراری‌ عدالت‌ و وضع‌ قوانین‌ مناسب‌ آن، از کارکردهای‌ مهم‌ دین‌ در جامعه‌ است، نقش‌ دین‌ و پیامبران‌ در علم‌ و دانش‌ و تمدن‌ بشری‌ حُسن‌ ختام‌ مقاله‌ است.
۱۳.

علم گرایی انسان محور کانت و تاثیرات آن بر نظریه اخلاقی و دینی او(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سعادت دین تکلیف تجربه فضیلت انسانی شدن، انسان محوری اراده انقلاب کوپرنیکی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی عصر جدید کانت تا ابتدای دوره معاصر ایده آلیسمِ آلمانی (قرون 18 و 19)
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین
  3. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه اخلاق
تعداد بازدید : ۳۸۰۲ تعداد دانلود : ۱۴۳۶
نگرش کانت به علم، به ویژه علم تجربی و پیشرفت های فزاینده آن و سپس تبیین و نقادی مابعدالطبیعه بر این اساس، پس از او تاثیرات گسترده ای داشته است که هنوز هم ادامه دارد. در این فرآیند، کانت معیارهای علم یقینی را، که متاثر از علوم تجربی اند، در امکان صدور حکم تالیفی، تجربی بودن، محدودیت در عرصه تجربه و مانند آن ذکر کرده و مابعدالطبیعه و دین را از حوزه یقین علمی خارج ساخته است. از سوی دیگر، کانت از ادامه دهندگان خط فکر انسان محوری (سوبژکتیویسم) در غرب است و تا حدی آن را به اوج رسانده. در نتیجه این امر، انسان کانتی ضمن محدود شدن در عرصه عالم پدیدار، تنها خود را محور هستی و حقیقت می پندارد که با محرومیت از مابعدالطبیعه عقلانی، تلاش دارد برای خود، اخلاق و دین مورد نظر را وضع نماید. ویژگی این اخلاق آن است که صرفا یک اخلاق انسانی و تنها در خدمت خواست ها و تمایلات انسان قرار دارد و از هر گونه معیار و ارزش های الهی تهی است. این ویژگی در نگرش دینی کانت نیز تداوم می یابد، تا آنجا که او اخلاق را اساس دین دانسته و برای انسان ها دین اخلاقی عقلانی تهی از مبدا الهی تجویز کرده است. این همان انسانی کردن حقایق الهی و راززدایی از هستی توسط کانت و مهم ترین نتیجه آن نسبی گرایی است.
۱۴.

رابطه عقل و ایمان با فلسفه و دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عقلانیت فلسفه اسلام مسیحیت تثلیث دین ایمان اعتقاد دینی فلسفه دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶۶۷۰
مسأله رابطه عقل و دین یا به تعبیری فلسفه و دین یا رابطه اعتقاد دینی و عقلانیت و ایمان ، یکی از مهم ترین مسائل در حوزه دین پژوهی و فلسفه دین است. در این حوزه، یک سؤال اساسی وجود دارد : آیا اعتقاد دینی ، عقلانی است یا غیر عقلانی و ضد عقلانی که باید به آن ایمان آورد ؟ در پاسخ به این سؤال ، در جهان غرب ، دو دیدگاه شاخص است : 1. اعتقادهای دینی با عقل سازگاری دارد که به آن عقل گرایی می گویند. 2. اعتقادهای دینی با عقل ناسازگار یا ضد عقل است که به آن ایمان گرایی می گویند. از میان عقل گرایان به دیدگاه توماس آکوئیناس ،ایمانوئل کانت و از میان ایمان گرایان به دیدگاه کیرکه‌گارد، ویتگنشتاین، نورمن مالکوم و پلانتینگا اشاره شده که همراه با نقد و بررسی است. سه استدلال‌ کیرکه‌گارد در باب ایمان گرایی یعنی برهان تقریب، برهان تأخیر(یا تعویق) و برهان شور و شوق، بیشتر بحث شده است. در پایان، دیدگاه اسلام در بارة رابطه عقل و دین مطرح و این نظریّه مورد تأکید قرار گرفته است که در اسلام به طور کلی هماهنگی بین عقل و دین وجود دارد و ایمان گرایی به صورتی که در غرب مطرح است، در آن مطرح نیست و دلیل آن هم راز وار و غیر عقلانی بودن اصول اساسی مسیحیت و عقلانی بودن اصول اساسی اسلام است.
۱۵.

مسأله شناسی نسبت دین و فلسفه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: فلسفه دین منشأء دین اثبات پذیری گزاره های دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۹۱
پژوهش فلسفی، یکی از وجوه ممیز انسان از حیوان است؛ ‌همان‌گونه که حساسیت به دین، یکی دیگر از وجوه ممیز این دو به شمار می‌رود و پیشینة هر دو به قدمت حضور بشر بر روی زمین است. این دو ویژگی ارتباط محکمی با هم دارند و این ارتباط سبب می‌شود نمودهای این دو ویژگی حیات بشری، (معرفت فلسفی و آموزه‌های دینی) رابطة تنگاتنگی با هم داشته باشند. این روابط را به طور معمول تحت عنوان «دین و فلسفه» بررسی می‌کنند.
۱۶.

مناسبات تاریخی دین و فلسفه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: فلسفه دین مناسبات تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۴۶
فلسفه که وفق تعریف, علم به حقایق اشیا را چنان که هست و در حد طاقت بشری, غایت خویش می‌سازد بی آن که مثل کلام خود را ملتزم به دفاع از وحی و متعهد به توافق با شرع کرده باشد, در بحث از مسائل مربوط به مجردات خارج از ماده, و آنچه تحت تصرف حس و تجربه انسان نیست، تقریباً اکثر اوقات به آنچه در تعالیم ادیان و آرای متألهان اهل کلام است، منتهی می‌شود و جز در موارد نادر که فکر بر آنچه هست طغیان می‌‌کند و عقاید و سنن جاری را مانع سیر و بسط خویش می یابد, اغلب جواب‌هایی را که دین حاکم و سنت جاری بر محیط و عصر وی تحمیل می‌کنند می پذیرد و حاصل عدم تعهد وی با آنچه تعهد اهل کلام بدان منتهی می‌شود، توافق می‌یابد و آن جا که این توافق مورد تردید واقع شود، به دفاع از فکر یا تأویل در وحی می‌پردازد و از همین جا‌است که فلسفه با مقالات ارباب دیانات ارتباط می یابد و سیر در ادیان نظری اجمالی بر تحول عقاید فلسفی را هم دست‌کم در آنچه به این مسائل مربوط می شود، الزام می‌کند. بدین گونه، عمده ترین مسائل فلسفی که بدون حل آن‌ها زندگی انسان پوچ، و خود انسان محکوم به یأس و خذلان واقع خواهد شد، خیلی پیش از آن‌‌‌‌که با پاسخ های فلسفی مواجه شود، نزد اصحاب دیانات مطرح بوده است, و آنچه متفرع بر این مباحث می‌شود و اهل فلسفه به حل‌و‌طرح آن‌‌ها علاقه نشان داده‌اند, و از آن جمله شامل جبر و اختیار و خیر و شر و اتقان عالم و عنایت الاهی و سعادت و شقاوت خلق است, پیش از آن‌ که در فلسفه مجال طرح یابد، نزد اصحاب دیانات مطرح شده است, و فلسفه بعدها کوشیده تا آن‌‌ها را از صورت مجرد اعتقاد بیرون‌آورد و کسوت برهانی بر‌آن‌‌‌‌ها بپوشاند. در این مقاله نخست درباره‌ی مشخصه‌ی دین و فلسفه سخن به میان آمده؛ سپس مناسبات تاریخی این دو آموزه بررسی شده است.
۱۷.

فطرت و عشق از منظر آیت الله شاه آبادی و امام قدس سره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرفان دین امام خمینی فطرت عشق شاه‌آبادی بحث لغوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۷۲
فطرت از موضوعاتی است که در طول تاریخ مورد توجه ادیان آسمانی، اندیشه‌وران و معرفت‌طلبان بوده و هست. فرهیختگان عرصه توحید و دانشوران ساحت انسان‌شناسی، نقد عمر خویش را صرف این کالای ثمین کرده و همت خویش را در بحر معرفت فطرت به غواصی کشانده‌اند تا دُرّ عشق را از صدف فطرت اصطیاد کنند. موضوع فطرت از یک منظر، بحث فلسفی است؛ چرا که با سه موضوع مهم فلسفه (خدا، جهان، انسان) ارتباط دارد و از منظر دیگر، بحث فطرت و عشق از موضوعات و مسائل عرفانی شمرده می‌شود (چرا که مهم‌ترین موضوع عرفانی عبارت از توحید و موحد است) و عارفان به‌ نحو تفصیلی با زاویة دید نافذ خود به بحث و مذاکره و سرانجام به چشیدن آن پرداخته‌اند. از منظر ثالث، به مباحث روان‌شناسی و علوم مرتبط به آن نیز مربوط می‌شود؛ چنان‌که با مباحث معرفت‌شناسی، خداشناسی، انسان‌شناسی، دین‌شناسی، معاد، تعلیم و تربیت و مباحث این‌گونه‌ای ارتباط دارد، و در رأس همة آن‌ها در منابع و آموزه‌های دینی (قرآن و سنت) نیز روی مسأله فطرت تکیه فراوانی شده است که در نهایت هر اندیشه‌وری با رویکرد خاص خود، آیات و روایات وارد در این باب را به تفسیر نشسته که در این میان لطایف عرفانی عارفان متأله حلاوت ویژه‌ای دارد که مباحث را در باب فطرت بةنحو فطری تفسیر کرده، با نگاه ویژه خود با مبدأ فطرت و عشق و گام‌های عاشقانه به مقصد معشوق رهسپار شدند، از میان عارفانی که در این عرصه به بحث نشسته‌اند می‌توان به عارف کامل میرزا محمدعلی شاه آبادی و خلف صالحش حضرت امام خمینی اشاره کرد که با استفاده از آموزه‌ها و یافته‌‌های پیشینیان، لطایف ذی‌قیمتی را نیز به آن افزوده‌اند.
۱۸.

فطری بودن گرایش به دین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دین فطرت گرایش‌به‌خدا نقش انبیاء هماهنگی تشریع و تکوین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۲۳۲
یکی از اساسی‌ترین مباحث معارف دینی، آن است که آیا دین و اعتقاد به ماورای طبیعت به ویژه ایمان به خدا چگونه و تحت تأثیر چه عواملی برای انسان‌ها پدید آمده است. آیا شریعت و تشریع با تکوین و آفرینش‌ هماهنگی و هم‌سنگی دارند یا آن‌ها دو جریان متفاوت هستند؟ این مقاله به دنبال آن است که اثبات کند بینش‌ها و گرایش‌های دینی به چگونگی آفرینش انسان و نهاد او برمی‌گردد و این ندای فطرت است که انسان را به سوی ایمان و گرایش به مبدأ و معاد و برنامه‌ای متناسب با آن فرا می‌خواند و به دنبال آن، عوامل پشت کردن برخی انسان‌ها از اقتضاهای ذاتی و زمینه‌های ناتوانی و یا انحراف فطرت را توضیح داده وسرانجام، نقش انبیا و رهبران دینی در هدایت و شکوفا سازی فطرت به اختصار بیان شده است.امید است مفید و مقبول اهل تحقیق و دانش قرار گیرد؛ انشاء الله.
۱۹.

خداشناسی فطری، ادله و شبهات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دین خداشناسی فطرت سرشت انسان علم حصولی و حضوری وجدان تصدیق عمومی امیال درونی عقل جمعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۰۰۰
ایـن مقاله، متکفل تبیین و اثبات فطرت خداشناسی و پاسخ به شبهات است. در ابتدای مقاله، بعد از تعریف لغوی و اصطلاحی فطرت اشاره می شود که دین پژوهان مسأله فطرت را از سه نگاه یعنی فطرت و سرشت انسان، فطرت و دین، و فطرت و خداشناسی مورد توجه قرار داده‌اند. در این نوشتار، به شش دیدگاه از خداشناسی فطری اشاره می شود که عبارتند از: 1.‌معنای افلاطونی؛‌2. استعداد؛‌‌‌3. فطری منطقی؛‌‌‌‌4. علم حصولی یا استدلال ساده؛ 5. معرفت شهودی عوالم پیشین؛ 6. علم حضوری. نویسنده در ارزیابی خود از این دیدگاه‌ها به قابل جمع بودن بعضی از آن‌ها اشاره می‌کند؛ آن‌گاه در اثبات فطری خداشناسی به‌تبیین پنج دلیل پرداخته،در‌وسع مجال به نقل و نقد شبهات می پردازد.
۲۰.

فطرت در احادیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اسلام توحید عقل دین امامت اخلاق اعتقاد نبوت عمل طینت جبلّت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۴۷۹
فطرت به معنای حالت خاصی از آغازآفرینش انسان است و در اموری به‌کار می‌رود که در خلقت اولیه انسان موجود است و آدمی با ورود به دنیا، آن‌ها را همراه خود دارد، و در دنیا آن‌ها را به دست نیاورده است. براساس احادیث، انسان دارای فطریات اعتقادی، عملی و اخلاقی است. برخی از فطریات، معرفت‌هایی هستند که مبدأ آن‌ها جهان‌های پیش از دنیا است. برخی دیگر از فطریات، گرایش‌هایی است که در خمیرمایه و طینت انسان‌ها قرار داده شده است. گاه نیز فطرت در احادیث، به معنای ویژگی اساسی دین اسلام به‌کار رفته است.