درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۰۰۱ تا ۱٬۰۲۰ مورد از کل ۷۹٬۱۸۷ مورد.
۱۰۰۱.

وجدان اخلاقی کودکان، حقیقتی با سازه ذاتی یا اکتسابی (مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۷ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۴) 1 - 26

کلیدواژه‌ها: اخلاق وجدان اخلاقی کودک سازه ذاتی روان شناسی اخلاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵ تعداد دانلود : ۵۴
وجدان اخلاقی، حقیقتی عینی در درون انسان ها و مشتمل بر ظرفیت های شناختی و عاطفی است. این ظرفیت ها می توانند عامل التزام به هنجارهای اخلاقی و رفتار بر اساس آنها باشند. چنین سامانه ای - با قابلیت های مذکور - افزون بر آنکه مورد گواه شهودهای درونی و مشاهدات بیرونی است با گزاره های وحیانی نیز قابل اثبات است. وجدان اخلاقی، در ابعاد شناختی، مشتمل بر آگاهی و ضرورت التزام به حُسن و قُبح برخی فضایل و ترک رذائل در خصائل و رفتارهای انسانی است و در ابعاد احساسی و عاطفی نیز ابتدا انسان را نسبت به امور مذکور تحریض می دهد و در صورت خطا با حسِ پشیمانی، زمینه جبران و عدم تکرار را در آینده فراهم می آورد. اینکه آیا چنین پدیده ای در انسان خصلت ذاتی دارد یا امری اکتسابی است، می تواند تأثیرات مهمی در شناخت و ابعاد اخلاقی انسان داشته باشد. با بررسی دوره کودکی که هنوز عوامل محیطی بر آدمی تأثیر نگذاشته، می توان به ذاتی بودن این امر پی برد. با بررسی کتابخانه ای و تحلیلی این موضوع در متون دینی و یافته های آزمایشگاهی در حوزه روان شناسی اخلاق می توان این امر را ثابت کرد که بخش های مهمی از «وجدان اخلاقی» ذاتی است. 
۱۰۰۲.

النطق أو قرائن اللفظ فی السیرة النبویة (دراسة في التواصل غير اللفظي)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال ۲۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ (۱۴۴۶ه.ق) شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 119-143

کلیدواژه‌ها: التواصل النطق قرائن اللفظ السیره النبویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳ تعداد دانلود : ۴۵
الیوم أصبحت عملیه الاتصال جزءا أساسیا فی متطلبات الأعمال والحیاه ولها تأثیر کبیر على سلوک الناس حیث أنها تؤثر وتتأثر به، کما أن الاتصال والتواصل یعتبر الأداه الأساسیه لتحقیق الروح الجماعیه بین الناس. وتصحب هذه اللغه فی الغالب مجموعه من الحرکات الجسمیه أو ما یسمی بالتواصل غیر اللفظی أو لغه الجسد وهو تواصل غیر لغوی موجود فی الکون الذی نعیش فیه ونلقاه عبر حواسنا الخمس. ولعل لغه الجسد أکثر أهمیه من نبره الصوت واختیار الکلمات عند توصیل المشاعر الحقیقیه.إن لغه الجسد هی الإطار الذی یضمّ مختلف صور التواصل من إشارات وإیماءات وحرکات للجسد تکون بدیله من الأصوات أو مکمله لها، ولکن تلک اللغه أو الإشارات التی یستخدمها الإنسان للتواصل مع الآخر قد تختلف من ثقافه إلى غیرها أو من دوله إلى أخرى. لهذا تهدف هذه المقاله النطق أو قرائن اللفظ فی السیره النبویه للوقوف علی مداولات هذه کلمات فی السیره لغرض فهمه و استخراج رساله السیره منها.وللوصول إلی هذا العرض تعتمد الدراسه علی المنهج الوصفی التحلیلی. تشیر نتائج البحث إلی أن الإتصال له ثلاثه أطراف هم المتصل والمستقبل والرساله. وأن مهارات الاتصال فی السیره متعدده لاتقتصر علی مجال واحد وهی دائره کبیره. ویوجد للدلاله الواحده إکثر من أیماءه فدلاله الغضب والخوف و غیرها تدل علیها عده إیماءات.
۱۰۰۴.

مقایسه تحلیلی دیدگاه شلنبرگ و مورفی در باب عشق الهی و اثرات آن بر استدلال اختفای الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال ۵۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 225 - 243

کلیدواژه‌ها: موجود آنسلمی عشق مطلق الهی ویژگی های ذاتی خدا کمال الهی بیشینه ذاتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۸۰
اختفای الهی یکی از جدیدترین استدلال های خداناباورانه  است که طبق دیدگاه اصلی ترین مدعی آن، جان ال. شلنبرگ، مبتنی بر وصف عشق مطلق الهی و لوازم آن است. فهم شلنبرگ از عشق الهی، کاملاً انسانی و همراه با جستجوی رابطه شخصی با انسان ها است. لازمه کمال الهی این است که خدا واجد صفت عشق، با بالاترین درجه ممکن باشد. از سوی دیگر، مارک سی. مورفی، فیلسوف اخلاق، با تمایز میان خدای متون مقدس و موجود آنسلمی، معتقد است عشق نمی تواند یکی از اوصاف ذاتی موجود آنسلمی باشد، هرچند خدای متون مقدس ممکن است رفتارهایی عاشقانه از خود بروز دهد. با ابتناء بر سخن مورفی، می توان علاوه بر فهم عشق مطلق الهی از زاویه ای دیگر، پاسخی احتمالی بر استدلال شلنبرگ اقامه کرد. برای اینکه یک ویژگی، از اوصاف ذاتی خداوند به حساب آید، استلزاماتی وجود دارد که عشق، آنها را برآورده نمی کند. به علاوه، عشق ویژگی جدا و بالاتری از اخلاق مندی خدا نیست. پس وصف اخلاق مندی خدا می تواند توقعاتی که بشر از عشق الهی دارد را نیز برآورده کند. با این وجود، با تحلیل سخن مورفی خواهیم دید که دیدگاه او مستلزم اتخاذ رویکرد سلبی به خدا و اوصاف او است که هزینه ای گزاف، نامعقول و غیرضروری بر ردیه او تحمیل می کند.
۱۰۰۵.

«قرائتی نو از واژه «سنین» درآیه ی «وَ لَبِثُوا فی کَهْفِهِمْ ثَلاثَ مِائَهٍ سِنینَ...»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال ۲۱ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۶۴) 193 - 217

کلیدواژه‌ها: سنین آیه 25 سوره ی کهف نحو سریانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۵۱
یکی از آیاتی که نحویان و مفسران درباره ی آن اختلاف نظر دارند آیه ی «وَ لَبِثُوا فی کَهْفِهِمْ ثَلاثَ مِائَهٍ سِنینَ...» (کهف: 25) است. نقش نحوی واژه ی «سنین» در این آیه مورد اختلاف است. این واژه جمع «سنه» به معنای سال است و از آنجایی که بعد از عدد «ثَلاثَ مِائَهٍ» قرار گرفته است، طبق قاعده عربی باید نقش «تمییز» داشته باشد. بر اساس قواعد دستور زبان عربی بعد از عدد «مائه»، تمییز باید مفرد و مجرور باشد در حالی که «سنین» جمع است و این مخالف قواعد زبان عربی است. نحویان و مفسران برای این واژه، پنج نقش مختلف ذکر کرده اند. در این پژوهش با روش تاریخی – تطبیقی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای، تلاش گردیده تا راه حل جدیدی در تعیین نقش این واژه ارائه گردد. از آن جایی که قرآن برخی واژگان زبان های دیگر، مخصوصاَ شاخه های هم خانواده خود را به استخدام گرفته، استفاده از نحو برخی شاخه های زبان سامی نیز محتمل است. شاخه ی انتخابی ما در این پژوهش زبان سُریانی است که اشتراکات فراوانی در نحو با زبان عربی دارد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که نقش «سنین» در این آیه تمییز است؛ اما بر نه بر اساس دستور زبان عربی بلکه مطابق نحو زبان سریانی.
۱۰۰۶.

مفسران برجسته حوزه علمیه قم در سده اخیر؛ آیت الله جعفر سبحانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۲) 231 - 247

کلیدواژه‌ها: شخصیت های تفسیری مفسران برجسته شیعه حوزه علمیه قم مفسران سده چهاردهم آیت الله جعفر سبحانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۱۱
در سده چهاردهم شمسی، حوزه علمیه قم شاهد ظهور عالمان و مفسران برجسته ای بوده است. این مقاله با روش «توصیفی تحلیلی» به بررسی شخصیت علمی آیت الله جعفر سبحانی از دانشمندان بزرگ حوزه علمیه قم در سده اخیر پرداخته است. هدف پژوهش حاضر واکاوی ویژگی های علمی این عالم فاضل در دانش تفسیر قرآن است. بررسی ها نشان می دهد که آیت الله سبحانی شخصیتی اثرگذار و مفسری توانا و پرکار و دارای آثار فراوان در تفسیر و پژوهش های قرآنی است. ویژگی های اقدامات و آثار علمی ایشان در تفسیر موضوعی قرآن عبارت اند از: اولویت دهی به تفسیر موضوعی، توجه به مباحث کلامی و شبهات مرتبط با آنها، توجه به روش تفسیر قرآن به قرآن، اجتهاد در به کارگیری روایات تفسیری، رعایت نظم ترتیبی و موضوعی در تفسیر. اما ویژگی آثار ایشان در تفسیر ترتیبی قرآن را می توان توجه فراگیر به مباحث علوم قرآن با توجه به نقش پایه ای آنها برای تفسیر قرآن، خرق سنت های گذشته در تألیف تفسیر قرآن بر حسب ترتیب مصحف و عنایت به جامعیت موضوعی مباحث در تفسیر هر دسته از آیات برشمرد.
۱۰۰۷.

بررسی چیستی و مختصات معقول ثانی فلسفی در حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فلسفه اسلامی سال ۳ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ 101 - 126

کلیدواژه‌ها: چیستی معقول ثانی فلسفی مختصات معقول ثانی فلسفی حکمت متعالیه ملاصدرا غلامرضا فیاضی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸ تعداد دانلود : ۱۲۹
معقولات به عنوان ابزار تفکر در فلسفه، نقش محوری درمباحث این علم برعهده دارند. در این میان، به ویژه معقولات ثانی فلسفی در جهت تحقیقات و تحلیلی های فلسفی از اهمیت مضاعفی برخوردارند. این امر به خصوص در حکمت متعالیه که حقایق را از منظر واقعیت عینی و نه از دریچه ذهن مورد تحلیل قرار می دهد بسیار مورد توجه است. در این جهت، ملاصدرا به جهت اهمیت این بحث، نگاه ویژه ای به معقول ثانی فلسفی دارد و تبیینی متفاوت از نظر مشهور عصر خود در معقول ثانی فلسفی ارائه داده است. به جهت فاصله گرفتن ملاصدرا از نظر مشهور و رهزن بودن برخی عبارات ایشان در استفاده از اصطلاح معقول ثانی، فلسفه ورزان متأخر، در فهم و ارائه این بحث دچار تشتت شده اند و برخی حتی نظرهای متناقضی مطرح کرده اند. از این رو در این مقاله در ضمن بررسی برخی از این نظرها، به بررسی چیستی و مختصات معقول ثانی فلسفی در دیدگاه ملاصدرا پرداخته ایم. از نتایج این بحث، یافتن فهم صحیح از حکمت متعالیه و به خصوص از مسائلی است که مبتنی بر مبنای ملاصدرا در بحث معقول ثانی فلسفی در حکمت متعالیه ارائه شده است.
۱۰۰۸.

انتقام گیرندگان از بنی اسرائیل؛ بررسی تطبیقی «عِباداً لَنا» بر اساس آیه پنجم سوره اسراء

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال ۷ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۵ 9-29

کلیدواژه‌ها: برتری جویی بنی اسرائیل فساد بزرگ یهودیان قوم لجوج سخت گیری بر یهود معارف قرآن و حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲ تعداد دانلود : ۳۵
تعبیر قرآنی«عِباداً لَنا» یکی از فرازهای مهمّ مرتبط با بنی اسرائیل در آیات ابتدایی سوره اسراء است. قرآن کریم با تعابیری چون «اُولی بَأسٍ شَدیدٍ»، «فَجاسوا خِلالَ الدِیارِ» و «وَ لِیُتَبِّروا ما عَلَوا تَتبیرًا» اقتدار گروه «عِباداً لَنا» را به تصویر کشیده است. اینان کسانی هستند که پس از فساد و برتری جویی بنی اسرائیل در دو مرحله، انتقام سختی را برای آنان رقم می زنند. پژوهش حاضر با مطالعه تحلیلی و تطبیقی، به دنبال پاسخ به این سؤال مهم است که آیا «عباداً لنا» مربوط به گذشته بوده و انتقام از بنی اسرائیل محقّق شده است؟ یا همچنان باید منتظر آن گروه ماند؟ بسیاری از مفسّران، این گروه را مربوط به گذشته های دانسته اند، امّا با استمداد از قرائن متّصله و منفصله ای چون «بعثنا»، «عباداً لنا»، «اموال و بنین» و نیز روایات فراوانی که در این زمینه صادر شده، می توان پیدایی این گروه را به آینده نزدیک یا دور نسبت داد.
۱۰۰۹.

تامین امنیت معاملات در سند تحول قضائی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه اقتصادی سال ۶ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ 1 - 18

کلیدواژه‌ها: امنیت معاملات سند تحول قضائی اصول قراردادی قواعد حقوقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۴۷
زمینه  و هدف: افزایش تجارت و معاملات میان افراد و روش های انعقاد قرارداد در جوامع امروزی باعث شده است تا موضوع امنیت و جلوگیری از اختلاف در معاملات بیش از پیش اهمیت یابد. تسری دادن قواعد حقوقی در اعمال حقوقی و معاملات می تواند منجر به امنیت و جلوگیری از تنش ها و اختلافات در جامعه شود. همچنین تحقق سلامت اجتماعی در حوزه معاملاتی زمانی به وجود می آید که معاملات در بستری سالم و اطمینان بخش انعقاد یابند.   مواد و روش ها: روش این پژوهش توصیفی تحلیلی است.   ملاحظات اخلاقی: در نگارش مقاله اصالت متون، صداقتداری و امانتداری رعایت شده است.   یافته ها: سند تحول قضایی سازوکار پیشگیری از بروز اختلاف در معامله را در پرتو هوشمندسازی، ایجاد تقارن اطلاعاتی برای طرفین معامله و ثبت اسناد رسمی در نظر گرفته است.   نتیجه: عمدتاً تنظیم روابط حقوقی و مالی مردم تأثیر بسزایی در تضمین امنیت اشخاص و جامعه دارد. اجرای امنیت در معاملات با توجه به سند تحول قضایی نیازمند همکاری مردم و نظارت دستگاههای اجرایی با هدف دستیابی به عدالت و رضایتمندی مردم می باشد.
۱۰۱۰.

بررسی انتقادی دیدگاه ناصر القفاری درباره آموزه شهادت ثالثه در اندیشه امامیه

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 43-63

کلیدواژه‌ها: اذان شهادت ثالثه بدعت روایات قفاری امامیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۱۹
اذان به عنوان یکی از شعائر اساسی اسلام، در مذاهب مختلف اسلامی جایگاه ویژه ای دارد. در این میان، شهادت ثالثه به عنوان یکی از عناصر مهم اذان در مذهب شیعه، همواره محل بحث و اختلاف میان مذاهب اسلامی بوده است. این پژوهش باهدف بررسی ادعای قفاری که شهادت ثالثه را ابداع و بدعت شیعیان در راستای تثبیت موضوع امامت می داند، به روش توصیفی تحلیلی با تبیین جایگاه شهادت ثالثه در منابع اسلامی، به مطالعه روایات و سیره عملی مسلمانان در این زمینه پرداخته است. با بررسی روایات خاص و عام، و همچنین نمونه هایی از سیره مسلمین در طول تاریخ، تلاش می شود تا نشان داده شود که افزودن شهادت ثالثه نه به عنوان اختراع، بلکه به عنوان استحباب و جواز شرعی مورد پذیرش قرار گرفته است. روایاتی همچون روایت خضرمی که مورد تأیید علماء شیعه و اهل سنّت قرار گرفته اند، به همراه قاعده تسامح در ادله سنن، پایه های فقهی استحباب شهادت ثالثه را تقویت می کنند. علاوه بر این، سیره پیامبر اکرم(ص) و شیعیان در تاریخ نیز گویای مقبولیّت و جایگاه این عمل دینی است. در نهایت، پس از اثبات استحباب و جواز شهادت ثالثه، این مقاله به رد ادّعای بدعت آمیز بودن این شهادت توسط قفاری پرداخته و نشان می دهد که این عمل، ریشه در سنّت های معتبر اسلامی دارد.
۱۰۱۱.

هستی شناسی «ادراک» و نقش آن در حل چالش ها و مسائل مرتبط با «تجربیات نزدیک به مرگ»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره ۲۴ بهار ۱۴۰۳ شماره ۹۰ 63 - 83

کلیدواژه‌ها: تجربیات نزدیک به مرگ تجرد ادراکات اتحاد علم و عالم و معلوم عینیت ادراکات محسوس با ادراکات خیالی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱ تعداد دانلود : ۷۵
هدف این نوشتار آن است که با تبیین هستی شناسانه مقوله «ادراک» ضمن اثبات تجرد ادراک به نقش این مقوله در تبیین مسائل و چالش های مرتبط با «تجربیات نزدیک به مرگ» بپردازد. تجرد ادراک در فضای فلسفه اسلامی به واسطه اموری نظیر «عدم انقسام پذیری»، «عدم زمان مندی» و «عدم مکان مندی» ادراک قابل تبیین و اثبات است. با اثبات «تجرد ادراک»، می توان تبیینی معقول از «تجربیات نزدیک به مرگ» و هسته مشترک این تجربیات ارائه داد و به حل چالش ها و مسائل مرتبط به «تجربیات نزدیک به مرگ» مانند «چالش زمان و مکان»، «چالش تجربیات نامتعارف»، «چالش واقع نمایی» و «چالش رابطه نفس با بدن» پرداخت. با ارائه تبیینی معقول از تجربیات نزدیک به مرگ و حل چالش ها و مسائل مرتبط با آن می توان «تجربیات نزدیک به مرگ» را به عنوان شاهد و مؤیدی معتبر بر وجود «بُعد و ساحت غیر مادی وجود انسان» دانست؛ هر چند که نباید از این نکته غافل ماند که اعتبار این تجربیات نسبت به «مرگ واقعی» و «مرگ بدون بازگشت» به سبب اموری مانند «شخصی بودن تجربه» و «وابستگی تجربیات به عالم خیال متصل شخص» به شدت محل مناقشه است.
۱۰۱۲.

نقش ماهیت وکالت در بازشناسی مصادیق متمایز آن در قانون مدنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فقه مدنی بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۹ 121 - 146

کلیدواژه‌ها: وکالت ماده 681 قانون مدنی عمل حقوقی واقعه حقوقی وکالت قانونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳ تعداد دانلود : ۱۲۶
اگرچه مواد 656 و 657 قانون مدنی به عقد بودن وکالت حکم کرده اند، اما مفاد مواد 680 و 681 را می توان متعارض با عقد بودن وکالت دانست. علت تعارض در مواد مذکور را می توان در عدم تبیین ماهیت نهاد وکالت جستجو کرد. با بررسی آراء موجود می توان دریافت که تمامی ماهیت های حقوقی ممکن به نهاد وکالت نسبت داده شده است. برخی آن را عقد، عده ای آن را ایقاع، قائلی آن را چیزی میان عقد و ایقاع، و دیدگاهی آن را ایقاع مرکب دانسته است. همچنین برخی وکالت را از زمره اعمال حقوقی خارج و آن را واقعه حقوقی به شمار آورده اند. در نوشتار حاضر، این نظر حاصل شد که هریک از صاحبان دیدگاه های فوق، به وجهی از وکالت نظر انداخته و آن مصداق را به عنوان ماهیت وکالت انتخاب کرده اند؛ حال آنکه به نظر می رسد وکالت دارای قدر جامعی است که می تواند مصادیق عقدی، ایقاعی و حتی مصداق غیرانشایی را در خود جای دهد. براین اساس می توان وکالت را دارای معنای واحدی دانست که مصادیق متعددی دارد. تعارض میان مواد قانون مدنی درخصوص وکالت از این طریق قابل حل، و مصادیق مختلفی از وکالت در قانون قابل شناسایی خواهد بود.
۱۰۱۳.

ساز و کار تأثیر معارف حِکمی بر اخلاق عملی با تأکید بر نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال ۱۷ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶۴ ۱۰۸-۸۵

کلیدواژه‌ها: حضرت علی (ع) نهج البلاغه معارف حِکمی ایمان اخلاق عملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱ تعداد دانلود : ۱۰
یکی از ریشه ها و علل رفتارهای انسان به طور کلی مربوط به شناخت های اوست. هدف این نوشتار با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی، نشان دادن چگونگی تأثیر سازنده معارف حکمی در عرصه رفتار انسان و مولفه های همراه آن(اخلاق عملی) و با تأکید بر نهج البلاغه است. حاصل بررسی های به عمل آمده که به شیوه ی کتابخانه ای فیش برداری شده آن است که تأثیر معارف حکمی در اصلاح و رعایت اخلاق در چند جایگاه است. این معارف در کیفیت بخشی به هدفمندی انسان نقش سازنده داشته و در انطباق فعل با اهداف او نیز موثرند. همچنین در فراهم کردن مقدمات معرفتی ایمان نقش کلیدی داشته و بالاخره در رفع موانع فعل اخلاقی نیز مؤثرند. انسان جهت اصلاح رفتار و اخلاق خود در کنار دیگر عوامل سازنده اخلاق، نیازمند فراگیری معارف حکمی نسبت به مبداء و منتهای عالَم و همچنین انسان است. لذا ورود آموزش های عقلی و فلسفی در متون درسی جهت تربیت اخلاقی متوازن، ضروری به نظر می رسد.
۱۰۱۴.

اقتباس از آثار نجومی تمدن های گذشته، زمینه ساز پیشرفت علم نجوم تا برآمدن آل بویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم و تمدن در اسلام سال ۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۲۱ 79 - 102

کلیدواژه‌ها: نجوم غیرمسلمانان تمدن ایران یونان هند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷ تعداد دانلود : ۴۰
از جمله علومی که مسلمانان در آن علم از سایر تمدن ها بهره بردند و در مرحله بعد به پیشرفت ها و دستاوردهای قابل توجهی دست یافتند، علم نجوم است. آگاهی از بهره گیری مسلمانان از داشته های تمدنی پیشینیان به ویژه در علم نجوم، از آن جهت که نوع تعامل مسلمانان را با سایر تمدن ها آشکار می سازد و می تواند از این تجربه در مسیر دست یابی به تمدن نوین اسلامی استفاده کند، از اهمیت برخوردار است. سوالی که این نوشتار به آن پاسخ داده این است که مسلمانان چگونه از داشته های نجومی سایر تمدن ها استفاده کردند و این امر چه تاثیری بر روند اعتلای این علم تا دوره آل بویه گذاشته است؟ بهره گیری از منابع متقدم و استفاده از روش توصیفی-تحلیلی نشان می دهد در اثر تشویق های حاکمان مسلمان و برخی از خاندان های با نفوذ همانند برمکیان و بنوموسی، بسیاری از آثار نجومی سایر تمدن ها از جمله آثار تمدنی یونان، ایران و هند به عربی ترجمه شدند و این آثار به نوبه خود، ضمن اینکه سبب ظهور منجمانی شد که از داشته های نجومی تمدن های سابق بهره می بردند، سبب شد همین دسته از منجمان، آثار دقیق تری را در این علم تولید کنند. علاوه بر این، منجمان این دوره ضمن شناسایی و اصلاح مشکلات مدل های بطلمیوسی، به دستاوردهای جدیدی دست یافتند. برخی از این دست آوردها عبارتند از: تعیین دقیق تر میزان سال خورشیدی، اندازه گیری طول یک درجه نصف النهار، نظریات جدیدی درباره حرکت افلاک و رویت هلال، تعیین جهت قبله و ساخت اسطرلاب.
۱۰۱۵.

کیفیت انتقال احادیث مهدوی ابن ابی عمیر به مدارس و بوم های حدیثی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال ۱۸ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷۴ 58 - 93

کلیدواژه‌ها: ابن ابی عمیر مهدویت غیبت تاریخ حدیث حوزه های حدیثی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۵۰
باوجود محدود بودن جغرافیای تحدیثِ ابن ابی عمیر به بغداد و کوفه، میراث حدیثیِ وی (مطالعه موردی روایات باب مهدویت و غیبت) در فاصله ای کوتاه از وفات او، با سرعت و بسامدی چشمگیر به سرزمین های دوردست انتقال یافت. این نکته با عنایت به پندارِ وارداتی بودن آموزه غیبت از جانب واقفه و نبود نصوص غیبت در آثار امامی عصر حضور، مطالعه دقیقِ سیرِ انتقال میراث مهدوی او را با هدفِ سنجش اصالت تاریخی آن، ضرورت می بخشد. افزون بر سفرِ پاره ای از وجوه شاگردان او به قم، نیشابور، فرارود و بصره، سهم قابل اعتنایِ اجلای قم در نسل دوم شاگردان وی و نقش مهم سفرهای صدوق در دریافت و انتقالِ آن، از مهم ترین عوامل انتقالِ پردامنه ی میراثِ اوست. داده های در دسترس در باب این انتقال گسترده، اگرچه گاه با حلقات مبهم نیز روبروست، اما اولاً این ابهام ها اندک اند، ثانیاً قابل توضیح و توجیه اند، و ثالثاً مهم ترین حلقه مفقود آن با درصد قابل ملاحظه ای از سوی أسانیدِ معطوف حمایت می شود. چنین بیانی از کیفیت انتقال میراث مهدوی ابن ابی عمیر، افزون بر تبیین اصالت میراث مذکور و دفع شبهات مطرح و مقدر در این باب، بخش مهمی از تاریخِ حدیثِ مهدویت را در سده های دوم تا چهارم ترسیم می نماید.
۱۰۱۶.

بررسی و نقد تفاسیر واعظانه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دین پژوهی و کارآمدی دوره ۴ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 99 - 120

کلیدواژه‌ها: وعظ واعظ تفسیر واعظانه زبان و ادب فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۸۷
از جمله ابزارهای مورد استفاده بزرگان ادبیات فارسی در راستای دستگیری معنوی از دیگران، وعظ و اندرز است؛ به گونه ای که می توان گفت این مقوله بی اغراق بخش معظمی از متون نظم و نثر فارسی را شکل داده است. از کهن ترین شاعران و ادیبان تا معاصران از ایشان، پند و اندرز را در آثار خود به کار بسته و حتّی، گاه در مسائلی چند، به نقد واعظان پرداخته اند. از آنجاکه هدف اصلی قرآن، هدایت و موعظه است، ادیبان پارسی نگاری که در حوزه تفسیر قرآن دست به تألیف زده اند، موعظه را بخش مهمی از آموزه های تفسیری خود ساخته و در تفاسیری که به عنوان «تفسیر واعظانه» نامبردار گشته اند، به اندرز خوانندگان و مخاطبان خود روی آوردند. پدیده تفسیر آمیخته با وعظ، از دیرباز در ادب فارسی با ترجمه تفسیر طبری رخ نمود سپس در دوره های میانی به خلق آثاری در نظم و نثر نظیر: روض الجنان رازی و کشف الأسرار میبدی انجامید؛ اگرچه نمی توان از مثنوی ملای روم که با الهام از آیات قرآن به اندرز مخاطبان در لوای گونه ای از تفسیر و تبیین قرآن پرداخته، اغماض کرد. آنگاه عالمانی از متأخران این سیر را ادامه دادند و چونان اسلاف خود به خلق آثار تفسیری-ادبی سترگی دست یافتند؛ چنان که از مواهب علیّه کاشفی سبزواری می توان به عنوان اوج تفسیر واعظانه متأخران ادب فارسی یاد کرد.
۱۰۱۷.

ارزیابی دیدگاه مفسران شیعه در تفسیر آیه: «وَ أَشرَقَتِ الأرضُ بِنورِ رَبّها»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ۱۵ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۶۰ ۱۱۲-۸۷

کلیدواژه‌ها: آیه ۶۹ سوره زمر اشراق ارض نور رب مفسران شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۱۵
واژه نور از واژه های کلیدی قرآن مجید است که در آیات زیادی تکرار شده و با وجود روشن بودن ظهور اولیه آن، ابهام هایی در تعیین مراد از آن، وجود دارد و از جمله آیات دربردارنده آن، آیه 69 سوره زمر: «وَ أَشرَقَتِ الأرضُ بِنورِ رَبّها» است. سؤال این است که مراد از روشن شدن زمین به نور پروردگار چیست؟ و آیا معنای حقیقی، از آن اراده شده یا معنای مجازی؟ در صورت احتمال دوم، کدام معنای مجازی با قرائن موجود سازگارتر است؟ به پدیده ای در عالم دنیا اشاره دارد یا از رخدادهای روز قیامت پرده برمی دارد؟ روشن شدن این امور، ابهام های موجود در واژگان آیه را برطرف نموده و مفهوم دقیقی از عبارات آیه را ارائه می دهد که علم به آن، می تواند تأثیرات عملی زیادی در زندگی انسان ها داشته باشد. در این پژوهش به روش تحلیلی توصیفی و با مطالعه کتابخانه ای دیدگاه های مفسران شیعه، در این خصوص، مورد ارزیابی قرار گرفته و به این نتیجه منتهی شده که از میان پنج دیدگاه مطرح شده، دیدگاه مبتنی بر ظهور حقیقت اعمال انسان و اشیاء و کنار رفتن پرده ها به خاطر وجود قرائنی، بر دیدگاه های دیگر ترجیح دارد.
۱۰۱۸.

بررسی اندیشه های قرآنی ملاصدرا در تربیت فرزند

نویسنده:
منبع: مطالعات بین رشته ای قرآن و الهیات دوره ۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: تربیت فرزند قرآن کریم فلسفه صدرا فطرت الهی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۳
این پژوهش به تطبیق نظام تربیتی قرآن و حکمت متعالیه ملاصدرا در حوزه فرزندپروری می پردازد. با روش تحلیل تطبیقی، مبانی انسان شناختی تربیت در قرآن (تمرکز بر فطرت الهی) و حکمت متعالیه (با محوریت حرکت جوهری نفس) بررسی شده است. یافته ها حاکی از اشتراک هر دو در نگاه پویا و هدفمند به انسان با سیر تکاملی از خاک به افلاک است. در روش های تربیتی، قرآن با الگودهی، تدریج و محبت، و ملاصدرا با پرسشگری عقلی و سیر وجودی، رویکردهایی مکمل ارائه می دهند. تفاوت محوری در منبع هدایت است: وحی در قرآن مقابل عقل فعال در حکمت متعالیه. پژوهش حاضر با طراحی الگوی تلفیقی نشان می دهد ترکیب قصص قرآنی (مانند لقمان) و تحلیل های فلسفی (نظیر حرکت جوهری) می تواند نظامی تربیتی ایجاد کند که همزمان فطرت الهی را شکوفا سازد و چالش های دنیای مدرن (فردگرایی، فناوری) را پاسخ گوید. به عنوان نمونه، آموزش «صبر» از طریق داستان ایوب(ع) با تحلیل فلسفی «ثبات وجودی»، نمونه عینی این تلفیق است. نتایج تأکید می کند قرآن و حکمت متعالیه نه تنها متناقض نیستند، بلکه با ارتقای تربیت از سطح رفتار ظاهری به سلوک وجودی، دو بال یک نظام جامع اند. این الگو قابلیت کاربست در برنامه ریزی تربیتی نهادهای آموزشی و ارائه پاسخ بومی به بحران های تربیتی معاصر را داراست
۱۰۱۹.

هویت و کارکرد اربعین حسینی در منظومه فکری آیت الله خامنه ای

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال ۹ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۴ 63 - 84

کلیدواژه‌ها: آیت الله خامنه ای اربعین حسینی هویت اسلامی معارف حسینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۴۱
اربعین حسینی، یک حرکت عظیم، پدیده بزرگ و نشانه قدرت ملت، و یک پروژه فرهنگی، سیاسی و تمدن ساز است که موجب تقویت هویت اسلامی، همبستگی ملّی و همدلی مسلمانان مخصوصاً شیعیان می شود. این پدیده و هویت و کارکرد آن در اندیشه مقام معظم رهبری بازتاب یافته است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی نشان داده شد که پیاده روی اربعین، تجلی ارادت تعداد فراوانی از مردم به یک هویت مشترک و جهانی است. حضور هزاران انسان عاشقِ بصیر با قومیت های متفاوت در اربعین حسینی، فرایندی برای پیدایی هویت اسلامی است. این پیاده روی در منظومه فکری آیت الله خامنه ای یک انگاره فرهنگی، سیاسی و تمدن ساز است که موجب تقویت هویت اسلامی، همبستگی ملّی و همدلی مسلمانان مخصوصاً شیعیان شده و زمینه ساز ظهور قائم آل محمد(ص) است.
۱۰۲۰.

تحلیل رویکرد ارتباطات امام صادق علیه السلام با سران غلات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۱ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۸۴ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۸۸-۷۴

کلیدواژه‌ها: امام صادق (ع) رویکرد شناسی ارتباطات غلات پدام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸ تعداد دانلود : ۶۱
امام صادق (ع) در دوران امامت خود با اندیشه ها و جریان های انحرافی بسیاری مواجه بودند که یکی از آن ها، «جریان غلو» می باشد. اندیشه غالیانه، یکی از تأثیرگذارترین پدیده ها در تاریخ تشیع بوده و می توان آن را به صورت یک جریان تاریخی پیگیری کرد. این اندیشه در دوران صادقین (ع)) به اوج رشد خود رسید. امام صادق (ع) در مواجهه با این جریان فکری، حفظ و صیانت شیعه از انحرافات را در رأس برنامه های خود قرار دادند. ازاین رو، رویکرد شناسی ارتباطات امام صادق (ع) در مواجهه با جریان غلو، اهمیت بسزایی دارد. تحقیق پیش رو به روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد میان رشته ای و با الگو گیری از روش تحلیل گفتمان روایی «پدام» به تحلیل رویکرد ارتباطات امام با غالیان پرداخته است. یافته ها و نتایج تحقیق نشان می دهدکه؛ در مواحهه امام (ع) با رهبران و پیروان غلات، می توان رویکردهای متفاوتی ازجمله: جذبی، دفعی، تدافعی، استحفاظی و تهاجمی را مشاهده کرد. از این میان، «رویکرد دفعی» با 92 درصد، بیشترین بسامد و «رویکرد تدافعی» با 5 درصد کمترین بسامد را به خود اختصاص می دهند. در میان رویکردهای دوگانه نیز، «رویکرد دفعی _تهاجمی» دارای بیشترین مقدار و بسامد است. بسامد بالای این رویکرد ها در «فضای ساختاری» همراه با طرد و لعن های صریح، نفرین و... از سوی امام صادق (ع)، نشان از خطر جدی این جریان برای شیعه دارد. «غالیان» باعث انحراف در عقاید شیعه شدند، از این رو امام در مواجهه با سران این جریان به هیج وجه تسامح و مماشات نمی نمودند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان