تحلیل تطبیقی ظرفیت های فلسفه دین در بستر علم کلام اسلامی با تأکید بر مکاتب امامیه و ماتریدیه (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تحلیل تطبیقی ساختار عقلانیت دینی در دو مکتب کلامی امامیه و ماتریدیه به بررسی لایه های عقل گرایی، روش شناسی معرفت دینی، و نسبت عقل و وحی در این دو سنت پرداخته است. مسئله اصلی مقاله آن است که هر یک از این مکاتب تا چه اندازه قابلیت نظریه پردازی و بازسازی فلسفه دین اسلامی را در درون سنت خود دارا هستند. پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع اصلی کلامی، آثار متفکران برجسته هر مکتب، و مطالعات معاصر سامان یافته است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که عقلانیت امامیه با عبور از عقل استنباطی به عقل فلسفی و سپس عقل معناشناختی الگویی چندلایه و نظام مند از عقل دینی ارائه می دهد که توان تحلیل، بازسازی مفهومی، و نظریه پردازی در فلسفه دین را داراست. در مقابل، عقلانیت در مکتب ماتریدیه عمدتاً بر مبنای عقل فطری و اثباتی استوار است و در حوزه تحلیل مفاهیم و تفسیر فلسفی از آموزه های دینی رویکردی محافظه کارانه و دفاعی اتخاذ می کند. دستاورد نظری پژوهش طراحی دو مدل مفهومی برای تحلیل عقلانیت دینی در هر مکتب و ارائه جدول تطبیقی نهایی است که نشان می دهد عقلانیت امامیه، به ویژه در مواجهه با چالش های فلسفه دین معاصر، از قابلیت بیشتری برای نظام سازی مفهومی برخوردار است.Probing The Potentials of Philosophy of Religion within Islamic Kalām: A Comparative Analysis of The Imāmī and Māturīdī Traditions
This research aims to provide a comparative analysis of the structure of religious rationality in the two theological schools of Imamiyyah and Maturidiyyah, examining the layers of rationalism, religious epistemology, and the relationship between reason and revelation within these two traditions. The main issue addressed in this paper is to what extent each of these schools is capable of theorizing and reconstructing Islamic philosophy of religion within its own tradition. The research follows a descriptive-analytical method, utilizing primary theological sources, works of prominent thinkers from each school, and contemporary studies. The findings of the study indicate that the rationality of the Imamiyyah school, by moving from inferential reason to philosophical reason and then to semiotic reason, presents a multi-layered and systematic model of religious reason, capable of conceptual analysis, reconstruction, and theorizing in philosophy of religion. In contrast, the rationality of the Maturidiyyah school is primarily based on innate and demonstrative reason, adopting a conservative and defensive approach in the field of conceptual analysis and philosophical interpretation of religious teachings. The theoretical contribution of this research is the design of two conceptual models for analyzing religious rationality in each school and the presentation of a final comparative table, which shows that the rationality of Imamiyyah, especially in confronting the challenges of contemporary philosophy of religion, has greater potential for conceptual systematization.
تبلیغات
