بررسی و تحلیل تضادهای فقه شیعه و حقوق بشر
آرشیو
چکیده
زمینه و هدف : بررسی نسبت میان فقه شیعه و حقوق بشر یکی از مسائل اساسی و پرچالش در حوزه فقه تطبیقی و حقوق معاصر به شمار می رود. فقه شیعه به عنوان نظامی مبتنی بر نصوص دینی، سنت معصومین و اصول عقلانی، در مواجهه با اصول حقوق بشر مانند کرامت ذاتی انسان، آزادی های بنیادین و برابری حقوقی، گاه در حالت تعارض و گاه در تلاش برای هم گرایی قرار گرفته است. مواد و روش ها : این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد اجتهادی انجام شده است. ملاحظات اخلاقی : در تدوین این مقاله، اصول اخلاق پژوهش کاملاً رعایت شده و تمامی منابع علمی مورد استفاده به صورت شفاف و دقیق ذکر گردیده اند. از هرگونه برداشت غیرمستند و تفسیر ناصحیح از متون دینی یا حقوقی پرهیز شده است. یافته ها : یافته های تحقیق نشان می دهد که بسیاری از تعارض های ظاهری میان فقه شیعه و حقوق بشر، ریشه در قرائت های سنتی و غفلت از ظرفیت های درون فقهی دارد. مفاهیمی همچون کرامت ذاتی، عدالت، عقل، قواعد ثانویه، و زمان مندی احکام، می توانند به عنوان ابزارهایی کارآمد در جهت بازسازی فقه به کار گرفته شوند. همچنین، نظریه های بدیلی همچون فقه اجتماعی، فقه المصالح و اجتهاد نواندیشانه، زمینه را برای تعامل تطبیقی فراهم می کنند. نتیجه : فقه شیعه دارای قابلیت هایی است که در صورت بازنگری روش شناختی و توجه به واقعیت های اجتماعی، می تواند با اصول بنیادین حقوق بشر وارد گفت وگویی فعال و سازنده شود. بازخوانی نصوص بر پایه عدالت، زمان مندی و عقلانیت، نه تنها به اصلاح حقوقی داخلی در کشورهایی مانند ایران کمک می کند، بلکه موجب ارتقاء جایگاه فقه امامیه در گفتمان جهانی عدالت نیز خواهد شد.An Analysis of the Conflicts between Shi’a Jurisprudence and Human Rights
Background and Aim : The relationship between Shi’a jurisprudence and human rights represents a fundamental and complex issue in comparative legal studies and contemporary Islamic thought. While Shi’a fiqh is grounded in scriptural sources, the traditions of the Imams, and rational reasoning, it occasionally enters into conflict with the global norms of human rights—particularly concepts such as inherent human dignity, legal equality, and individual freedoms.
Materials and Methods : This research employs a descriptive-analytical method within an ijtihadi framework. Core sources of Imamiyyah jurisprudence serve as the foundation of the analysis. Contemporary legal theories are also examined, and jurisprudential tools such as maslahah (public interest), tazāhum (conflict of duties), and social fiqh are critically evaluated through a comparative lens.
Ethical Considerations : In compiling this article, the principles of research ethics have been fully observed and all scientific sources used have been clearly and accurately mentioned.
Findings : The findings suggest that the primary source of conflict lies not inherently within Shi’a jurisprudence, but in its traditionalist interpretations and underutilization of its internal capacities. Principles such as justice, dignity, rationality, secondary rulings, and contextual reasoning offer significant tools for normative reform. Alternative jurisprudential models may help bridge doctrinal divides with modern human rights standards.
Conclusion : Shi’a jurisprudence, when re-examined through rational, ethical, and time-sensitive methodologies, can evolve toward greater compatibility with human rights norms. Such reinterpretation enhances its relevance for legal reform within Muslim societies and strengthens its contribution to contemporary global justice discourse.
تبلیغات
