سرمقاله

«دین» در مجموعه نهادهاى اجتماعى، در عرض سایر نهادها نیست. گرچه تعریف و شرایط یک نهاد اجتماعى بر «دین» منطبق است، امّا حقیقتاً بایستى از منظر جامعه شناسانه، دین را «فرانهاد اجتماعى» به حساب آورد. «دین» در هر جامعه دینى به گونه اى است که به همه ساخت هاى اجتماعى و نهادهاى دیگر رنگ مى دهد و سمت و سوى تحولات سایر نهادها را مشخص مى سازد. در جامعه ما، امروزه دین به عنوان یک پتانسیل قوى و کارآمد مطرح است. البته دین اسلام در طول تاریخ خود همواره از توان و قوّتى قابل توجه برخوردار بوده است، امّا پس از پیروزى انقلاب اسلامى و تشکیل نظام جمهورى اسلامى این توان و قوّت دو چندان شده و کارآمدى این دین بر همه جهانیان آشکار گردیده است. در اندیشه سکولارها، دین چنان که باید و شاید شناخته نشده است و این به عقیده نگارنده ناشى از ضعف آنان در دریافت واقعیت هاى اجتماعى از منظر جامعه شناسانه است. قانون و اخلاق دو رکن اساسى و مقومِ هر نظام اجتماعى است، امّا اگر این دو عنصرِ مقوم، فاقد پشتوانه حقیقى باشند، ضمانت اجرا ندارند و تزلزل در قانون و اخلاق، لاجرم منجر به از هم پاشیدگى نظام اجتماعى مى شود. دین پشتوانه قانون و اخلاق است. قانونِ بدون دین همانند پول بدون پشتوانه است. ریشه هاى اعتبار و استحکام دین به درون و وجدان و فطرت آدمیان باز مى گردد و امّا قوانین موضوعه و اعتبارات اجتماعى، اگر متکى به دین نباشند، ضمانتى براى اجرا و تحقق عینى ندارند. با نگاه عمیق به جوامع انسانى و به خصوص به جامعه خودمان و مطالعه تاریخ گذشته این مرز و بوم، درمى یابیم که رشد و توسعه فرهنگى و تعالى ارزش هاى انسانى که در واقع همان رشد و تعالى انسان است، جز در پرتو دین و اندیشه هاى دینى میسور نیست. این نکته مى بایست مورد توجه همه فرهیختگان و متولیان فرهنگى جامعه ما قرار گیرد که بدون توجه به دین در این مرز و بوم، هیچ کار عمیق و ریشه دار در جهت تعالى اندیشه ها و ارزش ها به سامان نخواهد رسید. کارکرد دین در جامعه ما مثبت و ارزشمند است و دین در آزمون تاریخى خود به عقیده صاحب این قلم، سربلند و پیروز بوده است. نتیجه آزمون معارف و گزاره هاى دینى را آنگاه به خوبى درمى یابیم که تاریخ و سیر جوامع دینى را با سیر جوامع لائیک مقایسه کنیم. دین در آزمایشگاه تاریخ جوامع، همواره آدمیان را به سمت ارزش هاى متعالى و خیرات سوق داده است. البته صرف سخن گفتن از دین و ارزش هاى دینى براى نیل به سعادت کافى نیست. بل باید این ارزش ها و اصول بر جامعه حاکمیت پیدا کنند و در قالب قانون و نُرم هاى اجتماعى تبلور یابند.