تبیین عقلی ولایت تکوینی امام در آیات و روایات (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ولایت تکوینی یکی از شئون مهم امام است و به تفویض محدود و مطلق تقسیم می شود. از دیرباز بحث درباره ولایت تکوینی داشتنِ امام، مطرح بوده و مخالفان این اعتقاد شبهات فراوانی را نسبت به آن مطرح کرده اند که نشان می دهد هنوز ابعادی از این بحث به خوبی روشن نشده است. بنابراین بحث و تبادل نظر در این باره و پرداختن به آن با شیوه های جدید، لازم و ضروری است. یکی از این شیوه ها، نگاه عقلی به آیات و روایاتی است که درباره ولایت تکوینی امام می باشد. این شیوه بحث، به دلیل عقلی بودن و سبک منطقی آن، کمتر می تواند مورد اشکال و شبهه واقع شود. در این نوشتار به این نتیجه رسیدیم که دلایل و برداشت های متعدد عقلی از اخباری که درباره معرفی امام و یا ویژگی های امام است؛ تفویض محدودِ ایشان را در عالم تکوین ثابت می کند؛ ولی درباره تفویض مطلق امام، به دلیل کمتر بودنِ آیات و روایات، اثبات آن از طریق برداشت های عقلی دشوارتر است؛ اما در عین حال اخباری که درباره امضاء مقدرات عالم توسط امام در شب قدر است می تواند آن را ثابت کند.