الگوی اهداف تربیت دینی مبتنی بر آموزه های قرآن کریم (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

در میان عناصر مکوّن تربیت، غایات و اهداف، به سبب جهت دهی به سایر مؤلفه ها (روش ها، اصول، محتوا و ...) محوریت دارند. این پژوهش با استفاده از روش های تحلیل متن در «معناشناسی»1 با رویکرد «هم زمانی»2 به کشف معنا، شبکه مفهومی و طراحی الگوی اهداف تربیت دینی مبتنی بر گزاره های قرآن کریم پرداخته است. از بازشناسی و تبیین چیستی غایت ها و اهداف تربیت بر اساس غایت های مصرّح در خلقت الهی و اهداف فرایند هدایت در قرآن کریم (احسن عملاًًً، عبادت، شکر، اهتداء، رحمت، رشد، فلاح و فوز) و سپس تعیین روابط و شبکه مفهومی حاکم بر آن ها، درمی یابیم که غایت تربیت را «ایمان و عمل صالح» مشخص می کند. این غایت در قالب دو دسته هدف تحقق می یابد؛ اهدافی که خود جزئی از هدف غایی هستند نظیر ایمان و عمل صالح (تقوا به معنای امتثال اوامر و نواهی) و اهدافی که واسطه و معبر رسیدن به اهداف پیشین می باشند (اهداف ابزاری یا عالی). علم آموزی و اندیشه ورزی (تفکر، تذکر، تعقل، تدبر، فقه) از این گونه اند. اندیشه ورزی در طول هدف علم آموزی قرار دارد. اهداف جزئی در سه بخش شناخت یا علم، ایمان و عملکرد (درونی و بیرونی) ارائه گردیده است. رابطه طولی میان این اهداف حاکم است.