درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۷۸۱ تا ۲٬۸۰۰ مورد از کل ۷۹٬۳۰۳ مورد.
۲۷۸۱.

بررسی تطبیقی دیدگاه وهابیت و اخوان المسلمین درباره جایگاه عقل در مسائل توحیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۹ 5-29

کلیدواژه‌ها: عقل توحید وهابیت اخوان المسلمین مسائل توحیدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۱۷
مسئله جایگاه عقل در فهم معارف دینی، به ویژه در باب توحید، از دیرباز موضوع مباحثات گسترده ای در میان اندیشمندان اسلامی بوده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی، به مقایسه جایگاه و کارکرد عقل در فهم توحید از منظر دو جریان فکری تأثیرگذار یعنی وهابیت و اخوان المسلمین می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که وهابیت، برخلاف اخوان المسلمین، قلمرو عقل در فهم توحید را محدود کرده و به نوعی رویکردی حداقلی نسبت به آن دارد. این تفاوت در نگاه به عقل، پیامدهای قابل توجهی در فهم مفاهیم بنیادین توحید، از جمله براهین اثبات وجود خدا، تقسیم بندی توحید، اثبات صفات خداوند و تفسیر صفات خبری داشته است. رویکرد حداقلی وهابیت به عقل همچنین منجر به نفی برخی از آموزه های اسلامی همچون توسل، استغاثه و ولایت تکوینی اولیاء شده است. در مجموع، این پژوهش نشان می دهد که اختلاف در نگاه به عقل، به تفاوت های چشمگیری در فهم و تفسیر آموزه های توحیدی در میان وهابیت و اخوان المسلمین منجر شده است.
۲۷۸۳.

وهن دین و مذهب «مطالعه ای در باب مستندات، مصادیق و دامنه کاربرد»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقه و حقوق اسلامی سال ۲۰ بهار ۱۴۰۳ شماره ۷۵ 243 - 259

کلیدواژه‌ها: وهن دین وهن مذهب تضعیف شریعت ادله احکام اولیه حکم ثانوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۳۲
امروزه با توجه به گسترش رسانه های جمعی و بازتاب عملکرد جریان های مذهبی در فضای بین المللی، بسیار شاهد آن هستیم که فقیهان مقلدان خود را از انجام عملی خاص به استناد اینکه آن عمل موجب وهن دین یا مذهب است برحذر می دارند. حتی از مطالعه آرای فقیهان چنین مستفاد می شود که «وهن دین یا مذهب» از عناوینی است که در صورت تحقق موضوع، به مثابه قواعدی مانند لاضرر و لاحرج، بر ادله احکام اولیه حکومت دارد. با این همه آنچه مشخص است اینکه نه تعریف دقیقی از این عنوان در منابع فقهی وجود دارد؛ و نه مستندات و ادله حجیت آن تاکنون توسط فقیهان معرفی شده است و نیز مشخص نیست دامنه کاربست این عنوانِ شبیه به قاعده تا به چه میزان است. جستار حاضر با عنایت به ضرورت ضابطه مندسازی عنوان مزبور، به مثابه قاعده ای که می تواند گستره ای به وسعت تمامی ابواب فقه داشته باشد و نقش بی بدیلی در عرصه بین الملل ایفا کرده و از ورود آسیب به کیان دین و ارائه تصویری رماننده از شریعت جلوگیری نماید، به سراغ مستندات فقهی رفته و پس از اثبات قاعده مزبور با استظهار از ادله اربعه، کاربست قاعده را در کلمات فقیهان در مطالعه گرفته و در ادامه دامنه و گستره عنوان «وهن دین و مذهب» را مورد بررسی قرار داده است.
۲۷۸۴.

کارکردهای اصل کرامت در سیاست گذاری های جنایی در پرتو آموزه های شرعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال ۱۴ بهار ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۵۵) 193 - 216

کلیدواژه‌ها: سیاستگذاری جنایی اصل کرامت حقوق کیفری اموزه های شرعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۱۳۹
از آنجا که کرامت انسانی، به منزله یک حق یا مجموعه ای از حقوق غیر قابل سلب و انتقال محسوب می شود که دارای ظرفیت ها و زمینه های تکوینی و تشریعی فراوان در قاعده سازی یا تدوین اصول اساسی در عرصه مدیریت و کنترل جرائم یا همان سیاست جنایی است، لذا به نظرقادر است در عرصه سیاستگذاری های کلان و راهبردی جنایی به نحوی فراقانونی، نقشی سازنده و اثرگذار را ایفا نماید. در آموزه های دینی اسلام نیز کرامت انسانی، نه بر مبنای یک امر قراردادی و اعتباری، بلکه بر اساس امری هستی شناختی، اخلاقی و اصیل، که منشأ آن ذات خلقت بشری و موضوعی تکوینی است که بر مبنای احکام الهی و در بعد تشریعی توجیه می شود. حال سوال این است که با تمام این ظرفیتها چگونه می توان، در بستر سیاستگذاری های جنایی و در عرصه مدیریت و کنترل جرائم، در یک حکومت دینی به این موضوع جنبه کاربردی داد؟ به بیان دیگر جایگاه و کارکردهای کرامت مداری در سیاستگذاری های کلان جنایی و کیفری چیست؟ یافته های این مقاله که با روش توصیفی و تحلیلی تهیه شده بیان می دارد که حفظ کرامت انسانی که دارای منشاء اخلاقی از یک سو و همچنین موجد آثار اخلاقی فراوانی نیز هست، این قابلیت را دارد که به عنوان مهمترین رکن سیاستگذاری های جنایی در مفهوم عام و سیاستگذاری های -کیفری در مفهوم خاص شناخته شود. از آنجایی که این اصل عامل موجه و مبنای وجودی بسیاری از نهادها و سازوکارهای کیفری و اخلاقی موجود در نظام دادرسی کیفری مانند اصل تساوی، تناسب، عفو، برائت، تساوی سلاح ها، احتیاط، درأ و ..می باشد لذا با بازتعریف کارکرد قاعده کرامت، که این مقاله به بررسی آن پرداخته، می توان سیاستگذاری های کلان و راهبردی کیفری و جنایی را متحول نمود.
۲۷۸۵.

A Functionalist Analysis of Free Will and Its Role in Lifestyle from the Perspective of Imam Ali(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: pure life, Volume ۱۱, Issue ۳۹, Summer ۲۰۲۴ 21 - 37

کلیدواژه‌ها: determinism free will delegation Intermediate Position Imam Ali lifestyle Effort and Endeavor

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۱۰۴
SUBJECT & OBJECTIVES: The paper provides a functionalist analysis of human free will and its impact on lifestyle from the perspective of Imam Ali . The discussion of free will and human influence over one’s actions is a significant issue in the fields of anthropology and theology, and it is interconnected with many topics in Islamic sciences and disciplines. Human beings possess various dimensions and characteristics, among which free will is a key feature. Imam Ali , in opposition to the prevalent deterministic interpretation, emphasized human free will and its impact on one’s actions. The belief in free will manifests in individuals’ lifestyles.METHOD & FINDING: In an analytical-descriptive method, this paper aims to examine the statements of Imam Ali  regarding human free will and its role in human lifestyle and progress. An active lifestyle or a passive lifestyle is considered a result of the belief in or denial of this free will. Progress and advancement in life, as well as divine happiness and reward, are achieved through free will, effort, and endeavor.CONCLUSION: Reward and punishment would be meaningless without free will. Effort and endeavor are fundamental aspects of lifestyle that arise from the belief in human free will. “An attempt to change undesirable conditions” and “Governance of belief” are among the manifestations of free will in individuals’ lifestyles. Man must strive to preserve freedom and not allow beliefs and values to be controlled by emotions.
۲۷۸۶.

تجلّی تعالیم فلسفی- عرفانی فلوطین در الهی نامه عطار نیشابوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۸۲ 213 - 234

کلیدواژه‌ها: فلسفه نوافلاطونی فلوطین عرفان اسلامی عطار نیشابوری مثنوی الهی نامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۸۲
فلوطین معروف ترین فیلسوف عارف مسلک فلسفه نوافلاطونی است که در نزد حکما و فلاسفه اسلامی به شیخ الیونانی شهرت دارد. این نظام فلسفی از طریق نشر و ترجمه آثار نوافلاطونیان به-خصوص آموزه های فلوطین، وارد دنیای اسلام شد و در فلسفه و عرفان اسلامی و ایرانی نفوذیافت. در این میان، تعالیم نوافلاطونی در آثار واصلان و جویندگان معرفت، چون: سنایی، عطار، مولوی و ... بیشتر نمودیافته است. عطار نیشابوری که تصویرگر اندیشه ها و مفاهیم دلکش و نغز عرفانی است، از زبان شعر بهره می جوید تا با بیان حکایت های تمثیلی و رمزی، تعالیم عارفانه خویش را به مخاطبان عرضه دارد. مثنوی الهی نامه، جهان بینی شاعر را به نمایش می گذارد و انعکاس سیر درونی او است. او در این اثر به صورت ماهرانه اندیشه های تعالی گرایانه خود را با رویکردی غایت شناسانه بیان می کند و اصول بنیادین وجود و معرفت شناسی را با اشاراتی به نظریه فلوطین تبیین و تشریح می کند. ازاین رو، نگارنده مقاله تلاش دارد تا با روش تحلیلی توصیفی، به بازتاب اندیشه های فلسفی- عرفانی فلوطین در این منظومه بپردازد و هدف آن، به تصویرکشیدن وجوه اشتراکات تعالیم عرفانی و ذوقی فلوطین و عطار در بیان موضوعات اساسی چون احد، عقل و روح است.
۲۷۸۷.

بررسی برخی نمادهای مهری در عرفان ایرانی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۸۲ 257 - 278

کلیدواژه‌ها: آیینِ مهر اسطوره عرفان ایرانی - اسلامی فلسفه اشراق خورشید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۸۲
آیین مهر پایه و بنیان عرفان ایرانی- اسلامی است؛ بسیاری از بُن مایه های باورشناختی در این عرفان، وامدار آیین مهر است؛ چنانکه ریشه های ستبر و سترگ عرفان ایرانی را می توان در آموزه های آیین مهر، جستجوکرد. نشانه های بسیاری از اندیشه ها و باورهای مهری را در رسم و راه های عرفانی می یابیم. جلوه ها و نمادهایی از آیین مهر در حکمت اشراقِ شیخ شهاب الدینِ سهروردی به روشنی نمایان است که از آن جمله می توان به خورشید، عشق اشاره نمود. این پژوهش با روش تطبیقی- تحلیلی به چگونگیِ اثرپذیری عرفان و شیخِ اشراق از آیین مهر می پردازد و برخی از نشانه ها و نمادهای آیین مهر در عرفان از جمله خاموشی و رازداری، هفت مرحله سلوک، ریاضت و گورخوابی و ... را بررسی می کند و بر آنست تاجایگاه برخی نمادها و باورهای مهری را در عرفان ایرانی- اسلامی نشان دهد .به نظرمی رسد ادیان ومذاهب دراسطوره ها ریشه داشته و وامدار بُنمایه های اساطیری اند. برهمین اساس اندیشه های نمادین مهری نیز از لایه های زیرین فرهنگی، درعرفان ایرانی- اسلامی رسوخ و تجلی یافته و در گذر زمان به گونه ای دیگر حیات خود را میّسر کرده است.
۲۷۸۸.

تحلیل تطبیقی مفاهیم عشق و صلح در مثنوی مولانا و آثار روزنبرگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۸۲ 311 - 326

کلیدواژه‌ها: عشق صلح مولانا روزنبرگ رویکرد ارتباط بدون خشونت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۸۳
امنیت، آرامش و صلح از دیرباز جزو نخستین نیازهای بشر برای حفظ بقا بوده است. به همین دلیل از دیرباز اندیشمندان مؤلف های بسیاری را برای رسیدن به صلح معرفی کرده اند و ادیبان نیز در آثار خود به آن توجه کرده اند. مولانا شاعر و عارف قرن هفتم دراثر خود، مثنوی شریف، به صلح پرداخته است و بر عشق به عنوان راهکاری برای رسیدن به امنیت وآرامش تأکید کرده است. بیش از 7 قرن بعد از او در غرب، روانشناسی به نام مارشال روزنبرگ در رویکردی به نام ارتباط بدون خشونت، از لوازم رسیدن به دنیای فارغ از خشونت را، عشق عنوان می کند. مولانا و روزنبرگ ، به عشق به عنوان مهم ترین مؤلفه برای رسیدن به صلح توجه کرده اند. هردو، راه رسیدن به صلحِ بیرون را ابتدا، رسیدن به صلح درونی دانسته اند و هر دو متفق القول اند که برای رسیدن به صلح ، لازم است عشق وارد زندگی انسان شود. این مقاله پژوهشی به شیوه توصیفی -تحلیلی؛ به بررسی تطبیقی جایگاه عشق در رسیدن به صلح نزد این دو اندیشمند می پردازد، با این هدف که نشان دهد طبق نظریات این دو، عشق چگونه با تأثیراتی که بر روان و عملکرد فرد می گذارد، خواهدتوانست صلح را برای انسان و جهان پیرامونش به ارمغان آورد.
۲۷۸۹.

تحلیل انتقادی پیامدهای کلامی تقسیم بندی به امور مقدور و غیرمقدور در اندیشه ابن تیمیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۵ ۱۱۱-۹۳

کلیدواژه‌ها: ابن تیمیه مقدور غیرمقدور شرک انگاری پیامد کلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲ تعداد دانلود : ۱۷
مقاله حاضر به بررسی دقیق تقسیم بندی مقدورات از منظر ابن تیمیه و تأثیرات آن بر نگرش مسلمانان نسبت به امور الهی و انسانی می پردازد. ابن تیمیه با ارائه تقسیم بندی خاص خود، امور را براساس قدرت و توانایی خداوند و انسان دسته بندی نموده است. او با تفسیر نامتوازن آیات قرآن، مسلمانان را در معرض اتهام شرک قرار داده و با تقلیل جایگاه بشر، قدرت های اعطایی الهی را نادیده انگاشته است. تقسیم بندی او پیامدهای کلامی همچون مباحثی همچون شرک انگاری برخی از آموزه های دینی مسلمانان همچون معجزه، کرامت، توسل، شفاعت، استغاثه و زیارت قبور، را به دنبال دارد بر این اساس پژوهش حاضر با روش تحلیلی انتقادی به نقد و بررسی این تقسیم بندی می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که این تقسیم بندی با اشکالات فراوانی همچون ناسازگاری با آموزه های قرآنی، عدم جامعیت، عدم تنافی سببیت با توحید، عدم توجه به جایگاه انسان کامل و احتمال تنزیهی بودن نهی طلب از غیر خدا روبروست.
۲۷۹۰.

بازخوانی انتقادی آیه ۲۱ نساء با تمرکز بر جایگاه لغوی تفسیری دو مفهوم «میثاق غلیظ» و «احسان» در حقوق زنان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۵ ۱۵۹-۱۳۷

کلیدواژه‌ها: قرآن زنان میثاق غلیظ احسان تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳ تعداد دانلود : ۱۸
به دنبال ضرورت تشریح ضعف و کاستی های برخی نظرات تفسیری موجود در إقناع اذهان، پژوهش پیش رو با هدف بازنگری و درنگ در تفسیر آیه 21 نساء انجام یافته است. این رویکرد، مبتنی بر تمرکز در لغت، توجه به موضوع و پیوند محتوایی آیه به ویژه مفهوم «میثاق غلیظ» با آیات قبل از خود و دیگر آیات مربوط به طلاق، به طور خاص فراز «تسریح باحسان» است. حاصل این واکاوی بیانگر آن است که موضوع مالی آیه نه فقط مهریه بلکه همه اموال اعطا شده به همسر است. محتوای آیه نیز در ادامه تبیین گزاره های رفتاری هنجار بین مرد و زن در خانواده اسلامی، با ترسیم هندسه اخلاق- حقوق، مطایق با آیات قبل و دیگر آیات هم موضوع است. در این هندسه در صورت اراده مرد به طلاق، دوران محبت بین همسران از یک سو و میثاق غلیظ به معنای همه وظایف مالی او در برابر همسر از سوی دیگر یادآوری شده است. همچنین با توصیه به بخششی بیش از حقوق واجب زن هنگام طلاق (تسریح باحسان)، به عنوان تسکینی برای او در مرارت طلاق، چشم اندازی از ضرورت توجه به حقوق زن ترسیم شده است. دراین نگره، هیچ مردی نه تنها در ادای همه حقوق مالی و واجب زن، نباید کوتاهی کند بلکه نمی تواند سودای بازپس گیری چیزی از اموال اعطایی به همسر را نیز داشته باشد.
۲۷۹۱.

مطالعه تطبیقی استعاره های مفهومی ایمان و کفر در قرآن و نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۵ ۲۲۴-۱۹۹

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم نهج البلاغه استعاره مفهومی ایمان کفر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۱۹
براساس یافته های علوم شناختی، ذهن انسان مفاهیم انتزاعی را با استفاده از تجربیات حسی و ملموس سازمان دهی می کند. استعاره های مفهومی که در زبان شناسی شناختی ابزارهای اساسی در تفکر هستند، در شکل دهی به فهم انسان از جهان نقش کلیدی دارند. قرآن کریم نیز برای انتقال مفاهیمی مانند ایمان و کفر از این استعاره ها بهره برده است. این پژوهش با رویکردی تطبیقی، استعاره های مفهومی ایمان و کفر را در قرآن و نهج البلاغه بررسی کرده و حوزه های مبدأیی نظیر نور و تاریکی، پاکی و آلودگی، گیاهان، بینایی و طرح واره های شیء و نیرو را تحلیل می کند. هدف این مطالعه، تبیین شکل گیری این استعاره ها و بررسی شباهت ها و تفاوت های آن ها در دو متن دینی است. نهج البلاغه و قرآن کریم از حوزه های مفهومی مشابهی برای مفهوم سازی ایمان و کفر بهره گرفته اند. با وجود اشتراکات فراوان، تفاوت هایی در نحوه به کارگیری استعاره ها در این دو متن دیده می شود؛ قرآن با زبانی وحیانی و همه فهم، مفاهیم را به مخاطبان گسترده تری منتقل می کند، در حالی که نهج البلاغه با بیانی انسانی و استدلالی، به تشریح ابعاد اجتماعی، اخلاقی و فلسفی این مفاهیم می پردازد. این پژوهش نشان می دهد که استعاره های مفهومی نه تنها ابزار انتقال مفاهیم دینی هستند، بلکه پیوند عمیقی میان زبان، فرهنگ و جهان بینی در فهم و پذیرش پیام های الهی ایجاد می کنند.
۲۷۹۲.

نسبت مؤلفه های کلامی و تاریخی در شرح حال معصومان(ع)؛ مطالعه موردی: نزهه الکرام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵۶ ۱۱۶-۸۳

کلیدواژه‌ها: محمد بن حسین رازی آبی نزهه الکرام کلام تاریخ معصومین (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۲۱
عنایت اصلی شیعیان به ویژه شیعیان امامی مذهب به معصومین(ع) و مسئله امامت، سبب پدید آمدن کتاب های اهل ِبیت نگاری شد که ذیل شاخه سیره نگاری در تاریخ نگاری اسلامی قابل دسته بندی است. باتوجه به اینکه عقیده، یکی از بن مایه های اصلی سیره نگاری محسوب می شده، مطالعه نسبت استفاده از کلام و تاریخ در این آثار حائز اهمیت است. در این پژوهش کوشش شد مؤلفه های کلامی و تاریخی و سنجش فراوانیِ این شاخصه ها در کتاب «نزهه الکرام و بستان العوام» نوشته محمد بن حسین رازی آبی (زنده در 630 ق) شناسایی شود. براین اساس، پرسش مقاله حاضر آن است که رازی کدام مؤلفه های کلامی و تاریخی را در نگارش شرح حال چهارده معصوم(ع) در کتاب نزهه الکرام به کار بست و چه نسبتی میان فراوانی این مؤلفه ها در حوزه کلام و تاریخ وجود دارد؟ روش مورد استفاده، توصیفی با تأکید بر تحلیل محتوای کمی است. نتیجه پژوهش نشان می دهد دو مؤلفه «احتجاج بر پایه علم دین» و «معجزه» به عنوان پربسامدترین مؤلفه های کلامیِ کتاب، بیش از همه با شاخصه های تاریخیِ فضیلت و حادثه زمان مند پیوند داده شدند. «فضیلت» شاخصه غالب متن است. رازی این شاخصه را بیشتر با مؤلفه های کلامی به ویژه معجزه درهم تنیده تا هم زمان شأن قدسی و زمینی امام(ع) را پوشش داده و آن را فراتر از سایر رقبا درزمینه امامت و خلافت قرار دهد.
۲۷۹۳.

زمینه های شکل گیری تاریخ نگاری فارسیِ دوره سلجوقیان آناتولی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 22 - 46

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری فارسی دیوانسالاری ایرانی سلجوقیان آناتولی مغول مهاجرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۲۵
تشکیل حکومت سلجوقیان آناتولی در اواخر قرن پنجم هجری، نقطه عطفی در تاریخ آناتولی به حساب می آید. هم زمان با تشکیل این دولت، امواج مهاجرتی از ایران به آناتولی نیز شکل گرفت که جمعی از علما و دیوانیان ایرانی را نیز همراه خود به آناتولی برد. حضور این دسته از ایرانیان که بیشترشان در مناصب اداری و دیوانی مشغول به کار شدند، در کنار آنکه موجب گسترش زبان و ادب فارسی در آناتولی می شد، شکل گیری و گسترش تاریخ نگاری فارسی در آنجا را نیز در پی داشت. این امواج مهاجرتی با هجوم مغولان، شدت بیشتری یافتند و با انقراض خلافت عباسی به اوج خود رسیدند. مهاجران ایرانی که در دستگاه سلجوقیان آناتولی به مناصب دیوانی اشتغال داشتند با بهره گیری از عوامل گوناگونی، از جمله علاقه مغولان به تاریخ نگاری، نیاز سلجوقیان آناتولی به زنده نگاه داشتن خاطره دوران شکوه و عظمت خویش، همچنین برای پُرکردن خلاء رهبر معنوی جهان اسلام، یعنی خلافت عباسی به نگارش آثار تاریخ نگارانه ای دست زدند که بیش از هرچیز نماینده رویکرد ایرانی در تاریخ نگاری بود. پژوهش حاضر، بر اساس این مدعا شکل گرفته است که بین مهاجرت دیوانیان ایرانی به قلمرو سلجوقیان آناتولی و شکل گیری سنت تاریخ نگاری فارسی در قلمرو آنها رابطه ای مستقیم وجود دارد.
۲۷۹۴.

رتبه بندی شأن موجودات امکانی بر اساس دو رویکرد «گستره صفاتی» و «توسعه یافتگی وجودی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه و کلام اسلامی سال ۵۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 377 - 402

کلیدواژه‌ها: رتبه بندی شأن موجودات امکانی رویکرد گستره صفاتی رویکرد توسعه یافتگی وجودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۲۲
بین رویکرد رایج فلسفی که متأثّر از حکمت مشاء و نگاه فلسفی متأثّر از حکمت صدرا، در خصوص مسأله «رتبه بندی شأن موجودات امکانی»، تفاوت اساسی وجود دارد. گروه نخست، با رویکرد «گستره صفاتی» در موجودات امکانی، معتقدند کمیت برخورداری هر گونه از صفات وجودی، نقش اساسی در رتبه بندی آن ها دارد و از آنجا که نوع انسان را یگانه موجود عاقل و «حیوان ناطق» می دانند، وی را بر رأس هرم موجودات امکانی جای داده و فقط شأن این نوع از موجودات را دارای احترام ویژه می دانند. در مقابل، رویکرد دومی که تحت تأثیر حکمت صدرایی است، «توسعه یافتگی وجودی و شهودی در عوالم مافوق ماده» را معیار رتبه بندی موجودات امکانی می داند و پیروانِ آن با تکیه بر مبانی این حکمت از قبیل «وحدت و بساطت وجود»، «تشکیک در وجود» و قرائت ویژه از «حرکت جوهری» چنین ادعا کرده اند که هر موجود امکانی، نشئه ای تا بی نهایت در عوالم مافوق طبیعت دارد که با حرکت اختیاری و استکمالی خود می تواند به آن دست یابد. این مقاله با هدف تبیین برخی از ادله این دو رویکرد با روش تحلیل محتوا، در نهایت به این یافته رسیده است که رویکرد نخست با اشکالات درون دینی و برون دینی متعددی مانند اخص بودن دلیل آن از مدعا روبرو است و به طور عمده، مبتنی بر برخی مشهورات است که قابل دفاع در مقابل ظواهر آیات و روایات نیست. در مقابل رویکرد دوم، قابلیت تطبیق بیشتر با مستندات مذکور داشته و قابل پذیرش تر است.
۲۷۹۵.

تحلیلی انتقادی بر دیدگاه مترجمان و مفسران در ترجمه آیه «فَأْتِیا فِرْعَوْن ...»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۳۳) 63 - 80

کلیدواژه‌ها: آیه 16 سوره شعراء آیه 47 سوره طه «فَأْتِیا فِرْعَوْن ...» ترس موسی و هارون (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۲۰
بر اساس آیه 16 سوره شعراء، خداوند بعد از ابلاغ رسالت موسی و هارون(ع) فرمود: «فَأْتِیا فِرْعَوْنَ ...». بررسی حدود چهل ترجمه فارسی و هشتاد تفسیر قرآن نشان می دهد که با وجود پنج دیدگاه در تفسیر این آیه، تقریباً همه مترجمان و طیف وسیعی از مفسران، آیه را این گونه معنا کرده اند: «پس نزد فرعون بروید». با توجه به اینکه ریشه ماده «أتی» به معنای آمدن است، این سؤال مطرح می شود که این محققان با توجه به چه قرینه ای، معنایی کاملاً متضاد با این ماده را در این آیه در نظر گرفته اند؟ بازخوانی دیدگاه مفسران در این زمینه برای روشن شدن نقاط مثبت یا مبهم آنها و اصلاح ترجمه های احتمالاً نارسا، ضرورت بررسی این دیدگاه را روشن می کند. بررسی تحلیلی انتقادی دیدگاه مفسران و سایر شواهد نشان می دهد که این ترجمه با وجود کثرت طرف دارانش، موجب از بین رفتن قسمتی از معنای آیه و نادیده گرفتن بلاغت قرآن خواهد شد؛ ازاین رو معنای دقیق آیه این گونه است: «پس نزد فرعون بیایید [من آنجا حاضرم ]» یا «با سهولت و آسانی نزد فرعون بیایید [آنجا حضور دارم]». این ترجمه، برخلاف ترجمه مشهور، دارای نقاط قوتی است، از قبیل «هماهنگی با معنای لغوی ماده أتی»، «رعایت بلاغت» و «رعایت حالت روانی موسی و هارون(ع) هنگام دریافت دستور».
۲۷۹۶.

بررسی انتقادی نسبت «انکار تکامل برزخی و نفی حرکت جوهری پس از مرگ» به ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت کلامی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۲) 107 - 124

کلیدواژه‌ها: تکامل برزخی حرکت نفس اشتداد وجودی فیاضی عبودیت ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۳۰
تبیین حِکمی تحولات نفس انسانی پس از مرگ و استکمال برزخی و اخروی آن، از مسائل کلیدی انسان شناسی و معادشناسی فلسفی است. مسئله اصلی مقاله، تحلیل و بررسی این ادعاست که ملاصدرا مرگ و رهایی نفس از عالم طبیعت را پایان حرکت جوهری و تحول ذاتی انسان دانسته و بر این اساس هرگونه حرکت و استکمال در مراحل بالاتر، از جمله برزخ را انکار کرده است. ما در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای، به هدف بررسی صحت یا عدم صحت انتساب «انکار تکامل برزخی و نفی حرکت جوهری نفس پس از رهایی بدن» به ملاصدرا، با نگاهی جامع، همه استنادات به ملاصدرا در پژوهش های مذکور را واکاویده ایم و به این نتیجه دست یافته ایم که نه تنها در هیچ یک از این عبارات تصریح به نفی تکامل برزخی وجود ندارد؛ بلکه ملاصدرا در نظریه نهایی خویش با صراحت تمام به استکمال نفس و حرکت آن در برزخ و آخرت اذعان کرده است.
۲۷۹۷.

تحلیل روش های تربیتی مواجهه با «طول امل»در سبک زندگی اخلاق مدارانه بر اساس نهج البلاغه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات اخلاق کاربردی سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۷۸) 126 - 153

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه امام علی (ع) طول امل آرزو سبک زندگی اخلاقی تربیت اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۲۹
این پژوهش با هدف تبیین روش های تربیتی مواجهه با «طول امل» (آرزوهای دور و دراز) در سبک زندگی اخلاق مدارانه از منظر نهج البلاغه انجام شد. مساله اصلی، چگونگی مواجهه و مهار آرزوهای فناپذیر مادی و بعضاً غیراخلاقی در عصر حاضر بود که با گسترش زندگی مادی و نفوذ سبک زندگی غربی، به مانعی برای تحقق حیات طیبه تبدیل شده اند. پرسش محوری پژوهش این بود که مهم ترین روش های تربیتی امام علی(ع) در مواجهه با طول امل، مبتنی بر مفاهیم اخلاق کاربردی، چگونه می تواند به شکل گیری سبک زندگی اسلامی بینجامد؟ این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام شد و با استناد به خطبه ها، نامه ها و حکمت های نهج البلاغه، شش روش تربیتی استخراج شد: تبشیر (امیدواری به فضل الهی و بازتعریف آرزوها در قالب «خیر مأمول»)، اسوه سازی (الگوگیری از متقین و خاندان پیامبر(ص) برای هدایت آرزوها به سمت ارزش های متعالی)، انذار (هشدار درباره عواقب ویرانگر آرزوهای دنیوی و فریبندگی آن ها)، عبرت آموزی (درس گیری از سرنوشت پیشینیان و ناپایداری دنیا)، مواجهه با نتایج اعمال (آگاهی بخشی درباره پیامدهای اخلاقی و اخروی رفتارها) و تحمیل به نفس (مدیریت آرزوها از طریق زهدورزی و خودکنترلی). یافته های تحقیق نشان می دهد، امام علی(ع) با محوریت بخشیدن به تغییر نگرش به حیات و تأکید بر فناپذیری دنیا، در پی ایجاد بصیرتی عمیق در مخاطب هستند تا آرزوهایش را در چارچوب حیات معناساز، بازتعریف کند.
۲۷۹۸.

بازخوانی ادله قرآنی دیدگاه عبدالکریم سروش در انتساب اقتدارگرایی به اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۷۷ ۴۲-۲۷

کلیدواژه‌ها: عبدالکریم سروش اقتدارگرایی آیات جهاد دین و قدرت آیات سوره توبه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۸۵
مسئله نسبت دین و قدرت از جمله مسائلی است که از دیرباز مورد سوالات و ابهامات بسیاری از نواندیشان معاصر قرارگرفته است که در این میان عبدالکریم سروش از مشهورترین این افراد است؛ وی زبان اسلام را زبان قدرت و خشونت و پیامبر را عارفی مسلح و قدرت طلب معرفی می کند. سروش در اثبات دیدگاه خود، با استناد به آیات قرآن، به تفسیر و تحلیل آیات جهاد، آیات عذاب مجرمین در جهنم، آیات ابتدایی سوره توبه و آیه 29 سوره توبه و اخذ جزیه از اهل ذمه می پردازد و آن را منطبق با نظریه اقتدارگرایی و خشونت طلبی پیامبر اسلام و قرآن برمی شمرد. تبیین و بازخوانی ادله نقلی دیدگاه سروش، با روش تحلیلی انتقادی انجام شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد ادله نقلی دیدگاه سروش، از اتقان لازم برخوردار نبوده و تفسیر وی از آیات، مخالف با سایر آیات قرآن، سیره مسلمین و نظرات فقهاء امامیه است.
۲۷۹۹.

امکان سنجی تئوری «دستیابی به هوش مصنوعی قوی» در اندیشه «هاوکینز» با تأکید بر فیزیکالیسم ذهن و مقوله آگاهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۷۷ ۱۰۴-۸۹

کلیدواژه‌ها: هاوکینز ذهن هوش مصنوعی قوی فیزیکالیسم کوالیا هزارمغز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸ تعداد دانلود : ۷۰
هوش مصنوعی قوی عنوان برنامه ای است با هدف تولید سیستم هایی با قابلیت های شناختی انسان نظیر؛ آگاهی و ادراک. مسئله تحقیق این است که اکثر محققانِ این عرصه، ذهنمندی و آگاهی را محصول فرایندهای فیزیکی مغز می دانند. جف هاوکینز متاثر از این دیدگاه، در فرضیه ای به نام هزارمغز، با ارائه تحلیلی فیزیکال از ماهیت ذهن، مدعی کشف الگوریتم آگاهی و هوشمندی مغز شده است. در نگاه هاوکینز مقوله آگاهی با توانایی تشخیص مکان، ارتباط عمیقی دارد. به باور او سیستم هایی که با این الگوریتم طراحی شوند، همانند یک انسان، واجد آگاهی خواهند بود. در این مقاله با روشی تحلیلی انتقادی، امکان وقوعی دستیابی به چنین سیستم هایی مورد بررسی قرار گرفت و یافته های تحقیق نشان می دهد که با توجه به معضلاتی نظیر؛ تجرد ادراک، مسئله کوالیا، سابجکتیویتی، اراده آزاد، حیث التفاتی و استدلال اتاق چینی، فرضیه هاوکینز از عهده حل معمای آگاهی بر نیامده، و تئوری دستیابی به هوش مصنوعی قوی به کمک الگوریتم هزارمغز امکان وقوعی ندارد.
۲۸۰۰.

تبیین انواع مظهریت انسان بر اساس توحید افعالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۷۷ ۱۲۴-۱۰۵

کلیدواژه‌ها: توحید افعالی جبر و تفویض انسان الامر بین الامرین مظهریت تشأن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۹۱
درباره رابطه توحید افعالی و فاعلیت انسان در افعالش، سه دیدگاه وجود دارد: اشاعره با پذیرش توحید افعالیِ خداوند، علیت میان انسانها و افعال آنان را انکار کرده، جبرگرا شده اند. معتزله با انکار توحید افعالی و پذیرش علیت انسانها در افعالشان، تفویض را پذیرفته اند. امامیه بر اساس دستور اهل بیت علیهم السلام، از قاعده «لاَ جَبْرَ وَ لاَ تَفْوِیضَ وَ لَکِنْ أَمْرٌ بَیْنَ أَمْرَیْنِ» پیروی می کنند. برای تبیین دیدگاه اخیر، سه راه حل می توان ارائه کرد: الف) بر اساس علیت طولی، خداوند، فاعلِ غیرمباشر، و انسان، علت مباشر افعال خود است ب) بر اساس علیت حقیقی و اِعدادی، خداوند علت حقیقی و انسان، علت اِعدادی افعال خود است ج) با ارجاع علیت به تشأن، خداوند علت حقیقی و انسان مظهر و تجلی خداوند می باشد و از آنجا که انسان ها با یکدیگر تفاوت دارند، نوع مظهریت و تجلی خداوند در آنها نیز متفاوت خواهد بود. مقاله حاضر بعد از توصیف و تحلیل اجمالی سه دیدگاه کلامی فوق، انواع مظهریت انسانها را با استمداد از آیات قرآن تبیین نموده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان