مطالب مرتبط با کلیدواژه

کلام


۱.

علم کلام، فلسفه دین و الاهیات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات ۱۳۸۴ شماره ۳۸

کلیدواژه‌ها: الاهیات فلسفه دین کلام کلام جدید فلسفه کلام کلام فلسفى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱۹
میان علوم گوناگون به ویژه در عرصه دین‏پژوهى، برخى علوم در عین این‌که عنوان مشخص و مستقلى دارند، از نظر موضوع یا روش، همچنین از لحاظ قلمرو، ارتباط تنگاتنگى به هم داشته تا جایى که برخى، آن‌‌‌‌ها را یک علم تلقى مى‏کنند. در حوزه دین‏پژوهى، علومى نظیر علم کلام، فلسفه دین و الاهیات، از این امر مستثنا نیست و گاهی در تحقیقات و مباحث مربوط به آن‌ها خلط صورت مى‏گیرد؛ از این رو در تحقیق حاضر سعى شده مرز میان این علوم تعیین، و نقاط افتراق و اشتراک آن‌ها نیز مشخص شود. براى تعیین قلمرو هر یک از این علوم، ابتدا، علم کلام و مسائل مرتبط با آن محوریت قرار گرفته و در ادامه، تشابه و تفاوت آن با الاهیات و فلسفه دین تبیین شده است. افزون بر این‌که در هر یک از علوم، تفاوت هر علم با زیر شاخه‏ها و زیر مجموعه‏هاى آن نیز مطرح شده است .
۲.

تاثیر اندیشه های کلامی غزالی بر آرای سنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی ۱۳۸۸ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: غزالی کلام سنایی عقیده حدیقه الحقیقه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹۷
سنایی غزنوی نقطه آغازین عرفان و تصوف در شعر فارسی است. در میان بزرگان ادب و فرهنگ، بیش از همه ردپای غزالی در آثار وی دیده می شود و می توان گفت که به راستی غزالی در تکامل اندیشه سنایی، تاثیر شگفت انگیزی دارد. این نوشتار، سیری در اندیشه های کلامی و دینی غزالی و سنایی است. تحقیق پیش رو براساس روش کتابخانه ای انجام شده و در آن، افزون بر شباهت زندگانی آن دو، مضامین مشترک مسایل مهم کلامی و عقیده غزالی و سنایی از جمله موارد زیر تا حدی تبیین شده است: صفات خداوند، حدوث و قدم، عاده اله، قضا و قدر، نظام احسن، قرآن، نماز و...
۳.

شیوه مولوی در بحث های کلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ۱۳۸۱ شماره ۱۶۲ و ۱۶۳

کلیدواژه‌ها: عرفان عصمت کلام عفو احباط و تکفیر صفات خبری لطف عوض رؤیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵۲ تعداد دانلود : ۱۰۵۱
علم کلام ‘ یعنی بحث در اصول ادیان ‘ مستدل ساختن آن اصول و دفاع از آنها ‘ تاریخی به بلندی تاریخ پیامبران دارد . این مباحث ‘ از راه آمیغ زبان فارسی با زبان قرآن و اسلام رسمأ در نیمه قرن چهارم و با ترجمه تفسیر طبری ‘ در زبان فارسی جلوه نمودند . تا قرن هفتم که زبان فارسی کاملأ زبانی علمی و ادبی شد و به سبب پیوند با قرآن کریم ‘ جنبه مقدس و روحانیتی خاص یافت . مولوی که تعلق به این دوره دارد و از سرآمدان متفکرانی است که باقرآن و روایات انسی عجیب داشته ‘ مباحث کلامی را با دلایل نقلی و عقلی فراوان ‘ بیش از همه آثارش در مثنوی ‘ نه به شیوه مشایی ‘ بل با ذوق و ادب و عرفان در هم آمیخته است . او در بیان مسایل کلامی جمود ندارد و آن چه را مطابق اجتهاد و استنباط خود اوست برگزیده ‘ به همین سبب ‘ گاهی سخن او با متکلمان امامیه یا معتزله یا اشعریه یه ویژه ماتریدیه ‘ توارد پیدا میکند و در مجموع ‘ مقام اندیشه و دید او از حد تقلید برگذشته و به منزل گاه تحقیق پیوسته است .
۴.

زبان شناسى روایت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران بهار ۱۳۸۲ شماره ۱۶۵

کلیدواژه‌ها: داستان کلام روایت دیدگاه نا بهنگامى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹۳ تعداد دانلود : ۷۸۵
روایت اصطلاحى فراگیر براى ارجاع به انواع گسترده اى از نوشته ها و گفته هاست اما در تحقیق حاضر روایت در معناى ادبى آن مورد بررسى قرار مى گیردکه شامل انواع ادبى چون رمان، رمان کوتاه و داستان کوتاه است. روایت در معناى ادبى آن از دیرباز حوزة تحقیق و پژوهش مکاتب ادبى مختلف به خصوص ساختگر ایى روسى بوده است، اما فرضیه پردازان و منتقدان معاصر نیز روشهاى آن را در گرایش هاى مختلف و گاهأ متضاد خود به کارگرفته اند. در نو شته حاضر با طرح مفهوم "دیدگاه روایى "که عمدتأ از نظریات راجر فالر گرفته شده است، أنواع مختلفى از راویان یک داستان معرفى و ارائه مى شوند. راوى یک داستان مى تواند درونى باشد یعنى به درون افکار و احساسات شخصیتها نفوذ کند و یا برونى باشد یعنى مثل خواننده داستان فقط ظوإهر و رفتار شخصیتها را ببیند و به افکار و احساسات آنها دسترسى نداشته باشد. این درونى و برونى بودن نیز به بخشهاى دیگرى قابل تقسیم است. در دیدگاه روایى، به بررسى و نقد دیدگاههاى زمانى، مکانى و روانشناختى یک روایت و چگونگى تشخیص آنها پرداخته مى شود تا دیدگاه ایدئولوژیکى نویسنده یک داستان تعیین شود. در هر دیدگاه توانمندى و روشنگرى ابزارهاى زبانشناختى در نقد آثار ادبى به تصریرکشیده مى شود.
۵.

خاتمیت و عقل در آثار شهید مطهّری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ۱۳۸۶ شماره ۱۲۱

کلیدواژه‌ها: کلام تواتر مقتضیات زمان حسن و قبح عقلی نبوت عامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۷۵
استاد مطهّری فیلسوف و متکلّمی آگاه به زمان بود که با احساس مسئولیت الهی، هر جا نیاز بود سؤالی پاسخ داده شود و حقیقتی از حقایق دین تبیین گردد، با سلاح تفکر و اندیشه پای در میدان می‌نهاد و به حق، با سرفرازی از آن بیرون می‌آمد. یکی از مباحثی که به عنوان یک موضوع جدید کلامی در زمان حیات ایشان مورد تحلیل قرار گرفت، بحث «خاتمیت و جاودانگی دین اسلام» بود. این بحث در واقع، پاسخی است در مقابل این سؤال، که با تغییر شرایط و مقتضیات زمان، چگونه می‌توان به اعتقاد و عمل به قوانین ثابت اسلام در طول ادوار و زمان‌های کاملاً متفاوت، دعوت کرد؟ اسلام چه ویژگی‌هایی دارد که شریعت خاتم تلقّی می‌گردد و چه تفاوتی بین ختم نبوّت وجود دارد؟ تغییر چهره زندگی بشر به دلیل اختراع ماشین و گسترش این تحوّلات به تمام شئون فردی و اجتماعی انسان، نزد عده‌ای به منزله نیاز به تغییر یا بی‌اعتنایی به دین تلقّی می‌گردد. اما استاد مطهّری در تبیین خاتمیت، با عنایت به تمایز نیازهای ثابت و متغیّر بشر، اساس جاودانگی اسلام را بر تطابق تام اسلام با فطرت انسان و امور ذیل می‌داند: توانایی انسان در دریافت و حفظ برنامه کلی حیات، حجیّت داشتن عقل در کشف و درک مصالح و مفاسد؛ و به رسمیت شناختن اجتهاد به منزله موتور محرّک اسلام که امکان تطبیق شرایط جدید را با اصول کلی فراهم می‌سازد. در این مقاله، تلاش شده است این خطوط مورد بررسی قرار گیرد.
۶.

الهیّات و جامعه ‏شناسی دین؛ مقایسه معرفت‏ شناختی و روش‏ شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ۱۳۸۷ شماره ۱۲۶

کلیدواژه‌ها: دین معرفت روش کلام الهیات جامعه‌شناسی تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۶۸
این مقاله در تلاش است تا به تمایز، ارتباط و تعامل میان دو دانش الهیّات و جامعه‏شناسی دین از حیث معرفت‏شناختی و روش‏شناختی بپردازد. از این‏رو، ابتدا الهیّات به مثابه کلام و الهیّات به مثابه آموزه‏های دین از یکدیگر تفکیک و به مشخصات معرفت‏شناختی و روش‏شناختی هریک اشاره شده است. در ادامه، تعریف «جامعه‏شناسی دین»، منابع معرفتی، روش‏شناختی و مقایسه معرفت‏شناختی و روش‏شناختی الهیّات و جامعه‏شناسی دین مطرح شده است. همچنین تعامل جامعه‏شناسی دین با کلام و سپس، تعامل جامعه‏شناسی دین با آموزه‏های دین در دو محور مزبور مورد مداقّه قرار گرفته و صورت‏های گوناگون تعامل مطرح و بررسی شده است.
۷.

دلیل آفتاب(بررسى تطبیقى آراى کلامى و عرفانى مولوى در باب اسما و صفات حق تعالى)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی ۱۳۸۲ شماره ۱۵و۱۶

کلیدواژه‌ها: عینیت متکلمان اشاعره کلام ماتریدیه صفات خدا اسماى خداوند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲۳
چکیده در قرآن کریم و در عرف متکلمان مسلمان آنچه به‏عنوان جایگزین نام اللّه یا در وصف او به‏کار مى‏رود، اسم (جمع آن اسماء) اللّه نامیده مى‏شود. این که آیا مى‏توان خداوند را با نام‏ها و اوصافى خطاب کرد که در قرآن، سنّت و اجماع نیامده و یا آن‏که اسماءاللّه توقیفى است؛ یعنى مقیّد به ذکر آنها در منابع مذکور است، از جمله موارد اختلاف مهم اندیشمندان عالم اسلام، به‏ویژه متکلمان و فلاسفه مسلمان بوده است. اختلاف دیگر آنان این بوده که آیا آنچه به‏عنوان اسماء اللّه اطلاق کرده‏اند، با مسمایشان عینیت دارد یا به‏کلى بیگانه است؟ از فِرَق عمده کلامى و غالب اهل سنّت حنبلى و اشعرى بر توقیفیت اطلاق اسما و به عینیت آنها با مسمایشان باور داشته‏اند، در هر دو مورد معتزله و شیعه در موضع مخالف ایستاده‏اند، ولى ماتریدیه با وجود عدم قبول توقیفیت اسماى خداوند، گرچه به عینیت این اسما با مسمایشان اعتقاد راسخ ندارند، لزوما منکر عینیت اسما با ذات و صفات حق نیست. جلال‏الدین محمد مولوى (متوفاى 672)، از سویى، در آثارش خداوند را با نام‏هاى بى‏شمارى از قبیل: خورشید، آفتاب، دریا، دوست، معشوق، یار، دلبر، خلیفه، شاه، مادر، عروس، صید، صیاد و ... خوانده، اما به منصوص بودن آنها مقید نبوده است و از سوى دیگر، توصیف و اسم شایسته حضرت حق، را چون شب قدر، گم‏شده در اینها مى‏داند، اما در هر دو مورد اشعرى نیست و موضعى ماتریدى دارد. با توجه به نظرى که در باب گوهر ایمان و سابق دانستن رحمت الهى دارد، نیت گوینده را بر اقوال او مقدم و مایه نجات مى‏شمارد.
۸.

دلیل آفتاب(بررسى تطبیقى آراى کلامى و عرفانى مولوى در باب اسما و صفات حق تعالى)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی ۱۳۸۲ شماره ۱۵و۱۶

کلیدواژه‌ها: عینیت متکلمان اشاعره کلام ماتریدیه صفات خدا اسماى خداوند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۱۴
چکیده در قرآن کریم و در عرف متکلمان مسلمان آنچه به‏عنوان جایگزین نام اللّه یا در وصف او به‏کار مى‏رود، اسم (جمع آن اسماء) اللّه نامیده مى‏شود. این که آیا مى‏توان خداوند را با نام‏ها و اوصافى خطاب کرد که در قرآن، سنّت و اجماع نیامده و یا آن‏که اسماءاللّه توقیفى است؛ یعنى مقیّد به ذکر آنها در منابع مذکور است، از جمله موارد اختلاف مهم اندیشمندان عالم اسلام، به‏ویژه متکلمان و فلاسفه مسلمان بوده است. اختلاف دیگر آنان این بوده که آیا آنچه به‏عنوان اسماء اللّه اطلاق کرده‏اند، با مسمایشان عینیت دارد یا به‏کلى بیگانه است؟ از فِرَق عمده کلامى و غالب اهل سنّت حنبلى و اشعرى بر توقیفیت اطلاق اسما و به عینیت آنها با مسمایشان باور داشته‏اند، در هر دو مورد معتزله و شیعه در موضع مخالف ایستاده‏اند، ولى ماتریدیه با وجود عدم قبول توقیفیت اسماى خداوند، گرچه به عینیت این اسما با مسمایشان اعتقاد راسخ ندارند، لزوما منکر عینیت اسما با ذات و صفات حق نیست. جلال‏الدین محمد مولوى (متوفاى 672)، از سویى، در آثارش خداوند را با نام‏هاى بى‏شمارى از قبیل: خورشید، آفتاب، دریا، دوست، معشوق، یار، دلبر، خلیفه، شاه، مادر، عروس، صید، صیاد و ... خوانده، اما به منصوص بودن آنها مقید نبوده است و از سوى دیگر، توصیف و اسم شایسته حضرت حق، را چون شب قدر، گم‏شده در اینها مى‏داند، اما در هر دو مورد اشعرى نیست و موضعى ماتریدى دارد. با توجه به نظرى که در باب گوهر ایمان و سابق دانستن رحمت الهى دارد، نیت گوینده را بر اقوال او مقدم و مایه نجات مى‏شمارد.
۹.

ادوار تاریخی علم کلام اسلامی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: معارف عقلی ۱۳۸۵ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: ایران شیعه امامیه معتزله اشاعره کلام بنی عباس مغول اهل حدیث فرقه صفوی بنی امیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶۴۱
علم کلام عهده¬دار تبیین آموزه¬های دین اسلام است و در مقابلِ پرسش‌ها و انتقادهای پیروان دیگر ادیان، از این آموزه¬ها دفاع می¬کند. کلام جزو اولین علوم اسلامی است که در میان مسلمانان پیدا شد و با همت بزرگان و دانشمندان برجستة اسلامی گسترش یافت و جامعة علمی تمدن اسلامی را تغذیه کرد. با آنکه مسائل علم کلام از زمان آغاز دعوت اسلام مطرح شده بود، فرقه¬ها و مکاتب کلامی پس از وفات پیامبر اسلام? نمود یافتند و هر کدام در اثبات عقاید خود تألیفاتی نگاشته، به ردّیه نویسی روی‌آوردند. اینکه این گروه‌ها کی و کجا و چگونه پدید آمدند¬؛ چه اهدافی را دنبال می¬کردند؛ و در مباحث کلامی چه روشی داشتند، پرسش‌هایی هستند که این مقاله به اختصار به آنها پاسخ می‌دهد، و در ضمن این پاسخ¬ها، خلاصه¬ای از سرگذشت علم کلام در دوره¬های مختلف تاریخی را ارائه می‌کند.
۱۰.

کنشهای گفتاری و اهمیت آن در تحلیل متن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ۱۳۸۵ شماره۲

کلیدواژه‌ها: کلام تحلیل متن کنشهای گفتاری گفته مقوله ادب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۷۷
در این مقاله مبانی نظری کنشهای گفتاری از دیدگاه آستین و سرل به طور مختصر بررسی می شود سپس رابطه کنشهای گفتاری و مقوله ادب مورد توجه قرار می گیرد . در بررسی مقوله ادب به راهکارهای « ملاحظه کاری » و « گذشت » به عنوان دو راهکار مهم برای حفظ ادب در کنشهای گفتار اشاره می شود . در خاتمه از کنشهای گفتاری به عنوان سازوکاری قابل انعطاف برای تحلیل متن از جمله فهم و پردازش متن و تحلیل شخصیت در ادبیات یاد می شود . چند نمونه تحلیل متن از آثار خارجی بر اساس دانش کنشهای گفتاری به عنوان پیشینه این گونه مطالعات ارائه می گردد و نمونه ای از یک متن رمان فارسی ( جزیره سرگردانی ) بر اساس نظریه کنشهای گفتاری ، تحلیل و چگونگی شخصیت پردازی در آن بررسی می شود .
۱۱.

نسبت « جامعه شناسی دین » با الهیات و کلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی ایران ۱۳۸۷ شماره ۱ و ۲

کلیدواژه‌ها: دین جامعه شناسی الهیات کلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲۷
در حالی کسب دانش الهیاتی ادیان در کنار دیگر علوم دین پژوهی به جامعه شناس دین توصیه می شود که ملزم است دریافت و اظهارات خود را از آسیب های کلامی صیانت نماید. راه حل پوزیتیویستی تاکنون، اجتناب از الهیات برای مصون ماندن از سوگیری کلامی بوده است. اما راه حل این مقال، تمیز و تفکیک الهیات است از کلام در گام نخست و سپس تشریح و تحدید مسیرهای محتمل رسوخ ملاحظات کلامی است. در مطالعه دین، با تجویز استمداد از الهیات، هم ضعف های جامعه شناسی دین در موضوع شناسی برطرف می شود و هم از برچسب ناروای کلامی به جامعه شناسانی که واجد دانش الهیاتی ارزشمندی درباره دین مورد مطالعه خویش هستند،‌ جلوگیری می گردد.
۱۲.

تردید یا انکار؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۸۱ شماره ۳۳

کلیدواژه‌ها: فلسفه دین قضا و قدر کلام مرگ خیام بدبینی شک جهان اعتراض می رباعی سرنوشت اغتنام وقت عشرت طلبی می گساری جهان پس از مرگ بی دینی کوزه انکار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴۱ تعداد دانلود : ۱۴۱۱
عمر خیام، ریاضی دان، فیلسوف، منجم و دانشمند برجسته عصر سلجوقی (ف.526) بیشترین شهرت خود را مرهون رباعیات اندکی است که به اختلاف در میزان و انتساب به نام وی برجای مانده و توجه عالمان و ادیبان را به خود جلب کرده است و راه تحسین و انتقاد بر شعر او گشوده شده است.مهمترین ویژگی شعر خیامی، افکار و اندیشه های اوست که با بیانی ساده و دلنشین در رباعیات او جای گرفته است. شدت تاثیر این افکار به قدری است که عده ای برای بری داشتن ساحت وی از این افکار، خیام شاعر را فردی غیر از خیام حکیم دانسته اند. علی ای حال، نظر به شدت تاثیر این اندیشه های مقاله حاضر با استناد به 178 رباعی مذکور در تحقیق دو مرحوم فروغی و غنی، سعی دارد نقاط ضعف یا قوت اندیشه های کلامی مستتر در این رباعیات را - اعم از آنچه که خوش نامی وی را در پی داشته و یا بدنامی وی را - مورد بررسی قرار دهد و ترتیب موضوعات مورد بررسی از این قرار می باشد:1- محورها و موضوعات اصلی شعر خیام شناخته شود.2- میزان اصطلاحات به کار گرفته شده در رباعیات خیام معلوم شود3- مشخص شود که ازمیان اصطلاحات کدام یک می تواند معنای کلامی داشته باشد.با بررسی رباعی تحقیق شود که آیا اصطلاح مودر نظر در معنای کلامی به کار گرفته شده است یا خیر؟چنانچه در معنای کلامی است آن رباعی تحلیل شده بررسی شود که معنای آن متضمن کدام یک از موارد زیر می باشد: 1- شک و تردید 2- سوال وایجاد شبهه کلامی 3- انکار
۱۳.

شیخ محمود شبستری و اندیشه فلسفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۸۷ شماره ۵۸

کلیدواژه‌ها: عرفان منطق حکمت عقل ایمان عشق کلام زبان رمزی فلسفه مشایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۷۶
جایگاه فلسفه در تمدن اسلامی و به‏طور خاص در ایران و ارتباط آن با اعتقادات دینی همواره مدنظر محققان بسیاری بوده است. غربیان می‏پندارند که پس از انتقادات غزالی و با مرگ ابن‏رشد فلسفه در سرزمین‏های اسلامی خاموش شد. اما سیر فلسفه در ایران تا امروز بطلان این نظر را نشان می‏دهد. در واقع از یک طرف غزالی با نقد کلامی خود نظر فلاسفه را به‏طور روزافزون به مبانی دینی جلب کرد و از طرف دیگر عرفا با نقد روشمند خود از فلسفه و باتوجه به اشراق و طریق عملی همراه با سلوک فردی و مبانی اعتقادی در شکل دادن نظام جدید فلسفی در ایران که در آن مبانی کلامی، فلسفی و عرفانی در حکمت متعالیه سازمانی نو و بدیع یافت، یاری بسیار رساندند. در این مقاله، نگارنده سهم شیخ محمود شبستری شاعر و عارف بزرگ ایرانی را در ایجاد این طریق جدید بررسی کرده و نشان می‏دهد که این متفکر با نقد ایجابی و روشمند فلسفه مشایی از دیدگاه عرفانی و معرفت‏شناسی اشراقی، و با توجه به سلوک فردی همراه با مبانی اعتقادی و زبان رمزی، و با طرح حکمت در مقابل فلسفه مشایی در این امر نقش مهمی داشته است.
۱۴.

تاملی بر بنیانهای نظری عدالت در اندیشه سیاسی امام خمینی

نویسنده:
منبع: فصلنامه علمى پژوهشى متین ۱۳۸۴ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: عرفان عدالت اخلاق فضیلت کلام تربیت رذیلت جور

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی انقلاب اسلامی امام خمینی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی اندیشه سیاسی اسلام فلسفه سیاسی
تعداد بازدید : ۱۵۸۵ تعداد دانلود : ۷۱۴
این نوشته تلاشی است در جهت تعریف، شناخت و تبیین علت وجودی و رهیافتهای نظری مفهوم «عدالت» در اندیشه سیاسی حضرت امام خمینی. در این مقاله برداشتهای حضرت امام در مقوله عدالت از سه منظر یا رهیافت: وجودشناسی عرفانی، معناشناسی عرفانی و علمِ اخلاق مورد بررسی قرارگرفته و الزامات هر یک مورد بحث واقع شده است. طرح این مباحث از این جهت که مقدمه‏ای بر الزامات نظری و عملی عدالت در سطح اجتماعی و سیاسی است، اهمیت دارد. بنابراین پرسش اصلی این مقاله این است که اولاً، تحلیل حضرت امام از عدالت و مؤلفه های آن با چه رویکردهایی مورد تأمل قرار گرفته؟ ثانیاً، برداشت ماهوی حضرت امام از مقوله عدالت آیا ابزارانگارانه است یا غایت شناسانه؟ فرضیه اصلی این نوشته این است که رویکرد حضرت امام به عدالت، عرفانی ـ فلسفی است و عدالت ماهیتی غایت انگارانه دارد.
۱۵.

تاثیر آموزه های روایی امام صادق(ع) بر مباحث کلامی شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: شیعه کلام امام صادق(ع) روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۶
آموزه هایی روایی شیعی بر مباحث کلامی تاثیرگذار بوده، و بسیاری از متکلمان افزون بر استفاده از مبانی و روش های عقل گرایانه، از احادیث نیز هم به لحاظ مضمونی و هم به جهت روش و نوع خاص رویکرد ائمه بهره گرفته اند. بررسی این تاثیرها بیانگر آن است که این امر خطیر در جنبه های گونه گون تحقق پذیرفته است. در این خصوص، تاثیر روایات امام صادق(ع) به دلیل شرایط خاص عصری ایشان، شگرف و قابل توجه است به گونه ای که گاهی از رهگذر آنها این تاثیر، در قالب تبیین صحیح مواضع کلامی امامیه و نفی اندیشه های نااستوار انتسابی به شیعه اثنی عشری نمود پیدا کرده و در دوره های پس از امام(ع) به ویژه در شکل گیری و تحول منابع مکتوب کلامی شیعه، این تاثیر قابل ردیابی است. یعنی متکلمان شیعی هم، به مثابه پشتوانه های نظری و تئوریک و هم در روش و متدولوژی مباحث خود از این قبیل روایات استفاده کرده اند. این مقاله بر آن است تا با کاوشی پیرامون این مسئله ابعاد آن را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.
۱۶.

فلسفی شدن علم کلام ، رویکرد ناموجه یا روند گریز ناپذیر ؟(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: معارف عقلی تابستان ۱۳۸۸ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: فلسفه تفسیر تاویل کلام عقل گرایی نص گرایی فلسفی شدن جریان های کلامی هویت علم کلام

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات رابطه فلسفه با علوم دیگر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلیات رابطه کلام با علوم دیگر
تعداد بازدید : ۲۲۲۴ تعداد دانلود : ۱۱۲۵
موجه بودن فلسفی شدن دانش کلام از مسائلی است که درباره آن، مواضعی از نفی تا اثبات اتخاذ شده است. بدون توجه به معانی مختلف فلسفی شدن، نمی توان درستی یا نادرستی نگرش ها را اثبات کرد. این امر، گاه به معنای اتخاذ روش فلسفی در تبیین آموزه های دینی، گاه به معنای برگزیدن فلسفه خاصی به عنوان قالب تبیین معارف وحیانی، گاه به معنای به کارگیری برهان های فلسفی در اثبات آموزه های دینی و گاه به معنای تطبیق آموزه های وحیانی بر یافته های انسانی و... به کار رفته است. مخالفان این روند در دو دسته می گنجند. برخی از ریشه با رویکرد عقلی در تبیین معارف دینی به هر نحوی مخالف اند. عده ای دیگر به دلیل پیامدهای منفی، آن را ناخوش می دارند و مخالفت شان به دلیل امور عارضی است. موافقان نیز نگاه های متفاوت داشته اند. برخی به لحاظ روشی آن را درست انگاشته اند و برخی دیگر، به لحاظ محتوایی نیز به درستی این روند حکم کرده اند. در این نوشتار، اثبات شده است روندی که به تطبیق آموزه های وحیانی بر یافته های انسانی انجامیده است و بدون معیار به تاویل های ناروا و احیاناً انکار برخی از آموزه های دینی منتهی شده است، چه در به کارگیری روش فلسفی ریشه داشته باشد و چه در معانی دیگر، ناموجه است، ولی به طور کلی مقتضای تعالیم دینی و هویت دانش کلام، تولید یک دستگاه مفهومی معتبر و فرافرهنگی یا بهره گیری از دستگاه مفهومی مستقر بوده است. متکلمان به هردو رهیافت توسل جسته اند. گرچه خشنودی از دستگاه فلسفی خاص یا هر دستگاه مفهومی دیگر فاقد دلیل موجه است. فلسفی شدن دانش کلام نیز در رکود فلسفه تاثیر نداشته، یا دست کم نقش آن کم رنگ بوده است.
۱۷.

درآمدی بر چیستی کلام جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال چهارم بهار ۱۳۸۷ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: فلسفه دین کلام کلام جدید کلام قدیم الاهیات جدید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶۰ تعداد دانلود : ۸۲۲
هدف از این مقاله، تبیین چیستی کلام جدید است. از آنجا که در ابتدا میان کلام جدید و کلام قدیم رابطه ای به نظر می آید، نخست به معنا و ریشه تاریخی علم کلام اشاره می شود و بحثی تاریخی درباره الاهیات که ظاهراً معادل واژه کلام است، ارایه می گردد. در ادامه برای تبیین معنای کلام جدید، از پیدایش الاهیات جدید مسیحی سخن گفته می شود و از این نظریه که «کلام جدید، همان الاهیات جدید است» دفاع می شود. در پایان هم به رابطه میان کلام جدید و فلسفه دین و خلط رایجی که میان این دو دانش در آثار برخی از متفکران پیش آمده است، پرداخته می شود.
۱۸.

پژوهشی در ماهیت کلام جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال چهارم زمستان ۱۳۸۷ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: فلسفه دین کلام کلام جدید دین پژوهی الاهیات جدید شلایرماخر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱۹ تعداد دانلود : ۴۷۵۷
کلام جدید به عنوان یکی از شاخه های پربسامد دین پژوهی، امروزه جایگاهی وزین در میان اندیشمندان دینی یافته است. در این میان، مساله اصلی، پرسش از ماهیت کلام جدید است که آیا آنچه در خارج تحقق دارد، کلام جدید است یا مسائل کلامی جدید. به دیگر سخن، آیا وصف تجدد، حقیقتاً به خود کلام نسبت داده شده است، یا مجازاً؟ در پاسخ به این سؤال، دو رویکرد عمده در میان دین پژوهان وجود دارد. عده ای معتقدند کلام جدید، صورت تحول یافته کلام قدیم و استمرار آن است؛ ولی دسته ای دیگر، تفاوت آن دو را اساسی تر از آن می دانند که بتوان آنها را در طول یکدیگر انگاشت؛ بلکه باید آنها را دارای دو هویت معرفتی مستقل دانست. نگارنده در این نوشتار، ابتدا هشت تقریر از دیدگاه یکسان انگاری ماهیت کلام قدیم و جدید و سپس دیدگاه مبتنی بر تفاوت ماهوی آن دو را نقل می کند و سپس نظریه مختار را که همان دیدگاه دوم است، تقویت خواهد نمود. به اعتقاد نگارنده، توجه به دو امر، یعنی تحول مداوم علم کلام و نیز خاستگاه غربی کلام جدید، ما را بر آن می دارد تا دیدگاه دوم را بر رویکرد نخست ترجیح دهیم.
۱۹.

خدمات علمی جابربن یزید جعفی به اسلام و شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شیعه شناسی سال هفتم زمستان ۱۳۸۸ شماره ۲۸

کلیدواژه‌ها: تفسیر اهل تسنن فقه حدیث کلام تاریخ کوفه جابربن یزید جعفی صادقین (ع) شیعه امامیه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات شخصیت ها
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام
تعداد بازدید : ۲۳۱۹ تعداد دانلود : ۸۷۶
ابومحمد جابر بن یزید جعفى کوفى (حدود 50ـ128 ق) از تابعان و از اصحاب نامدار و مورد وثوق امام باقر و امام صادق(علیهما السلام)است. او در اواخر دوره اموى، یک مرجع عمده درباره علوم دینى زمانش به شمار مى رفت. عمده فعالیت هاى علمى این عالم برجسته شیعى و شاگرد مکتب اهل بیت(علیهم السلام) در شاخه هاى تفسیر، حدیث، تاریخ، فقه و کلام بوده، از آن جا که شاگردان نامدارى از شیعه و سنى داشته است، سهم فراوانى در توسعه این علوم در بین عامه مسلمانان و به خصوص شیعیان امامى داشته است.
۲۰.

موضوع شناسی غنا در آواز منطبق بر ردیف دستگاه ایرانی ( تطبیق نظریه عدم حرمت ذاتی غنا با محتوای آواز ایرانی )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای نمایشی موسیقی سال ۱۴ زمستان ۱۳۸۸ شماره ۳۹

کلیدواژه‌ها: غنا موسیقی کلام ردیف دستگاه وصف ملازم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷۹ تعداد دانلود : ۷۵۴
یکی از مباحث مهم و در عین حال مبهم در علم فقه مسئلهی موسیقی است که براساس تقسیم موسیقی به دو نوع سازی و آوازی، مسالهی حرمت و عدم حرمت خوانندگی ذیل مبحث غنا و موضوع نوازندگی تحت عنوان لهو و لعب مورد نظر قرار می-گیرد. در این پژوهش آنچه مد نظر قرار گرفته است خوانندگی می باشد. در این میان، موضوع شناسی توسط کارشناس (عرف خاص، موسیقیدان) به جهت کشف حکم فقهی از اهمیت وافری برخوردار است. در بحث غنا ما با دو نظریه کلی مواجه هستیم: 1- حرمت به وصف ملازم 2- حرمت به ذاته در این پژوهش با تحلیل نظریهی حرمت غنا به عنوان ملازم و نظری اجمالی به تعاریف واژه های مرتبط با موسیقی ایرانی به این نتیجه رسیده ایم که ردیف های آوازی به مثابه قالب هایی هستند برای اجرای صحیح آواز که بسته به نوع شعر (محتوا) مورد استفاده درآن، از پستی یا والایی برخودار وخود کیفت صوت به ذاته حرمتی به همراه ندارد. به عبارت دیگر از این قالب که به شیوه بسیار منطقی نظام بندی (ردیف) شده اند هم میتوان استفاده صحیح و نیز نادرستی داشت. این برداشت دقیقا منطبق بر نظریهی حرمت به عنوان ملازم (رای مرحوم فیض کاشانی) میباشد.