«معرفت» و الزامات فراروى رسانه‌اى
آرشیو
چکیده
متن
هر رسانه ارتباطى، اعم از نوشتارى و غیر نوشتارى، داراى دو جهت و حیثیت متمایز است: جهت محتوایى; جهت ظاهرى و تکنیکى.
یک رسانه آن‌گاه مى‌تواند درست گام بردارد، که دو جهت یادشده را توأمان و دوشادوش یکدیگر مورد توجه قرار دهد و از هیچ‌یک غفلت نورزد; چرا که غفلت از هریک، ناکامى در دستیابى به اهداف رسانه‌اى را در پى خواهد داشت. براى نقد و بررسى عملکرد یک رسانه هم، با تفکیک همین دو جهت مى‌توان به نتیجه رسید. مطلوب ما در اینجا نقد و بررسى عملکرد مجله معرفت است.
الف. عملکرد محتوایى معرفت
ویژگى‌هاى مثبت
1. طرح مطالب تخصّصى: ارائه نشریات تخصصى‌در ایران امرى چندان دیرپا نیست، مى‌توان گفت: معرفت یکى از پیشگامان این راه است. معرفت با پى‌گیرى این امر، در واقع، نقش تغذیه مخاطبان خاص را دنبال مى‌کند و مى‌کوشد تا نشریه به بازار مطالب عوامانه و متخصصانه تبدیل نشود.
2. اهتمام به نقد: معرفت مى‌کوشد تا حتى‌الامکان گزارش‌هایى که از یک مکتب یا اندیشه مى‌شود، با نقد و بررسى همراه منتشر نماید. این امر به ارایه چهره واقعى آن مکتب و اندیشه یارى مى‌رساند.
3. اهتمام به «ترجمه»: ترجمه اندیشه‌هاى دیگران و مطالب تخصّصى از متون لاتین یکى از نکات مثبت معرفت است که به رشد و بارورى اندیشه‌ها یارى مى‌رساند.
4. رویکرد ویژه‌نامه‌اى: معرفت در یک گام درست مى‌کوشد در هر شماره، عمده مطالب را در یک راستا ویژه قرار دهد تا بلکه به مدد آن، دست کم در یک حیطه خاص بتوان به یک جمع‌بندى نسبى رسید. این امر از تشتّت مباحث خاص در شماره‌هاى مختلف جلوگیرى مى‌کند. مطالب یادشده پاره‌اى از ویژگى‌هاى مثبت معرفت از حیث محتوا بود.
ویژگى‌هاى منفى
1. عدم جلب آراى اندیشمندان گوناگون: آنچه در معرفت مى‌بینیم عمدتاً مقالات و مطالب دانش‌آموختگان یک نهاد خاص است. گویى که دیگران از آن منفصل و مهجورند. گرچه معرفت درهاى خود را به روى آرا و اندیشه‌هاى مختلف گشوده است، اما باید توجه داشت که همواره نمى‌توان به انتظار نشست و اقدامى در این راستا نکرد.
2. عدم توجه کافى به روزآمد کردن مطالب نشریه: در نگاه کلى، گرچه مطالب معرفت عمدتاً مطالب جدید و قابل بحث‌اند، اما باید به تقدم و تأخر برخى مباحث بر برخى دیگرازجهت‌طرح‌درحیطه‌رسانه‌هاتوجه‌داشت. اگرمطلبى‌دررسانه‌هاى‌اندیشه‌اى موضوعیت ویژه مى‌یابد، نباید از آن غافل شد.
3. ناتوانى در ایجاد کانون گفتمانى: نمى‌توان انکار کرد که پاره‌اى از نشریات تخصّصى اندیشه‌اى در کشور موجد یک کانون گفتمان بوده و در حوزه فعالیت خود محوریّت طرح مباحث تئوریک را به دست دارند. اما به نظر مى‌رسد که معرفت از این نظر تاکنون ناموفق بوده و آرام و بى‌صدا در گوشه‌اى‌کوچک‌به‌فعالیت خود ادامه مى‌دهد.
4. کمبود ابداعات تئوریک در معرفت: نمى‌توان کتمان کرد که معرفت به نقد آرا و اندیشه‌ها اهتمام ویژه دارد. اما نقد یک اندیشه تنها جنبه سلبى دارد و ارایه نظر جدید جنبه ایجابى و همین دومى است که در معرفت برجسته نیست.
5. مغفول ماندن پاره‌اى از مباحث تخصّصى: گرچه معرفت به اهم مباحث مى‌پردازد اما مباحثى هم هستند که در این میان مورد غفلت قرار مى‌گیرند. از جمله مباحث مردم‌شناختى، معناشناسانه، مباحث دلالات و فلسفه زبان، فلسفه علم و معرفت‌شناسى معاصر و...
6. استمرار بیش از حد پاره‌اى از مباحث: گاه پاره‌اى از مطالب منتشر شده در معرفت بیش از اندازه استمرار مى‌یابند و این امر ملالت‌آور و خسته‌کننده است.
7. طرح مطالب ناهمخوان با هدف معرفت: پاره‌اى از مباحث منتشرشده در معرفت بى‌آن‌که نظرى به محتوایشان داشته باشیم، در راستاى اهداف معرفت نیستند و با دیگر مطالب تخصصى نشریه هماهنگ نمى‌باشند. اگر بناست در نشریه از مطالب غیرتخصصى هم استفاده شود، مى‌بایست قسمت‌هایى چون شعر، نقد ادبى، سینما و... براى خود جایى داشته باشند.
8. عدم معرفى تازه‌هاى اندیشه: هراز چند گاهى اثرى در معرفت تبلیغ مى‌شود، اما این امر اولا، هنوز به یک جهت‌گیرى تبدیل نشده است ثانیاً، تنها در حدّ تصویر و معرفى نام اثر و نویسنده آن بوده است و ثالثاً، آثار اندیشمندان غربى را شامل نمى‌شود.
9. کاستى‌هایى در امر ترجمه: پیش‌تر از اهتمام معرفت به ترجمه آراى اندیشمندان غربى به عنوان یکى از ویژگى‌هاى مثبت آن سخن گفتیم، اما این رویکرد معرفت دچار یک نقیصه است و آن این‌که تنها به ترجمه آثار زبان انگلیسى اکتفا مى‌شود ولى به سایر زبان‌ها از جمله متون آلمانى و فرانسوى اهتمام نمى‌شود.
ب. عملکردظاهرى معرفت
ویژگى‌هاى مثبت
1. تحول نسبى در پاره‌اى عناوین روى جلد;
2. استفاده از قطعات ادبى بر روى جلد;
3. استفاده از کاغذ مرغوب و چشم نواز;
4. ارایه خلاصه عربى و انگلیسى مطالب;
جنبه‌هاى فرم‌گرایانه منفى
1. مشکل قطع و اندازه معرفت: معرفت باید به یکى از این دو امر تن دهد: اگر در قطع بزرگ منتشر مى‌شود، مى‌باید از قطر جلد آن کاست و ظاهرى ظریف‌تر و آراسته‌تر براى آن فراهم کرد و گرنه مى‌باید در قطع کوچک‌تر منتشر شود.
2. عدم ارایه طرح روى جلد مناسب: طرح‌هاى روى جلد در معرفت از جذابیّت و نوآورى و سبک‌هاى جدید برخوردار نیستند و از مشکل عدم روزآمدى رنج مى‌برند.
3. عنوان نامناسب: عنوان نشریه از جذابیّت برخوردار نیست و نیز خلاصه مطالب که بر روى جلد مى‌آیند، جایگاه و طرح مناسب و زیبایى ندارند.
4. عدم استفاده از طرح‌هاى داخلى: در صفحات مجله، طرح‌هاى گرافیکى مناسب و روزآمدى وجود ندارد. البته، این امر، امروزه جایگاه ویژه و خاصى را در نشریات تخصصّى براى خود پیدا کرده است.
یک رسانه آن‌گاه مى‌تواند درست گام بردارد، که دو جهت یادشده را توأمان و دوشادوش یکدیگر مورد توجه قرار دهد و از هیچ‌یک غفلت نورزد; چرا که غفلت از هریک، ناکامى در دستیابى به اهداف رسانه‌اى را در پى خواهد داشت. براى نقد و بررسى عملکرد یک رسانه هم، با تفکیک همین دو جهت مى‌توان به نتیجه رسید. مطلوب ما در اینجا نقد و بررسى عملکرد مجله معرفت است.
الف. عملکرد محتوایى معرفت
ویژگى‌هاى مثبت
1. طرح مطالب تخصّصى: ارائه نشریات تخصصى‌در ایران امرى چندان دیرپا نیست، مى‌توان گفت: معرفت یکى از پیشگامان این راه است. معرفت با پى‌گیرى این امر، در واقع، نقش تغذیه مخاطبان خاص را دنبال مى‌کند و مى‌کوشد تا نشریه به بازار مطالب عوامانه و متخصصانه تبدیل نشود.
2. اهتمام به نقد: معرفت مى‌کوشد تا حتى‌الامکان گزارش‌هایى که از یک مکتب یا اندیشه مى‌شود، با نقد و بررسى همراه منتشر نماید. این امر به ارایه چهره واقعى آن مکتب و اندیشه یارى مى‌رساند.
3. اهتمام به «ترجمه»: ترجمه اندیشه‌هاى دیگران و مطالب تخصّصى از متون لاتین یکى از نکات مثبت معرفت است که به رشد و بارورى اندیشه‌ها یارى مى‌رساند.
4. رویکرد ویژه‌نامه‌اى: معرفت در یک گام درست مى‌کوشد در هر شماره، عمده مطالب را در یک راستا ویژه قرار دهد تا بلکه به مدد آن، دست کم در یک حیطه خاص بتوان به یک جمع‌بندى نسبى رسید. این امر از تشتّت مباحث خاص در شماره‌هاى مختلف جلوگیرى مى‌کند. مطالب یادشده پاره‌اى از ویژگى‌هاى مثبت معرفت از حیث محتوا بود.
ویژگى‌هاى منفى
1. عدم جلب آراى اندیشمندان گوناگون: آنچه در معرفت مى‌بینیم عمدتاً مقالات و مطالب دانش‌آموختگان یک نهاد خاص است. گویى که دیگران از آن منفصل و مهجورند. گرچه معرفت درهاى خود را به روى آرا و اندیشه‌هاى مختلف گشوده است، اما باید توجه داشت که همواره نمى‌توان به انتظار نشست و اقدامى در این راستا نکرد.
2. عدم توجه کافى به روزآمد کردن مطالب نشریه: در نگاه کلى، گرچه مطالب معرفت عمدتاً مطالب جدید و قابل بحث‌اند، اما باید به تقدم و تأخر برخى مباحث بر برخى دیگرازجهت‌طرح‌درحیطه‌رسانه‌هاتوجه‌داشت. اگرمطلبى‌دررسانه‌هاى‌اندیشه‌اى موضوعیت ویژه مى‌یابد، نباید از آن غافل شد.
3. ناتوانى در ایجاد کانون گفتمانى: نمى‌توان انکار کرد که پاره‌اى از نشریات تخصّصى اندیشه‌اى در کشور موجد یک کانون گفتمان بوده و در حوزه فعالیت خود محوریّت طرح مباحث تئوریک را به دست دارند. اما به نظر مى‌رسد که معرفت از این نظر تاکنون ناموفق بوده و آرام و بى‌صدا در گوشه‌اى‌کوچک‌به‌فعالیت خود ادامه مى‌دهد.
4. کمبود ابداعات تئوریک در معرفت: نمى‌توان کتمان کرد که معرفت به نقد آرا و اندیشه‌ها اهتمام ویژه دارد. اما نقد یک اندیشه تنها جنبه سلبى دارد و ارایه نظر جدید جنبه ایجابى و همین دومى است که در معرفت برجسته نیست.
5. مغفول ماندن پاره‌اى از مباحث تخصّصى: گرچه معرفت به اهم مباحث مى‌پردازد اما مباحثى هم هستند که در این میان مورد غفلت قرار مى‌گیرند. از جمله مباحث مردم‌شناختى، معناشناسانه، مباحث دلالات و فلسفه زبان، فلسفه علم و معرفت‌شناسى معاصر و...
6. استمرار بیش از حد پاره‌اى از مباحث: گاه پاره‌اى از مطالب منتشر شده در معرفت بیش از اندازه استمرار مى‌یابند و این امر ملالت‌آور و خسته‌کننده است.
7. طرح مطالب ناهمخوان با هدف معرفت: پاره‌اى از مباحث منتشرشده در معرفت بى‌آن‌که نظرى به محتوایشان داشته باشیم، در راستاى اهداف معرفت نیستند و با دیگر مطالب تخصصى نشریه هماهنگ نمى‌باشند. اگر بناست در نشریه از مطالب غیرتخصصى هم استفاده شود، مى‌بایست قسمت‌هایى چون شعر، نقد ادبى، سینما و... براى خود جایى داشته باشند.
8. عدم معرفى تازه‌هاى اندیشه: هراز چند گاهى اثرى در معرفت تبلیغ مى‌شود، اما این امر اولا، هنوز به یک جهت‌گیرى تبدیل نشده است ثانیاً، تنها در حدّ تصویر و معرفى نام اثر و نویسنده آن بوده است و ثالثاً، آثار اندیشمندان غربى را شامل نمى‌شود.
9. کاستى‌هایى در امر ترجمه: پیش‌تر از اهتمام معرفت به ترجمه آراى اندیشمندان غربى به عنوان یکى از ویژگى‌هاى مثبت آن سخن گفتیم، اما این رویکرد معرفت دچار یک نقیصه است و آن این‌که تنها به ترجمه آثار زبان انگلیسى اکتفا مى‌شود ولى به سایر زبان‌ها از جمله متون آلمانى و فرانسوى اهتمام نمى‌شود.
ب. عملکردظاهرى معرفت
ویژگى‌هاى مثبت
1. تحول نسبى در پاره‌اى عناوین روى جلد;
2. استفاده از قطعات ادبى بر روى جلد;
3. استفاده از کاغذ مرغوب و چشم نواز;
4. ارایه خلاصه عربى و انگلیسى مطالب;
جنبه‌هاى فرم‌گرایانه منفى
1. مشکل قطع و اندازه معرفت: معرفت باید به یکى از این دو امر تن دهد: اگر در قطع بزرگ منتشر مى‌شود، مى‌باید از قطر جلد آن کاست و ظاهرى ظریف‌تر و آراسته‌تر براى آن فراهم کرد و گرنه مى‌باید در قطع کوچک‌تر منتشر شود.
2. عدم ارایه طرح روى جلد مناسب: طرح‌هاى روى جلد در معرفت از جذابیّت و نوآورى و سبک‌هاى جدید برخوردار نیستند و از مشکل عدم روزآمدى رنج مى‌برند.
3. عنوان نامناسب: عنوان نشریه از جذابیّت برخوردار نیست و نیز خلاصه مطالب که بر روى جلد مى‌آیند، جایگاه و طرح مناسب و زیبایى ندارند.
4. عدم استفاده از طرح‌هاى داخلى: در صفحات مجله، طرح‌هاى گرافیکى مناسب و روزآمدى وجود ندارد. البته، این امر، امروزه جایگاه ویژه و خاصى را در نشریات تخصصّى براى خود پیدا کرده است.
تبلیغات
