امیرالمؤمنین(علیه السلام) در آیینه کتاب

على ابن ابیطالب(علیه السلام) گوهرى است که در شخصیت آن امام بزرگ و ابرمرد تاریخ، تاکنون هزارها کتاب به نگارش درآمده است. نویسندگان مسلمان، مسیحى، و گاه یهودى در تبیین چهره آن امام همام قلم زده اند و اهل سنت نیز براى معرفى مولى الموحدین على(علیه السلام) قلم به دست شده اند اما هنوز هم آن ها نتوانسته اند چهره حقیقى على(علیه السلام) را به جهانیان معرفى کنند. هنوز درباره شخصیت على(علیه السلام)، نهج البلاغه على(علیه السلام)، غدیر على(علیه السلام) و ...، هزاران راز کشف نشده وجود دارد که باید آیندگان براى ترسیم شناختى دقیق از على و حکومت علوى تلاشى ویژه نموده، تا بلکه بتوانند على(علیه السلام) را بشناسند و به جامعه بشناسانند.
مقام معظم رهبرى مى فرمایند: «شاید بشود ... صد خصوصیت در امیرالمؤمنین پیدا کرد; چه خصوصیات معنوى، مثل علم آن حضرت، مثل تقوا، زهد، حلم و صبر آن حضرت که خصال نفسانى اوست; چه خصوصیات رفتارى او به عنوان یک پدر، یک شوهر، یک شهروند، یک سرباز، یک فرمانده و یک حاکم; یا خصوصیات آن حضرت در برخورد با مردم: یک انسان متواضع، عادل، تدبیرکننده کارهاى مردم و یک قاضى! شاید بشود صد صفت این گونه براى امیرالمؤمنین شمرد; که اگر کسى بتواند این صد صفت را با بیان جامعى، گویا و رسا بیان کند، اجمالاً توانسته آن صورت نسبتاً کاملى از امیرالمؤمنین، ارایه بدهد، منتها دایره این صفات هم به قدرى باز، وسیع و گسترده است که براى هر کدام، دست کم باید یک کتاب نوشت.» با این وجود، براى معرفى شمایى از آن حضرت بیش از هزاران کتاب تاکنون به رشته تحریر درآمده است. در این نوشتار به گزیده کوچکى از آن همه کتاب اشاره مى گردد چه، معرفى همه آن کتاب ها، آن هم در موضوعات على شناسى، نهج البلاغه شناسى، غدیرشناسى و...،نیاز به کتابىاستبزرگ، که ازحوصله این مقال خارج است.
معرفى کتاب ها را در موضوعات ذیل پى مى گیریم:
الف) شأن و منزلت على(علیه السلام)
ب) غدیر
ج) حکومت علوى
د) نهج البلاغه
هـ) معجزات و کرامات
و) سروده ها
ز) کتاب شناسى
الف: شأن و منزلت على(علیه السلام)
الامام على بن ابیطالب امیرالمؤمنین(علیه السلام)، عبدالودود الامین، کویت، دارالتوجیه الاسلامى، 1400، 189 ص، وزیرى.
این کتاب که از چهار فصل تشکیل یافته است، به ترتیب درباره ولادت حضرت در کعبه، اسلام آوردن امام على(علیه السلام) و ذکر غزواتى که حضرت در آنان شرکت داشته، دوران پس از پیامبر گرامى(صلى الله علیه وآله)و حکومت خلفاى سه گانه، و دوران حکومت على(علیه السلام)تا زمان شهادت، بحث مى کند.
الامام على نبراس و متراس، چ دوم، بیروت، دارالکتاب العربى، بى تا، 218 ص، وزیرى.
این کتاب که در سال 1966 تألیف شده است، در چهار مقطع و یک خاتمه، به بررسى تاریخى و وقایع دوران زندگى حضرت امیرالمؤمنین على(علیه السلام)مى پردازد. کتاب مذکور، برنده جایزه اوّل در مسابقه تألیف کتاب درباره امام على(علیه السلام)مى باشد.
الامام على(علیه السلام) فى القرآن و السنة، محمّد على أسبر، چ اول، بیروت، دارالاصالة، 1411، 2 ج، (748) (489) ص.
نویسنده کتاب در مقدمه اى کوتاه، درباره روش خود در ذکر و تأویل آیات و روایاتى که در شأن حضرت على(علیه السلام) وارد شده، مطالبى بیان کرده است.
آیه هاى مورد بحث در این کتاب از 94 سوره قرآن مى باشد که از سوره حمد آغاز و با سوره اخلاص پایان مى پذیرد.
استفاده از منابع شیعه و اهل سنت، نظم در ترتیب سوره ها و آیات، ذکر فهرستى از سوره ها و آیات مورد نظر نویسنده; در پایان کتاب و آوردن خلاصه اى کوتاه از زندگى برخى امامان(علیهم السلام)، اصحاب، مؤلفان، مفسران و ... از امتیازهاى این کتاب به شمار مى رود.
الامام على(علیه السلام) صوت العدالة الانسانیه، جرج جرداق، بیروت، منشورات دارالرسالة، 1956، 388 ص.
این کتابکه نویسنده اش مسیحى و لبنانى استبا قلمى ادیبانه به توصیف اخلاق، سیره عملى و افکار بلند حضرت على(علیه السلام)مى پردازد.
آقاى سیدهادى خسروشاهى این اثر را تحت عنوان «امام على(علیه السلام)صداى عدالت انسانى»، در چهار جلد ترجمه نموده و نشر خرم (قم) نیز در سال 1369 اقدام به چاپ آن کرده است.
الامام على بن ابیطالب(علیه السلام)، عبدالفتاح عبدالمقصود، ترجمه سیدمحمدمهدى جعفرى و سیدمحمود طالقانى، چ اول، تهران، شرکت سهامى انتشار، 1361، 8 ج، (5+470) (19+463) (5+442) (5+416) (14+444) (14+456) (30+330) (30+342) ص، رقعى.
این کتاب که ترجمه کتاب «الامام على بن ابیطالب(علیه السلام)، قاهره، مکتبة مصر، بى تا، 9 ج، چهار مجلدى» مى باشد، جلد اوّل آن در سال 1335 توسط آیت الله سیدمحمودطالقانى و بقیه مجلدات آن به وسیله آقاى سیدمحمدمهدى جعفرى ترجمه شده است.
کتاب مذکور که دربرگیرنده تاریخ تحلیلى نیم قرن اوّل اسلام مى باشد، از جلد اوّل تا جلد هشتم، به ترتیب هر کتاب درباره طلوع خورشید، روزگار عثمان، فاجعه جمل، واقعه صفین، بازى حکمیت، غوغاى نهروان، نظام برابرى و غروب خورشید بحث مى کند. در جلد هشتم نیز در 14 صفحه، زندگى مؤلف کتاب نگارش یافته است.
امام على(علیه السلام) در قرآن، ابوالفضل یغمایى، چ اول، قم، انتشارات احسن الحدیث، 1378، 208 ص، وزیرى.
این کتاب درباره شخصیت حضرت على(علیه السلام) در قرآن از دیدگاه اهل سنت مى باشدکه درپایان نیزقسمتى تحت عنوان ملحقات،مختصرى ازشرح حال شخصیت هاى معروفى که احادیث از آن ها نقل شده، آورده شده است.
امام على(علیه السلام) مشعلى و دژى، سلیمان کتانى، ترجمه جلال الدین فارسى، چ دوم، تهران، انتشارات برهان، 252 ص، رقعى.
این کتاب به موضوعاتى از قبیل تاریخچه عربستان، میلاد پیامبر(صلى الله علیه وآله)، على(علیه السلام) در چارچوب تاریخ، شخصیت على(علیه السلام)، بعثت، ارزش رسالت، ماهیت جریانات و نقش على(علیه السلام) و نهج البلاغه مى پردازد.
امیرالمؤمنین اسوه وحدت، محمدجواد شرّى، ترجمه: محمدرضا عطایى، چ دوم، مشهد، بنیاد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1372، 733 ص.
این کتاب شامل چهاربخش و یک خاتمه است و نویسنده در این کتاب به تبیین دوران زندگى حضرت امیر(علیه السلام) در زمان پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)، خلفاى سه گانه، و دوره زمامدارى آن امام همام مى پردازد. در بخش چهارم کتاب نیز موضوع خلافت در قانون اسلامى مورد بررسى قرار گرفته است.
بحارالانوار، محمدباقر مجلسى، بیروت، مؤسسه الوفاء، جلدهاى 4235، (446) (426) (355) (365) (361) (360) (369) (344) ص، وزیرى.
در این هشت جلد از کتاب 110 جلدى بحارالانوار، مرحوم علامه مجلسى به تبیین تاریخ زندگى امیرالمؤمنین على(علیه السلام)نشسته و آیه هاى در شأن على(علیه السلام) را آورده و به موضوعاتى از قبیل اخبار غدیر، مناقب اصحاب کساء، سبقت على(علیه السلام) در اسلام، احادیث امامت، حب ملائکه به على(علیه السلام)، مناقب على(علیه السلام)، علم على(علیه السلام)، مکارم اخلاق، شهادت و وصیت آن امام همام پرداخته است.
پژوهشى عمیق از زندگى على(علیه السلام)، جعفر سبحانى، چ سوّم، قم، جهان آرا، 1366، 7 + 431 ص، رقعى
این کتاب در چهار بخش نگارش یافته که بخش اوّل به زندگى حضرت على(علیه السلام) قبل از بعثت پرداخته، بخش دوّم تاریخ زندگى آن حضرت پس از بعثت تا هجرت را مورد بحث قرار داده، بخش سوّم از هجرت تا زمان وفات نبى مکرم اسلام(صلى الله علیه وآله) را تبیین نموده، و بخش چهارم نیز دوران خلفاء را مورد بررسى، تجزیه و تحلیل قرار داده است.
جاذبه و دافعه على(علیه السلام)، مرتضى مطهرى، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 12 + 198 ص، رقعى.
این کتاب مجموعه اى از چهار سخنرانى استاد شهید مطهرى است که در روزهاى 18تا21 رمضان سال 1388 در حسینیه ارشاد ایراد شده است.
کتاب مذکور مشتمل بر یک مقدمه و دو بخش است که در بخش اوّل جاذبه على(علیه السلام) و فلسفه و فایدهآن مورد بحث قرار گرفته و در بخش دوّم نیز به موضوع دافعه نیرومند آن حضرت پرداخته است.
حماسه خورشید، هادى دستباز، مشهد، 1341، 344 ص، رقعى.
این کتاب که با مقدمه و تقریظ آقایان جمال الدین آشتیانى و محمدرضا حکیمى مزین شده، تاریخ زندگى حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام)را در قالب ادبیاتى شاعرانه، ترسیمى و داستانى تبیین مى کند.
داستان زندگى امام على(علیه السلام)، رضا شیرازى، چ اول، تهران، انتشارات پیام آزادى، 1370، 181 ص، رقعى.
نویسنده در این کتاب به بازآفرینى تاریخ زندگى حضرت على(علیه السلام)از ولادت تا شهادت، در قالبى ادبى و روان پرداخته است.
در مکتب امام امیرالمؤمنین(علیه السلام)، على قائمى، چ دوم، تهران، انتشارات امیرى، 1375، 448 ص، وزیرى.
این کتاب در سال 1372 تألیف و در 17 بخش تنظیم شده است. نویسنده در کتابش به تبیین زندگى حضرت على(علیه السلام) از زمان ولادت تا شهادت مى پردازد.
زندگانى حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام)، سیدهاشم رسولى محلاتى، چ اول، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه، 1405 هـ. ق، 2 ج، (7+496) (7+414) ص، وزیرى.
این کتاب که در چهارده بخش تنظیم شده است، به ترتیب درباره نسب امیرالمؤمنین(علیه السلام)، ولادت على(علیه السلام)، از ولادت تا هجرت، از هجرت تا رحلت پیامبر(صلى الله علیه وآله)، رهبرى و ولایت حضرت على(علیه السلام)، دوران حکومت، جنگ جمل، پس از جنگ جمل تا صفین، آغاز جنگ صفین، بازى حکمیّت، مارقین، جنایات معاویه پس از صفین و نهروان تا شهادت حضرت امیر(علیه السلام)، شهادت على(علیه السلام) و فرزندان آن حضرت، بحث مى کند.
سیره علوى، محمدباقر بهبودى، چ اول، تهران، مؤلف، 1368، 220 ص.
نویسنده در این کتاب به مسائل اجتماعىسیاسى، سال دهم تا چهلم هجرى مى پردازد، و سیره حضرت على(علیه السلام) را در این سال ها مورد توجه قرار مى دهد. در بیش تر بخش هاى این کتاب، سیر تدوین مطالب به همان روش معمول تاریخ نگارى، و در مواردى اندک نیز، بیان مطلب با تحلیل و مقایسه متون تاریخى همراه است.
سى سال پس از پیامبر(صلى الله علیه وآله)، سیدمحمدباقر صدر، ترجمه سیدعلى علوى، چ اول، تهران، نشر کوکب، 1366، 215 ص.
این کتاب که شامل چند سخنرانى از شهید آیة الله سیدمحمدباقر صدر مى باشد داراى یازده فصل است که درباره تغییر و دگرگونى در نبوت و پیامبرى پیامبران الهى، رحلت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) و پایان یافتن وحى الهى، انحراف سقیفه، وضعیت امت در برابر امام خود، شورش علیه عثمان، خلافت حضرت على(علیه السلام)، مشکلات سر راه امام على(علیه السلام)، نقش ائمه در برابر امت، و حیات ائمه بحث مى کند.
سیماى على(علیه السلام) به روایت اهل سنت، سیدهاشم بحرانى، ترجمه محمّد امینى، تحقیق: نجم الدین شریف عسکرى، تعلیقات: سیدحسن افتخار زاده، چ اول، تهران، مهام، 1378، 5+102+285 ص، وزیرى.
این کتاب 392 صفحه اى که ترجمه کتاب «علىّ و السّنة» مى باشد; گوشه اى از مقامات و مناقب امیرالمؤمنین(علیه السلام)، فواید قبول ولایت و محبت امیرالمؤمنین(علیه السلام) در دنیا و آخرت، و وضعیت دشمنان آن حضرت(علیه السلام) در دنیا و آخرت را مورد بحث و بررسى قرار مى دهد. هم چنین کتاب مذکور دربرگیرنده ده حدیث، درباره افضلیت امیرالمؤمنین(علیه السلام) بر دیگران مى باشد.
شهسوار اسلام حضرت على بن ابیطالب، محمّدجواد نجفى، چ پنجم، تهران، انتشارات کتابفروشى اسلامیه، 1362، 7+297 ص، جیبى.
این کتاب که جلد سوم از مجموعه ستارگان درخشان مى باشد، درباره موضوعاتى چون، از زمان خلقت نور على(علیه السلام) تا زمان ولادت، از زمان ولادت تا زمان هجرت، از زمان هجرت على بن ابیطالب تا زمان خلافت، و از زمان خلافت تا زمان شهادت آن حضرت، سخن مى گوید.
شهسوار اسلام، گابریل انکیرى، ترجمه کاظم عمادى، تهران، انجمن تبلیغات اسلام، 1326، 202 ص.
این کتاب که توسط شخصى مسیحى و از اعضاى جمعیت البحوث التاریخیة العربیهانجمنى که به منظور بررسى مآثر و افتخارات تاریخ عرب و شناساندن بزرگان آن در شهر قاهرة تأسیس شده استبه رشته تحریر درآمده، اوّلین کتاب این جمعیت مى باشد که به زبان فرانسوى نگارش یافته و سپس آقاى عمادى آن را به فارسى برگردانده است. نویسنده که تحت تأثیر شخصیت حضرت امیر(علیه السلام) قرار گرفته است، در این کتاب به ذکر مناقب امام على(علیه السلام) و دفاع از شخصیت ایشانبه خصوص در دوران حکومت حضرتدر مقابل مخالفان مى پردازد.
على از زبان على(علیه السلام)، جعفر شهیدى، چ اول، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1376، 207 ص.
این کتاب که از فرمایشات حضرت على(علیه السلام) در تبیین زندگى خویش، بهره برده است، از اتقان خاصى برخوردار مى باشد.
على کیست؟، فضل الله کمپانى، چ سوم، تهران، دارالکتاب الاسلامیه، 1343، 295 ص، رقعى.
این کتاب که داراى شش بخش و یک خاتمه مى باشد، به بیان زندگانى حضرت على(علیه السلام) از ولادت تا بعثت نبوى، زندگى آن امام از بعثت تا رحلت پیامبر(صلى الله علیه وآله)، زندگانى آن حضرت از رحلت پیمغبر اکرم تا زمان خلافت، زندگى حضرت امیر(علیه السلام) از ابتداى خلافت تا شهادت، شخصیت آن امام همام، و اثبات خلافت بلافصل آن حضرت مى پردازد. خاتمه کتاب نیز دربرگیرنده ذکر اسامى اولاد و بعضى از اصحاب حضرت على(علیه السلام) مى باشد.
على(علیه السلام) چهره درخشان اسلام، ابن ابى الحدید، ترجمه على دوانى، چ چهارم، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1359، 3+30 ص، وزیرى.
این کتاب که ترجمه مقدمه ابن ابى الحدید بر شرح نهج البلاغه مى باشد، به موضوعاتى از جمله ولادت على(علیه السلام)، مادر على(علیه السلام)، نسب، فضائل، فصاحت و بلاغت، عبادت، سیاست و مفاخر امیرالمؤمنین(علیه السلام)مى پردازد و نمایى از چهره ابوطالب را نیز تبیین مى کند.
على(علیه السلام) من المهد الى اللحدّ، سیدمحمدکاظم قزوینى، نجف اشرف، مطبعة الآداب، 5+416 ص، وزیرى.
این کتاب که با بحث ولادت حضرت على(علیه السلام) شروع و با تبیین موضوع شهادت آن حضرت به پایان مى رسد، موضوعاتى از قبیل: على(علیه السلام) و هجرت، جنگ هاى على(علیه السلام)، علم و فضائل على(علیه السلام)، اوصاف على(علیه السلام)، غدیر و خانه نشینى على(علیه السلام)، را مورد بحث قرار داده و آگاهى بسیار خوبى را در این زمینه به خوانندگان خود مى دهد.
على(علیه السلام) والفلسفة الالهیه، سیدمحمدحسین طباطبایى، چ اول، تهران، بنیاد بعثت، 1389، 80 ص، رقعى.
این کتاب ارزشمند موضوع هاى دین و فلسفه، کمال فلسفه، قضاوت علمى و حقوقى، مراحل شناخت خدا، توحید حقیقى، صفات باریتعالى، چگونگى آفرینش، معناى تقدیر، و معناى استطاعت بندگان را در نگاه على(علیه السلام) مورد بحث و بررسى قرار مى دهد. ترجمه فارسى آن با نام «على و فلسفه الهى» توسط آقاى سیدابراهیم سیدعلوى در 140 صفحه تنظیم و به وسیله انتشارات دارالتبلیغ اسلامى (قم)، به صورت «جیبى» چاپ شده است.
على مظلوم تاریخ، شمس الدین ربیعى، انتشارات کوشا، 1372، 202 ص.
این کتاب زندگى پر مشقت على(علیه السلام) را در دو مقطع پیش و پس از حکومت در سیزده عنوان بررسى کرده است. نویسنده در پایان کتابش، در سه بخش مجزا، آزادى در حکومت على(علیه السلام) را براى شیفتگان آزادى تبیین نموده است.
فرازهایى جذاب و خواندنى از زندگى امام على(علیه السلام)، محمدتقى جعفرى، چ دوّم، تهران، جهان آرا، 1379، 2 + 157 ص، رقعى.
این کتاب درباره على و سیاست، على و جهاد، على و نهج البلاغه، على و عرفان مثبت، و على و مسأله مرگ مى باشد که چ اوّل آن با نام «نگاهى به على(علیه السلام)» منتشر گردیده است.
فروغ ولایت، جعفر سبحانى، چ سوم، انتشارات صحیفه، 1373، 75 + 705 ص، وزیرى.
این کتاب تاریخ تحلیلى زندگانى امیرالمؤمنین على(علیه السلام)مى باشد که از 6 بخش و فصول مختلفى تشکیل شده و زندگى حضرت امیر(علیه السلام) را از قبل از بعثت تا شهادت، مورد بررسى قرار مى دهد.
در پایان نیز فهرست آیات، روایات، اعلام، اشخاص، قبایل و طوایف، اماکن، وقایع، و فهرست مأخذ و منابع، زینت بخش کتاب است.
گوهرى که مى ماند، چ اول، تهران، مؤسسه فرهنگى قدر ولایت، 1378، 152 ص، رقعى.
این کتاب که به وسیله مؤسسه فرهنگى قدر ولایت، گردآورى و تدوین یافته است، شخصیت و خصوصیات حضرت على(علیه السلام)از نگاه مقام معظم رهبرى را مورد ارزیابى قرار مى دهد.
در این کتاب درباره توازن عجیب در شخصیت حضرت على(علیه السلام)، خصوصیات حضرت، ابعاد شخصیت امام على(علیه السلام)، اخلاص آن حضرت، خصوصیات حکومت حضرت امیرالمؤمنین على(علیه السلام)، اثبات فضایل حضرت، و شجاعت على(علیه السلام) بحث شده است.
مرد نامتناهى على بن ابیطالب(علیه السلام)، حسن صدر، چ هشتم، تهران، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، 1353، 3+4+230 ص، وزیرى.
این کتاب به موضوعاتى چون: على کیست و صفات عالیه او چیست؟، محیط سیاسى عالم اسلام در آغاز خلافت على(علیه السلام)، و سیاست ملک دارى امیرالمؤمنین(علیه السلام) مى پردازد.
مقام امیرمؤمنان على(علیه السلام)، رجبعلى مظلومى، چ دوم، تهران، کتابخانه بزرگ اسلامى، 1352، 37 ص، جیبى.
در این کتاب، چهره حضرت على(علیه السلام) در نگاه زورمندان، امیران، داوران، بینوایان، زنان، دانشمندان، علماى اخلاق، بیگانگان، اهل طریقت، شیعیان، اهل قرآن، عابدان و عاشقان تبیین شده است.
موسوعة الامام على بن ابیطالب، محققان علوم حدیث، چ اول، قم، مؤسسه فرهنگى دارالحدیث، 1379، 12 ج، وزیرى.
این کتاب حاوى روایات و اسناد تاریخى شیعه و اهل سنت درباره شخصیت و سیره زندگى امام على(علیه السلام) مى باشد. در این کتاب 26 محور از زندگى حضرت امیر(علیه السلام)مورد بحث قرار گرفته است; که در پایان به معرفى امیرالمؤمنین(علیه السلام) از زبان قرآن و پیامبر(صلى الله علیه وآله)مى پردازد.
ناسخ التواریخ، حضرت على بن ابیطالب، محمدتقى سپهر، قم، مؤسسه مطبوعاتى دینى قم، 1369، 3 ج، (429) (419) (402) ص، وزیرى.
جلد اول از این کتاب سه جلدى، از زمان بیعت مردم با حضرت على(علیه السلام)تا جنگ صفین را بیان نموده، جلد دوم به ارائه وقایع جنگ حضرت با معاویه پرداخته، و جلد سوم نیز به بررسى وقایع مربوط به جنگ امام على بن ابیطالب(علیه السلام) با خوارج و پس از آن مى پردازد.
نگاهى گذرا به زندگانى امیرالمؤمنین على(علیه السلام)، سعید آل رسول، چ اول، بى جا، نرگس، 1376، 115 ص.
این کتاب با ادبیاتى روان و داستانى به تبیین زندگى و سیره حضرت على(علیه السلام) مى پردازد.
یگانه مولود کعبه، محمدعلى غروى، ترجمه: حسین على عربى، چ اول، قم، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(رحمه الله)، 1379، 127 ص، رقعى.
این کتاب به موضوعاتى از قبیل تواتر حدیث شریف ولادت، شهرت حدیث ولادت در میان مسلمانان، حدیث ولادت در نظر محدثان، نسب شناسان، مورخان و شعرا مى پردازد.
ب: غدیر
ارمغان غدیر، سیدعبدالله فاطمى نیا، چ اول، تهران، انتشارات سروش، 1372، 22 ص، رقعى.
این کتاب در برگیرنده چهل حدیث از منابع شیعه و سنى در خصوص حادثه غدیر است.
اسرار غدیر، محمدباقر انصارى، چ دوم، قم، نشر مولود کعبه، 1376، 3+9+233 ص، وزیرى.
این کتاب 245 صفحه اى که علاوه بر فهرست کامل، در 3 صفحه راهنماى کتاب را نیز آورده است، گزارشى تحلیلى از لحظه به لحظه واقعه غدیر خم را ارایه مى دهد و ناگفته هایى از ماجراى غدیر را بیان مى کند. نویسنده در این کتاب تحقیقى در محتواى خطبه غدیر دارد و به نقل سند و متن خطبه غذیر مى پردازد.
امامت حضرت على(علیه السلام) در نگاه حدیث غدیر، محمدروحانى، چ اول، تهران، انتشارات مهام، 1375، 99 ص، وزیرى.
در این کتاب پس از مقدمه، در دوازده بخش واقعه و آیات غدیر و سند و مصادر و دلالت حدیث غدیر و نیز بحث هایى درباره امامت و وقایع پس از غدیر آمده است.
امیرمؤمنان على(علیه السلام)، هیئت تحریریه مؤسسه اصول دین، قم، مؤسسه در راه حق، 1373، 23 ص، جیبى.
در این کتاب بحث هایى در جوانب مختلف غدیر با این عناوین آمده است: جانشینى پیامبر(صلى الله علیه وآله)، نخستین پیشوا، پیامبر دلسوز و مآل اندیش، حدیث تاریخى غدیر، سند حدیث غدیر، بررسى کوتاهى در معناى حدیث غدیر.
الغدیر فى الکتاب والسنة و الادب، عبدالحسین امینى، چ یازدهم، بیروت، مؤسسة الاعلمى، 1414، 11 ج، (417) (394) (420) (424) (464) (406) (416) (396) (402) (387) (399) ص، وزیرى.
در این کتاب ابتدا جوانب واقعه غدیر از قبیل حدیث آن از نظر سند و دلالت، و نیز آیات در غدیر و یا احادیث مربوط به غدیر، و هم چنین شعر و شعرا در غدیر، مورد بررسى قرار گرفته و در بسیارى از موارد با کوچک ترین مناسبت، مؤلف وارد موضوعات دیگر نیز گشته و در حد کامل به شکل فنى و علمى بحث نموده است.
الغدیر فى الکتاب العزیز، عبدالحسین امینى، چ اول، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، 1420 هـ. ق، 119 ص، رقعى.
علامه حاج شیخ عبدالحسین امینى در کتاب «الغدیر»، بحثى پى نهاده است درباره جریان غدیر در کتاب الهى، و در آن سه آیه را با دقت و استوارى و با تکیه بر اسناد اهل سنت، تفسیر کرده است. آیات اکمال، ابلاغ و عذاب. مرکز پژوهش هاى اسلامى غدیر، این بخش را از آن کتاب انتخاب کرده و با تحقیقى جدید نشر داده است.
برکه آفتاب، سیدمحمدصادق گرمارودى، چ سوم، مشهد، بنیاد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1372، 50 ص، رقعى.
در این کتاب، پس از مقدمه اى کوتاه، یک دوره واقعه غدیر از تجمع مردم تا پایان خطبه به طور اختصار و با قلمى شیوا بیان شده است، و در پایان مطالبى کوتاه درباره غدیر، ولایت و امامت آمده است.
پرتوى از غدیر در کلام امیرالمؤمنین(علیه السلام)، سیدمحمد مجیدى نظامى و حسن عرفان، چ اول، قم، نشر مولود کعبه، 1420، 3+119 ص، پالتویى.
این کتاب که خلاصه کتاب آرمان غدیر از دیدگاه امیرالمؤمنین(علیه السلام)مى باشد، درباره ضرورت شناخت روز غدیر و آثار آن، پیشینه غدیر و آداب وسنن ویژه عیدغدیرخم بحث مى کند، ونگاهى ویژه به سرفصل هاى اساسى در خطبه امیرالمؤمنین(علیه السلام) در روز غدیر دارد. شعرهایى درباره حادثه غدیر نیز ضمیمه کتاب مى باشد که آن را زینت بخشیده است.
پرتوى از غدیر، مهدى حائرى، تدوین: سیدسعید حسینیان، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، 1374، 279 ص، وزیرى.
این کتاب تحت پنجاه و سه عنوان به بررسى جنبه هاى مختلف غدیر و مباحثى درباره ولایت امیرالمؤمنین على(علیه السلام)مى پردازد.
حدیث الغدیر، عبدالحسین امینى، چ اول، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، 1419 هـ. ق، 206 ص، رقعى.
علامه امینى، موضوع ولایت و حادثه اى را که در غدیر خم اتفاق افتاد و به جریان «غدیر» شهره گشت، از زاویه هاى مختلف به بحث نهاده و در مجموعه «الغدیر» آورده است. بخشى از الغدیر که به جریان غدیر در اسناد تاریخى پرداخته و مفاد آن را در پرتو آگاهى هاى تاریخى و ادبى کاویده است، از آن جدا شده، با تحقیق مجدد در قالب کتابى خُرد ارائه شده است.
حماسه غدیر، محمد دشتى، چ اول، قم، مؤسسه تحقیقاتى امیرالمؤمنین(علیه السلام)، 224 ص، وزیرى.
موضوع این کتاب درباره ارزیابى تحلیلى خطبه حجة الوداع پیامبر(صلى الله علیه وآله)و کشف توطئه هاى پنهان مخالفان و راه هاى مقابله با آن مى باشد.
سیرى در الغدیر، محمد امینى، قم، چاپ مهر، 1370، وزیرى.
این کتاب مختصرى ازکتاب«الغدیر» مرحوم علامه امینى مى باشدکه فرزندش آن را با قلمى شیوا نگارش کرده است. و شامل یازده بخشبه تعداد مجلدات کتاب الغدیرمى باشد و در پایان نیز داراى یک ضمیمه است.
سیماى غدیر، فخرالدین حجازى، تهران، کتابخانه هاشمى، 1347، 60 ص، جیبى.
این کتاب در دو قسمت تنظیم شده است. قسمت اول شامل ده بخش در جوانب غدیر به طور خلاصه و گاهى تحلیل هاى کوتاه مى باشد. قسمت دوم نیز در پنج بخش و در موضوع هاى امامت و امام و امیرالمؤمنین و غدیر است.
عید غدیر، محمدجواد معرفت، قم، دارالمعرفة و الهدى، 1359، 112 ص، رقعى.
این کتاب داراى چهار بخش است که درباره موضوعات: عید غدیر در لغت; تاریخ و حدیث، مقام و منزلت عیدغدیر در اسلام، بیست و چهار عمل از اعمال روز غدیر، و آیا عید غدیر اختصاص به سال قمرى دارد، بحث مى کند.
غدیر پیوند ناگسستنى رسالت و امامت، حسین سعید، چ اول، تهران، کتابخانه مدرسه چهل ستون مسجد جامع، 1361، 64 ص، وزیرى.
این کتاب 64 صفحه اى به بیان داستان غدیر در اسلام پرداخته و در مقوله اى جداگانه چهره پیغمبر اسلام(صلى الله علیه وآله) در غدیر خم را تبیین مى کند، و در پایان نیز به موضوع امیرالمؤمنین(علیه السلام) و خلافت مى پردازد.
غدیر تداوم خط رسالت انبیاء و طلوع خورشید ولایت، محسن قرائتى، چ اول، تهران، نیروى مقاومت بسیج، 1376، 26 ص، رقعى.
در این نوشته، مباحثى پیرامون امامت و اهمیت غدیر و نیز ماجراى آن همراه با تحلیل و طرح چند سؤال در مورد غدیر و پاسخ آن سؤالات و نقل کلماتى در خصوص عید غدیر آمده است.
غدیر، برکه اى و دریایى، جواد نعیمى، چ اول، تهران، مرکز چاپ و انتشارات سازمان تبلیغات اسلامى، 1370، 206 ص، رقعى.
این کتاب در چهارده بخش، با قلمى شیوا و ادبى، به جوانب مختلف غدیر پرداخته است. پایان کتاب نیز در برگیرنده خلاصه اى از زندگانى امیرالمؤمنین(علیه السلام) مى باشد که تحت عنوان «چکاد بیکرانه دریا» نگارش یافته است.
ج: حکومت علوى
آیین کشوردارى از دیدگاه امام على(علیه السلام)، محمد فاضل لنکرانى، تدوین: حسین کریمى، تهران، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1366، 206 ص، وزیرى.
کتاب فوق مجموعه بحث هایى است که به عنوان شرح عهدنامه حضرت مولى الموحدین(علیه السلام) به مالک اشتر، اوایل انقلاب توسط حضرت آیة الله فاضل لنکرانى در دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، در محضر گروهى از فضلا و طلاب و دانش پژوهان ایراد شد و به وسیله فاضل محترم جناب آقاى حسین کریمى تقریر، تنظیم و منتشر گردید.
تجلى امامت، سیداصغر ناظم زاده قمى، چ سوم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، 1374، 832 ص، وزیرى.
این کتاب که گزارشى پژوهشى درباره حکومت امیرالمؤمنین(علیه السلام)مى باشد، شرح مفصلى از رویدادهاى حکومت پنج ساله حضرت را با گزارشى جامع و آمیخته به تحلیل ارایه کرده است. مؤلف محترم با بررسى مظلومیت على(علیه السلام) و شهادت به عنوان آخرین برگ از حیات آن حضرت، در بخش پایانى کتاب، به آن جلوه خاصى بخشیده است.
توسعه سیاسى از دیدگاه امام على(علیه السلام)، على اکبر علیخانى، تهران، شرکت چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامى، 1377، 315 ص.
هدف محقق در این تحقیق، استنباط و استخراج پاره اى از شیوه هاى حکومتى اسلام و تبیین اصول و راه هاى ارایه شده توسط این دین، براى رشد، توسعه و کمال جامعه، با استفاده از مبانى و معارف الهى مى باشد. در فصل اول این کتاب، اندیشه و دیدگاه حضرت على(علیه السلام) در مورد نظام سیاسى و توسعه سیاسى مورد بحث قرار رفته است، و در فصل دوّم نیز نظریات آن حضرت درباره مردم و جامعه از بعد سیاسى بررسى شده، و در فصل پایانى هم، نخبگان و توسعه سیاسى از دیدگاه امام على(علیه السلام)بررسى گردیده است.
حکمت اصول سیاسى اسلام، محمدتقى جعفرى، چ اول، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1369، 551 ص، وزیرى.
این کتاب در یک مقدمه و چهارده قسمت تنظیم شده است که دربرگیرنده ترجمه و تفسیر فرمان مبارک امیرالمؤمنین على بن ابیطالب(علیه السلام) به مالک اشتر مى باشد. در قسمت هاى پایانى کتاب نیز با بیان اهمیت صلح، تحت دو موضوع «جنگ و صلح از دیدگاه اسلام و منابع صلح گرایى در اسلام» و «ضرورت پاى بندى زمامدار به معاهدات» به تحلیل سخنان امیرالمؤمنین(علیه السلام) درباره قوانین و اصول مربوط به تعهد مى پردازد.
دولت آفتاب، مصطفى دلشاد تهرانى، 1377، 412 ص، وزیرى.
این کتاب، بخش هایى از اندیشه سیاسى حکیمانه و سیره حکومتى پسندیده امیرمؤمنان على(علیه السلام) که برخاسته از قرآن کریم و اندیشه و سیره نبى مکرم اسلام(صلى الله علیه وآله)مى باشد را مورد بحث و بررسى قرار مى دهد.
دولت امام على(علیه السلام)، محسن موسوى، چ اول، بیروت، دارالبیان العربى، 1414، 367 ص، وزیرى.
این کتاب که به بُعد سیاسى زندگى حضرت على(علیه السلام) نگاه مى کند، در فصل اوّل به دوران جوانى آن امام معصوم(علیه السلام) نظر مى اندازد و در فصل دوّم نیز نقش حضرت در بنیانگذارى حکومت پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) را بررسى مى کند و در فصل بعدى حوادث سیاسى پس از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) تا قبل از دوران زمامدارى على(علیه السلام) را تبیین مى نماید، و در آخرین فصل نیز به سیره سیاسى حضرت امیر(علیه السلام)در دوره حکومت 5 ساله و وقایع آن دوران مى پردازد.
سیره سیاسى امام على(علیه السلام)، سیداحمد خاتمى، چ اول، تهران، نشر مطهر، 1379، 245 ص. رقعى.
نویسنده در این کتاب به موضوعاتى از قبیل سیره سیاسى امام على(علیه السلام)در عهد رسول الله(صلى الله علیه وآله)، موضع منفى امام على(علیه السلام)در برابر فرصت طلبان، بینش حکومت امام على(علیه السلام)، حاکمیت ارزش هاى الهى در حکومت امام على(علیه السلام)، ابعاد توسعه در حکومت امام على(علیه السلام)، امام على(علیه السلام) و کارگزاران حکومت، شایسته سالارى در سیره امام على(علیه السلام)، آزادى از دیدگاه امام على(علیه السلام)، دشمن شناسى از دیدگاه امام على(علیه السلام)، امام على(علیه السلام) و مخالفان، و روش برخورد با پیمان شکنان مى پردازد.
سیماى کارگزاران على بن ابى طالب امیرالمؤمنین(علیه السلام)، على اکبر ذاکرى، چ سوم، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، 1375، 2 ج، وزیرى.
کتاب فوق به اعتقاد نویسنده، پژوهشى نو درباره دوران حکومت و کارکرد کارگزاران امیرالمؤمنین على(علیه السلام) و نمایاندن ابعاد و زندگانى اجتماعى، سیاسى آن انسان وارسته در این مقطع است. جلد دوّم کتاب نیز در چهل بخش تنظیم گردیده که دربرگیرنده عهدنامه هاى مفصل، مهم و کارگشاى حضرت امیر(علیه السلام)به کارگزاران خویش، ازجمله مالک اشترمى باشد.
سیماى حکومتى على(علیه السلام)، على اکبر بابازاده، قم، انتشارات انصاریان، 1378، 508 ص، وزیرى.
این کتاب شامل سى و چهار فصل، حاوى بیش از دویست و سى موضوع مى باشد که شیوه هاى اخلاقى و سیاسى و اجتماعى امیرالمؤمنین(علیه السلام) در آن ترسیم شده است.
سیاست نظامى امام على(علیه السلام)، اصغر قائدان، چ اول، تهران، مؤسسه فرهنگى انتشاراتى فروزان، 1375، 256 ص، وزیرى.
نویسنده در این کتاب، سیره نظامى على(علیه السلام) از هجرت تا رحلت پیامبر(صلى الله علیه وآله)، مشاورت هاى نظامى حضرت در دوران خلیفه اوّل و دوّم، اندیشه هاى نظامى و عملى امام از خلال نهج البلاغه، سیره نظامى آن حضرت با بررسى نبردهاى جمل، صفین و نهروان، و مدیریت بحران در عصر امام على(علیه السلام) را مورد بحث و بررسى قرار مى دهد.
عوامل ضدانقلاب در حکومت على(علیه السلام)، على قائمى، انتشارات شفق، 1379 هـ. ق، 3+133 ص، رقعى.
این کتاب درباره دور داشتن على(علیه السلام) از حکومت، علل و عوامل ضد نهضت، چهره مخالف ها، علل موافقت یا سکوت مردم، زیان برکنارى على(علیه السلام) از خلافت، را از نپذیرفتن خلافت، عوامل و علل ضدنهضت در حین خلافت، راز پیروزى معاویه، و آیا على واقعاً شکست خورد، بحث مى کند.
فرمان مالک اشتر، حسین علوى آوى، چ اول، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1359، 100 ص، وزیرى.
این کتاب که به دیباچه آقاى محمدتقى دانش پژوه آراسته شده است، به همراه بیان معارج نهج البلاغه و ترجمه هاى فارسى نهج البلاغه، متن عهدنامه مالک اشتر را به زبان عربى آورده و با قلمى شیوا ترجمه فارسى آن را نیز نگاشته است.
قانون اساسى حکومت امام على(علیه السلام)، على انصاریان، چ اول، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1359، 2+61 ص، وزیرى.
این رساله شامل ترجمه و فصل بندى مطالب و موضوعات تنظیم شده عهدنامه امام به مالک اشتر است، به همراه سلسله تحقیقاتى در پیرامون مسائل مربوط به عهدنامه. در این کتاب، نویسنده شخصیت مالک اشتر را ترسیم کرده و به تحقیق در مدارک عهدنامه امام على(علیه السلام)پرداخته است. تحقیق و بررسى در اسناد و رجال عهدنامه مالک اشتر نیز از جمله ویژگى هاى بارز این رساله مى باشد.
مواضع سیاسى حضرت على(علیه السلام) در قبال مخالفین، جلال درخشه، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامى، 1371، 233 ص.
این پژوهش تلاشى است شامل بررسى برخوردهاى على(علیه السلام)در دوران ولایت و امامت که خود به دو مقطع قبل از زمامدارى و پس از آن تقسیم مى شود.
نویسنده در این کتاب ماهیت جریان هاى مقابل امیرالمؤمنین(علیه السلام)را تبیین و مواضع حضرت را در مقابل هر یک از جریان ها بررسى کرده است.
نظرات سیاسى در نهج البلاغه، محمدحسین مشایخ فریدنى، چ دوم، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1377، 168 ص.
در این کتاب مطالب متنوعى مثل سیاست در عرف استعمار، تفرقه و نفاق، نخستین جمهورى اسلامى، خلیفة الله و امیرالمؤمنین، وظایف ادارى مقام خلافت، عدل و مساوات اسلامى، و روش رهبرى مورد بحث قرار گرفته است. تلاش نویسنده در این کتاب بر آن است تا نظرات سیاسى حضرت على(علیه السلام) را از لابهلاى نهج البلاغه استخراج نماید.
د: نهج البلاغه
آثار اخلاقى فقر از دیدگاه نهج البلاغه، محمد مرتضایى، چ اول، مؤلف، 1365، 72 ص، رقعى.
این کتاب درباره مباحثى از جمله: شناخت و اهمیت مسأله فقر، آثار فقر در اخلاق جامعه، نکوهش فقر، راه هاى مبارزه با فقر، آفات زراندوزى، جلوگیرى از اسراف و مصرف پرستى، و عدالت اجتماعى به بحث و بررسى مى پردازد.
آشنایى با نهج البلاغه، جمعى از نویسندگان، چ اول، قم، انتشارات شهریار، 1379، 26+5+280 ص، وزیرى.
این کتاب که توسط جمعى از نویسندگان مرکز مطالعات و تحقیقات حوزه نمایندگى ولى فقیه در جهاد سازندگى نگارش یافته است، دربرگیرنده 18 درس در خصوص تدوین نهج البلاغه و پیشینه آن، سیدرضى گردآورنده نهج البلاغه، شرح هاى نهج البلاغه، سیرى در مسائل اعتقادى نهج البلاغه، سیرى در مسائل سیاسى و حکومتى نهج البلاغه، سیرى در مباحث اخلاقى و تربیتى نهج البلاغه، سیرى در مسائل اجتماعى نهج البلاغه، سیرى در مسائل عبادى و معنوى نهج البلاغه، سیرى در مسائل اقتصادى نهج البلاغه، پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) از دیدگاه امیر مؤمنان(علیه السلام)، سیماى على(علیه السلام) در کلام على(علیه السلام)، رابطه متقابل حاکم و شهروندان در نهج البلاغه، عدالت در نهج البلاغه، وحدت در نهج البلاغه، و عزّت مدارى در نهج البلاغه مى باشد.
در پایان نیز، فهرست آیات، روایات، و منابع، زینت بخش کتاب آشنایى با نهج البلاغه است.
ارکان اسلام در نهج البلاغه، ابراهیم سیدعلوى، چ اول، تهران، انتشارات بنیاد نهج البلاغه، 1378، 65 ص، پالتویى.
مؤلف در این نگاشته، ارکان اسلام را بر اساس نصوص نهج البلاغه عرضه کرده است. عناوینى که درباره آن ها جملات نهج البلاغه عرضه شده است، عبارتند از: نماز، روزه، خمس، زکات، حج، جهاد، امر به معروف، نهى از منکر، تولى و تبرى.
اصول دین در پرتو نهج البلاغه، محمدباقر بهبودى، چ دوم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1366، 71 ص، رقعى.
این کتاب به ترتیب درباره توحید، رسالت، امامت، عدالت و رستاخیز قیامت در پرتو نهج البلاغه بحث مى کند. متن عربى این کتاب نیز توسط نویسنده آن، تحت عنوان «اصول الدین على ضوء نهج البلاغه» تدوین و چاپ اوّل آن توسط بنیاد نهج البلاغه در سال 1400 هـ. ق، در چهل صفحه، در قطع وزیرى منتشر شده است.
اعلام نهج البلاغه، محمدهادى امینى، چ اول، تهران، بنیاد نهج البلاغه، محرم 1401، 59 ص، وزیرى.
این کتاب شناختى از کسانى که در نهج البلاغه یاد شده اند، به خواننده مى دهد. نام 62 نفر در این کتاب، به ترتیب حروف الفبا آمده است که با «ابوذر» شروع شده و پایان بخش آن نیز با نام مبارک فاطمه زهرا(علیها السلام)مى باشد. در ذیل هر عنوان، شرح مختصرى از زندگى آن افراد نیز بیان شده است.
اندیشه هاى اقتصادى در نهج البلاغه، سیدمحسن حائرى، مترجم: آل بویه، چ اول، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1378، 254 ص، وزیرى.
این کتاب به بررسى اندیشه هاى اقتصادى در نهج البلاغه پرداخته است. نویسنده در کتابش مسائل اقتصادى مطروحه در نهج البلاغه را در چهار فصل تنظیم کرده است. در فصل اول مفاهیم و اصطلاحات را بررسى کرده، در فصل دوّم سیاست هاى اقتصادى را مورد کنکاش قرار داده، فصل سوم را به فقر و غنا اختصاص داده و در فصل چهارم، به مقوله توسعه اقتصادى پرداخته است.
انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، حسن حسن زاده آملى، چ اول، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1359، 2+7+96 ص، وزیرى.
استادعلامه حسن زاده آملى دراین کتاب 105 صفحه اى به تبیین انسان کامل ازدیدگاه نهج البلاغه پرداخته اند و مراتب انبیا و اولیاء الهى را بیان کرده اند.
الدلیل على موضوعات نهج البلاغه، على انصاریان، مؤلف، 1357، 1104 ص، وزیرى.
این کتاب یک نهج البلاغه موضوعى است که در هفت فصل نگارش یافته و به موضوعاتى در خصوص خداشناسى، پیامبران، عقاید، احکام، امامت، تاریخ، اجتماع و سیاست، و اخلاق مى پردازد.
الهادى الى موضوعات نهج البلاغه، على مشکینى، چ اول، تهران، انتشارات چاپخانه وزارت ارشاد اسلامى; با همکارى بنیاد نهج البلاغه، 1363، 620 ص، وزیرى.
این کتاب شریف، دسترسى به موضوعات خطبه ها، نامه ها و کلمات حضرت على(علیه السلام) در نهج البلاغه را براى محققان آسان تر مى کند.
با نهج البلاغه آشنا شویم، هیئت تحریریه بنیاد نهج البلاغه، چ اوّل، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1359، 4+58 ص، وزیرى.
این کتاب که در مقاله هاى جداگانه اى تدوین یافته است به موضوعاتى مانند نهج البلاغه کتابى جاودانه، نگاهى به نهج البلاغه، گفتار دانشمندان درباره نهج البلاغه، سیدرضى کیست؟، نهج البلاغه چگونه تألیف شد، شرح هاى نهج البلاغه، ترجمه هاى نهج البلاغه، دست نویس هاى نهج البلاغه و فهرست مدارک نهج البلاغه مى پردازد.
بهج الصباغه فى شرح نهج البلاغه، محمدتقى شوشترى، تهران، انتشارات امیرکبیر، 14 ج، وزیرى.
در این شرح، نهج البلاغه، موضوع بندى شده و براى هر موضوع چندین عنوان نام گذارى شده است. شرح موضوعى نهج البلاغه بدین صورت که در این کتاب چهارده جلدى ترسیم شده، بى سابقه است.
ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، محمدتقى جعفرى، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 27 ج، وزیرى.
این کتاب به ترجمه و تفسیر تمام خطبه ها، نامه ها و کلمات حضرت على(علیه السلام) مى پردازد.
ترجمه گویا و شرح فشرده اى بر نهج البلاغه، محمدجعفر امامى و محمدرضا آشتیانى، زیر نظر آیت الله مکارم شیرازى، چ پنجم، قم، مطبوعاتى هدف، 3 ج، (481) (16+660) (650) ص، وزیرى.
در این ترجمه ارزشمند، خطبه ها و کلام امیر عاشقان و مقتداى مجاهدان، على(علیه السلام) به طرزى رسا و شیوا و به دور از تعقید و پیچیدگى منعکس شده است. در پایان جلد سوم از این مجموعه، فهرست موضوعى نهج البلاغه با ذکر شماره خطبه، شماره جلد، و شماره صفحه درج گردیده و کار تحقیق در نهج البلاغه را براى محققان آسان مى کند.
تعلیم و تربیت در نهج البلاغه، عبدالمجید رهادت، چ اول، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، 1378، 5+239 ص، وزیرى.
این کتاب که درباره تعلیم و تعلم، و تربیت از نگاه نهج البلاغه بحث مى کند، به موضوعاتى از قبیل ارزش علم، آداب تعلیم و تعلم، و مفهوم تربیت مى پردازد. در فصل دوّم، از بخش دوّم کتاب نیز نامه 31 نهج البلاغه، شرح داده مى شود; و در آن زمینه تربیت، تأثیر جلب اعتماد در تربیت، تأثیر توجه به مبدأتعالىدر تربیت، تأثیر توجه به معاد در تربیت، و آیین زندگى مورد بحث قرار مى گیرد.
جنگ از دیدگاه نهج البلاغه، فخرالدین حجازى، چ اول، تهران، انتشارات بعثت، 1362، 6+146 ص، رقعى.
این کتاب به هفت درس تقسیم شده که دربرگیرنده مجموعه کلاس هاى آقاى فخرالدین حجازى در ارتش جمهورى اسلامى ایران، به انضمام سخنرانى وى در کنفرانس بررسى نهج البلاغه مى باشد. در این کتاب، موضوع هاى جنگ جمل، جنگ صفین، جایگاه دعا در جنگ، جنگ در اسلام، جنگ اعتقادى، چگونگى مقابله با اشغالگر، دستورات جنگى على(علیه السلام) در خطبه 124، مسؤولیت سربازى، جنگ از دیدگاه نهج البلاغه، و ... مورد بررسى قرار گرفته است.
جنگ و صلح از دیدگاه امام على(علیه السلام)، محمدمهدى شمس الدین، ترجمه بنیاد نهج البلاغه، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1364، 115 ص، رقعى.
این کتاب، ترجمه کتاب «السلم و قضایا الحرب عند الامام على(علیه السلام)» مى باشد. تلاش مؤلف دراین کتاب، گردآورى نصوصى است که حاوى اصول و چارچوب کلّى مسائل جنگ و صلح بوده و اندیشه امام على(علیه السلام)در موردهمه جنگ هاى مکتبى وپیکارهاى مقدس از آن میان به دست مى آید.
خوارج از دیدگاه نهج البلاغه، حسین نورى، تنظیم: شهید محمدتقى بشارت، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1361، 176 ص، رقعى.
این کتاب چهره خوارج را با قلمى شیوا تبیین مى کند و در پایان نیز با «تحقیقى در علم غیب»، علم غیب را از دیدگاه قرآن بررسى مى کند و احاطه امامان به این علم را بیان مى نماید.
در پیرامون نهج البلاغه، سیدهبة الدّین شهرستانى، چ سوم، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1359، 2+75 ص، وزیرى.
کتاب در پیرامون نهج البلاغه به موضوعاتى از قبیل نهج البلاغه چیست؟، مؤلف نهج البلاغه و هدف او، و توجه ادباى جهان به نهج البلاغه و منابع قدیمى خطبه هاى نهج البلاغه مى پردازد. اینکتابهمچنینبهموضوعىراجع به خطبه شقشقیه پرداخته و مسائلى را در این خصوص مطرح کرده است.
رابطه نهج البلاغه با قرآن، سیدجواد مصطفوى، چ اول، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1359، 3+186 ص، وزیرى.
این کتاب به موضوعات اهمیت و اعجاز قرآن، قضایاى تاریخى قرآن، نهج البلاغه چیست؟، شرح حال نهج البلاغه، شروح نهج البلاغه، اختلاف نسخ نهج البلاغه، مطالب مساوى قرآن و نهج البلاغه، و مطالب مختلف قرآن و نهج البلاغه پرداخته و در پایان نیز با آوردن فهرست منابع و مآخذ، بر مورد وثوق بودن کتاب مى افزاید.
سخنان على(علیه السلام) از نهج البلاغه، جواد فاضل، تهران، چاپ رنگین، 75 ص، رقعى.
این کتاب دربرگیرنده فرمان هاى حضرت على ابن ابیطالب(علیه السلام)به محمد بن ابى ابکر و مالک اشتر مى باشد، که در پایان با عطر وصیت حضرت امیر(علیه السلام) به فرزندش امام حسن مجتبى(علیه السلام)آراسته شده است.
سلوک و شهود در نهج البلاغه، محمدجواد رودگر، چ اول، بابلسر، نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه مازندران، 1377، 99 ص، رقعى.
این کتاب درباره سلوک و شهود از دیدگاه نهج البلاغه، اوصاف سالکان الى اللّه، نهج البلاغه و مقامات و مراحل سلوک و شهود، مرگ آگاهى و مرگ باورى در نهج البلاغه، و اصول گرایى على(علیه السلام)، در نهج البلاغه بحث مى کند.
سیرى در نهج البلاغه، مرتضى مطهرى، چ دوم، قم، انتشارات صدرا، 1354، 20+15+316 ص، رقعى.
این کتاب درباره نهج البلاغه، الهیات و ماوراءالطبیعه، سلوک و عبادت، حکومت و عدالت، اهل بیت و خلافت، موعظه و حکمت، و دنیا و دنیاپرستى سخن مى گوید. در پایان نیز کتاب به فهرست آیات قرآن، احادیث نبوى(صلى الله علیه وآله) و ائمه(علیهم السلام)، اشعار، و اعلام زینت یافته است.
شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحدید، چ دوم، قم، منشورات مکتبة آیة الله العظمى المرعشى النجفى، 1404 هـ ق، 20 ج، (352) (336) (352) (280) (260) (456) (310) (308) (336) (292) (283) (292) (320) (283) (298) (299) (288) (419) (431) (464) ص، وزیرى.
این کتاب 20 جلدى که در ده جلد تنظیم شده است، تفسیر خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار نهج البلاغه مى باشد.
شناخت نهج البلاغه، محمد دشتى، چ پنجم، قم، مؤسسه تحقیقاتى امیرالمؤمنین(علیه السلام)، 200 ص، وزیرى.
در این کتاب، مجموعه اطلاعات عمومى پیرامون نهج البلاغه به گونه اى کلاسیک و هماهنگ گردآمده که جزو کتاب هاى درسى و مسابقاتى تربیت معلم سراسر کشور نیز قرار گرفته است.
شگفتى هاى نهج البلاغه، جرج جرداق، ترجمه فخرالدین حجازى، تهران، انتشارات بعثت، بى تا، 8+455 ص، رقعى.
در این کتاب موضوعات خاصى، از جمله على و خدا، على و پیامبران، على و محمد(صلى الله علیه وآله)، على و امامت، على و قرآن، على و دنیا، على و آخرت، على و عدالت، على و حکومت، على و اخلاق، و على و على، مورد بررسى قرار گرفته است. بخش هایى از کتاب نیز به گزیده اى از نامه ها، خطبه ها، و سفارش هاى حضرت على(علیه السلام) اختصاص یافته و در پایان شگفتى هایى از گفتار کوتاه امام تبیین شده است.
طرح ها و شیوه هاى آموزشى نهج البلاغه، محمد دشتى، قم، مؤسسه تحقیقاتى امیرالمؤمنین(علیه السلام)، 250 ص، وزیرى.
این کتاب نشان مى دهد که حضرت على(علیه السلام)، مفاهیم و مبانى اعتقادى را در چه قالب ها و در پرتو جاذبه هنرى کدام طرح تجسمى، تفهیم و تعلیم مى فرمودند.این کتاب راهنماى خوبى جهت دبیران دینىوعلوم اسلامى است.
علوم الطبیعه فى نهج البلاغه، لبیب بیضون، چ اول، تهران، بنیاد نهج البلاغه، محرم 1401، 26 ص، وزیرى.
این کتاب درباره علم توحید و فلک، و خلقت آسمان، خورشید، ماه، زمین، کوه ها و حیات انسان ها و گیاهان، از نگاه نهج البلاغه بحث مى کند.
کلیدهاى شناسایى نهج البلاغه، محمد دشتى، چ اول، قم، نشر امام على(علیه السلام)، 1368، 192 ص، وزیرى.
در این کتاب براى تفسیر فرازهاى مشکل و متشابهات نهج البلاغه، حدود 36 اصل اساسى، در جرح و تعدیل و ارزیابى و تفسیر صحیح نهج البلاغه ارایه مى گردد که این مجموعه را روش هاى تفسیر و ترجمه نهج البلاغه نیز مى توان نامید.
کلام جاودانه، محمدرضا حکیمى، چ سوم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1374، 5+6+264 ص، رقعى.
نویسنده در این کتاب به مقوله هاى بسیار مهمى از نگاه نهج البلاغه پرداخته است که در ذیل به اهم آن موضوعات اشاره مى کنیم:
1ـ سخنى چند پیرامون نهج البلاغه و آفاق آن;
2ـ سخن نهج البلاغه درباره انقلاب;
3ـ اهمیت تأمل در نامه هاى نهج البلاغه;
4ـ راه اصلاح جامعه در نظر امام على بن ابیطالب(علیه السلام);
5ـ مسأله تهاجم فرهنگى; و ... .
مأخذشناسى نهج البلاغه، سیره و اندیشه امام على(علیه السلام)، سیدحمید مطهرى، چ اول، قم، دبیرخانه مجمع گروه هاى معارف اسلامى دانشگاه هاى سراسر کشور، 1379، وزیرى.
این کتاب به منظور آشنایى اجمالى دانشجویان با زندگى و شخصیت و مقام علمى و معنوى مرحوم سیدرضى، موضوعات و مباحثى که در خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار حضرت على(علیه السلام)بیان شده، و جهت آشنایى با شخصیت، زندگى و دوران حکومت و اتفاقات وارده در زمان امام على(علیه السلام) تدوین یافته است.
معجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه، محمد دشتى و سیدکاظم محمدى، چ دوم، قم، نشر امام على(علیه السلام)، 1369، 229+503 ص، رحلى.
این معجم که با جدول و راهنماى 10 نسخه معروف نهج البلاغه مى باشد، در پایان متن کامل نهج البلاغه با ترجمه آن را آورده است. این کتاب با ویژگى هاى فوق، محقق را در سفر و حضر براى استفاده از نهج البلاغه یارى مى دهد تا از همراه داشتن کتب لغت و ترجمه هاى گوناگون بى نیاز باشد.
نماز در نهج البلاغه، على رضا رجالى تهرانى، چ دوم، قم، دارالصادقین، 1377، 104 ص، رقعى.
این کتاب درباره جلوه هاى نمازعلى(علیه السلام)، اقامه نماز; نشانه ملّیت اسلامى، حق نماز، اهمیت نماز اول وقت، گناه زدایى نماز، کبرزدایى نماز، نماز و توبه،نماز درخانواده، نمازجمعه وجماعت، نماز شب و ... سخن مى گوید.
نهج البلاغه، سیدرضى، چ متعدد، جیبى، رقعى، وزیرى.
این کتاب ارزشمند داراى 241 خطبه، 79 نامه و 480 کلمه از کلمات حکمت آمیز حضرت على(علیه السلام) مى باشد که بعد از قرآن مجید، بهترین کتابى است که مسلمانان در اختیار دارند. سیدرضى این خطبه ها، نامه ها و کلمات را در کتابخانه وزیر شاپور بن اردشیر در بغداد جمع آورى، و آن ها را مرتب نمود; و چون طریق واضح هر کدام از این منشأت، ابواب بلاغت را به دیده و اندیشه ناظر مى گشود، آن را نهج البلاغه نام گذارد.
این کتاب گرانبها تاکنون بیش از 50 ترجمه فارسى، 20 ترجمه به زبان هاى مختلف دنیا و یکصد و پنجاه شرح دارد، که در ذیل ده ترجمه فارسى آن را معرفى مى کنیم.
1ـ محمد دشتى، مؤسسه تحقیقاتى امیرالمؤمنین(علیه السلام);
2ـ سیدکاظم ارفع، انتشارات فیض کاشانى;
3ـ کاظم عابدینى مطلق،مؤسسه انتشاراتى آفرینه،1040 ص;
4ـ عبدالمجید معادیخواه، نشر ذرّه، 942 ص;
5ـ ناهید آقامیرزایى، انتشارات بهزاد، 1379، 944 ص;
6ـ جواد فاضل، انتشارات سوره، وابسته به حوزه هنرى سازمان تبلیغات اسلامى، 755 ص;
7ـ محمدعلى انصارى، 1243 ص;
8ـ محسن فارسى، امیرکبیر;
9ـ احمد سپهر خراسانى، انتشارات اشرفى;
10ـ ناصر مکارم شیرازى، مؤسسه مطبوعاتى هدف.
یادنامه کنگره هزاره نهج البلاغه، محققان متعدد، چ اول، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1360، 391 ص، وزیرى.
کتاب مذکور، مجموعه اى از شانزده مقاله از حضرات آقایان محمدتقى جعفرى، حسن زاده آملى، محمدتقى فلسفى، آیت الله خامنه اى، عباسعلى عمید زنجانى، زین العابدین قربانى، جعفر سبحانى، آیت الله مکارم شیرازى، سیدجمال الدین دین پرور، دکتر سید جعفر شهیدى، على دوانى، آیت الله حسین نورى و ... مى باشد.
هـ: معجزات و کرامت ها
320 داستان از معجزات و کرامات امام على(علیه السلام)، عباس عزیزى، چ اول، قم، انتشارات سلسله، 1378، 320 ص، وزیرى.
این کتاب داراى 4 فصل است که فصل اوّل معجزات حضرت على(علیه السلام)را درباب اعجاز امام على(علیه السلام)، تکلم امام على(علیه السلام) با خورشید و اشیاء، تکلم امام على(علیه السلام) با حیوانات، تکلم امام على(علیه السلام) با مردگان، معجزات امام على(علیه السلام) براى اهل کتاب، و فصل دوم اخبار غیبى آن حضرت را تبیین مى کند. فصل سوّم نیز به کرامات امام على(علیه السلام) در زمان حیات و فصل چهارم نیز به کرامات آن حضرت پس از شهادت مى پردازد.
قضاوت هاى حضرت على(علیه السلام)، محمدتقى شوشترى، ترجمه محمدعلى شیخ، تهران، انتشارات کتابخانه صدر، 1369، 12+267 ص، جیبى.
این کتاب در آغاز، نگاهى کوتاه به تاریخ تشکیل حکومت در جهان و سیر قضا تا زمان عباسیان دارد، و سپس سیرى از قضاوت هاى حضرت على(علیه السلام) را با عبارتى روان و سبکى مطلوب بیان مى کند.
و: سروده ها
در خلوت على(علیه السلام)، رضا معصومى، چ سوم، تهران، انتشارات حافظ نوین، 1376، 4+17+540، رقعى.
در این کتاب زیباترین سروده هاى پارسى در مقام على(علیه السلام)جمع آورى گردیده و تهیه کننده با درج فهرستى 4 صفحه اى در پایان کتاب و آوردن نام شاعران، روشن کرده که کتابش محصول سروده هاى 168 شاعر مى باشد.
در ساحل غدیر، احمد احمدى بیرجندى، چ اول، مشهد، بنیاد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1377، 184 ص، وزیرى.
در این کتاب پس از پیش گفتارى که خلاصه غدیر است اسامى چهل و هشت تن از شاعران، همراه با شعرهایشان در موضوع غدیر آمده است.
این شعرها اکثراً درباره غدیر و یا درباره وصایت و جانشینى امیرالمؤمنین(علیه السلام) و مسأله ولایت است.
در پایان کتاب، واژه نامه و آیات و احادیث و برخى از عبارات عربى که در احادیث آمده، توضیح داده شده است.
شعراء الغدیر، مرکز الغدیر فى الدراسات الاسلامیه، بیروت، مرکز الغدیر فى الدراسات الاسلامیه، 1420 هـ. ق، 500 ص، وزیرى.
در این کتاب کلیه شعراى غدیر در شعر عربى، همراه با شعرشان معرفى شده اند.
غدیر در شعر فارسى، سیدمصطفى موسوى گرمارودى، چ اول، دفتر نشر الهادى، 1374، 3+192 ص، وزیرى.
این کتاب به نقل شعرهاى غدیر از سروده هاى بیست و دو شاعر مى پردازد که در آغازِ شعر هر یک از آن ها به بیان زندگینامه مختصرشان، شاعر را براى خواننده معرفى مى کند، و در پایان نیز نوع شعر را مشخص کرده که تا حدى شعر دوستان مى توانند با سبک سروده ها آشنا شوند.
نهج البلاغه منظوم، محمدحسین سلطانى ارگانى کجورى، چ اول، تهران، انتشارات به آفرین، 1379، وزیرى.
خطبه ها،نامه هاوکلمات قصارحضرت على(علیه السلام)درنهج البلاغه به نظم درآورده شده و در این مجموعه، گردهم آمده است. سرانیده نظم این کتاب گرانسنگ را از تیر ماه 75 آغاز و پس از یک سال به پایان رسانده است.
ز: کتاب شناسى
اعلام الغدیر، عبدالله محمدى و محمد بهره مند و محمد محدّث، اشراف: سیدفاضل میلانى، چ دوم، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1410 هـ. ق، 336 ص، وزیرى.
این کتاب فهرست اعلام و اشخاص کتاب «الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب» علامه امینى است که به طور کامل و مفصل نام اشخاص آن کتاب و هم چنین کنیه ها و شهرت ها و یا به هر شکلى از کسى یاد شده، آورده و آدرس ها را عموماً در نام معروف و مشهور اشخاص آورده است.
الغدیر فى التراث الاسلامى، عبدالعزیز طباطبایى، چ دوم، قم، نشر الهادى، 1374، 342 ص، وزیرى.
نویسنده در این کتاب به معرفى کتاب هاى مکتوب درباره حادثه غدیر خماز قرن دوّم تا پانزدهمپرداخته است. کتاب مذکور شامل فهرست آیات، احادیث، کتب الغدیر، فهرس المعجمى کتب الغدیر، معجم مؤلفى کتب الغدیر، و فهرست هاى اعلام، اماکن، اشعار، کتب و مصادر مى باشد. نویسنده پس از بیان عنوان کتاب، مختصرى از زندگانى هر مؤلف و منابع درباره وى را آورده است.
غدیر در آئینه کتاب، محمد انصارى، چ اول، قم، انتشارات دلیل، 1379، 435 ص، وزیرى.
این کتاب به معرفى 414 کتاب مستقل درباره غدیر به 8 زبان مى پردازد. کتب معرفى شده در این اثر، کتب چاپى و خطى، از مؤلفین قرن اوّل تا پانزدهم هجرى مى باشد. در سال 1375 نیز کتابى تحت همین عنوان و از همین نویسنده در 302 صفحه از سوى انتشارات الهادى قم منتشر شده که به معرفى 276 کتاب مستقل درباره غدیر پرداخته است. کتاب منتشر شده از سوى انتشارات دلیل، تکمیل شده همان کتاب است.
کتاب شناسى جامع نهج البلاغه، ستاد احیاى نهج البلاغه، چ اول، تهران، ستاد احیاى نهج البلاغه، 1379، وزیرى.
این کتاب شناسى، مشخصات و اطلاعات لازم هزار عنوان از کتاب هاى منتشر شده پیرامون نهج البلاغه را دربرمى گیرد. بیش از 50 ترجمه فارسى نهج البلاغه، 20 ترجمه به زبان هاى مختلف دنیا از جمله انگلیسى، آلمانى، بوسنیایى، فرانسوى، ترکى استانبولى، آلبانیایى، اردو، ... و 150 شرح نهج البلاغه به زبان هاى عربى و فارسى دارد و هم چنین معجم هاى نهج البلاغه را شامل مى شود. این کتاب شناسى به صورت موضوعى تنظیم شده و بیش از بیست موضوع را دربرمى گیرد.
کتابنامه نهج البلاغه، رضا استادى، چ اول، تهران، بنیاد نهج البلاغه، 1359. 68 ص، وزیرى.
این کتاب که درشش فصل تنظیم شده است به معرفى370کتاب در خصوص ترجمه نهج البلاغه، شرح نهج البلاغه، منتخب نهج البلاغه، مستدرک نهج البلاغه، مدارک نهج البلاغه و فهرست نهج البلاغه مى پردازد.
کتابنامه غدیرخم،نادرمطلبى، چ اول، قم،نشرالهادى،1374، 31 ص، رقعى.
این کتاب در دو بخش عربى و فارسى تنظیم شده، و در بخش اول پنجاه کتاب عربى و در بخش دوم هفتاد و پنج کتاب فارسى در موضوع غدیر معرفى شده است. این کتابنامه، قسمتى از «کتابنامه امیرالمؤمنین(علیه السلام)، امامت و ولایت، و نهج البلاغه» است.
گزیده کتابشناسى امیرالمؤمنین على ابن ابى طالب(علیه السلام)، چ اول، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامى، 1376، وزیرى.
این کتاب گزیده دویست اثر از آثار معرفى شده در کتاب «معجم ما کتب عن رسول و اهل بیت» است. ملاک گزینش، آثارى مى باشد که اهل سنت درباره حضرت على(علیه السلام)نوشته اند.