بازکاوی موضع سیدعبدالله بهبهانی در نهضت تحریم تنباکو (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

سید عبدالله بهبهانی در جریان نهضت تحریم تنباکو، به حمایت از قرارداد رژی و نقض حکم تحریم اقدام کرد. در این راستا، برخی اقدامات خاص وی، مانند دیدار با مسئولان انگلیسی، موجب انگشت نما شدن وی و ماندگاری نامش در تاریخ به عنوان ناقض حکم تحریم گردید. نوشتار حاضر با روش تاریخی و بررسی دقیق گزارش ها و اسناد، به توصیف و تبیین مواضع و اقدامات بهبهانی در نهضت تحریم تنباکو پرداخته است. در نگاهی همدلانه، علت موضع و اقدامات وی را می توان ناظر به دو مسئله دانست (که البته هر دو قابل نقد است): 1. تشکیک در اصالت و نیز شرعی بودن حکم تحریم؛ 2. توجه به منافع حاصل از اجرای قرارداد رژی و مضرات فسخ آن برای ایران. علی رغم آنکه بهبهانی روابط نزدیکی با امین السلطان صدراعظم برقرار کرده بود و نیز تمایلاتی به مسئولان انگلیس و سیاست های آن کشور داشت که نباید تأثیرگذاری این روابط و تمایلات را در مواضع بهبهانی نادیده گرفت، با این حال، ادعای اخذ رشوه از سوی بهبهانی برای مبارزه با حکم تحریم مورد تردید جدی است و موارد ارائه شده در این زمینه، توان اثبات چنین ادعایی را ندارد.