نظریة «کوانتوم» با تفسیر کپنهاکی، نظریه ای نوپدید در قرن بیستم است که موضوع مطالعه خود را اشیای زیر اتمی قرارداده است. این تفسیر از مکانیک کوانتومی دارای مبانی معرفت شناختی خاصی است. ابزارگرایی در سه حوزة هستی شناختی، معناشناختی و معرفت شناختی از مبانی مهم این تفسیر است. در نقد و بررسی این مبنای معرفت شناختی در نظریة «کوانتوم»، می توان گفت: نگاه درونی و از جایگاه دانشمند تجربی به علم، ما را به واقع گرایی رهنمون می سازد. اما نگاه بیرونی و از پنجرة تاریخ، سیر پیشرفت علم ابزارگرایی را نظریه ای درست می نمایاند. شایان ذکر است مقاله با روش تحلیلی توصیفی، دیدگاه ابزارگرایانة طرف داران تفسیر کپنهاکی از سوی فیزیک دانانی همچون شرودینگر و آینشتین را به چالش کشیده است و حتی از برخی تعابیر هایزنبرگ می توان واقع گرایی را استفاده کرد.
