در نظام های نوشتاری، رابطه یک- به -یک میان واج ها و نگاره ها همواره برقرار نیست. از آنجایی که در نظام نوشتاری فارسی واکه های کوتاه اغلب فاقد صورت نوشتاری هستند، تعداد حالت های ممکن خواندن کلمات خارج از واژگان افزایش می یابد و به این ترتیب عمق خط فارسی زیاد در نظر گرفته می شود. اما علیرغم وجود چنین ویژگی هایی در خط فارسی، فارسی زبانان هنگام خواندن کلمات فارسی موجود در واژگان ذهنی خود و کلماتی که برای اولین بار با آن ها در متون گوناگون مواجه می شوند، قادرند رشته حروف را تبدیل به واج کنند. این پژوهش نشان می دهد فارسی زبانان با استفاده از روشی ساختاری-احتمالاتی، هنگام خواندن، رشته حروف را به رشته واج ها تبدیل می کنند. منظور از بخش ساختاری روش، استفاده فارسی زبانان از اطلاعات زبانی از قبیل: ساختواژه فارسی، قواعد واژ واجی فارسی و آشنایی با صورت نوشتاری و تلفظ کلماتی است که با الگوهای ساختواژی عربی مطابقت دارند. منظور از بخش احتمالاتی، در نظر گرفتن احتمال وقوع واکه های کوتاه با توجه به بافت نوشتاری است که این واقعیت می تواند فارغ از اطلاعات زبانی فارسی زبانان صورت پذیرد. در تحقیق حاضر مدلی ساختاری-احتمالاتی معرفی و عملکرد آن با نرم افزارهای تبدیل حرف به واج فارسی مقایسه شده است. به طور کلی این نتیجه به دست آمد که عملکرد مدل ساختاری-احتمالاتی پژوهش برای ارائه برونداد واجی کلمات خارج از واژگان، در مقایسه با نرم افزارهای تبدیل حرف به واج فارسی بهتر و به تلفظ فارسی زبانان نزدیک تر است.
