مطالب مرتبط با کلیدواژه

پوزیتیویسم


۱.

معناداری و اثبات پذیری گزاره های دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات ۱۳۸۱ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: معناداری گزاره‏های دینی اثبات‌پذیری پوزیتیویسم زبان دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۹۹
بحث‌ از معناداری‌ و اثبات‌پذیری‌ گزاره‌های‌ دینی، از جمله‌ مسائلی‌ است‌ که‌ در حوزة‌ مباحث‌ کلام‌ جدید و فلسفة‌ دین، اهمیت‌ و اولویت‌ خاصی‌ دارد. در این‌ مقاله‌ می‌کوشیم‌ تا با بررسی‌ اجمالی‌ برخی‌ نظریات‌ مطرح‌ شده‌ در این‌ خصوص، به‌ مبنای‌ معناداری‌ و اثبات‌پذیری‌ گزاره‌های‌ دینی‌ توجه‌ کنیم. با توجه‌ به‌ گستردگی‌ این‌ بحث‌ و ارتباط‌ آن‌ با مباحث‌ گوناگون‌ در حوزة‌ معرفت‌شناسی، فلسفة‌ علم‌ و فلسفة‌ ذهن، صرفاً‌ به‌ ذکر آرا و اقوال‌ و تحلیل‌ کلی‌ آن‌ها در این‌ زمینه‌ بسنده‌ شده‌ است. در این‌ جهت‌ دیدگاه‌های‌ مطرح‌ در مقاله‌ در دو محور دیدگاه‌های‌ پوزیتویستی‌ (معیاری‌ زبان‌ علم) و دیدگاه‌های‌ تحلیل‌ کارکردی‌ گزاره‌ها، ارائه، و ویژگی‌های‌ اصلی‌ نظریات‌ پیشگفته، خلاصه‌ شده‌ است. نگارنده‌ با تأکید بر این‌که‌ تمام‌ نظریات‌ مطرح‌ شده، به‌ رغم‌ تنو‌ع‌ و تعدد، رویکرد پوزیتویستی‌ را دنبال‌ می‌کند، با اشاره‌ به‌ مسألة‌ معرفت‌ و تحلیل‌ اجزای‌ معرفت، مقولات‌ و گزاره‌های‌ دینی‌ را به‌طور کامل، معنادار و اثبات‌پذیر می‌داند، و شواهد و براهینی‌ بر این‌ مطلب‌ اقامه‌ می‌کند. در مقاله، به‌ ضرورت‌ و لزوم‌ تفکیک‌ بین‌ دو مقولة‌ معناداری‌ و اثبات‌پذیری‌ که‌ اهمیت‌ خاصی‌ دارد نیز اشاره‌ شده‌ است.
۲.

چالش های جامعه شناختی فراروی معرفت علمی و راه حل های ارایه شده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی ۱۳۸۸ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: فلسفه علم معرفت شناسی جامعه شناسی علم پوزیتیویسم تامس کوهن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳۲ تعداد دانلود : ۱۴۴۲
مقاله حاضر ضمن تبیین مبانی معرفت شناختی «دانش تجربی»، به بررسی چالش های معرفتی پیش روی «فلسفه پوزیتیویستی علم» پرداخته است. استقبال چشمگیر از نظریه تامس کوهن در زمینه «پارادایم های علمی» و به دنبال آن، پذیرش تاثیر عوامل اجتماعی در محتوا و جهت گیری معرفت علمی از سوی جامعه شناسان معرفتی، چالش های مذکور را ذیل عناوین جدیدی مانند مطالعات فرهنگی، اجتماعی و فمینیستی علم برجسته کرده است. یافته های این مقاله نشان می دهد که نسل جدید فیلسوفان علم می کوشند با ارایه الگوهای متقاطع از ابعاد اجتماعی معرفت علمی، فلسفه معاصر علم را به گونه ای ارتقا بخشند که علاوه بر توجه به تاثیرات اجتماعی فناوری، که مورد تایید جامعه شناسان علم است، تدابیر نظری لازم را در جمع بین اعتبار معرفتی گزاره های علمی و ملاحظه زمینه های سیاسی، اخلاقی و فرهنگی آن فراهم سازد.
۴.

اخلاق وضعیت؛ بررسی و نقد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ۱۳۸۷ شماره ۱۳۳

کلیدواژه‌ها: پوزیتیویسم پراگماتیسم نسبی‌گرایی اخلاق وضعیت شخص‏محوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۷۱
اخلاق وضعیت، گرچه سابقه‏ای طولانی در فرهنگ و اندیشه بشری دارد، اما با وجود این، رویکردی نسبتا تازه به اخلاق در فرهنگ مسیحی است که توسط اسقف جوزف فلچر در کتابی به همین نام ارائه گردیده است. این رویکرد بر محوریت موقعیتی که فرد در آن قرار گرفته تأکید دارد و وجود اصول کلی و احکام عام اخلاقی را منکر می‏گردد. به عبارت دیگر، در این اخلاق، وضعیت و موقعیت است که حکم اخلاقی را تعیین می‏کند و نه احکام عام و از پیش تعریف شده. این مقاله می‏کوشد تا با استفاده از متون و مقالات موجود، ضمن بررسی گذشته و حال این رویکرد، تصویری روشن از این نگاه به اخلاق ارائه نماید و در فرازی خاص، به تبیین نسبی‏گرا بودن و یا مطلق‏گرا بودن آن بپردازد و در پایان نیز نکاتی را در نقد این رویکرد بیان نماید. به عقیده نگارنده مقاله، گرچه مقاله اخلاق وضعیت به خودی خود به نوعی نسبی‏گراست ولی تقریری که جوزف فلچر از آن می‏دهد، چندان با نسبیت اخلاق سازگار نیست.
۵.

پوزیتیویسم و جامعه‏شناسی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه علوم اجتماعی ۱۳۸۵ شماره ۲۸

کلیدواژه‌ها: نقد پوزیتیویسم روش‌شناسی پیمایش تجربه‏گرایی غلبه پوزیتیویسم عینی‏گرایی وحدت علم فراغت ارزشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۴۷ تعداد دانلود : ۲۶۱۳
این مقاله حاصل مطالعه ای است در باب ماهیت رویکرد غالب بر جامعه شناسی در ایران، که طبق فرضیه آغازین آن، سنت پوزیتیویستی است. مقاله با بررسی تجربی مقالات جامعه شناختی نامه علوم اجتماعی، رساله های کارشناسی ارشد جامعه شناسی و طرح های انجام شده در موسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران سعی دارد این فرض را آزمون کند. در پایان آنچه حاصل می شود بیانگر غلبه تحقیقات پیمایشی کمی است که خود در چارچوب رویکرد پوزیتیویستی می گنجد. با این حال به نظر می رسد مقتضیات و ملزومات روش های کمی نیز به طور شایسته رعایت نشده است. همچنین دریافتیم که جامعه شناسی در ایران، به مرور زمان از مطالعات بیشتر بنیادی و کیفی به سوی مطالعات عمدتا کاربردی و کمی حرکت کرده است.
۶.

روش شناسی مستندسازی تجربیات سیاستی (دانش ضمنی) تلفیقی از مدل کشف، تنقیح و تجرید با مدل مرحله ای سیاست گذاری عمومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روش شناسی علوم انسانی(حوزه و دانشگاه) ۱۳۸۸ شماره۶۰

کلیدواژه‌ها: روش شناسی پوزیتیویسم دانش ضمنی تکثرگرایی روشی سیاست گذاری بخش عمومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹۷
تجربه عنصر اساسی در دانش ضمنی است که توجه روزافزونی را در سیاست گذاری بخش عمومی به خود جلب کرده است. این مقاله در پی ارایه روش شناسی مستندسازی دانش های ضمنی و تجربیات سیاستی، در سازمان های عمومی، بر اساس ترکیبی از مدل اکتشاف، تنقیح و تجرید با مدل مرحله ای سیاست گذاری عمومی است.در این مقاله نخست، به مبانی روش شناسانه دانش ضمنی می پردازیم و نشان می دهیم که تکثرگرایی روش شناختی، در مقابل پوزیتیویسم، بنیان مناسب تری برای سیاست گذاری خواهد بود. سپس درباره روش شناسی گزارش های مستندسازی بحث کرد و تشریح مساله تکالیف قانونی، سابقه تحلیلی از اقدامات پیشین، تحلیل و ارایه راه حل و در نهایت ارزیابی نهایی از اجرای طرح، بر اساس شاخص های موردنظر را مطرح خواهیم کرد.در این مقاله، یک تجربه اجرایی مطالعه شده، جوهره مدیریتی آن کشف و در پرتو نظریه های مرتبط نقادی و تنقیح می شود تا آماده ارتقا به سطحی نظری شود. سپس تجریدی نظری انجام می شود تا مدل مدیریتی موردنظر فراهم گردد. در پایان، این تجربه در قالب مدل مرحله ای سیاست گذاری عمومی تشریح می شود.
۷.

به سوی یک نظریه تفصیلی در اندیشه هابرماس(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: علوم سیاسی دانشگاه آزاد کرج پاییز ۱۳۸۶ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: هرمنوتیک پوزیتیویسم نظریه انتقادی فرهنگی و هابرماس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۴۶ تعداد دانلود : ۲۲۸۷
پوزیتیویسم، هرمنوتیک و نظریه انتقادی-فرهنگی، سه گفتمان علمی بودند که در دهه 1960 عرض اندام کردند. دیدگاه انتقادی، گفتمان های دیگر را به صورتی جدی به چالش کشاند. درون مایه نظریه انتقادی نفی و اثبات عرصه های مختلف (دانش، اقتصاد، سیاست، آموزش و پرورش، فرهنگ توده ای و غیره) جامعه سرمایه داری متاخر است. سرمایه داری متاخر در قرن بیستم با پیدایش دولت رفاهی به تدریج شکل گرفت. در این مرحله سرمایه داری از وضعیت آرمانی اولیه (لیبرال-دموکراسی) تا اندازه ای دور شد و آبستن بحران های فراگیر گشت. مبنای فلسفی نظریه انتقادی بر معرفت شناسی مبتنی بر علاقه سه گانه: فنی-ابزاری، علمی یا تفسیری و رهایی بخش، استوار شده است. تفاوت آن یا دیگر نظریات انتقادی، در رهایی بخشی آن است این نظریه پوزیتیویسم را به خاطر بعد ایدئولوژیکی نقد می کند؛ اندیشه های پست مدرن را به این دلیل نقد می کند که بنیان های دانش را بی اعتبار ساخته، فاصله دانایی و نادانی را از میان برداشته و تلاش برای پیشرفت را در هاله ای از ابهام قرار داده است و هرمنوتیک را به خاطر محافظه کاری نهفته در آن که قادر به برملا کردن کژدیسه های جامعه سرمایه داری نیست سرزنش می کند.
۸.

تجزیه و تحلیل گفتمان علم گرایانه مهدی بازرگان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال هفتم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۳ (پیاپی ۲۷)

کلیدواژه‌ها: علم دین پوزیتیویسم نواندیش دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳۱ تعداد دانلود : ۸۶۱
مقاله حاضر در پی آن است تا با نگاهی موشکافانه آراء و اندیشه های منظومه فکری مهدی بازرگان را مورد واکاوی و مداقه قرار دهد. حقیقت امر آن است که دستگاه فکری مهدی بازرگان را در دو مرحله فکری می توان مورد بررسی و شناسایی قرار داد. بازرگان در مرحله اول تفکر خویش، تلقی حداکثری از دین را مطمح نظر خویش قرار می دهد و این نظر را به کرسی می نشاند که آموزه های اسلام ناظر به تمامی ساحات و شؤون زندگی است. از منظر این نواندیش دینی، هم ساحت نظر و هم ساحت عمل و هم چگونگی سیاست ورزی و مدیریت کلان و حتی علم تجربی نیز از دین قابل استخراج است. بازرگان در این دوره، گرایشی علمی- اجتماعی یا به تعبیری برون گرا و سیاسی به دین داردو وجهه همت خویش را در همنشینی و آشتی دادن علم و دین قرار می دهد. این طرز تلقی حداکثری بازرگان از نقش دین در جامعه و دولت در آخرین سخنرانی این متفکر دینی تحت عنوان «خدا و آخرت هدف بعثت انبیا» دچار نوعی استحاله ودگردیسی پارادایمی می شود و بازرگان همچون متفکران سکولار مسلک ، تفکر دین برای دنیا را زیان بار می خواند و نقش دین را به ساحت خصوصی افراد تقلیل می دهد. در مقام بررسی و نقادی آراء این نواندیش دینی، می بایستی از دو بازرگان متقدم و متأخر نام بردورویکردروش شناسانه مقاله دراین بررسی تحلیل محتوای کیفی است که براساس آن آثاربازرگان دراین دودوره فکری به منزله بازتابی ازگفتمان غالب درهرعصرتحلیل می شوند.یافته های این مقاله نشان می دهد که نحله نواندیشی دینی بارویکرد علم گرایانه به پیش قراولی مهدی بازرگان به دلیل صبغه برون دینی و تأکید مفرط بر بهره گیری از آموزه های پوزیتیویستی و کارکردگرایانه، مقومات اصیل درون دینی را به محاق می برد و آخرالامر در وادی سکولاریزم و تلقی حداقلی از دین در می غلتد.
۹.

نقش قرآن در روش شناسی علوم اجتماعی

نویسنده:
منبع: پژوهش سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۸۹ شماره ۲ (پیاپی ۴)

کلیدواژه‌ها: عقل وحی پوزیتیویسم حس رئالیسم انتقادی تفهم روش شناسی بنیادین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴۷ تعداد دانلود : ۶۱۰
یکی از محورهای بنیادین در علوم اجتماعی، روش شناسی است. بهره گیری از این علوم، متضمن بهره گیری از روش های موجود در آنهاست. روش شناسی حاکم بر علوم اجتماعی در حال حاضر در ایران، روش های غربی است که عمدتاً در تعارض با فرهنگ اسلامی ما قرار دارد. فرهنگ اسلامی ما از مبانی نظری و اعتقادی موجود در قرآن سرچشمه میگیرد. بنابراین، جامعه علمی ما نیازمند نوعی روش شناسی است که بر چنین فرهنگی مبتنی باشد. روش های غربی، روش هایی مادیگرا و در تعارض با دین هستند، درحالیکه، قرآن با ارائه نوعی مبانی توحیدی، نگرشی نو به انسان ارائه میدهد. قرآن واجد بسیاری از قابلیت هاست که روش شناسی غربی از آن بیبهره است. این مقاله، با رویکردی تحلیلی، به بررسی نقش قرآن در تکوین روش شناسی دینی و قابلیت های موجود در قرآن در عرصه روشن شناسی علوم اجتماعی میپردازد.
۱۰.

نقدهاى پوپر و مشکلات ابطال پذیرى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی سال هشتم زمستان ۱۳۸۹ شماره ۲ (پیاپی ۳۰)

کلیدواژه‌ها: پوزیتیویسم استقرا نظریه مشاهده ابطال پذیرى اثبات پذیرى تقرب به صدق واقع گرایى پوپر معینى گرى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱۵ تعداد دانلود : ۸۳۵
با اینکه ابطال پذیرى از دیدگاه هاى تأثیرگذار در فلسفه علم قرن بیستم به شمار مى رود، امّا موفقیت این دیدگاه بیشتر در جنبه سلبى آن یعنى در نقد دیدگاه هاى رقیب است. در این نوشتار، ضمن بازخوانى نقدهاى پوپر بر دیدگاه هایى مانند پوزیتیویسم و معینى گرى، به لوازم نظریه ابطال پذیرى در نفى علمیت فرضیه تکامل داروین اشاره خواهد شد؛ در پایان نیز استدلال خواهد شد که ابطال پذیرى در جنبه ایجابى موفقیت چندانى ندارد و از ارائه توصیفى درست از نقش مشاهده در حوزه علم و نسبت آن با نظریه ناتوان است.
۱۱.

پارادایم و تأثیر آن در علوم سیاسی، با نگاهی به آرای کوهن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای سیاسی معاصر سال اول پاییز و زمستان ۱۳۸۹ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: پوزیتیویسم پارادایم گسست بی قاعد گی ها علم هنجاری علوم اجتماعی و سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۰۱۳
در این مقاله برآنیم تا به تأثیر پارادایم کوهن در علوم سیاسی بپردازیم. کوهن، با مطرح کردن پارادایم به منزلة باورها و ارزش هایی که اعضای جامعة علمی در آن با یکدیگر شریک اند و نیز در حکم سرمشقی که به حل معماها می پردازد، به نقد دیدگاه های رقیب، یعنی اثبات گرایی و تجربه گرایی، پرداخته است. از سوی دیگر، اندیشمندان علوم سیاسی، با استفاده از پارادایمِ کوهنی، اولاً به پراکندگی مطالعات و فقدان یک پارادایم اشاره و سعی کرده اند تا با استفاده از مفهوم پارادیم به علمی شدن سیاست بپردازند و ثانیاً برخی نیز با توجه به آرای کوهن به اندیشة سیاسی پرداخته اند، یعنی نظریة سیاسی برآمده از بحران های سیاسی است. در نقد این دیدگاهِ اندیشمندان علوم سیاسی می توان گفت آنان به جای توجه به بی قاعد گی های اندیشه و علم، به واقعیت اجتماعی وسیاسی توجه کرده اند. در واقع، تغییر در علم هنجاری ناشی از تغییرات در جهان اجتماع و سیاست است و نه خودِ علم هنجاری.
۱۲.

جایگاه حقیقت و اعتبار در مبانی فلسفی اقتصاد

نویسنده:
منبع: مطالعات اقتصاد اسلامی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۸۹ شماره ۱ (پیاپی ۵)

کلیدواژه‌ها: اسلام روش شناسی عدالت اقتصاد پوزیتیویسم مفاهیم اعتباری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۶ تعداد دانلود : ۵۷۱
تمایزی که فیلسوفان مسلمان میان گزاره های حقیقی و اعتباری می افکنند، نقطه عزیمت این نوشتار است. بر اساس این تفکیک، اقتصاد از جمله دانش های اعتباری است که رسالت اصلی آن ارائه سیاست­ها و تدابیر بهینه در حوزه روابط معیشتی است، البته توصیه ای مبتنی بر شناخت های واقعی. همچنین مانند دیگر علوم اعتباری، شاخص تایید یا رد سیاست­های اقتصادی، نسبت آن با عدالت (اعطاء حقوق) است. در این نگرش عدالت اقتصادی وصف آن موقعیت مطلوبی است که حقوق اقتصادی به نحو کامل ادا شود. ریشه شناخت حقوق و عدالت نیز واقعیت خارجی است یعنی غایت یا قابلیتی که در خلقت جهان و انسان درج شده است. بر اساس مطالب مقاله، دانش اقتصاد شامل یک رکن اعتباری (شامل اهداف و حقوق اقتصادی) و یک رکن حقیقی (شامل دو دسته شناخت های بنیادین و تجربی اقتصادی) است. روش شناسی اقتصاد متعارف از هر دو معیار عدالت (در رکن اعتباری) و صدق یا واقع گرایی (در رکن حقیقی) به دور است، حال آنکه آموزه های اسلام می تواند هم در رکن اعتباری و هم در رکن حقیقی اقتصاد اثرگذار باشد، به نحوی که معرفت اقتصادی حاصل، در بخش­های قابل توجهی متمایز از معرفت رایج بوده و قابل اتصاف به وصف اسلامی باشد.
۱۳.

ابن خلدون در مقام تبیین گری: پوزیتیویست یا تاریخ گرا؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی ایران سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۱ و ۲

کلیدواژه‌ها: روش شناسى پوزیتیویسم ابن خلدون تاریخ معماهاى علمى جامعه شناسى تبیین علمى تاریخ گرایى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸۵ تعداد دانلود : ۹۵۹
این نوشتار به بررسى این معمّاى رایج در علوم انسانى و اجتماعى مى پردازد که آیا ابن خلدون در مقام تبیین گرى پدیده هاى کانونى دانش خود، پوزیتیویست است یا تاریخ گرا؟ در این راستا، ابتدا در قالب چارچوب مفهومى به بیان مشخّصه هاى عمومى پوزیتیویسم و تاریخ گرایى پرداخته مى شود. بعد با اتّخاذ روش شناسى «مطالعات اَسنادى» با استناد به آثار و زندگى نامه ابن خلدون و خوانش هاى ابن خلدون شناسان به بررسى بخش هایى از آثار وى که با هرکدام از مشخّصه هاى تبیین هاى پوزیتیویسم و تاریخ گرایى موافق مى افتند، پرداخته مى شود. در نهایت در خصوص موضع ابن خلدون در مقام تبیین گرى پدیده هاى انسانى و اجتماعى داورى مى شود.
۱۴.

دین و تئوری روابط بین الملل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای سیاسی معاصر سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۵)

کلیدواژه‌ها: اسلام دین عدالت اخلاق پوزیتیویسم هنجارگرایی تئوری تجربه گرایی دولت ـ ملت روابط بین الملل مدرن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷۴ تعداد دانلود : ۵۱۷
امروزه نظریة تعارض ضروری تئوری روابط بین الملل با هنجارهای دینی با چالش های عمیقی مواجه است. علاوه بر آن، به منظور بهره گیری از ظرفیت های ادیان برای جبران کاستی های روند اصلی تئوری روابط بین الملل تلاش های جدیدی شده است. این مقاله درپی شناسایی زمینه های طرح تئوری دینی روابط بین الملل است. فرضیة ما این است که دین می تواند به مثابة بستری مهم برای طرح تئوری های هنجارگرا در روابط بین الملل عمل کند. در این چهارچوب، استدلال شده است که تصور جدایی ناگزیر دین از عرصة نظری روابط بین الملل ریشه در نگاه مضیق و تقلیل گرایانه به چیستی و کارکرد تئوری دارد. براین اساس، لازم است در ماهیت و کارکرد تئوری روابط بین الملل بازبینی شود تا بتوان از ظرفیت ها و قابلیت های دین برای طرح تئوری دینی روابط بین الملل بهره گرفت. در این مقاله از اسلام به مثابة دینی یاد می شود که به واسطة ظرفیت های بیش تر هنجارسازی در عرصه های گوناگون حیات اجتماعی از زمینه و بستر مناسبی برای پردازش تئوری های هنجاری در عرصة روابط بین الملل و سیاست خارجی برخوردار است.
۱۵.

علی شریعتی و پوزیتیویسم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه علم سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۴)

کلیدواژه‌ها: علوم انسانی پوزیتیویسم شریعتی علوم طبیعی روش علم ساینتیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰۰ تعداد دانلود : ۹۹۵
در این نوشته ضمن معرفی اجمالی پوزیتیویسم، آرای شریعتی پیرامون مؤلفه های فکری پوزیتیویست ها را شرح می دهیم؛ در بخش اول اشتراکات فکری شریعتی و پوزیتیویسم بررسی می شود که شامل روش علم، آفاقیت علوم طبیعی، دقت و اعتبار علوم طبیعی و اتکای به آن، به کاربردن روش علوم طبیعی در علوم انسانی، و تفکیک بین مرحلة شناخت و ارزیابی است. در بخش دوم اختلافات فکری شریعتی و پوزیتیویسم شرح داده می شود که شامل تأثیر فرهنگ در علم، نقد تقوای علمی و «علم برای علم»، تأثیر فرد و جامعه در علم (انفسی گری)، تفاوت علوم طبیعی و علوم انسانی در دقت و اعتبار، نقد ساینتیسم، نیاز به فلسفه و متافیزیک (رد تجربه گرایی)، و نیاز علم به شناخت واقعی انسان است. درنهایت در سنجش ارتباط شریعتی و پوزیتیویسم، روشن خواهد شد که نگاه شریعتی به علم نه کاملاً پوزیتیویستی است و نه فارغ از این اندیشه است.
۱۶.

تحلیلی جامعه شناختی از علت تداوم رویکرد پوزیتویستی به علوم انسانی در ایران و..(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۸۸ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: پوزیتیویسم علم دینی تحلیل جامعه شناختی رویکرد ترکیبی ساخت و عامل

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم انسانی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم انسانی نظام آموزشی در حوزه علوم انسانی سیاستگذاری ها در حوزه توسعه علوم و پژوهش و میزان اثر بخشی آنها
تعداد بازدید : ۱۸۶۷ تعداد دانلود : ۸۲۰
چکیده: تحقیقات انجام شده نشان از آن دارد که رویکرد پوزیتویستی، بر نظام آموزشی و پژوهشی کشور حاکم است. از سوی دیگر ادعا شده است که رویکرد پوزیتیویستی، از یک سو با معارف اسلامی تعارض دارد و از سوی دیگر نتوانسته است مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و... کشورمان را حل کند. شواهد موجود حاکی از آن است که با وجود گذشت بیش از سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مطرح شدن مکرر مشکلات موجود در نظام علمی و تحقیقاتی کشور و اقدامات انجام شده برای مقابله با رویکرد غالب و جانشینی رویکرد دینی و بومی به علوم، به خصوص علوم انسانی و اجتماعی، هنوز این مشکل به قوت خود باقی است. این مقاله می کوشد با تحلیلی جامعه شناختی و با تکیه بر رویکرد ترکیبی ساخت و عامل، به این دو سؤال پاسخ دهد که: الف) چرا با گذشت بیش از سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و حساسیت هایی که به حضور رویکرد پوزیتیویستی در جامعه علمی وجود داشته است، هنوز این نگاه به علم در کشور سیطره دارد؟ ب) با وجود اقداماتی که به ویژه در سه دهة اخیر در زمینة تولید علم دینی و بومی انجام شده است، چرا هنوز چنین فعالیت هایی در کشور به ثمر ننشسته است؟ نتایج این تحقیق نشان می دهد که در خوش بینانه ترین حالت، بازتولید تلقی پوزیتیویستی از علم در فضای آموزشی، پژوهشی، برنامه ریزی و اجرایی کشور، نه به صورت آگاهانه و با قصد و نیت توسط نظام حاکم، بلکه به صورت ناآگاهانه و از طریق عمل در ساختارهای موجود انجام می گیرد و از سوی دیگر، مواجهة صرفاً فلسفی با بحث علم دینی و بومی و بی توجهی به ابعاد جامعه شناختی و سیاست گذاری آن، مانع عمده بر سر راه شکل گیری علم دینی در کشور است.
۱۷.

رسوخ پراگماتیسم در اقتصاد نهادگرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای اقتصادی پاییز و زمستان ۱۳۸۶ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: پوزیتیویسم اقتصاد نهادگرا اقتصاد متعارف پراگماتیسم و روش تحقیق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۸۳ تعداد دانلود : ۹۲۱
هدف اصلی مقاله آن است که نشان دهیم پراگماتیسم یک مبنای فلسفی و روش شناختی اقتصاد نهادگرا است. همچنین می خواهیم نشان دهیم که اقتصاددانان نهادگرا، براساس رویکرد پراگماتیستی خود، از روشهای تحقیق کیفی استفاده می کنند. طبق نتایج به دست آمده از این تحلیل، پوزیتیویسم منطقی، به عنوان مبنای فلسفی اقتصاد متعارف، تفاوتهای بنیادینی با پراگماتیسم دارد. اقتصاددانان نهادگرا، به طورخاص به پراگماتیسم پیرس و دیویی استناد می کنند. روش تحقیق مبتنی بر پراگماتیسم، یک روش تحقیق کیفی است که در مقابل روش تحقیق کمّی قرار دارد. روش تحقیق کمّی در علم اقتصاد از پوزیتیویسم منطقی سرچشمه گرفته است.
۱۸.

امتناع اندازه گیری دین داری و امکان رتبه بندی نوع دین داری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اجتماعی ایران دوره هفتم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلیدواژه‌ها: پوزیتیویسم میزان دینداری سنجش دینداری نوع دینداری رتبه بندی کیفی قشری گری دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۴۵ تعداد دانلود : ۱۳۸۷
این مقاله پژوهش های پیمایشی در حوزة دین را نقد و بررسی کرده است. البته تأکید اصلی مقاله بر نقد پیمایش های اندازه گیری دین داری است و نه لزوماً هرگونه پیمایش مربوط به دین. نقطة عزیمت مقاله بحث از هماهنگی و هم خوانی ناخواسته اما آسیب زای دو گرایش فکری در دو گروه متفاوت است: گرایش قشری گری دینی حاکم بر ذهن دولت مردان، سیاستمداران و مدیران جامعه ازیک سو و گرایش پوزیتیویستی حاکم بر ذهن دانشگاهیان و پژوهشگران ازسوی دیگر. آن قشری گری دینی و این تنگ نظری پوزیتیویستی کاملاً با هم سازگارند. هردو دین را امری بیرونی و عینی در نظر می گیرند و هریک به نحوی کمیت نگرند. هردو نگاهی قسری (مکانیکی) دارند و هردو می کوشند واقعیت دینی را هرچه بیشتر به اجزا تجزیه کنند. در ادامه، نویسنده پس از بیان مبادی روش شناختی این گونه تحقیقات بر نقادی پژوهش های پیمایشی دین در غرب و ایران تأکید می کند و می کوشد از طریق نقد یک مدل غربیِ سنجش میزان دین داری (مدل گلاک و استارک) و یک مدل ایرانی (مدل شجاعی زند) به مشکلات بنیادی پژوهش پیمایشی دین نقبی بزند. به دنبال چنین کوششی است که نویسنده امکان سنجش میزان دین داری را به دو دلیل منتفی می داند: نخست آنکه دین داری امری هم بیرونی و عینی و هم درونی و کیفی است و تبلور بیرونی دقیقاً تعین یافته ای ندارد. از این رو، هیچ یک از حالات افراد را نمی توان معیار ثابت سنجش دین داری تلقی کرد، زیرا خود این یا آن حالت آدمی نیست که بایست مورد توجه قرار گیرد بلکه معنای نهفته در حالت آدمی اهمیت دارد. دلیل دوم نیز این است که به هیچ وجه نمی توان میزان اهمیت هریک از مؤلفه های دین داری را در ترکیب کلی دین داری مشخص کرد و چون دین داری های بسیار متنوعی وجود دارد که وزن مولّفه های مختلفشان به نسبت متغیر است، هرگونه امکان مقایسه میان آن ها منتفی می گردد. به عبارت دیگر، دین داری های مختلف ناهمگن و ناهم سنخ اند و لذا سنجش و مقایسة امور ناهم سنخ ممکن نیست (سطح مقیاس اسمی). به جای سنجش میزان دین داری باید به رتبه بندی نوع دین داری (رسیدن به سطح مقیاس ترتیبی) پرداخت زیرا تنها می توان میزان دین داری افرادی را با هم مقایسه کرد که دین داری شان از یک سنخ باشد. روش مناسب این سنجش نیز روش کیفی است. بدین ترتیب، سنجش میزان دین داری در واقع جای خود را به رتبه بندی کیفی انواع دین داری می دهد.
۱۹.

امتناعِ «امتناع اندازه گیری دین داری»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اجتماعی ایران دوره هفتم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلیدواژه‌ها: تحقیق پیمایشی پوزیتیویسم انواع دینداری اندازه گیری دینداری پارادایم کمی و کیفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵۹ تعداد دانلود : ۸۷۵
این مقاله به نقد مدعا و ادلة اثبات مدعای محدثی درخصوص امتناع سنجش یا اندازه گیری دین داری می پردازد. در خصوص مدعای امتناع گفته ایم که محدثی اندازه گیری دین داری را به امری ناممکن تبدیل کرده است. مضافاً اینکه، ضرورت اندازه گیری و تعبیة سنجه ای برای دین داری از ضرورت پاسخ به پرسش ها و وارسی مدعاهای نظری درخصوص دین داری نتیجه می شود که از وظایف اصلی پژوهشگران علوم اجتماعی و روان شناسی است. در مقام اثبات مدعا نشان داده شده است که ادلة محدثی اختصاص به موضوع دین داری ندارد. این ادله یا نقدی پارادایمی در نفی اندازه گیری کلیة پدیده های انسانی محسوب می شوند یا کلیة متغیرهای مرکب در علوم اجتماعی را شامل می گردند که نیازمند شاخص سازی هستند. در پایان، به راه حل محدثی پرداخته و نشان داده ایم که اگر نقد محدثی را در کنار راه حل وی بگذاریم، چیز زیادی از آن باقی نمی ماند؛ ضمن آنکه کلیة نقدهای محدثی درخصوص امتناع اندازه گیری دین داری به راه حل ایشان نیز قابل تسری است.
۲۰.

پیش فرض های علم از دیدگاه پوزیتیویسم و ملّاصدرا بررسی مقایسه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و یکم تیر ۱۳۹۱ شماره ۱۷۵ «ویژه فلسفه»

کلیدواژه‌ها: علم معرفت ملاصدرا پوزیتیویسم پیش فرض

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی دوره معاصر (قرون 20 و 21) فلسفه تحلیلی پوزیتیویسم منطقی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلسفه تطبیقی
تعداد بازدید : ۲۶۲۲ تعداد دانلود : ۱۲۵۴
پیش فرض های علم، هم در ساختار درونی و هم در ساختار بیرونی علم تأثیرگذارند. بر این اساس، پیش فرض های متفاوت به تولید علومی که هم از لحاظ شکل و هم از حیث محتوا متفاوتند منجر می شود. چون پیش فرض ها با مسائل درون علم رابطه منطقی دارند، محتوای درونی یک علم با تغییر پیش فرض های آن تغییر می کند و این تغییر تنها در سطح بیرونی و صورت بندی علم باقی نمی ماند. بررسی پیش فرض های علم، به ما این امکان را می دهد که مبانی هستی شناختی و معرفت شناختی یک علم را به حوزه مسائل و نظریه های آن مربوط کرده، در صورت ناهماهنگی بین آنها به نقد روش شناختی آن بپردازیم. از دیدگاه پوزیتیویسم، ذهن، لوح سفید است، تجربه مرحله ابتدایی استقراء است و قاعده مندی طبیعت پیش فرض انگاشته می شود. پوزیتیویسم همچنین هر نوع بدیهی را انکار می کند و معیار تفکیک در علوم را روش می داند. حال آنکه از دیدگاه ملّاصدرا، احساس در فرایند علم طبیعی شرط لازم است نه کافی. ملّاصدرا، تجربه را نوعی از برهان دانسته و پای تجربه را در قانون علّیت مستحکم می کند و در تفکیک علوم بیشتر بر موضوع تأکید دارد. در این مقاله از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است.