رتبه بندی کیفی

این مقاله پژوهش های پیمایشی در حوزة دین را نقد و بررسی کرده است. البته تأکید اصلی مقاله بر نقد پیمایش های اندازه گیری دین داری است و نه لزوماً هرگونه پیمایش مربوط به دین. نقطة عزیمت مقاله بحث از هماهنگی و هم خوانی ناخواسته اما آسیب زای دو گرایش فکری در دو گروه متفاوت است: گرایش قشری گری دینی حاکم بر ذهن دولت مردان، سیاستمداران و مدیران جامعه ازیک سو و گرایش پوزیتیویستی حاکم بر ذهن دانشگاهیان و پژوهشگران ازسوی دیگر. آن قشری گری دینی و این تنگ نظری پوزیتیویستی کاملاً با هم سازگارند. هردو دین را امری بیرونی و عینی در نظر می گیرند و هریک به نحوی کمیت نگرند. هردو نگاهی قسری (مکانیکی) دارند و هردو می کوشند واقعیت دینی را هرچه بیشتر به اجزا تجزیه کنند. در ادامه، نویسنده پس از بیان مبادی روش شناختی این گونه تحقیقات بر نقادی پژوهش های پیمایشی دین در غرب و ایران تأکید می کند و می کوشد از طریق نقد یک مدل غربیِ سنجش میزان دین داری (مدل گلاک و استارک) و یک مدل ایرانی (مدل شجاعی زند) به مشکلات بنیادی پژوهش پیمایشی دین نقبی بزند. به دنبال چنین کوششی است که نویسنده امکان سنجش میزان دین داری را به دو دلیل منتفی می داند: نخست آنکه دین داری امری هم بیرونی و عینی و هم درونی و کیفی است و تبلور بیرونی دقیقاً تعین یافته ای ندارد. از این رو، هیچ یک از حالات افراد را نمی توان معیار ثابت سنجش دین داری تلقی کرد، زیرا خود این یا آن حالت آدمی نیست که بایست مورد توجه قرار گیرد بلکه معنای نهفته در حالت آدمی اهمیت دارد. دلیل دوم نیز این است که به هیچ وجه نمی توان میزان اهمیت هریک از مؤلفه های دین داری را در ترکیب کلی دین داری مشخص کرد و چون دین داری های بسیار متنوعی وجود دارد که وزن مولّفه های مختلفشان به نسبت متغیر است، هرگونه امکان مقایسه میان آن ها منتفی می گردد. به عبارت دیگر، دین داری های مختلف ناهمگن و ناهم سنخ اند و لذا سنجش و مقایسة امور ناهم سنخ ممکن نیست (سطح مقیاس اسمی). به جای سنجش میزان دین داری باید به رتبه بندی نوع دین داری (رسیدن به سطح مقیاس ترتیبی) پرداخت زیرا تنها می توان میزان دین داری افرادی را با هم مقایسه کرد که دین داری شان از یک سنخ باشد. روش مناسب این سنجش نیز روش کیفی است. بدین ترتیب، سنجش میزان دین داری در واقع جای خود را به رتبه بندی کیفی انواع دین داری می دهد.

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین رتبه کیفیِ محتوای صفحات وب بازیابی شده از موتورهای کاوش فارسی و غیرفارسی در حوزه اسلام است. روش شناسی: این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و به روش پیمایشی _ توصیفی انجام شده است. ابزار گردآوری داده ها، سیاهه ارزیابی محقق ساخته با چهار معیار و متشکل از گویه های عمومی و تخصصی است. روایی ابزار با نظر متخصصان و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. نمونه آماری این پژوهش دارای سه بخش است: موتورهای کاوش «پارسی جو»، «یوز»، «گوگل» و «یاهو»؛ پنج کلیدواژه انتخاب شده در حوزه اسلام و نیز ده صفحه نخست وب بازیابی شده از جستجوی این کلیدواژه ها. یافته ها: تنها در معیار پیوندها بین چهار موتور کاوش مورد بررسی تفاوت معنادار وجود دارد. همچنین بین چهار موتور کاوش از نظر هریک از گویه های عمومی و تخصصی تفاوت معناداری وجود ندارد و از گویه های تخصصی تنها در هشت گویه از دو معیار «پیوندها» و «سوگیری» تفاوت معناداری وجود داشت. با توجه به میانگین رتبه ها، اولویت موتورهای کاوش به این ترتیب است: گوگل، یوز، پارسی جو و یاهو. یافته دیگر پژوهش نشان داد بین گویه های عمومی و تخصصی در هر یک از موتورهای کاوش از نظر کیفیت محتوای صفحات وب بازیابی شده تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین از نظر کیفیت محتوای صفحات وب بازیابی شده، بین چهار موتور کاوش، تفاوت معناداری وجود ندارد. نتیجه گیری: به منظور رسیدن به موتور کاوشی ایده آل در زبان فارسی با تأکید بر هویّت ایرانی _ اسلامی، سرمایه گذاری دولتی و همکاری نهاد ها و سازمان های علاقه مند و فعّال در این زمینه ضروری است.