درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۱۳٬۷۲۸ مورد.
۲۱.

تحلیل تطبیقی مواجهه ی مؤلفان تفاسیر روایی شیعه با مسئله نسخ آیات صلح با آیات قتال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیر تطبیقی سال ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۷ 56 - 77

کلیدواژه‌ها: ناسخ و منسوخ آیات قتال آیات صلح تفاسیر روایی شیعه نقش مؤلف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰ تعداد دانلود : ۲۶
باور برخی از مؤلفان آثار در زمینه ی مکاتب و جریان های تفسیری بر آن است که مؤلفان تفاسیر روایی بدون هیچ اجتهادی صرفاً به گردآوری روایات که غالباً به طور مستقیم به بخشی از الفاظ و عبارات آیات اشاره دارد پرداخته اند. برخلاف این باور، شواهد نشان می دهد که مؤلفان این تفاسیر به منظور کشف مراد آیات، دست کم در دو مقوله گزینش منابع و روایات اجتهاد کرده اند. در همین راستا، این پژوهش می کوشد با روش توصیفی- تحلیلی از طریق تطبیق تفاسیر روایی شیعی معروف به تبیین مصادیق اجتهادورزیِ مؤلفان آنها در مبحث نسخ آیات صلح با آیات قتال و بررسی عوامل اثرگذار بر آن بپردازد. ره آورد این تحقیق حاکی از آن است که این تفاسیر در مواردی از قبیل پرداختن یا نپرداختن به مقوله ی نسخ آیات صلح با آیات قتال، میزان پرداختن به این مبحث، ذکر یا عدم ذکر روایات متعارض و ارزیابی یا عدم ارزیابی روایات از سوی مفسر، متمایز از یکدیگر هستند. تفاوت در روش تفسیری مفسر، گزینش منبع از سوی مفسر و توجه به سیر کم شمردن موارد وقوع نسخ در تألیفات اسلامی در گذر زمان، از مهم ترین عوامل اثرگذار بر این تمایز عملکرد است. نمایان ساختن وجه تمایز تفاسیر روایی شیعه در مبحث نسخ آیات صلح با آیات قتال به عنوان مصداقی از مصادیق اجتهادورزی در تألیف تفاسیر روایی شیعه، اثرپذیری تفاسیر شیعی از منابع و مراجع اهل سنت در مقوله ی یادشده و تضعیف دیدگاه آقابزرگ طهرانی درباره ی تعیین مؤلف تفسیر قمی، از جمله یافته های این پژوهش است.
۲۲.

ادله قرآنی نگارش قرآن در عصر پیامبر (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۹ 241 - 268

کلیدواژه‌ها: نگارش قرآن صحیفه های قرآنی کتابت در قرآن تفسیر معناشناختیِ آیات کتابت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۲۵
آیا تمام قرآن در زمان حیات حضرت محمد (ص) به کتابت درآمد؟ این مقاله تنها با استشهاد به آیات قرآن به این پرسش پاسخ می دهد. قرآن، نگارش و اهمیت آن را مورد تأکید قرار داده و نشان می دهد که نگارش در عصر و مصر نزول قرآن امری رایج و متداول بوده است. همچنین نگارشِ برخی از موضوعات نظیر مطالب غیبی و وحیانی مورد انتظار تلقی می شده است. علاوه بر این، در مورد برخی موضوعات مانند دَین دستور اکید داده شده که بنگارند تا اختلافی در مورد آن بین افراد به وجود نیاید. گذشته از همه این موارد، قرآن از صحیفه های قرآنیِ به مثابه یک واقعیت تاریخی گزارش ارائه داده است. این مقاله همه آیات مربوط به نگارش در قرآن را با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از روش معناشناختی موردبررسی قرار داده است. بر پایه این تحلیل های معناشناختی نتیجه گرفته شده که نگارش تمام قرآن در عصر نزولش مورد انتظار بوده است، هرچند که اکنون نسخه ای کامل از صحیفه های قرآنی که در مکه یا مدینه توسط یاران پیامبر به نگارش در آمده است در دسترس نباشد.
۲۳.

تفسیر تنزیلی، به مثابه تفسیر فرهنگی قرآن (با محوریت آثار عبدالکریم بهجت پور)

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۱ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۱ 301 - 342

کلیدواژه‌ها: تفسیر تنزیلی تفسیر فرهنگی فرهنگ قرآنی بهجت پور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۳۰
نزول قرآن تدریجی است و در این نزول تدریجی، پیامبر(ص) توانست یک جامعه ابتدایی را از سطح فرهنگی پایین، به امّتی با آن حد از تعالی فرهنگی برساند که پرچمدار ندای توحید، اخلاق و انسانیت در سراسر جهان باشد، اما روش مطالعه و فهم قرآن کریم برای دست یابی به عناصر فرهنگی و فرایند تحول فرهنگی قرآن کدام است؟ مسأله اصلی این مقاله دستیابی به «روش مطالعه فرهنگی قرآن» است که به نظر نویسنده «تفسیر تنزیلی» روش مناسب برای این سنخ مطالعه را در اختیار ما می گذارد. البته از آنجا که تمرکز بر آرای یک مفسر تنزیلی، مسیر مشخص و عناصر منسجم تری را برای تأمین این امر در اختیار می گذارد، این تحقیق بر اساس آثار عبدالکریم بهجت پور صورت می گیرد. روش انجام این تحقیق روش اجتهادی است. روش اجتهادی، روش معتبر و معهودی است که صدها سال است برای رجوع به منابع دینی مورد استفاده و سفارش اندیشمندان و مفسّران اسلامی است. در این روش عناصر عقلی، عقلایی، نقلی، تاریخی و کلامی به تناسب مسأله تحقیق مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین، این تحقیق، از تحلیل های عقلی، عقلایی و ... ، به فراخور نیاز بهره خواهد برد. از یافته های این تحقیق، می توان به اثبات هویت روشی تفسیر تنزیلی و کشف دستاوردهای روشی (راهکارهای تعمیق و توسعه فهم قرآن، مراحل روش تحول فرهنگی قرآن، تشکیل شبکه مسائل قرآن، ورود قرآن به صحنه عمل، راهکار شناسایی و حل آسیب های فرهنگی) و محتوایی (دوره های تحولی جامعه نبوی، توسعه هدف گذاری کشف مرادهای خداوند، فهم دقیق تر واژگان قرآنی) این سنخ تفسیر اشاره کرد.
۲۴.

بررسی رویکرد قرآن کریم نسبت به اثرگذاری «امید» در سه حوزه «ایجاد»، «استمرار» و «کیفیت» اعمال

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری آلاءالرحمن سال ۲ بهار ۱۴۰۳ شماره ۷ 69 - 98

کلیدواژه‌ها: استمرار عمل امید ایجاد عمل رویکرد قرآن کیفیت عمل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۲۸
دانشمندان حوزه انسان شناسی، امید را یکی از عوامل اساسی در تحول، انگیزش و کنش های انسانی می دانند. پژوهش حاضر، با تأکید بر اهمیت امید و تأثیر آن بر رفتار فردی و اجتماعی، به بررسی نقش این عنصر بنیادین در سه حوزه «ایجاد»، «استمرار» و «کیفیت» اعمال از منظر قرآن کریم می پردازد. پرسش اساسی این تحقیق آن است که قرآن کریم چه رویکردی نسبت به تأثیرگذاری امید در این حوزه ها دارد؟ روش این پژوهش، مطالعه تحلیلی و تطبیقی منابع تفسیری و پژوهش های پیشین است. نتایج حاصل نشان می دهد که ۱. از منظر قرآن کریم، امید تأثیرات مثبت و سازنده ای بر رفتار و عملکرد انسان دارد؛ ۲. حوزه تأثیرگذاری امید بر اعمال انسانی را می توان در سه بُعد اصلی دسته بندی کرد: ایجاد، استمرار و کیفیت اعمال. این تحقیق می کوشد با بهره گیری از آموزه های قرآنی، درک روشن تری از جایگاه امید در سازوکارهای رفتاری انسان ارائه دهد.
۲۵.

واکاوی معنای واژه «صدیقه» در آیه 75 سوره مائده برپایه تفاسیر و ترجمه های فارسی و انگلیسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۸ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیایی ۳۱) 153-177

کلیدواژه‌ها: صدیقه تصدیق کننده تصدیق کننده مؤمن راستگو پارسا و باتقوا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۲۶
واژه «صدّیقه» ازجمله واژگان تکامَدی است که در آیه 75 سوره مائده، به کارگیری شده است. مفسران در خصوص تفسیر آیه و واژه «صدیقه»، سه دسته شده اند: برخی اصلاً به تفسیر آیه یادشده نپرداخته؛ دسته ای دیگر، به رغم تفسیر آیه، از پرداختن به تکامَد واژگانی «صدیقه»، عبور کرده اند؛ اما دسته سوم، مفسرانی هستند که ضمن تفسیر آیه یادشده، واژه موردبحث را برابر نظر تفسیری خویش معنا نموده و بدین قرار، این واژه، معرکه آرای این دسته از مفسران واقع شده است. تصدیق کننده، تصدیق کننده مؤمن، صادق (=راستگو) و پارسا و باتقوا معناهایی هستند که از سوی مفسران در تفسیر این واژه ارائه گردیده است. افزون بر منابع تفسیری، واژه «صدّیقه»، معرکه آرای مترجمان فارسی و انگلیسی نیز قرار گرفته و آنان هم در ترجمه این واژه دچار اختلاف شده اند؛ از این رو، حتی برخی، ترجمه های غریبی همچون «ولیه» یا «قابل اعتماد» را برای این واژه در نظر گرفته اند که در هیچ منبع لغوی یا تفسیری دیده شده است؛ پژوهش حاضر که با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی-تحلیلی، برای رسیدن به معنای صواب واژه «صدیقه» سامان یافته، دلیل خطای مفسران و مترجمان، در ارائه مفهوم این واژه را دومطلب انگاشته است؛ نخست، تکیه صرف آنان بر توجه به معنای اصل «ص دق» -و نه ساختار صدیقه- که سهل ممتنعی را عجالتا پدیدآورده است؛ درحالی که عموم ارباب لغت، میان این دو، تفاوت قائل شده اند؛ دوم، توجه به پاکدامنیِ حضرت مریم (س) و شیوه خاص باردارشدن ایشان؛ ضمن اینکه، کمبود روایت تفسیری در این خصوص نیز، فهم معنای دقیق واژه موردبحث را پیچیده ترنموده است. ازاین رو، با ملاحظه آرای لغت شناسان، ازیک سو؛ و بادرنگ در سیر معنایی آیات و درنظرگرفتن سیاق، از سوی دیگر؛ سرانجام معنای تفسیری مرجح برای این واژه، «تصدیق کننده مؤمن» پیشنهاد شده است.
۲۶.

واکاوی تفسیری آیه 16 نساء با رویکرد انتقادی متمرکز بر سیاق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیر تطبیقی سال ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۷ 146 - 167

کلیدواژه‌ها: آیه 16 نساء مفسران رویکرد انتقادی نسخ سیاق خانواده اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۲۵
ازجمله مقوله های مهم در ساحت تفسیر قرآن، مداقه در نظرات تفسیری و واکاوی دلایل مفسران در اقناع سازی پرسش های مطرح پیرامون آیات است. آیه 16 سوره نساء ازجمله آیاتی است که نظرات مختلف تفسیری و پرسش های فراوانی راجع به نسخ یا عدم نسخ آیه، موضوع آیه و مشمولان آیه را به خود اختصاص داده است و نقدهای بسیار به دلایل و نظرات گفته شده وارد است؛ ازاین رو، پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با بررسی لغوی و اهتمام به سیاق آیات و پیوند معنایی آیه با آیات طرفین خود ضمن تشریح ضعف و کاستی های تفسیری موجود، سعی در تبیین دیدگاه جدید نموده است. نتیجه حاصل آنکه، آیه 16 در اتصال به آیه قبل و بعد خود در پی تبیین احکام مربوط به خانواده اسلامی و جهت تطهیر بیوت از خیانت، آلودگی و اختلاط ارحام پس از آیات ارث و دیگر احکام آمده است؛ بنابراین آیه مربوط به مرد و زنی از خانواده اسلامی است که به سمت خیانت جنسی به یکدیگر بروند؛ توجه به این امر و دقت در کاربست لغات، رویکردی غیر ازنظر مشهور مفسران را افاده می کند. در این رویکرد، هیچ نسخی در این آیه و آیه قبلش اتفاق نیفتاده است.
۲۷.

شیوه های مواجهه پیامبران با ترفندهای ابلیس ازمنظرقرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۵۷ 213 - 17

کلیدواژه‌ها: ابلیس ترفند پیامبران شیوه مواجهه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱ تعداد دانلود : ۱۷۸
انبیاء الهی از مصادیق بندگان مخلص خدا هستند که طبق آیات قرآن از وسوسه های باطنی ابلیس در امانند، اما آیاتی از قرآن کریم وجود دارد که از اخلال گری ابلیس در برنامه ها و اهداف پیامبران حکایت دارد. انبیاء الهی جهت مقابله با این اخلال گری شیوه های را برگزیدند، شناخت این شیوه ها انسان را در آگاهی پیدا کردن نسبت به چگونگی مواجهه با شیطان آشنا می کند. تحقیق حاضر به هدف تبیین شیوه های مواجهه پیامبران با ترفندهای ابلیس از منظر قرآن کریم به روش توصیفی نگاشته شده است .یافته های تحقیق بیانگر آن است، صبر یکی از راهکارهای موثر در مقابله با شیطان است . صبر عامل تحقق همه ایده های دین به وسیله انبیاست. سفارش به استعاذه در موقعیت های حساس از دیگر راهکارهای مواجهه با شیطان است .اهمیت استعاذه زمانی مشخص می شود که دانسته شود دو سوره پایانی قرآن یعنی فلق و ناس به استعاذه اختصاص دارد.انبیاء الهی به استغفار نیز به عنوان راهکاری در مواجهه با شیطان توصیه کردند 30 آیه از قرآن استغفار انبیاء را مطرح کرده اند از آن جا که انبیاء الهی دارای عصمت هستند. استغفار آن ها برای خود به معنی آمرزش از گناه نیست قرآن پیامبران را با وصف مخلصین ستایش کرده و طبق آیات قرآن شیطان برای فریب مخلصین راهی ندارد.
۲۸.

فراترکیب انگیزش در قرآن کریم؛ چیستی، چرایی و چگونگی

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۵ 47 - 90

کلیدواژه‌ها: فراترکیب چیستی چرایی چگونگی انگیزش در قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۲۵
فراترکیب از طریق فراهم نمودن نگرش روشمند و نظام مند برای پژوهشگران به کشف و استخراج موضوع ها و انگاره های نو می پردازد. این نوع روش سبب ارتقای دانش رایج شده و اشراف محقق را نسبت به مسائل موردپژوهش توسعه و گسترش می دهد. در واقع این روش زمینه ساز تحقیقات دیگر و ایجاد بام دانش برای سیر سریع پژوهشگران بعدی است. فراترکیب انگیزش در قرآن برای یاری و کمک به شکل گیری پارادایم علوم انسانی اسلامی امر ضروری بوده است. تحقیق حاضر در این راستا و رفع خلأ در این زمینه انجام یافته است. روش تحقیق فراترکیب بوده است. یافته های تحقیق بیانگر این است که تاکنون حدود 28 عنوان مقاله در خصوص انگیزش در قرآن نگارش یافته و منتشر شده است. محتوای مقالات بیانگر این است که انگیزش در قرآن کریم از هر سه وجه چیستی، چرایی و چگونگی مورد بحث قرار گرفته است که تبیین این سری از تحقیقات، راهگشای تحقیقات بعدی به نحو تخصصی تر و جزئی تر خواهد بود.
۲۹.

Study of the Network Connections of Surah al-Inshiqāq with Its Adjacent Surahs (Infitār, Mutaffifīn, Burūj, Tāriq)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۴, Issue ۲, Autumn and Winter ۲۰۲۳-۲۰۲۴ 59 - 72

کلیدواژه‌ها: Network Connection Surah al-Inshiqāq Structural Correlation Content Correlation

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۶۲
The Holy Qur’an has a single source and there is no difference between its verses. Therefore, some Surahs of the Holy Qur’an may be put together to get a better understanding of them. And based on the method of verbal and spiritual analogies, one Surah should be placed at the center and the its connection with other Surahs of the Holy Qur’an would be discovered. “The network connection of the Surahs of the Qur’an” is a new term that speaks of the structural and content relation between Surahs. The methods of network connections between the Surahs of the Holy Qur’an can be summarized in the thematic congruence between adjacent Surahs, congruence between a set of Surahs, congruence between the beginning of a Surah and the end of the previous one, congruence between two consecutive Surahs at the beginning or end, rhyme, common purpose, and common theme. This research analyzes the network connections of Surah al-Inshiqāq with its adjacent Surahs (Al-Infitār, Mutaffifīn, Burūj, Tāriq) with a descriptive analytical method in two aspects of structural and content congruence. In conclusion, this Surah has structural and literary connections, including the congruence of the beginning, rhyme, analogy, and literary imagery, which all are in one structural group. The research also shows that this Surah has content connections including the Unity of God, mentioning the events of the Day of Judgment, grouping of people in the Day of Judgment, and common purpose.
۳۰.

مؤلفه های استخدام نیروی انسانی در سازمان از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۵ 316 - 345

کلیدواژه‌ها: مؤلفه سازمان نیروی انسانی و قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۲۰
رشد و با لندگی و توجه به توسعه نیروی انسانی در سازمان های پیشرفته دنیا از نکات بسیار اساسی است. اسلام به عنوان یک دین جامع و کامل توسعه معنوی و کرامت ذاتی انسان را سرلوحه دستورات خود قرار داده است. از آنجا که سرمایه انسانی اصلی ترین دستاورد الگوهای توسعه منابع انسانی است امروزه سازمان های موفق و پیشرو نقش خود را در حفظ و ارزش نهادنیه نیروی انسانی جهت تولید و بهره وری بیشتر قرار داده اند.دانشمندان غربی و اسلامی در حوزه ی دانش مدیریت بر این باور هستند که انسان در بستر فرهنگی و ارزشی خود اقدام به فعالیت می کند. بنابراین لازم است مؤلفه ها مرتبط با  استخدام نیروی انسانی در سازمان و جامعه نیز بر اساس فرهنگ و ارزش های آن جامعه تعریف گردد. در این راستا، محققان با توجه به اهمیت، نفوذ و جایگاه دین مقدس اسلام در عصر معاصر، به بررسی کتاب آسمانی قرآن کریم که بر مبنای اعتقادات مسلمانان، کتاب زندگی فردی و اجتماعی است، پرداخته و سعی نموده اند که مؤلفه های استخدام نیروی انسانی در سازمان را بر اساس آن استخراج نمایند. هدف این تحقیق، که با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته، بررسی مؤلفه های استخدام نیروی انسانی در سازمان از منظر قرآن کریم است. یافته های این تحقیق نشان می دهد مؤلفه های معنوی و غیر معنوی با بررسی آیات مرتبط با استخدام نیروی انسانی در قرآن شناسایی شده اند.
۳۱.

توسع معنایی آیه دوم سوره «انسان» مستند به قرائن درون متنی و بینامتنی و فرامتنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۵۸ 139 - 159

کلیدواژه‌ها: آیه دوم سوره انسان تطورات معنوی انسان روایات تفسیری نطفه امشاج خلقت انسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۱۰۶
خلقت انسان و مراحل و ابعاد آن، از شگفتی های قرآن کریم است که با تعابیر مختلفی مطرح شده است. خدای سبحان، در آیه دوم سوره انسان، به خلقت آدمی و ابتلای او در دنیا اشاره می کند. مفسران در تفسیر این آیه، بیش تر بر خلقت مُلکی و تطوّرات مادّی انسان نظر داده اند؛ امّا بررسی دقیق تر قرائن، معنای افزون تری را می نمایانند که بر اساس آن ها، آیه پیش گفته بر آفرینش ملکوتی و تطوّرات معنوی انسان نیز دلالت دارد. مسئله اصلی در این پژوهش، اثبات توسعه معنایی در آیه دوم سوره انسان مستند به قرائن درون متنی، بینامتنی و فرامتنی است. روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای و پردازش آن ها نیز توصیفی- تحلیلی است. بر اساس یافته های تحقیق، این توسعه معنایی با قرائن درون متنی و پیوسته تثبیت می شود که عبارتند از: یادکرد قبلی از تطوّرات مادّی در آیه یکم، غلبه کاربست واژه انسان در تطوّرات معنوی او، هماهنگی صیغه جمع امشاج با بُعد ملکوتی انسان، تناسب ابتلای انسان بر بُعد ملکوتی او، ارتباط سمیع و بصیر با بُعد ملکوتی انسان و تناسب هدایتمندی و اختیار انسان با تطوّرات معنوی. همچنین مخاطب شناسی قرآن و بیان تدریجی و حکیمانه آفرینش انسان، ارتباط مقام خلافت الاهی انسان با جنبه ملکوتی او و نیز برخی روایات تفسیری، از قرائن بینامتنی دالّ بر توسعه معنایی است، همچنان که هماهنگی فضا و جوّ و اسباب نزول سوره انسان با تطوّرات معنوی از قرائن فرامتنی است که توسعه معنایی در آیه را تثبیت می کند
۳۲.

امکان سنجی ولایت تکوینی انسان از دیدگاه علمای شیعه با استناد به قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۶ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 99 - 129

کلیدواژه‌ها: ولایت ولایت تکوینی متکلمین فلاسفه نصوص دینی قرآن روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰ تعداد دانلود : ۴۴
ولایت تکوینی یکی از مباحث مهم در میان اندیشمندان مسلمان و از باورهای اساسی شیعه است که براساس آن، خداوند در کنار ولایت تشریعی، بذاته دارای ولایت تکوینی نیز می باشد. اما اینکه انسان نیز می تواند دارای ولایت تکوینی باشد یا خیر، پرسش این تحقیق است که براساس نظر فلاسفه و متکلمین و بررسی دیدگاه آنها با استناد به قرآن و روایات به آن می پردازد. براساس یافته های تحقیق و بنابر دیدگاه فلاسفه و متکلمین که منبعث از آیات و روایات است، ولایت تکوینی انسان، نه فقط از حیث امکان وقوعی داری امتناع ذاتی نیست، بلکه ولایت تکوینی برخی از انسان ها که انبیا و ائمه در رأس آنها می باشند، مورد وفاق اندیشمندان شیعه به ویژه فلاسفه و متکلمین بوده و منجر به شرک و غلو در حق اولیا الهی به ویژه ائمه اطهار نمی شود و درنتیجه با توحید روبوبی منافات ندارد؛ بنابراین جمهور شیعه با مراجعه به نصوص دینی معتقد است تصرف در تکوین، اولاً و بالذات برای خداوند و ثانیاً و بالعرض برای برخی بندگان صالح با اذن خداوند قابل اثبات است. این تحقیق با روش کتابخانه ای به جمع آوری داده ها پرداخته و با روش توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخ به پرسش اصلی تحقیق برآمده است
۳۳.

بررسی انتساب صفات تعدّی و ظلم به خداوند از منظر مفسّران با تکیه بر دیدگاه طبرسی و فخر رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیر تطبیقی سال ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۷ 212 - 237

کلیدواژه‌ها: صفات تفسیر و تأویل جبر و اختیار مکافات قیامت طبرسی فخر رازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۲۶
برخی از اوصافی که در قرآن کریم به خداوند نسبت داده شده است، زمینه انتساب ظلم و تعدّی به ساحت قدسی پروردگار را فراهم می کند که از آن جمله می توان به اِستهزاء الهی، مکر، کید، اِضلال و اِمداد در طغیان اشاره کرد. این نوع صفات اگر به معنای ظاهری آن حمل شود، منجر به وجود نقص برای خداوند می گردد. مقاله حاضر با هدف روشن نمودن مراد از آن صفات ازنظر مفسّران، با تکیه بر دیدگاه طبرسی و فخر رازی نگاشته شده است. روش مقاله، توصیفی- تحلیلی است و بر اساس یافته های تحقیق، می توان کاربرد واژه استهزاء برای خداوند را از باب مُشاکله برشمرد و مقصود از آن را کیفر و مجازات مسخره کنندگان، تحقیر جایگاه و شأن آن ها، سلب توفیق و تأیید الهی به شمار آورد. مکر و کید خداوند از باب مُزاوجت کلام به کاررفته و آن تدبیری دقیق، حساب شده و عادلانه در عقوبت دشمنان خداوند است که مکر شوندگان از آن آگاهی ندارند. همچنین این نوع مکر و کید را می توان نوعی مهلت دادن و استدراج دانست. خداوند اضلال ابتدایی ندارد؛ ازاین رو اضلال الهی، نوعی مجازات است که بعد از کفران و عصیان محقق می شود. آنگاه که فردی خودش گمراهی را بخواهد و در آن پیش رود، خداوند او را وانهاده و هدایت نمی کند و همین هدایت نکردن، خودْ نوعی گمراهی است. امداد در طغیان را نیز می توان نوعی مهلت دادن و استدراج دانست و این بدترین عذاب الهی است که در آیات متعدّد و روایات معتبر، از آن به واگذاشتن انسان تعبیر شده است.
۳۴.

A Semantic Critique of the Translation of the Word "Ummī" in the Holy Quran(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵۸ 171 - 198

کلیدواژه‌ها: semantics Semantic Significations Denotative Entailment The Word Ummī

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۶۳
One of the key aspects of structural semantics is the consideration of the issue of signification that paying attention to the types of denotative, implicative, and entailment significations is a strategy for discovering the meanings of words. The present study aims to translate the word "Ummī" based on its denotative significations and to present the meanings and interpretations of translators and commentators that are often based on entailment signification. It also seeks to refute their theories based on other verses and provide a new meaning. Accordingly, it begins by stating the primary meaning of the root "Umm," and based on that, it interprets all the roots of this word in terms of denotative signification. It then views the meaning of "Ummī" as illiteracy or other interpretations as entailment signification, which reflect a certain influence of the translators’ prior theological backgrounds, thereby hindering their ability to convey the original meaning of the word effectively. However, based on the denotative signification of the word "Ummī," meaning "Original," this meaning is evident in all its derivatives and aligns more closely with the root of the word. Also, based on the text and context, it is more consistent with sentences and phrases than other meanings.
۳۵.

اصول طنز اجتماعی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن و علوم اجتماعی سال ۴ بهار ۱۴۰۳شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 28 - 57

کلیدواژه‌ها: طنز قرآن و طنز طنز اجتماعی اصول طنز طنز مطلوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۱۹۳
نقد به وسیله طنز، از مهم ترین شیوه های انتقال پیام به مخاطب است و به آن دلیل که این امر با نشاط و خندیدن همراه است، می تواند عمیق ترین مرادهای مخاطب را در عبارت هایی آسان انتقال دهد و به سهولت، احساسات و عواطف مخاطب را به گونه ای تحت تأثیر قرار دهد که در کلام عادی، امکان آن وجود ندارد. دستیابی به اصول قرآنی طنز اجتماعی مبتنی بر نظام جامع آموزه های قرآن کریم به عنوان کامل ترین کتاب آسمانی مصون از تحریف، هدف اصلی این نوشتار است. اکنون این سؤال مطرح است که قرآن کریم در راستای معرفی طنز اجتماعی مقبول و صحیح، کدام اصول را معرفی می کند؟ این پژوهش از نوع بنیادی و روش پژوهش در دستیابی به اصول یادشده، از تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی و توصیف و تحلیل بهره می برد. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که مبتنی بر آموزه های قرآنی، جهت گیری اصول قرآنی طنز اجتماعی، تک بُعدی و یک جانبه نگری نیست بلکه با رویکردی معناگرا و جامع، در ساحت دوگانه زیست مادی و معنوی و در بستر سیر عبودیت الهی به سمت غایت رشد آن (قرب الهی) مبتنی بر فطرت و سرشت لایتغیر انسانی، سامان می یابد که درنتیجه آن، اصولی همچون «اصلاح گری فرد و اجتماع، عقلانیت محوری، دو ساحتی محوری در محتوا، حفظ کرامت انسانی و واقع گرایی» از آیات قرآن استنباط گردیده است.
۳۶.

نقش اراده ها در کنترل فرهنگ اجتماعی از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال ۵ بهار ۱۴۰۳شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 8 - 45

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم اراده کنترل فرهنگ اجتماع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴ تعداد دانلود : ۱۷۰
فرهنگ اجتماعی مجموعه ارزش ها، باورها، آداب، نمادها و نهادهایی است که در طول زمان در یک جامعه شکل می گیرد و بر رفتار و نگرش و هویت افراد تأثیری عمیق دارد. فرهنگ اجتماعی متأثر از تکامل جامعه و تغییرات اجتماعی است. اراده ها در کنترل فرهنگ اجتماعی نقش قابل توجهی دارد که این تأثیرگذاری را می توان در قالب های مختلفی همچون شکل دهی به ارزش ها و باورها، تغییر در آداب ورسوم و تغییر رفتارها مشاهده کرد. ازآنجاکه فرهنگ اجتماعی در شکل دهی هویت جمعی و فردی افراد و مقاوم سازی جامعه در برابر آسیب ها نقش بسزایی دارد، محقق درصدد تبیین نقش اراده ها، یعنی اراده خداوند و انسان، در کنترل فرهنگ اجتماعی از منظر قرآن کریم است. با بررسی آیات قرآن کریم، 154 آیه در ارتباط با اراده ها و 218 آیه در ارتباط با فرهنگ اجتماعی استخراج گردید. هدف اصلی، تبیین نقش اراده ها در کنترل فرهنگ اجتماعی جامعه است. این تحقیق با روش کیفی و بر اساس نظریه زمینه ای (گرندد تئوری) با کدگذاری نرم افزار مکس کیودا[1] و تحلیل آیات صورت گرفته و از نوع کاربردی است. جامعه آماری مشتمل بر آیات و تفاسیر و 120 نفر از صاحب نظران علوم قرآنی و اساتید دانشگاه و حوزه بوده و سعی شده است در انتخاب آن ها مرتبطان واقعی انتخاب شوند. روش های گردآوری داده ها کتابخانه ای و میدانی با تکیه بر پرسش نامه است . برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از نرم افزارهای اس پی اس اس[2] و مکس کیودا بهره برداری شده است. بر مبنای یافته های پژوهش، در زمینه کنترل و نظارت خداوند عواملی از قبیل  هشدار او به انسان ها، نظاره گر بودن خداوند بر نهان انسان ها، آگاه شدن انسان از رفتارهای خود در روز قیامت، ثبت و ضبط اعمال آن ها، آگاهی خاص علمی خداوند از اعمال انسان ها و در زمینه امربه معروف و نهی ازمنکر عواملی از قبیل حق گویی آمران به معروف، تربیت و آموزش ایشان،  تخلص به نیکوصفتی آن ها و عالم بودن آمران به معروف از اهمیت بیشتری برخوردار است.     [1]. Maxqda [2]. Spss
۳۷.

بررسی اصول گرایس در قرآن: گفتگوی موسی (ع) و فرعون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۸ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیایی ۳۲) 117-149

کلیدواژه‌ها: گفتگوهای قرآنی موسی (ع) و فرعون اصول گرایس نقض اصول گرایس تحلیل گفتمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۳۵
قرآن به عنوان کتاب مقدس اسلامی، شامل انواع گفتگوهای افراد در موقعیت های متفاوت است. بنابراین می تواند همانند متون گفتگو محور، به لحاظ زبان شناسی موردبررسی قرار گیرد. در این راستا پژوهش پیش رو به بررسی گفتگوهای موسی(ع) و فرعون در قرآن می پردازد. ازآنجاکه مدل نظری گرایس که به عنوان مدلی مناسب برای بررسی گفتگوها و تعاملات افراد به شمار می رود، چارچوب نظری پژوهش حاضر است. این مدل مشهور به «اصل همیاری گرایس» است که شامل چهار اصل کمیت، کیفیت، ربط و شیوه برای داشتن ارتباط ایده آل است هرچند به خاطر برخی از دلایل، این اصول مورد خلل قرار می گیرند. پژوهش پیش رو در پی پاسخ به دو سؤال اساسی است: آیا اصول گرایس در گفتگوی موسی(ع) و فرعون در قرآن قابل مشاهده است؟ کاربرد و عدم کاربرد اصول گرایس در گفتگوی موسی(ع) و فرعون چگونه است؟ به این منظور تمامی آیه های گفتگویی موسی(ع) و فرعون در قرآن، داده های پژوهش حاضر هستند که پس از بازسازی داستان، بر اساس اصول همکاری تحلیل شده اند و کاربرد و نقش این اصول بیان شده است. ازاین رو روش اتخاذی پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که بررسی این گفتگوهای قرآنی نیز (همچون دیگر متن های گفتگویی) نشان از کاربرد و عدم کاربرد این اصول (نقض اصول گرایس) دارند. برخی از آیات شامل کاربرد چند اصل به طور همزمان هستند.
۳۸.

بررسی تناسب آوایی- محتوایی (فنوسمانتیک) در تصویرپردازی نمونه هایی از آیات سوره سجده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 23 - 40

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سوره سجده آوا محتوا فنوسماتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴ تعداد دانلود : ۸۲
آوا، یکی از عوامل اثرگذار در خلق تصویرهای هنری قرآن کریم است که تناسب عمیق آن با محتوا، رمزگشای دلالات و گزاره های متن است و این همسویی آوا (فونتیک) و معنا (سمانتیک)، سطوح معرفتی جدیدی را به روی مخاطب می گشاید که با هر تغییر در واج ها، هجاها، واژگان و بافت موسیقایی، متغیّرهای معنایی نیز دستخوش تغییر می شوند و تصویر جدیدی از طریق این رهیافت های صوتی شکل می گیرد؛ به همین منظور، تناسب آوایی و محتوایی که در زبان شناسی از آن با عنوان «فنوسمانتیک» بحث می شود، با استفاده از روش تحلیلی توصیفی در حیطه این پژوهش قرآنی قرار گرفته و مطابقت حروف، حرکات، واژگان و ضرب آهنگ آیات سوره سجده با معانی بررسی و مشخص شده است؛ هرکدام از این آواها در سوره سجده به خوبی در نقش خود قرار گرفته اند؛ به گونه ای که آوا تحت لوای معنا از کوچکترین جزء به کل بافت سرایت می کند و یک همپوشانی آوا یی و معنایی متناسب با موضوع محوری، نقش تصاویر سوره را برجسته می کند.
۳۹.

استلزامات مرجعیت علمی قرآن بر علوم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۱) 5 - 22

کلیدواژه‌ها: قرآن استلزامات علوم مرجعیت علمی مبانی حِکمی مبانی اصولی مبانی فقهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۳۵
طرح مرجعیت علمی قرآن کریم بر علوم، با هر بیان و خوانش، ضرورتاً باید در ظرف تفسیر و فهم متن مورد ارزیابی قرار بگیرد. بر این اساس پژوهش حاضر، به بررسی «استلزامات» تفسیر متن در تحقق مرجعیت علمی بر علوم می پردازد (مسأله). کشف این استلزامات، از طریق بررسی و استقراء مبانی حِکمی- اصولی و هر آنچه که در تفسیر مدخلیت دارد، انجام خواهد گرفت (فرضیه). بررسی این فرضیه، از طریق روش تحلیلی- توصیفی و بررسی مبانی به کار رفته در حوزه دلالت الفاظ در فقه و اصول، و رویکردهای حِکمی انجام خواهد شد (روش و رویکرد)، تا مبانی طرح ایده مرجعیت علمی قرآن کریم بر علوم روشن شود؛ چرا که با طرح ایده مرجعیت علمی قرآن کریم، ناگزیر از توسعه دامنه تفسیر برای راه یابی موضوعات و محمولات علوم هستیم، تا دلالت یابی قرآن و تأثیرگذاری آن بر علوم مشخص شود. ازاین رو هدف از پژوهش حاضر، تبیین استلزامات مرجعیت علمی قرآن کریم بر علوم است (هدف). برای نمونه می توان به قواعد زبانی حاکم بر الفاظ، و دایره حجّیت ظهور در علم اصول، و تحلیل پدیده های اعتباری در حکمت، و هر ابزار اندیشه ای که محقق را در تحقق مرجعیت یاری می کند، اشاره کرد (یافته ها).
۴۰.

تحلیل روش های مشاوران روان شناسی برای امنیت روان و تطبیق آن با روش های کاربردی ازدیدگاه قرآن وحدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۹ 137 - 166

کلیدواژه‌ها: روش های کاربردی امنیت روان مشاوره روان شناسی قران و حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲ تعداد دانلود : ۳۱
اضطراب منشأ بسیاری از بیماری های روانی است. روان شناسان جهت ایجاد سلامت روان راه هایی را پیشنهاد نموده اند لکن برخلاف تلاش آنان امروزه یکی از رنجوری انسان ها، از ناحیه اضطراب و ناراحتی های متعدد روانی است. روشن شدن علت اساسی عدم توفیق کامل راه های توصیه شده مشاوره روان شناسی در پیشگیری، دغدغه این مقاله است. بدین جهت، در این مقاله ضمن تحلیل روش های پیشنهادی برخی مشاوران روان شناس، نظر اسلام، در پیش گیری از اضطراب و بیماری های روان بررسی شده و معلوم شده است که اسلام با لحاظ بعد روحانی انسان، تحقق امنیت روان را در بعد جسمانی توصیه نمی کند بلکه روش هایی را که بر اساس ایمان بوده و تقویت کننده بعد شخصیت انسانی و روحانی انسان است مانند دوری از ظلم، یاد خدا، توکل و... توصیه می کند. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی با تحلیل روش های پیشنهادی برخی مشاوران روان شناس در برخی تارنماهای مشاوره روان شناسی و با بیان روش های کاربردی اسلام در ایجاد آرامش روان به شیوه کتابخانه ای انجام گرفته است. یافته تحقیق این است که در ایجاد امنیت روان، به جهت عدم جامع نگری بر انسان و تنها مبتنی بر بعد جسمانی وی ناکافی و گمراه کننده می باشند اما روش های مبتنی بر بعد معنوی انسان که در آموزه های اسلام بیان شده اند، واقع بینانه و تجربه شده اند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان