ترفند

برپایة رویکرد بلاغت جدید و بهره گیری از نظریّة امپسن در باب ابهام، نباید ابهام در کلمه و کلام حافظ را پیش فرضی صرفاً هنری تلقّی کرد، بلکه وقایع شگفت قرن هشتم حافظ را ناگزیر ساخته است تا از روی درایت و فهم موقعیّت، ترفند ابهام را هم در بُعد هنری و هم در بُعد عقلانی در غزل هایش به کار گیرد. اصولاً مقولة ابهام در غزل های حافظ مکث و سکوت معنادار و اندیشمندانه ای است که وی آگاهانه بدان دست یافته و آگاهانه از آن نیز استفاده کرده است. دریافت این دستگاه فکری، قاعدتاً از طریق تأمّل به قراین زبانی و روابط ارجاعی درون متنی و برون متنی میسّر خواهد بود. بدین ترتیب، این مقاله با طرح چنین فرضیه ای با استفاده از ابزار مطالعة کتابخانه ای با شیوة تحلیلی کوشیده تا این رابطة را با ذکر شواهدی به اثبات برساند.

اکثریت قریب به اتفاق مطالبی که تا کنون در گسترة جهان و نیز در سطح کشور ما در زمینة ترجمه نوشته شده و می شود، دربارة مسائل مرتبط با ترجمه کتبی است و با وجود گسترش روزافزون و پرشتاب ترجمة دیداری شنیداری ، از بررسی مسائل و مشکلات و چند و چون این گونه ترجمه، کمتر نامی به میان می آید. به عنوان مثال، می دانیم که در حال حاضر در کشور ما، ترجمة ده ها فیلم و سریال از/ به زبان های مختلف، دوبله آن ها، و نیز زیرنویسی برای برخی از این همه فرآورده های دیداری شنیداری، هم مخاطبان میلیونی دارد و هم تأثیرات زبانی فرهنگی بسیار، و هم انجامشان ده ها نفر و چندین نهاد دولتی و غیردولتی را به خود مشغول داشته است. ولی حقیقت این است که در زمینة آموزش و پژوهش مسائل این حوزة تخصصی، متأسفانه تناسبی بین عمل گسترده و نظریه پردازی اندک در آن باره دیده نمی شود. این نوشتار، تلاشی است خرد در راستای جبران این کاستی کلان. نویسنده کوشیده است تا با بررسی فیلم نامه و ترجمة فارسی سه فیلم کارتونی «پاندای کونگ فوکار»، «شنل قرمزی» و «رئیس مزرعه»، چگونگی به کارگیری «ترفندهای بومی سازی» مترجمان و نیز صداپیشگان (دوبلورها) ایرانی را در آن ها مد نظر قرار دهد و نوعی «دسته بندی هشت گانه» برای «جایگزین سازی» تدوین و عرضه نماید. نتایج پژوهش نشان داد که مترجمان و صداپیشگان ایرانی با هدف عمدة «سرگرم سازی مخاطب» می کوشند تا در ترجمه های خود عمدتاً از یکی یا ترکیبی از «ترفندهای هشت گانة» مورد اشاره این نوشتار استفاده کنند.

کارکرد ابهام در فرایند خوانش متن تألیف فروغ صهبا، پیچیدگی ها و شگردهای روایی در مبهم ساختن داستان را بررسی کرده است. «ابهام» صنعتی است در نوشتار که بنا به مقتضیات نویسنده و متن، می تواند عنصری جوهری و ذاتی یا ترفند ادبی تلقی شود. به رغم تلاش نویسنده در ارائة شواهد بسیاری از شگردهای ابهام آفرینی در داستان مدرن، ایراداتی به کتاب وارد است. پراکندگی و ضعف طبقه بندی مطالب در ساختار کتاب و تلقی نادرست از ابهام ایرادهای کلی کتاب است: 1. نپرداختن به انواع متن های نوشتاری مانند متن های عرفانی و شعر، و فروکاستن ابهام به نوع نوشتاری داستان، آن هم صرفاً داستان مدرن و پسامدرن، درحالی که عنوان کتاب بررسی ابهام در «متن» را هدف پیش روی خود قرار داده است، 2. یکی انگاشتن ابهام با پیچیدگی، 3. نبود تمایز میان انواع ابهام (ساختگی، ادبی، و جوهری)، و 4. تنزل دادن ابهام به عنوان ترفندی برای حفظ صدارت نویسنده است از مهم ترین مواردی است که مقالة حاضر به آن ها پرداخته است.

پیامبران الهی سردمداران مبارزه با چهره استکبار و ظالمان بوده و در راستای این رسالت تلاش های وافری نموده اند. حضرت موسی(علیه السلام) که یک چهره ی مبارز و انقلابی در قرآن دارد این مأموریت را به عهده داشت تا در مقابل چهره ی استکباری زمان خویش بایستد و قشرهای مختلف مردم را هدایت کند. از این رو در پژوهش حاضر تلاش شده تا با تعمق و تدبر در آیات و با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، مسئله روش های مبارزه ی حضرت موسی(علیه السلام) در برابر ترفند های فرعون مورد بررسی قرار گیرد. هدف از انجام این پژوهش، آشنایی با روش های مبارزه با طاغوت و در نهایت کاربرد آن ها در عرصه تبلیغ دین و در امر رهبری بوده و وجود شرایط مشابه مبنی بر استضعاف امتهای اسلامی در عصر کنونی مزید انگیزه برای این پژوهش شده است. از پژوهش حاضر به دست می آید که روش مبارزه یکی از عناصر اساسی در پیشبرد اهداف الهی بوده و حضرت موسی(علیه السلام) نیز پس از تعیین هدف، با توجه به شرایط محیط، مخاطب و در نظر گرفتن میزان تأثیر گذاری، ابزارهای مناسب و شیوه های گوناگون و چشمگیری را برای مبارزه با فرعون به کارگرفت؛ به طوری که دانش مبارزه علیه نظام های طاغوتی را می توان به بهترین وجه در روش مبارزاتی این پیامبر الهی جستجو کرد.

انبیاء الهی از مصادیق بندگان مخلص خدا هستند که طبق آیات قرآن از وسوسه های باطنی ابلیس در امانند، اما آیاتی از قرآن کریم وجود دارد که از اخلال گری ابلیس در برنامه ها و اهداف پیامبران حکایت دارد. انبیاء الهی جهت مقابله با این اخلال گری شیوه های را برگزیدند، شناخت این شیوه ها انسان را در آگاهی پیدا کردن نسبت به چگونگی مواجهه با شیطان آشنا می کند. تحقیق حاضر به هدف تبیین شیوه های مواجهه پیامبران با ترفندهای ابلیس از منظر قرآن کریم به روش توصیفی نگاشته شده است .یافته های تحقیق بیانگر آن است، صبر یکی از راهکارهای موثر در مقابله با شیطان است . صبر عامل تحقق همه ایده های دین به وسیله انبیاست. سفارش به استعاذه در موقعیت های حساس از دیگر راهکارهای مواجهه با شیطان است .اهمیت استعاذه زمانی مشخص می شود که دانسته شود دو سوره پایانی قرآن یعنی فلق و ناس به استعاذه اختصاص دارد.انبیاء الهی به استغفار نیز به عنوان راهکاری در مواجهه با شیطان توصیه کردند 30 آیه از قرآن استغفار انبیاء را مطرح کرده اند از آن جا که انبیاء الهی دارای عصمت هستند. استغفار آن ها برای خود به معنی آمرزش از گناه نیست قرآن پیامبران را با وصف مخلصین ستایش کرده و طبق آیات قرآن شیطان برای فریب مخلصین راهی ندارد.