حدیث ریاحی

گام نخست در شناخت مفاهیم قرآنی، شناخت هسته معنایی واژگان است. در این راستا توجه به ریشه شناسی تاریخی می تواند ما را در شناخت بهتر آن یاری رساند. جستاری در میراث زبانی مسلمانان نشان می دهد که برخی از لغت شناسان به این مسئله توجه داشته و در تبیین مفهوم یک واژه به هسته معنایی آن در زبان های سامی دقت کرده اند. گام بعدی التفات به سیاق و با هم آیندها است که در نظام معنایی قرآن کریم از اهمّیّت خاصی برخوردار است. در این راستا زبان شناسی ساختاری خودنمایی خواهد کرد. در پژوهش حاضر برای شناخت واژه «ربّانیّون» از این دو روش بهره می بریم. جمهور مفسران ریشه این واژه را «ربّ» به معنای پروردگار دانسته و الف و نون را زائد یا به منظور مبالغه و تفخیم برشمرده اند. در پژوهش حاضر با کاوشی در زبان های باستانی از این ره آورد دفاع خواهیم کرد که این واژه یک وام واژه از زبان آرامی با شکل آوایی rabban (رَبّان) و لقبی برای دانشمندان و بسیاری از رؤسای مدارس دینی فلسطین بوده است. در زبان گعز نیز به استادان و آموزگاران علوم مختلف و نه صرفاً علوم دینی rabban (رَبّان) گفته می شد. معناشناسی ساختاری نظر مفسران که آن ها را عامل به تورات و منقطع از غیر خدا دانسته اند، تأیید نکرده است، بلکه «ربّانیّون» را به دلیل عدم اجرای وظیفه نهی از منکر مورد سرزنش و توبیخ الهی قرار می شمرد.

از شاخص ترین عوامل مؤثر بر توسعه علوم انسانی، تبیین مباحث روش شناسی است. این امر به پژوهشگر کمک می کند تا درک بهتری از چگونگی روند مطالعات دینی و زمینه های شکل گیری متون دینی پیدا نماید و از این رهگذر می توان موجبات کشف و استخراج لایه های عمیق معنایی آیات قرآن در قالب روش های جدید نیز فراهم کرد. این مقاله تلاش می کند با استفاده از روش شناسی توصیفی و تحلیل محتوای کمی و کیفی، به بررسی تفسیر «المیزان» و توصیف روش آن بپردازد. پژوهشگر با انتخاب سوره ق، به بررسی روش علامه ذیل یکایک گزاره های تفسیری آن می پردازد؛ و در نهایت با کمک داده های آماری، روش علامه در سوره «ق» تحلیل و معرفی شده است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که علامه جهت تفسیر آیات سوره غافر، از روش اجتهادی نسبت به سایر روش بهره برده است و بیش ترین ارقام و اعداد، در تحلیل کمی مربوط به این حوزه است و پس از این حوزه تفسیر قرآن به قرآن(سیاق)، بیش ترین بسامد را در گونه های تفسیر دارا است.