مطالب مرتبط با کلیدواژه
۱.
۲.
۳.
۴.
۵.
۶.
۷.
۸.
۹.
۱۰.
۱۱.
۱۲.
۱۳.
۱۴.
۱۵.
۱۶.
۱۷.
۱۸.
۱۹.
۲۰.
مرجعیت علمی
حوزه های تخصصی:
توسعه و رشد علمی یکی از شاخص های بسیار حیاتی برای هر کشور توسعه یافته یا در حال توسعه محسوب می شود. طبق فرمایشات مقام معظم رهبری(دام ظله العالی) اهمیت این موضوع تا جایی است که سلطه فرهنگی هر کشوری توسط اقتدار اقتصادی حاصل می شود و آن نیز ناشی از اقتدار علمی است. همچنین، دین مبین اسلام توصیه های زیادی در حوزه علم آموزی، تعلیم و زندگی عالمانه ارائه می کند و علم آموزی را موجب استحکام پایه های دینی و حافظ دین می داند که سبب می شود فرد عالم از هرگونه لغزشی محفوظ بماند؛ از طرف دیگر، تحصیل علم چنان اهمیت دارد که برای حفظ هویت، موجودیت، اسلامیت و استقلال کشور همراه با تضمین آینده مطلوب و منتظر، علم محوری و علم آموزی بهترین راهکار بوده و موتور محرکه پیشرفت در تمام زمینه هاست. از نگاه دیگر، پیشرفت علمی قابلیت وصول به آرمان های والا، ارزش های حقیقی و فضائل انسانی را داراست و به وسیله آن است که یک ملت می تواند در دنیای معاصر اثرگذار باشد و یا در مبادلات علمی دنیا نقش مفیدی ایفا نماید؛ بنابراین، علم محوری و تحصیل آن، علاوه بر آنکه یک کشور را به استقلال، عدم وابستگی و نفی سلطه صاحبان قدرت و ثروت می رساند، می تواند موجب عزت و مایه حیات و طراوت یک جامعه باشد. بدین منظور، در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که نظام علمی از دیدگاه مقام معظم رهبری(مدظله العالی) چیست و دارای چه مؤلفه ها، ارکان و روابطی است؟ بدین منظور، با استفاده از استراتژی نظریه پردازی داده بنیاد و تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده حاصل از مصاحبه و مستندات، دو مدل مفهومی نظام علمی استخراج شده است.
مرجعیت علمی اهل بیت (ع) با تأکید بر حجیت سنت ایشان (از دیدگاه منابع روایی و تفسیری اهل سنت)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
سنت رسول خدا’ نزد مسلمانان، پذیرفته و حجت است و سخن در حجیت سنت اهل بیت اوست. ضرورت اثبات حجیت سنت ایشان از این جهت است که تا اثبات نشود، پیروی از آنان عقلاً و شرعاً جایز نیست. در منابع اهل سنت، حجیت سنت اهل بیت^ ذیل برخی از آیات و روایات ازجمله آیات «تطهیر»، «مباهله»، «اولیالأمر» و احادیث «ثقلین»، «سفینه» و «امان» طرح و بررسی شده است. در این مقاله براساس منابع روایی و تفسیری اهل سنت، حجیت سنت اهل بیت اثبات میشود.
مبانی مرجعیّت علمی أهل بیت رسول خدا از دیدگاه أهل سنّت
حوزه های تخصصی:
مسئله مرجعیّت علمی أهل بیت رسول خدا، از مسایل بنیادین و دامنه دار میان مسلمانان است. این مسئله را از زوایای «مبانی»، یا «أدلّه» (عقلی و نقلی) ، یا «شواهد و مستندات» می توان بررسی نمود.
مبانی، همان پیش فرض ها و اصول موضوعه است که با پذیرش آنها، به مباحث بعدی هم چون أدّله و شواهد و مستندات پرداخته می شود. مبانی، به دو دسته قابل تقسیم است: عام و خاص.
در مبانی عام، به مباحثی چون «ضرورت مرجعیّت»، «جواز پیروی از مرجعیّت علمی» و «ویژگی های مرجع» پرداخته می شود. از آن جا که انسان موجودی محدود و با کاستی های فراوان است، برای رسیدن به کمال، به راهنما و مرجعی معصوم و مصون از خطا نیاز دارد. کامل ترین و ماندگارترین مرجع، خداوند متعال است. از آن جا که ارتباط مستقیم میان خداوند با انسان ها امکان پذیر نیست، پیامبران از طریق وحی الهی، به هدایت بشر می پردازند. با ختم نبوّت، هدایت الهی، هم چنان ادامه دارد و این مسئولیت، به عهده أهل بیت پاک و مطهّر رسول خدا نهاده شده است.
در مبانی خاص، «حجیّت سنّت أهل بیت رسول خدا» بر اساس منابع أهل سنّت، بررسی شده و با دلایل قرآنی و روایی، برای إحراز صلاحیّت مرجعیّت علمی در میان امّت پس از رسول خدا
به اثبات رسیده است. أدلّه مرجعیّت علمی أهل بیت را به همراه شواهد و مستندات این مرجعیّت، در پژوهشی دیگر باید جست وجو کرد.
بررسی نظریه ابن تیمیّه در انکار شاگردی ابن عباس نزد امام علی (ع) ، و نقد آن با تکیه بر منابع أهل سنّت
حوزه های تخصصی:
مرجعیّت علمی امام علی، از جمله مسائل مطرح در جامعه اسلامی پس از رسول خدا
بوده است، به گونه ای که از دیرباز، اذهان بسیاری از محّدثان، مفسّران، متکلّمان، فقیهان و تاریخ نگاران را به خود معطوف نموده است. برجستگی علم امام علی تا به اندازه ای بوده که بزرگانی از صحابه هم چون ابن عبّاس ـ که خود، مشهور به «حبرالأمّه»، «بحر»، «ترجمان القرآن»، «رئیس المفسّرین» و «فقیه العصر» است ـ از تربیت یافتگان آن حضرت بوده و به شاگردی خویش، افتخار کرده اند.
ابن تیمیّه، رابطه شاگردی و استادی را میان ابن عبّاس و امام علی انکار می کند. این در حالی است که بنا به اعتراف منابع أهل سنّت، ابن عبّاس همواره تصریح کرده که سرچشمه دانش وی در تفسیر، امام علی بوده و آن حضرت را برترین استاد خویش پس از رسول خدا
معرّفی کرده است.
ابن تیمیّه، در رویارویی با أهل بیت، با اهدافی هم چون مرجعیّت زدایی از ایشان و مرجعیّت سازی برای دیگران، همواره روش تکذیب، تضعیف و توجیه در پیش گرفته، بسیاری از حقایق مسلّم روایی و تاریخی را نادیده گرفته است. دیدگاه وی در انکار شاگردی ابن عبّاس نزد امام علی، به دلیل تعارض با این حقایق، پذیرفتنی نبوده و قابل نقد می باشد.
تدوین مدل نظام مند مرجعیت علمی در جمهوری اسلامی ایران بر اساس بیانات مقام معظم رهبری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف: هدف این پژوهش ارائه مدل نظام مند فرآیند مرجعیت علمی مبتنی بر منظومه فکری مقام معظم رهبری می باشد. روش: این پژوهش مبتنی بر استراتژی پژوهشی داده بنیاد و بر اساس رویکرد نظام مند استراوس و کوربین به دنبال استخراج مدل نظام مند مرجعیت علمی می باشد. بدین منظور ابتدا بیانات مقام معظم رهبری در مورد علم و فناوری مطالعه شد و با فرآوری داده ها و مفاهیم، مقوله های کلان و خرد مدل نظام مند استخراج شد. یافته ها: با طی مراحل پژوهشی داده بنیاد مقوله های مدل نظام مند ازجمله مقوله محوری، شرایط علّی، شرایط زمینه ای، شرایط واسطه ای و راهبردها و در نهایت پیامدها استخراج شدند. نتیجه گیری: با بررسی نظام مند بیانات مقام معظم رهبری مشخص شد که حرکت به سمت مرجعیت علمی، یک فرآیند است که بایستی برای اجرای دقیق و صحیح آن بایستی نظر ایشان در خصوص مرجعیت علمی و راهبردها و دیگر شرایط تحقق آن آشنا شد. در پایان نیز مشخص می شود که پیشرفت همه جانبه کشور، ثروت آفرینی و رشد اقتصادی، اقتدار ملی، عزت ملی و تشکیل تمدن اسلامی ازجمله پیامدها و نتایج تحقق مرجعیت علمی برای نظام جمهوری اسلامی می باشد
طراحی و تبیین الگوی مرجعیت علمی در آموزش عالی ایران براساس زندگی نامه اندیشمندان کشور با رویکرد تحلیل مضمون
منبع:
مطالعات دانش شناسی سال دوم بهار ۱۳۹۵ شماره ۶
20 - 40
حوزه های تخصصی:
هدف از پژوهش حاضر طراحی و تبیین مدل فرایندی مرجعیت علمی در آموزش عالی ایران بوده است. در این پژوهش از روش آمیخته اکشتافی (کیفی کمی) از نوع کاربردی، به روش پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری در مرحله کیفی با استفاده از روش تحلیل مضمون، 10 نفر از افراد دارای شرایط مرجعیت درگذشته علمی ایران بوده است که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انجام شده است و در مرحله دوم اساتید و صاحب نظران آموزش عالی شامل کلیه اعضای کمیته های علمی فعال در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، شامل 176 نفر که به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای موردمطالعه قرارگرفته اند. در مرحله اول تحقیق موضوع اتکاپذیری پژوهش توسط محقق رعایت شده و در مرحله دوم ضریب آلفای کرون باخ محاسبه شده که عدد 89/0 به دست آمده است. یافته های کیفی شامل مراحل پیدایش با پنج بعد، رشد و پرورش با شش بعد، تعامل با چهار بعد و تکامل با پنج بعد شناسایی گردید؛ و در پایان با استفاده از نرم افزار لیزرل[1] مراحل فرایندی و ابعاد مورد آزمون قرار گرفت. مشخص گردید؛ بیشترین تأثیر تجربه محیط های علمی جدید و یادگیری مناسب با میانگین رتبه ای 82/3 و کمترین تأثیر مربوط به وجود فضا و محیط سیاسی برانگیزاننده و تقویت کننده فعالیت های علمی با میانگین رتبه ای 19/2 است. نتایج پژوهش نشان داد نظر به نقش مرجعیت علمی در افزایش توان رقابتی کشور و همچنین جایگاه آن در اسناد بالادستی، ضرورت دارد با انجام برنامه های عملیاتی مناسب برای توجیه و آگاه سازی مدیران علمی کشور و به تبع آن همه دانش پژوهان شایسته از طریق برگزاری سمینارها و مجلات و انجمن های علمی و صداوسیما اقدامات کافی به عمل آید. [1] .Lisrel Software
مفهوم پردازی مرجعیت علمی در نظام آموزش عالی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در نظام های آموزشی دوره ۶ بهار۱۳۹۱ شماره ۱۶
1 - 27
حوزه های تخصصی:
واژه مرجعیت علم ی در اذهان عمومی شبکه یا از معان و ی مفاه می را به وجود یم آورد، ک ه ی ا ن تع دد معان و ی مفاه می موجب تضارب آراء و عدم وحدت نظر صاحبنظران برای تعریف واح د از آن ش ده است. نیا پژوهش با هدف مفهومپردازی مرجعیت علم ی به منظور دست ابی ی ب ه ی ک تعری ف ج امع و بررس ی معادل آن در فرهنگ نیلات صورت یپذ رفته است. روش تحق قی یفیک ، از نوع نظر هی برخاس ته از داده و ها همچن نی گروه کانون ی بوده و از جهت هدف اکتشاف ی است. جامع ه آم ار ی، ش امل ده نف ر از افراد صاحبنظر در قالب خبرگان یریمد ت و نظام علم ی کشور بوده و ابزار جمع آوری ها داده مصاحبه اکتشافی و همچن نی بنا به ضرورت با انجام مطالعات یا کتابخانه صورت یپذ رفت ه اس ت . ب ا اس تفاده از جینتا تجز و هی تحل لی روش نظر هی برخواسته از داده ها سه مقوله اصل ی مربوط به مفهوم مرجعیت علم ی شامل یو ژگیهای شخص یتی ، معنویت و یشا ستگیهای علم ی احص اء و همچن نی ع لاوه ب ر تعری ف مرجعیت علمی، واژگان نیلات برای معادلساز ی این مفهوم از نگاه خبرگان، استخراج شد. جینتا حاصل از گروه کانون ی پس از یپ شنهاد سه روش شامل یرو کرد استفاده از استعاره، ید دگاه یپ روان و یرو کرد ای تجربه «هاوک ینیز سکی» در معرف ی مراجع م د یری ت، ت اً ینها یرو ک رد اس تفاده از اس تعاره س از ی ب را ی مفهومپردازی مرجعیت علم ی پس از تحل لی مورد تأیید قرار گرفت
استخراج و اولویت بندی راهبردهای نیل به مرجعیت علمی ج.ا.ایران با روش تحلیل عملکرد- اهمیت (IPA)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
یکی از مهم ترین اهداف و چشم اندازهای ملی و بین المللی علمی کشور، مرجعیت علمی جمهوری اسلامی است. برای نیل به مرجعیت علمی، لازم است بر اساس ویژگی های موقعیتی مکانی و زمانی از راهبردهایی که مقام معظم رهبری ارائه می کنند، بهره برد. این تحقیق به دنبال اولویت بندی این راهبردها برای تسریع در نیل به مرجعیت علمی ایران اسلامی است. روش پژوهش حاضر، ترکیبی (کمی و کیفی) است؛ به گونه ای که در گام نخست از روش نظریه داده بنیاد برای استخراج راهبردهای نیل به مرجعیت علمی از منظر رهبر معظم انقلاب استفاده شده است. استخراج مضامین از میان بیانات مقام معظم رهبری در فاصله سا ل های 1368 تا 1393 بوده است. در گام دوم بر اساس روش کمی IPA اقدام به اولویت بندی این راهبردها بر اساس نظرات خبرگان عرصه علم کشور شده است. در بخش نخست، بر اساس طی مراحل استخراج مفاهیم از بیانات رهبری، چهارده راهبرد اساسی (مفاهیم اصلی در کدگذاری باز) برای نیل به مرجعیت علمی شناسایی شده است؛ در ادامه بر اساس تحلیل های کمی صورت گرفته این راهبردها در چهار دسته مجزا بر اساس دو بعد اهمیت و عملکرد تقسیم شدند که هر دسته نشانگر میزان درجه اولویت آن راهبرد مبتنی بر نیازهای کشور است. درنهایت بعد از استخراج مفاهیمی اصلی بر اساس تحلیل های کمی صورت گرفته معلوم شد راهبردهای «وحدت حوزه و دانشگاه»، «نهضت نرم افزاری و تولید علم»، «تحول در آموزش وپرورش» و «تحول در نظام تعلیم و تربیت» باید در اولویت قرار گیرند و راهبردهای «مدیریت نظام مند عرصه علمی» و «جذب و حمایت نخبگان» باید با میزان توجه کنونی ادامه یابند و راهبردهای سوم شامل راهبردهای «اسلامی سازی علوم» و «تبادل علمی و دیپلماسی علمی» و راهبردهای «تحول در حوزه علمیه»، «تأسیس دانشگاه اسلامی»، «گفتمان سازی علمی»، «آزاداندیشی»، «یادگیری از غرب ولی شاگرد نماندن» و «تأسیس شرکت های دانش بنیان و تجاری سازی علم و فناوری» راهبردهای دارای اولویت چهارم را شامل می شوند.
شناسایی، طبقه بندی و اولویت گذاری عوامل مؤثر بر مرجعیت علمی دانشگاه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف پژوهش حاضر، شناسایی، طبقه بندی و اولویت گذاری عوامل مؤثر بر مرجعیت علمی دانشگاه (موردمطالعه: دانشگاه بین المللی امام رضا علیه السلام) در راستای ارتقای کیفیت آموزش عالی و قدرت نرم کشور است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و ازنظر ماهیت کتابخانه ای و کیفی است. به این منظور، ابتدا با روش کتابخانه ای اقدام به بررسی پیشینه پژوهش به منظور شناسایی عوامل مؤثر بر مرجعیت علمی دانشگاه گردید، سپس با تحلیل مضامین اولیه و روش دلفی کیفی (نظرسنجی خبرگان) به توسعه، طبقه بندی و اولویت گذاری عوامل احصا شده پرداخته شد. خبرگان به تعداد 15 نفر، با روش نمونه گیری گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب گردید و با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی، وزن زیرعوامل در هر عامل مرتبط آن به دست آمد. عوامل مؤثر بر مرجعیت علمی دانشگاه ابتدا در قالب 902 مضمون اولیه مورد شناسایی قرار گرفت و درنهایت پس از غربال گری و طبقه بندی، در قالب 45 زیرعامل شناسایی و به ترتیب اهمیت مدنظر خبرگان، رتبه بندی شدند. تربیت و توانمندسازی سرمایه انسانی خودباور و کارآفرین در رتبه اول اهمیت، وجود شبکه علمی هم افزای ملی و فراملی در اولویت دوم و هرم مناسب اعضاء هیئت علمی با جذب نیروهای کیفی تخصصی در رتبه سومِ اهمیت در مجموعه عوامل مؤثر بر مرجعیت علمی دانشگاه قرار گرفت.
کاربست نوآوری اجتماعی برای افزایش مشارکت اجتماعی جهت نیل به مرجعیت علمی(مقاله علمی وزارت علوم)
هدف: پژوهش حاضر کوشیده است بستهای از راهکارهای پیشنهادی مبتنی بر رویکرد نوآوری اجتماعی را به منظور بهبود مشارکت اجتماعی برای نیل به مرجعیت علم و فنّاوری متناسب با شرایط بومی ایران طراحی کند. روش: پس از استخراج مؤلفههای ناظر بر مرجعیت علمی و مشارکت اجتماعی از ادبیات دانشگاهی، بیانات رهبری و اسناد سیاستی، با استفاده از دادهکاوی، تحلیل مضمون و دلفی فازی، تلاش شد بر اساس روش تحلیل گزینههای راهبردی موقعیت ارتباط میان مؤلفههای مورد اجماع خبرگان مشخص شود. سپس متناسب با مؤلفههای شناساییشده به ارائه راهکارهای مبتنی بر رویکرد نوآوری اجتماعی پرداخته شد. یافتهها: 40 مؤلفه در قالب پنج بعد ناظر بر مفهوم مرجعیت علمی و 59 مؤلفه در قالب چهار بعد ناظر بر مفهوم مشارکت اجتماعی شناسایی و متناسب با آنها، 10 راهکار مبتنی بر نوآوری اجتماعی ارائه شد. نتیجهگیری: کاربست نوآوری اجتماعی به عنوان مجموعه فعالیتها و خدمات نوآورانه با انگیزه برآورده کردن یک نیاز اجتماعی که همانا بالا بردن سطح مشارکت اجتماعی برای دستیابی به مرجعیت علمی است، به نهادهای کلان کشور کمک خواهد کرد.
رویکردهای مطالعات سیاسی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های سیاست اسلامی سال اول تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲
39 - 62
حوزه های تخصصی:
قرآن کریم، این متقن ترین پیام الهی برای سعادت بشر، هرچند پس از نزول همواره در اختیار جهانیان بوده است، تاکنون برای گشودن گره های دست وپاگیری که بشر را از سعادت بازداشته مورد توجه جدی قرار نگرفته است. برای جبران این خلأ باید به این پرسش پاسخ داد که چگونه می توان با بهره گیری از قرآن کریم معضلات سیاست را حل وفصل کرد (سؤال). کشف این چگونگی از طریق تفسیر موضوعی سیاست در قرآن و مرجعیت بخشی به آن، همسو با اسلامی سازی دانش سیاسی، میسر است (فرضیه). بررسی این فرضیه منوط به شناسایی و تبیین رویکردهای مطالعات سیاسی در قرآن کریم است (روش)، با این نیت که مرجعیت علمی قرآن به تصویر کشیده شود (هدف). براین اساس، باید گفت مطالعات درجه دوم (تأثیر قرآن بر مطالعات سیاسی) بر مطالعات درجه اول (بررسی دیدگاه های سیاسی قرآن) رجحان دارد (یافته ها).
مرجعیت علمی قرآن از دیدگاه دکتر گلشنی
منبع:
مطالعات علوم قرآن سال دوم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۵)
88 - 116
حوزه های تخصصی:
«مرجعیت علمی قرآن کریم» و به نوعی اثرگذاری قرآن بر علوم و دانش های ساخت یافته بشر، از مباحث مهم فضای علمی در راستای اسلامی سازی علوم به شمار می رود. پژوهشگران بسیاری در خصوص این موضوع، به اظهار نظر پرداخته اند که دکتر مهدی گلشنی با طرح نظریه علم دینی خود، یکی از این پژوهشگران است. این پژوهش در تلاش است با توجه به نظریه علم دینی دکتر گلشنی، به دیدگاه ایشان در خصوص «مرجعیت علمی قرآن» بپردازد. از دیدگاه وی، ارتباط تنگاتنگی بین علم و دین وجود دارد و «علم دینی» آن علمی است که در مقام نظری، مبتنی بر تجربه و نظریه پردازی است؛ اما در جمع بندی، اصول جهان بینی اسلامی بر آن حاکم است. همچنین قرآن به عنوان متن دینی، از اثرگذاری معناداری بر علوم برخوردار است که به گونه های مختلفی مانند استنباطی، استکمالی، استلهامی، حکمیتی و بینشی قابل تبیین است. روش جمع آوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانه ای و مراجعه به سایت ها و منابع و آثار دکتر گلشنی و روش بررسی داده ها، توصیفی- تحلیلی است.
کاربست نظریه علم دینى آیت الله جوادى آملی در مرجعیت علمى قرآن برای علوم سیاسی(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
حکمت اسراء پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۴
5 - 34
حوزه های تخصصی:
مرجعیت علمی قرآن کریم، به معنای اثرگذاری معنادار در علوم سیاسی، از مباحث مهم و نیازمند کنکاش فراوان است؛ از جمله پژوهش های مهم، نمایاندن این مرجعیت بر پایه نظریه علم دینی است. در این مقاله نظریه علم دینی آیت الله جوادی آملی به عنوان نظریه ای جامع مورد استفاده قرار گرفته است. مسئله ما این است که نظریه علمی دینی ایشان با چه کاربستی می تواند به مثابه چارچوبِ نظریِ مرجعیت علمی قرآن کریم در دانش سیاسی قرار گیرد؟ ادعای مقاله این است که نظریه علم دینی آیت الله جوادی آملی با ویژگی های منحصر به فرد، مناسب ترین چارچوب نظری برای نشان دادن مرجعیت علمی قرآن کریم در علوم انسانی و طبیعی است. تبیین جامع نظریه در مراحل شش گانه، تحلیل محتوایی و تلفیق مراحل هم خوان در چگونگی کاربست آن در مرجعیت علمی قرآن، مهم ترین دستاورد این پژوهش است. این هدف با توسعه در منابع کشف دین، توسعه در مفاهیم علم، عقل و دین؛ و با روش تنفیذ، امضا و استنباط فروعات از اصول کلی صورت گرفته و چگونگی تحقق آن در علوم سیاسی به تصویر کشیده می شود.
جستاری کلامی در عدالت و مرجعیت علمی صحابه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
انسان پژوهی دینی سال هفدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴
119 - 141
حوزه های تخصصی:
از مباحث در خور توجه در محافل کلامی دو فرقه اسلامی بزرگ شیعه و سنی عدالت صحابه و مرجعیت علمی آنها است. اهلیت برای تفسیر کتاب و سنت در بازخوانی حوادث صدر اسلام، نقش تعیین کننده دارد و با تنقیح مباحث، بسیاری از معضلات جهان اسلام حل شدنی است. دو رویکرد متفاوت به منزلت صحابه و همراهان پیامبرa در بین شیعه و اهل سنت وجود دارد. رهیافت یکی مبتنی بر عملکرد آنها به اقتضای منطق عمل و با سنجش معیارهای مطرح در متون و نصوص دینی است. رویکرد دیگر مبتنی بر نگاه تصویبی و مطلق گرایانه است. اغلب اهل سنت جمیع صحابه را عادل و قدح آنان را جفا می دانند. به صورت طبیعی در نگاه اهل سنت آنان جایگاه مرجعیت علمی خاصی دارند، اما در نگاه شیعه، صحابه اهل بیت با ویژگی عصمت دارای مرجعیت نهایی هستند و در امور دیگر با سنجش عملکرد صحابه با کتاب و سنت نبوی و سیره پیشوایان معصوم و منطق ارزیابی می شوند. در جستار پیش رو با نگاه تطبیقی و مستند به کتب روایی، کلامی، تفسیری و تاریخی، این دو نگاه بررسی می شود.
رهیافتی پدیدارشناسانه در واکاوی موانع خلق دانش در علوم انسانی بر پایه ادراک و تجربه زیسته نخبگان و فرهیختگان دانشگاهی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
راهبرد فرهنگ سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵۲
43 - 77
حوزه های تخصصی:
کیفیت و کمیّت خلق دانش در هر جامعه ای، بستر تحول بنیادین و توسعه پایدار و متوازن را قوام می بخشد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل ادراک نخبگان و فرهیختگان دانشگاهی از موانع خلق دانش در حوزه علوم انسانی انجام شده است. بدین منظور با بهره گیری از ظرفیت شگرف روش های کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی به شناسایی و بازنمایی عمق پدیده مورد بررسی پرداخته شد. داده ها با استفاده از نمونه گیری هدفمند از نوع زنجیره ای و مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته با 27 نفر از نخبگان و استادان دانشگاه تهران گردآوری شد و بر پایه راهبرد هفت مرحله ای کُلایزی تحلیل گردید؛ تحلیل داده ها به شناسایی 7 مضمون اصلی شامل «موانع فرهنگی و اجتماعی»، «موانع اقتصادی»، «موانع ارتباطی»، «موانع فردی»، «موانع مرتبط با امکانات» و «موانع مرتبط با سیاست گذاری و برنامه ریزی» منتهی گردید. استیلای رویکرد کمّی گرا در تصمیم گیری های آموزشی و پژوهشی، زمینه شکل گیری گفتمان خلق دانش بومی و حرکت در راستای تحقق مرجعیت علمی را با چالش هایی جدی همراه ساخته است. ضرورت دارد ضمن حرکت در راستای نهادینه سازی گفتمان تحول، جایگزینی رویه های خلق دانش و ارزش آفرینی بجای تمرکز و تأکید افراطی بر تولید و تعدد مقاله ها و بازاندیشی و بازنگری در سیاست ها و به تبع آن، تدوین برنامه جامع اقدام، در دستور کار قرار گیرد.
نقش راهبردی اقتدار فرهنگی در امتداد حیات اجتماعی شیعیان (با تأکید بر مؤلفه های امامان معصوم علیهم السلام)(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
رهبران شیعی همواره در تنگنای فراگیر دوران قرار داشته و به منابع بنیادین قدرت مانند: حکومت و اقتصاد دسترسی نداشته اند؛ بنابراین پاسخ به این مساله که «مهم ترین مؤلفه های امامان برای امتداد حیات اجتماعی شیعه چه بوده است؟» استفهام مهمی است که این مقاله بر اساس منابع تاریخی و با بهره گیری از روش تحلیلِ محتوایِ سخنانِ باقی ماندهِ از امامان معصوم علیهم السلام در پی پاسخ به آن می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد؛ مهم ترین راهبرد ایشان برای خروج از این وضعیت، «اقتدارفرهنگی» بوده است که «مرجعیت علمی» و «سرمایه گذاری فرهنگی» از مهم ترین ارکان آن به شمار می آیند و در اثر آن، تقویت و استمرار حیات شیعه خارج از دایره قدرت و غلبه بر گفتمان اکثریتِ حاکم، حاصل شده است؛ تا جایی که ایشان با اتخاذ این راهبرد حیاتی توانستند، جانِ تازه ای به کالبد نیمه جان شیعیان بخشیده و علاوه بر اثرگذاری عمیق بر دیگر فرهنگ ها، توسعه نفوذ قلمرو جغرافیایِ فرهنگی تشیع؛ به اوج اقتدار حقیقی دست یافته و فراتر از قلمرو سیاسی حاکمان، به قدرت اجتماعی تبدیل شوند تا امتداد اجتماعی خود را نیز تضمین نمایند. بدیهی است به کارگیری این بنیادهای حرکت آفرین، می تواند چراغ راه شیعه در جهانی سازیِ فرهنگِ تشیع و نقش آفرین در ارتقای اقتدار اجتماعی آنان در مسیر شکوفائی تمدن نوین اسلامی باشد.
اصول و مؤلفه های پژوهش تمدّن ساز در اندیشه حضرت آیت الله خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
پژوهش یک فرایند قابل مدیریت و نظام دهی است و یکی از پایه های اساسی تمدّن سازی شمرده می شود؛ از این رو طراحی نقشه ی پژوهش هدفمند در مسیر تحقق تمدّن سازی با توجه به بیانیه گام دوم انقلاب ضروری است. در این راستا باید اندیشه های آیت الله خامنه ای را به مثابه اندیشمند و سردمدار تمدّن خواهی نوین اسلامی، مورد توجه و تحلیل قرار داد. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی، با مطالعه تفصیلی بیانات رهبر معظم انقلاب در بازه زمانی 1379 تا 1397، به استخراج اصول و زیرساخت های مسیر پژوهش تمدّن ساز پرداخته و به دو اصل «انطباق پژوهش بر نیازهای جاری و آینده کشور» و «دستیابی به مرجعیت و استقلال علمی» دست یافته است. به دنبال آن، مؤلفه های عملی هر یک را مورد تحلیل و واکاوی قرار داده است؛ در این راستا، چهار مؤلفه برای تحقق اصل نخست و شش مؤلفه برای اصل دوم ارائه کرده و تاکتیک های عملیاتی را پیشنهاد نموده است.
مرجعیت علمی اهل بیت (ع) بر پایه تفسیر تطبیقی آیه اهل الذکر(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تفسیری سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷
۶۵-۸۰
حوزه های تخصصی:
آیه 43 سوره نحل درباره مرجعیت علمی اهل بیت^ نازل شده است. مفسران شیعه و اهل تسنن درباره مصداق «اهل ذکر» اختلاف نظر دارند. گروهی از مفسران اهل تسنن بر پایه سیاق آیه، مصداق اهل ذکر را اهل کتاب می دانند. این دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است. مفسران شیعه و برخی از مفسران اهل تسنن بر اساس روایات، مصداق کامل اهل ذکر را اهل بیت^ می دانند. این نوشتار بر آن است تا بر پایه مفهوم شناسی اهل ذکر و با توجه به شأن نزول آیه و با استناد به روایات این موضوع را تحلیل و بررسی نماید. نتیجه پژوهش آن است که اهل ذکر به معنای عالمان و آگاهان است. در زمان نزول آیه، اهل کتاب و دیگر افراد آگاه می توانند یکی از مصادیق اهل ذکر باشند؛ ولی اهل بیت^ برای همیشه مصداق اکمل اهل ذکر هستند.
شناسایی و اولویت بندی موانع تحقق مرجعیت علمی در عرصه علوم انسانی (مورد مطالعه دانشگاه امام صادق علیه السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
اهمیت و جایگاه نظام آموزشی یک کشور و به طور خاص آموزش عالی آن، بر کسی پوشیده نیست. براساس اسناد راهبردی جمهوری اسلامی ایران و بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی نظام آموزش عالی کشور رهسپار مسیری است که مقصد آن مرجعیت علمی خواهد بود. با توجه به اهمیت علوم انسانی در ساخت تمدن نوین اسلامی و نقش دانشگاه امام صادق(ع) به عنوان اولین مخاطب مرجعیت علمی در عرصه علوم انسانی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی، پژوهشی درباره شناسایی و اولویت گذاری موانع تحقق مرجعیت علمی در عرصه علوم انسانی با مورد مطالعه ی دانشگاه امام صادق(ع) اهمیت مضاعفی می یابد. برای انجام این پژوهش مراحلی طی گردید. در ابتدا بعد از مرور ادبیات موضوع با هدف ارائه جمع بندی از فعالیت های پژوهشی گذشته و شناسایی موانع اولیه مرجعیت علمی، سؤالاتی جهت انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته با صاحب نظران این حوزه به دست آمد. سپس پژوهش با استفاده از روش آمیخته کیفی کمی، طی دو مرحله به هدف خود نائل آمد. این دو مرحله عبارتند از: مصاحبه جهت شناسایی موانع مرجعیت علمی؛ و دوم، تحلیل اهمیت عملکرد (IPA) موانع شناسایی شده. بعد از تحلیل مضمون مصاحبه ها و ترکیب و ادغام موانع، 41 مانع در 7 طبقه شناسایی شدند و سپس با تعیین اوزان آنها براساس تکنیک IPA اولویت آنها مشخص شد و ضمنا ماتریس های ربعی سه گانه (هم اساتید و هم دانشجویان، فقط اساتید، فقط دانشجویان) نیز به نمایش درآمد. در پایان موانع از دو منظر «اثرگذاری» و «امکان پذیری» مورد تحلیل و رتبه بندی قرار گرفته و اولویت بندی نهایی با ترکیب این دو منظر ارائه گردید. اولویت بندی نهایی دارای چهار سطح به ترتیب «موانع خانه «اینجا تمرکز کنید» که اثرگذاری زیاد و همگرا باشند»، «موانع خانه «اینجا تمرکز کنید» که اثرگذاری زیاد اما واگرا هستند»، «موانع خانه «تداوم تلاش» که اثرگذاری زیاد دارند» و «موانع خانه «اینجا تمرکز کنید» که هم گرایی دارند ولی اثرگذاری کمتری دارند» بوده است که در این میان موانع مربوط به سطح اول شامل «تبدیل نشدن افراد برجسته دانشگاه به جریان علمی در سطح ملی و جهانی»، «درگیر شدن مدیران ارشد دانشگاه به مسائل خرد و درنتیجه واماندن از مسائل راهبردی دانشگاه» و «عدم توانمندی در برندینگ دانشگاه» مهم ترین موانع تحقق مرجعیت علمی در دانشگاه امام صادق(ع) شناخته شد.
تدوین و پیاده سازی رویکرد آموزش پاسخگو در مدل سازی کسب مرجعیت علمی در آموزش پزشکی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در نظام های آموزشی دوره ۱۵ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۴
152 - 163
حوزه های تخصصی:
هدف از پژوهش حاضر، تدوین و پیاده سازی رویکرد آموزش پاسخگو در مدل سازی کسب مرجعیت علمی در آموزش پزشکی بود. طرح پژوهش از نوع کیفی با روش داده بنیاد بوده است. جامعه پژوهش گروهی از خبرگان دانشگاهی در دانشگاه علوم پزشکی مازندران بودند که 25 نفر از آن ها بر اساس اصل اشباع نظری با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند به عنوان نمونه انتخاب شدند. جهت گردآوری داده ها از مصاحبه های عمیق ساختاریافته استفاده شد. سپس داده های جمع آوری شده با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی در نرم افزار MAXqda 24 مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. یافته ها حاکی از آن بود که مدل کسب مرجعیت علمی در آموزش پزشکی با رویکرد آموزش پاسخگو دارای 5 بعد به شرح 1. فرهنگ سازی و ارزش آفرینی، 2. بسترشناسی و ظرفیت سازی دانش، 3. تجاری سازی و بازار گرایی، 4. ساختار مراکز علمی حوزه ی درمان و 5. برنامه ریزی و سیاست گذاری و 16 مؤلفه به شرح 1. گفتمان های نو، 2. فرهنگ خودباوری، 3. فرهنگ نوآوری، 4. فرهنگ آینده نگری، 5. تعیین الزامات، 6. اولویت های آموزش، 7. مدیریت منابع انسانی، 8. تفکر و برنامه ریزی، 9. تجاری سازی تولیدات علمی، 10. پایش برنامه های تجاری سازی، 11. آزادی علمی، 12. ساختارهای توانا ساز، 13. کاربرد فنّاوری ها، 14. اجرای مفاد سند نقشه جامع، 15. سیاست های کلی نظام سلامت و 16. تحول و نوآوری آموزش علوم پزشکی است. درنتیجه می توان گفت که کسب مرجعیت علمی در علوم پزشکی در منطقه مستلزم توجه هم زمان به ابعاد آموزش، پژوهش، برقراری زیرساخت های لازم در این حیطه است لذا برای کسب مرجعیت علمی باید به دانشگاه ها به عنوان یک مجموعه یکپارچه نگری است.